توضیحات

بررسی افکار و احوالات امین الدوله

حاج میرزا علی خان که دارای القابی از قبیل منشی حضور امین الملک و امین الدوله است[۱]، پسر

حاج محمدخان سینکی مجدالملک (صاحب رساله مجدیه) می باشد. اجداد امین الدوله اصلاً مازندرانی

بوده ولی چون در سینک از قرای لواسان علاقه و ملکی داشته و در آنجا مقیم بودند و از این رو به سینکی هم معروف
می باشند. حاج محمدخان سینکی خواهرزاده میرزا آقاخان نوری دومین صدراعظم ناصرالدین شاه بوده است.[۲]

میرزا آقاخان نوری را که در اصل «میرزا نصرالله خان نوری » نام داشت با حمایت انگلیسی ها بعد از امیر کبیر

به مقام صدارت رسید ، وی پیش از آن حکومت با او بود ( از حمایت حکومت برخوردار بود) به تهران طلبیده شد

و به اصرار مهد علیا به معاونت اتابک اعظم (امیر کبیر) برگماشت و او را «اعتماد الدوله» لقب داد

و به این ترتیب آن عده ای که در انتظار مقام صدارت بودند مایوس و با میرزا تقی خان فراهانی که بعدا امیر کبیر معروف

شد دشمن شدند و در راس این دشمنان خونین (میرزا آقاخان نوری-اعتمادالدوله) از جمله حوادث زمان صدارت وی

شورش های دیگری از طرف «بابیان»بود که درزمان امیر کبیر شروع شده بود و تا زمان اعتماد الدوله

ادامه داشت سرانجام در ۲۵ محرم ۱۲۶۸ هجری قمری ناصرالدین شاه امیر کبیر را ازصدارت عزل و (میرزا آقاخان نوری ) که مورد حمایت مهدعلیا و انگلیسی ها بود مقام صدارت داد.[۳]محمد خان سینکی مجد الملک (۱۸۰۹-۱۹۸۰ م / ۱۲۲۴-۱۲۹۸ هجری قمری) از بستگان دستگاه حاکمه قاجار است.[۴]

 او در سالهای(۹۸-۱۲۶۸ هجری قمری / ۸۰-۱۸۵۱ میلادی ) عهده دار مقامهای بلند و گوناگونی بود

مثلا در سال ۱۲۶۸ هجری قمری برای مذاکرات ایران به هشترخان روس رفت و در سال ۱۲۷۵ هجری قمری برای

مذاکرات دیپلماسی به ترکیه عثمانی ماموریت یافت. مجد الملک مردی دانشمند بود و نثر فارسی

زیبایی داشت ، تنها کتابی که از وی باقی مانده همان کشف الغرایب یا رساله مجدیه است. این کتاب که گزارشی از

اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر خویش ، همچنین نوع نگارش ( ادبی ) یا ادبیات نویسنده آن و

علاقه مندی فراوان او به نوسازی سیاسی و اجتماعی است. این کتاب که در سال ۱۲۸۷ هجری شمسی

( ۱۸۷۰ میلادی ) نوشته شده از نظام حکومتی آن روز ایران سخت انتقاد و نتایج بدی برای آن پیش

بینی می کند در بحث پیرامون نابسامانی‌های ایران ، مجد الملک همواره کوشش می کرد که آنها را به اسناد و مدارک زنده

شالوده ریزد و در این راه از روزنامه های گوناگون نقل قول می کند و بدین وسیله به ناصرالدین

شاه می فهماند او دروغ زن نیست و در نقادی خود غرض شخصی ندارد . مجد الملک در سراسر کتاب

بر مسئله حکومت قانون که در ایران وجود نداشت تکیه ای ویژه کرده ، این کمبود و کاستی را تنها علت ناهمواری ها و ناکامی های ایران شمرده است .

