توضیحات

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

*** آیا روند جهانی شدن بر  نوع لباس پوشیدن و انتخاب های مردم اثر گذار هست

یا نه ، به طور خاص در ایران و فرهنگ ایرانی چه تاثیری داشته است  ؟

یکی از مهمترین  مقوله های که تحت تاثیر جهانی شدن قرار گرفته است پوشش لباس مردم و مد گرایی می باشد ، با اینکه این ، یک اثر ملموس و

بصری  ِ جهانی شدن می باشد ، در جامعه ایران مورد توجه چندانی قرار نگرفته است

و جاهایی هم  که گه گاه در  مورد آن سخنی به میان آمده است به

دلیل محدودیت هایی که در پوشش ایرانی با توجه دین و مذهب وجود دارد می باشد.

حتی زمانی که بحث لباس ملی و مد در کمیسیون فرهنگی مجلس مطرح  شد ،

نه به دلیل توجه به روند جهانی شدن و اثر رسانه های غربی بر نوع پوشش بلکه

به دلیل محدودیت های دینی و منافاتی که با آن داشته ، بوده است.

ابتدا باید چند مفهوم کلیدی که در این مقاله در مورد آن ها حرف زده شده است را تعریف کرد:

۱٫      فرهنگ

همه‌ی معناهای مختلف فرهنگ از واژه‌ی لاتینی Cultivate ریشه می‌گیرند. خود این واژه هم معناهای متعددی دارد که کشت و زرع زمین و پرورش (زنبور

عسل، ماهی، کرم ابریشم و …) از جمله‌ی آنهاست .فرهنگ نه چنان یک شیوه‌ی زندگی

متمایزکننده‌ی انسان از حیوانات دیگر، بلکه یک شیوه‌ی زندگی

جمعیتی معین و متمایزکننده‌ی گروه‌ها و اجتماع‌های مختلف از یکدیگر است. (گل محمدی ، ۲۰۲۰ )

بنابراین می‌توانیم از فرهنگ یک جماعت، یک ملت،

یک قبیله، یک گروه مذهبی و یا حتی یک قاره سخن بگوییم. از این منظر،

هر فرد خاص محصول فرهنگی خاص است که در آن زندگی می‌کند و

  امروزه این زندگی تنها در بعد مکانی معنا نمی یابد بلکه بعد مجازی ای هم یافته است

که به وسیله گسترش ارتباطات از طریق رسانه ها تقویت می شود. به

عقیده گلنر[۱][۱][۱] یک اجتماع بخشی از جمعیت یک نوع (انسان) است که هر چند با همنوع‌های خود در خصوصیات منتقل شده به صورت ژنتیکی

شریک هستند، اما به واسطه‌ی برخی ویژگی‌های اضافی از آن جمعیت

گسترده‌تر متمایز می‌شوند.فرهنگ به شیوه زندگی اعضا یک جامعه معین – عادات

و رسوم آنها ، همراه با کالاهای مادی که تولید می کنند- مربوط می شود

( گیدنز ، ۵۶:۲۰۱۹ ) و با توجه به این تعریف لباس هم جزیی از آداب و رسوم می باشد و هم اینکه در بخش تولید کالای مادی جای می گیرد

۹۷صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………… ۲

اهمیت موضوع …………………………………………………………………………………………. ۷

ضرورت تحقیق ………………………………………………………………………………………… ۸

اهمیت تحقیق …………………………………………………………………………………………….. ۸

تحدید موضوع ………………………………………………………………………………………….. ۹

تعاریف مفاهیم …………………………………………………………………………………………. ۱۰

فصل دوم : ادبیات تحقیق

پیشینه ی پژوهش ……………………………………………………………………………………. ۱۲

مباحث نظری …………………………………………………………………………………………… ۱۶

مد پدیده ای اجتماعی ……………………………………………………………………………….. ۲۵

جامعه پذیری …………………………………………………………………………………………… ۲۹

فرهنگ پذیری ………………………………………………………………………………………….. ۳۰

خانواده و ساختار آن ……………………………………………………………………………….

۳۲

ارزش های اجتماعی …………………………………………………………………………………. ۳۴

معیارهای ارزیابی ارزش ها ……………………………………………………………………… ۳۵

منبع ارزش ها ………………………………………………………………………………………….. ۳۵

ارزش ها و الگوهای رفتاری …………………………………………………………………….. ۳۶

تعارض ارز شها ……………………………………………………………………………………….  ۳۷

تقسیم بندی ارزش ها ………………………………………………………………………………. ۳۹

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………… ۴۰

تعریف متغیر ها ……………………………………………………………………………………….. ۴۲

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………. ۴۵

روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………. ۴۵

جامعه آماری و نمونه آماری ……………………………………………………………………. ۴۷

ابزار جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………….. ۴۹

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………. ۵۲

تحلیل آمار توصیفی …………………………………………………………………………………. ۵۳

تحلیل آمار استنباطی ………………………………………………………………………………… ۵۴

اندازه گیری متغیرهای مستقل …………………………………………………………………… ۵۶

آزمون فرضیه ها …………………………………………………………………………………….. ۵۱

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………. ۶۷

نتایج ……………………………………………………………………………………………………….. ۶۸

فرضیه ۱………………………………………………………………………………………………….. ۶۹

فرضیه ۲ …………………………………………………………………………………………………. ۷۰

فرضیه ۳ …………………………………………………………………………………………………. ۷۱

فرضیه ۴ …………………………………………………………………………………………………. ۷۱

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………….. ۷۲

مدل شماتیک تحقیق …………………………………………………………………………………. ۷۴

منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………. ۷۵

منابع لاتین ……………………………………………………………………………………………….. ۷۸

ضمائم         

.      لباس

انسان های اولیه از برگ و پوست حیوانات و ..برای پوشاندن تن خود و همچنین

  حفاظت در برابر سرما و گرما استفاده می کردند . به مرور زمان از آنجایی

که ذوق هنری و زیبایی  شناسی انسان بر خیلی از اجزاء پیرامونی اش موثر

بوده است پوشش و لباس نیز از این امر مبرا نبوده و نقش این زیبایی شناختی

و هنر، تجلی گاهش لباسی شد که همیشه همراه انسان بود .

آب و هوا ، کار و پیشه و جنگ و تحولات اجتماعی از عوامل موثر

در لباس بوده است ( مشیر پور ۱۷:۱۳۴۵) . به غیر از این عناصر نقش مراسم

سنتی و فرهنگی نظیر مناسک مذهبی ، جشن ها و سوگواری ها در نوع و شکل و حتی رنگ پوشاک نیز ، بی تاثیر نیست ( متین ،۱۲:۱۳۹۸)

بشر در زندگی اجتماعی خود ، به منظور ایجاد ارتباط و رساندن پیام دلخواه از “

نشانه ” هایی استفاده می کند .یکی از مشهود ترین این نشانه ها

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

پوشاک است که زبان خاص خود را دارد و از ابزار های کارآمد و موثر در پیشبرد

هر گونه هویت سازی و هویت پردازی می باشد ( متین ،۴۷:۱۳۹۸)

هویت به عنوان یک مفهوم ارتباطی که وسیله ای برای شناخت تشابه ها و

تفاوت ها است ، به ریشه های زندگی و روش ها و منش ها که با آنها زندگی می کنیم گره خورده است (عاملی ،۴۴:۱۳۸۳) لباس در این متن می شود نمود بصری از هویت فرد .

هر فرد با توجه به نوع بینش و تفکر خود  پوششی را می پسندد ، سلیقه ها

متفاوت است . به مرور زمان این امر بیشتر نمود یافت ، بدین معنا که هر صنف ، گروه و طبقه با توجه به بینش و تفکر  برای خود تیپ خاصی پیدا کردند . لباس نمودی از فرهنگ فرد شد.

حالا دیگر هدف از پوشش لباس تنها حفاظت نیست بلکه به غیر از بعد زیبایی نشانگر شخصیت و هویت افراد هم می باشد و به نوعی می توان گفت طبقه اجتماعی ، قدرت و نفوذ افراد را با زبان فصیح و شیوا پوشاک می توان  فهمید .