 

۲۰۷صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع دارد 

 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

 

 

 

فهرست

بررسی افکار و احوالات امین الدوله

 او رهبران مذهبی را در این زمینه سرزنش می کند زیرا باور دارد که آنان نه با نظام فاسد کشور مبارزه کرده اند

و نه مردم را زیر رهبری درستی قرار داده اند. جدی ترین و شدید ترین انتقاد او متوجه رایزنان و وزیران ناصرالدین شاه است که حکومت قانون را مخالف سود و موقعیت شخصی خود می دیدند و کوشش

فراوانی می کردند تا ایران را از قانون دور نگاه دارند . تنها راه حل بی نظمی های دوره قاجار در نظر مجد

الملک بنیان گذاری «مجلس بزرگ» بود که «اعضاء رئیسه آن مجلس باشد عقل باشد و غیرت» و باور داشت در نتیجه این مجلس ، نظم و ترقی دولت است . مجد الملک اشاره ی کوتاهی نیز به جدایی قوا در کشور
می کندبی‌آنکه قدرت توضیح پیرامون این تئوری مهم نظام مشروطه داشته باشد .

در این رابطه چنین گفته است : « اگر وقتی به اصرار و میل پادشاه به مطابعت قانونی اقدام کردند

، به اخذ اصول قانونی و تفریق قوه حکمیه از قواه اجرایی حکم نپرداخته اند ، بلکه تمامی حواس خود

را مصروف داشته‌اند به تقلید فروعات ‌] دیوانی [ و بی اعتنایی به اصول و اشتباه اصول به فروع تا به پادشاه معلوم کنند که دولت ایران بالطبع از قبول کردن قانون قاصر و اجرای آن عاجز .»[۱]

  رساله کشف الغرایب را نمی توان به عنوان یک اثر برجسته پیرامون تئوری حکومت مشروطه به حساب آورد ولی باید اذعان کرد که نقادی کوبنده نویسنده آن از بافت سیاسی آن روز ایران و حمله سخت او به حکومت استبداد و دور از قانون اندیشه مشروطه گران چند سال پس از مرگ او را تحت تاثیر قرار داد .

پیش از انقلاب مشروطیت و در خلال آن دست نویسه ها ی این کتاب در میان گروهی از خوانندگان دست به دست می گشت و مطالب آن به صدای بلند و با هیجان و ستایش بوسیله میهن پرستان ایرانی خوانده می شد.

میرزا علی خان در سال ۱۲۶۰ ه.ق در تهران متولد گردید.

از آنجا که پدرش ،  میرزا علی خان هم صاحب قلم بود و هم در امور دولتی دست داشت، میرزا علی خان

از تربیت کافی برخوردار شد. پدر وی از کارمندان عالی رتبه وزارت امور خارجه بود که مدتی در حاج

ترخان به ماموریت اشتغال داشت، سپس جهت تصفیه امور متفرقه بین ایران و عثمانی به کارپردازی ایران در بغداد تعیین گردید.[۲] در این هنگام در سال ۱۲۷۵میرزا علی خان که جوانی ۱۵ ساله بود با سمت منشی گری به استخدام وزارت امور خارجه درآمد و به همراه پدر

عازم بغداد شد و در این ماموریت است که سطح تحصیلات و معلومات میرزا علی خان بویژه در زمینه زبان عربی تقویت می شد.[۳]پدرش بعد از بازگشت از بغداد به کارپردازی آذربایجان گماشته شد و میرزا علی خان به همراه پدر به این ناحیه رفت و زبان فرانسه را نیز در این ماموریت از یک معلم ارمنی آموخت.[۴]

  هنگامی که پدر وی از بغداد مراجعت نمود، میرزا علی خان جوانی ۱۸ ساله بود که مورد توجه شاه قرار گرفت و در سال ۱۲۷۸ هجری قمری ناصرالدین شاه دستور داد که وی در سفر و حضر ملتزم رکاب باشد. در سال ۱۲۷۹ ه.ق یعنی در سن ۱۹ سالگی به سمت نیابت اول وزارت امور خارجه تعیین گردیدو در سال ۱۲۸۳ هجری قمری در سن ۲۳ سالگی ضمن داشتن این سمت جزو پیشخدمتان خاصه شاه شد و از این تاریخ تا سال ۱۲۹۰ ه.ق که ملقب به لقب پدرزن خود پاشاخان امین الملک شد، لقبش منشی حضور بود.[۵] پاشاخان

(امین الملک) پیش خدمت خاصه دربار قاجار در سال ۱۸۵۶ میلادی / ۱۲۷۳ هجری قمری ملقب به امین سره

و در سال ۱۸۵۹ میلادی/۱۲۷۶ هجری قمری  به ریاست دارالشوری کبری منصوب شد و در سال ۱۸۷۶ میلادی / ۱۲۹۳ هجری قمری ملقب به امین الملک گردید و پس از درگذشت میرزا محمد حسن خان سپهسالار اعظم حاکم خراسان شد. در سال ۱۸۶۷ میلادی / ۱۲۸۴ هجری قمری و تعیین سلطان حسین میرزا به حکومت آن ولایت شد و پاشا خان امین الملک عهده دار سمت پیشکاری شاهزاده در تهران گردید و در سال ۱۸۷۱ میلادی / ۱۲۸۸ هجری قمری به ریاست عدلیه منصوب شد.[۶]

میرزا علی خان امین الدوله ،محترم الدوله دختر پاشا خان امین الملک را به زنی گرفت و پس از درگذشت پدر زنش در سال ۱۸۷۳ میلادی /۱۲۹۰هجری قمری  به جای آن (مدیریت شورای دولت)^٭منصوب شد.[۷]

  در سال ۱۲۸۸ ه.ق در سن ۲۸ سالگی مسئولیت چاپارخانه های دولتی (پستخانه) به او سپرده شد و در این سمت با تلاش و جدیت سر و سامانی به اوضاع پست ایران داده، جهدی بلیغ در رساندن سریع پست به شهر انجام داد.[۸]

در روز ۲۱ ماه صفر ۱۲۹۰ هجری قمری که ناصرالدین شاه برای اولین بار بود که به اروپا رفت ،این سفر که از تهران شروع و به رشت ، سپس حاجی ترخان حرکت کردند که منچیکف مهماندار روس به رشت آمد و دو کشتی مسافرتی در حاجی ترخان آمده بودند.[۹] زمام کشور را به فرهاد میرزا معتمدالدوله سپردند

.[۱۰]در سال ۱۲۹۲ هجری قمری سفر مازنداران پیش آمد ، پس از مراجعت ناصرالدین شاه در شورای مشورتی کبری تجدید نظر شد و شاه به شخصه شورای را افتتاح کرد.[۱۱] در همین سال(۱۲۹۲هجری قمری) علاوه بر مجلس شوری ، مجلس تحقیق دایر شد و مخبر الدوله که وزارت تلگراف داشت در این مجلس عضو بود.

میرزا علی خان منشی حضور نیز در این سفر به همراه شاه بود و نظر به مخالفت امین السلطان با وی که در پیش شاه درباره وی سعایت شد ، از سرحد آلمان مرخص شده ، به ایران بازگشت . ناصرالدین شاه اولین پادشاه ایرانی است که به اروپا سفر کرد.[۱۲]

بررسی افکار و احوالات امین الدوله

ناصرالدین شاه در ماه رجب همان سال پس از بازگشت و ورود به تهران ، تغییراتی در هیات دولت خود داد ،

در این تغییرات میرزا علی خان ، علاوه بر سمت وزیر رسائل (ریاست دفتر دفتر مخصوص شاهنشاهی ) به عضویت و ریاست مجلس شورای وزراء نیز نائل شد[۱۳] تا سال ۱۲۹۲ هجری قمری پست در ایران وضع مرتبی نداشت در این سال دولت یک تن مستشار اتریشی را استخدام کرد که به کمک او پست ایران سر وصورتی گرفت.[۱۴] پس از اینکه به جای میرزا محمد حسین دبیر الملک فراهانی به سمت وزارت رسائل منصوب شد

در همین سال ملقب به لقب امین الملک نیز گردید .در همین سال،شاه در اعضای مجلس شورای دولتی خود تجدید

نظر نمود امین الملک را علاوه بر سایر مشاغلی که داشت به سمت مدیریت شورای مذبور نیز انتخاب نمود.در سوم ذیقعده همین سال(۱۲۹۲ هجری قمری )سی سال سلطنت ناصرالدین شاه و صد سال سلطنت قاجاریه بود.سپهسالار میرزا حسین خان چند روز جشن شایان وباشکوهی گرفت.[۱۵]مهمترین نوآوری و ره آورد این سفر ایجاد مشورت خانه بزرگ دولتی بود که در آن کلیه امور مملکتی مورد بحث و بررسی قرار
می گرفت ، اعضای مجلس مرکب بودند از وزیران ، و تعدادی از شخصیتهای برجسته که د

ر سازمانهای مختلف هر کدام دارای مقام شامخی بودند ، کلیه اعضاء حق داشتند درباره موضوعات طرح شده عقاید خود را اظهار کنند و با استقلال کامل مسائل را مورد بحث و بررسی قرار دهند. منشور مربوط به تشکیل این شورا ابتکار و انشاء شخص شاه تهیه گردید :

«تشکیل منظم جلسات مشورت خانه ، همانطور که ما اغلب گفته و شنیده ایم یکی از مهمترین و اساسی ترین کارهای حکومت است ، مایل هستیم این مجلس با بهترین وجه تشکیل و اداره گردد ما تصمیم گرفته ایم با اختیارات نامحدود قائل گردیم.شما اوامر آتی ما را که اساسا تشکیل آن مجلس خواهد بود به شرح ذیل به اعضای مجلس ابلاغ نمایند :

۱٫ نظر به اینکه امور دولتی … رسیدگی به امور سریعا به مرحله اجرا درآید…

1. اعضای هیئت از آزادی کامل بحث برخوردار خواهند بود …

۳٫ هر عضوی در هر مقام و منزلی می تواند طرح هایی را که برای بهبود وضع وضع سودمند است و تشخیص می دهد به مجلس پیشنهاد کند

۴٫ کلیه حکام ایالات و مسئولان عالی مقام دولتی از طریق این شورا انتخاب و منصوب خواهند شد .»[۱۶]

در سال ۱۲۹۴ هوق تصدی امور ضرابخانه هم بر مشاغلش افزوده گردید .چرا که در این سال ضرابخانه جدید در تهران تاسیس شد.[۱۷] در همین

سال شاه به ترغیب امین الدوله کمیته ای تاسیس کرد که وظیفه آن تدوین قوانین شرع بود ، کمیته که از بلندپایگان حکومت تشکیل شد و هفته ای دو بار در تهران تشکیل جلسه می داد ، لیکن از جلسات این کمیته نتیجه ای حاصل نشد و احتمالا به تعطیلی گرائید که این هم به اصلاح قوانین قضائی بود.[۱۸]

در سال ۱۲۹۵ ه.ق که ویکتور امانوئل پادشاه ایتالیا درگذشت، امین الدوله از طرف دربار ایران به سمت

سفارت مخصوص انتخاب و برای عرض تسلیت روانه دربار ایتالیا شد.[۱۹] در این سال نیز پدرش همراه شاه به سفر رفت،دومین سفر ناصرالدین شاه به اروپا است ، این سفر غیر رسمی به منظور مطالعه بیشتر از اوضاع فرنگ بود ، این سفر خط مسافرت از راه تبریز و جلفاست و در روسیه به رسم معمول پذیرایی کردند[۲۰]،این سفر دستاوردهایی را نیز به همراه داشت ، منجمله ساختن راه آذربایجان به قزوین با سعی امین السلطان ، عیار جدید سکه معروف به امین السلطانی ، تربیت قشون ، بنای موزه بر باغ گلستان ، تشکیل کنگره برلن و حل و فصل مشکلات شرق ، که ملکم  از طرف ایران مامور آن کنگره بود.

وی کفالت کارها دربار و مشاغل پدر را بر عهده داشت. در این سال نیز ایران به عضویت اتحادیه

پستی بین المللی درآمد.[۲۱] در سال ۱۲۹۷ه.ق وزارت وظایف و اوقاف نیز به او سپرده شد.[۲۲] وی که یکی از اعضاء شورا سلطنت است که هم مسئول امور روحانیون و اوقاف می باشد و درآمدهای اوقاف را جمع آوری کرده و در هزینه و مسائل و مربوط به اوقاف نظارت می نماید. [۲۳]در سال ۱۲۹۸ خزانه دار ، مخبرالسلطنه هدایت در خاطرات خود راجع به امین الدوله می نویسد :

« در سنه ۱۲۹۸ هجری قمری به وزارت پست نائل شد ، امین الدوله لقب یافت ، حسن اداره او در پست خانه بسی امیدواری می داد ، اخلاق ملایم داشت ، از عبارات اوست که باید کارها را به طبیعت بازگزارد ، تمبر عرایض وضع کرد که مقدمه ثبت اسناد بود ولی دایر نشد [۲۴].»

در سال ۱۲۹۹ ه.ق به امین الدوله ملقب شد^* و در سال ۱۳۰۴ ه.ق به ریاست مجلس دارالشورای دولتی برگزیده گردید.[۲۵] در دوران تصدی امین الدوله بر دارالشوری نامه های مختلفی به او نوشته می شد از آن جمله نامه ظل السلطان به امین الدوله است ، در این نامه ظل السلطان به وسیله امین الملک (امین الدوله بعدی )

از ناصرالدین شاه درباره کارهای مربوط به حوزه خود کسب تکلیف نموده و شاه نیز در حاشیه آن دستور داده است ، تاریخ نامه ۱۲۹۷ هجری قمری می باشد .[۲۶]در این سال (۱۳۰۴ هجری قمری ) امین الدوله در جهت جلوگیری از حاشا شدن معاملات در فارس تمبری را به آنجا ارسال می کند تا بالای هر

تمسکی تمبری بزنند که راس مدت و محل حروف حاشا کردنی نباشد .[۲۷] در تابستان این سال «۱۸۸۷میلادی» کلنل اسمیت وارد تهران شد و با ناصرالدین شاه ، امین السلطان ، مشیر الدوله وزیر امور خارجه ، امین الدوله رئیس دارالشوری و وزیر وظایف و اوقاف ، مخبر الدوله وزیر تلگراف و معادن مذاکره و ملاقاتی داشت

، سپس به اصفهان رفت و با ظل السلطان ملاقات نمود. کلنل اسمیت ابتدا به سراغ امین الدوله رفت درباره طرح پیشنهادی فوائد تاسیس راه آهن در جنوب و کسب اجازه کشتی رانی در رود کارون با او گفتگو کرد ، کلنل اسمیت ابتدا درباره اینکه چرا دولت ایران هنوز پیشنهاد متقابل خود را به کاردار انگلیس

تقدیم نکرده و اشکال کار کجاست ، سوالاتی را مطرح کرد. امین الدوله گفت ، شاه با اعطا امتیاز به یک کمپانی انگلیسی موافقت ندارد و کلمه انگلیسی مطلقا نباید باشد. زیرا روسها هم تقاضای خود را عنوان کنند…و سپس راجع

مسئله کشتی رانی صحبت کردند ، امین الدوله در پاسخ گفت : مشکلات واقعی مربوط به خرید و غرامت اجباری و اداره گمرک خانه های دست خارجی هاست که شاه هرگز موافقت نخواهد کرد و سپس به راه آهن پرداختند و فواید راه آهن را اسمیت گوشزد می کرد ، امین الدوله در پاسخ سوالش گفت راه آهن فقط برای تجارت تاسیس نمی شود ، بلکه مقاصد نظامی هم دارد … در پایان اسمیت چنین استنباط نمود که وی خواهان اجرای طرح مورد بحث است.[۲۸]

مراسلاتی را که امین الدوله در این سال با دیگر حکمرآنان انجام می دهد به خصوص با حاکم فارس

دچار مشکلاتی می شود و بسته های پستی وی از میان می رود و او درخواست غرامت

از دولت می کند و مسئله را به ظل السلطان تلگراف می کند و درخواست غرامت تنخواه امانت را کرده اند.[۲۹] در سال ۱۳۰۶ ه.ق به همراه ناصرالدین شاه به اورپا رفت و از مشاهده اوضاع عمومی و نظم اجتماعی اروپا و ترقیات حیرت آور اروپاییان درسهای فراوانی گرفت و به سر پیشرفت اروپا آگاهی یافت و در صدد برآمد تا ایران را به شاهراه ترقی وارد کند.

(در سفر اول هم با ناصرالدین شاه به اروپا رفته بود ولی به علت مخالفت و سخن چینی

امین السلطان از سر حد آلمان به ایران مراجعه نمود.)[۳۰] در سفر سوم فرنگ ناصرالدین شاه در سال ۱۳۰۶ هجری قمری که از دوازدهم شعبان از عشرت آباد حرکت کردند ، مدیر این مسافرت میرزا علی اصغر خان صدر اعظم

( اتابک ) است ، خط حرکت از تبریز و قفقاز است ، مخبرالسلطنه امین الدوله و ناصرالملک و ابولقاسم خان از راه گیلان می روند که در تفلیس ملحق به رکاب شوند ، امین الدوله از ورشو مرخص شد که به زیارت مکه برود ، در اسلامبول ماند و دختر محسن خان مشیر الدوله را برای پسرش محسن گرفت.[۳۱]

در این سفر برای اولین بار خانم ها را به سفر می بردند ،در این سفر است که ملکم خان امتیاز لاتاری گرفت و چهل هزار لیره فروخت و مشکلاتی که  بعد از این واقعه بوجودآمد[۳۲].

در سفر دوم ناصرالدین شاه همراهان منجمله امین الدوله از طرف دولت بهیه روس به ملتزمین رکاب اعلی حضرت شاهنشاهی از قرار تفضیل ذیل بذل نشانها و امتیازات شد ، امین الدوله میرزا علی خان رئیس دارالشوری و وزیر پست نشان سنت انا درجه اول مکلل به الماس و امین السلطان نشان

عقاب سفید گرفت.[۳۳]  « با درگذشت حاجی ملاعلی کنی تولیت مدرسه مروی با توجه به وقف نامه می بایست تولیت در دست عالم ربانی باشد ، توسط امین الدوله رئیس دارالشوری و وزیر وظایف و اوقاف ممالک محروسه صدور

یافته ، تولیت مدرسه مروی و تمام موقوفات آنرا به جناب آقای امام جمعه واگذار فرمودند که همه

ساله منافع موقوفات به مصارف فرموده مرحوم واقف و مخارج معین مدرسه مزبور برسانند، و یک حلقه انگشتری الماس ممتازین در این مقام مصحوب امین الدوله برای جناب ایشان التفات و ارسال فرمودند.»[۳۴]

از استعفای امین الدوله از مدیریت مجلس شوری مدتی نگذشت که دوباره به ریاست مجلس شورای دولتی انتخاب گردید و ریاستش تا اواسط سال ۱۳۰۳ ق. بطول انجامید لکن در این سال بواسطه عدم تمایل میرزاعلی اصغر خان امین السلطان که همه کاره مملکت شده بود و نظر خوبی به امین الدوله

نداشت و او را یگانه رقیب خود فرض می نمود از ریاست شوری معزول و محمدتقی میرزا رکن الدوله برادر ناصرالدین شاه به جای وی تعیین شد لکن ریاست شاهزاده چندان به طول نیانجامید که دوباره خود امین الدوله در همین سال
(۸ رجب ۱۳۰۳ ق) بریاست دارالشوری انتخاب گردید[۳۵] .

بعد از سال ۱۳۰۴ هجری قمری  با تشکیل مجلس دارالشوری به ریاست امین الدوله ا