۳٫      مد و مد گرایی

مد امری پویا و مبتکرانه است و معمولا سبک‌هایی را از فرهنگ‌های گوناگون

وام می‌گیرد در گذشته این گونه بوده است که طبقات متمول مد را ایجاد می کرد و طبقات فرودست مد را تقلید می کرد.طبقات ثروتمند برای اینکه تفکیکی از طبقات فرودست داشته باشد دائم در حال تغییر و تحول مد بودند.”به

عقیده زیمل : مد هم میل به گرد هم آمدن و اجتماع با دیگران را ارضاء  می کند و هم میل به جدایی و ممتاز بودن از دیگران را “( استوتزل،۲۸۵:۱۳۹۴)

در نگاهی بدبینانه، اکنون در سطح جهان مد به گونه ای درآمده است

که طبقات متمول جای خود را به کشورهای توسعه یافته داده اند و طبقات فرودست به کشورهای در حال توسعه.

ایران هم در این میان به عنوان کشوری درحال رشد، همان گونه که در عرصه های فرهنگی از کشورهای توسعه یافته تقلید می کند، در عرصه مد هم به تقلید از این کشورها می پردازد.

با توجه به تعاریف ارائه داده شده لباس جزئی از فرهنگ می باشد

، مدی که رواج می یابد می تواند نمودی از فرهنگ باشد حال خودی یا غیر خودی .

جهانی شدن ـ که جهانی شدن فرهنگی جزء اصلی و جدایی‌ناپذیر آن است ـ نوعی فرایند و تحول دیالکتیکی را سبب می‌شود. در این بین جایگاه

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

کشورهای مختلف متفاوت است (گل محمدی ، ۲۰۲۰)، برخی فرهنگ‌ها به آسانی

در برابر فرهنگ جهانی با فرهنگ‌های دیگر مستحیل می‌شوند. برخی

دیگر موضعی سرسختانه و ستیزآمیز نسبت به فرهنگ مهاجم اتخاذ می‌کنند. شماری از فرهنگ‌ها به همزیستی مسالمت‌آمیز تن می‌دهند و تعدادی هم گفت‌وگو و تبادل فرهنگ را گریزناپذیر می‌دانند.

در برخی از کشور ها افراد دائما در حال قرض گرفتن و تقلید هستند ، نوع پوشش و لباس آنها را تنها شیوه غربی و به بیانی امریکایی شدن در بر گرفته

است و برخی با وجود همه سختی هایی که فرهنگ کهن دارد به آن چسبیده و آن را رها نمی کنند .نوع خاص پوشش هایی که در قبایل وجود دارد با

همه سختی و مشکل بودن هنوز پابند آن هستند . در این بین حالت میانه ای نیز وجود دارد که ترکیبی می باشد مثلا مدل و نوع آن را از یک فرهنگ دیگر

می گیرند و با فرهنگ خود ترکیب می کنند . مثل ابریشم بافی های

روسری های ایتالیایی که با زر بافی و نقش ترمه فرهنگ ایرانی ترکیب شده و مدل جدیدی را به وجود آورده است

عمق و تاریخ فرهنگ کشورها در به وجود آمدن انواع موضعگیری ها بی تاثیر نیست .

البته تنها داشتن قدمت تاریخی و اجتماعی کافی نیست . فرهنگ هر اندازه هم که اصیل باشد اگر همراه با شناخت و خود آگاهی نباشد اهمیتی ندارد .” ارتباط اجتماعی منشاء فرهنگ است “( ساروخانی ،۲۹:۱۳۹۸) در نتیجه ، رشد ارتباط اجتماعی برای تعالی و شکوفایی فرهنگ لازم است.

فرایند جهانی شدن ، از طریق یک شبکه ارتباطی جهان گستر و یک

حوزه عمومی مجازی ناشی از آن ، فضا ها و امکان های جدیدی برای نقد تعریف

رسمی از هویت ملی و باز تعریف آن و تقویت خود آگاهی هویتی بدیل فراهم می کند ( گل محمدی ۸۰:۱۳۹۸) . حال اگر فرد در جریان این فرایند از یک

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانانطرف با عناصر فرهنگی و هویت خود کمتر مواجه شود و از سوی دیگر با سیلی از تعاریف جالب و بسیط

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

فرهنگ دیگری مواجه شود ، خود آگاهی اش نسبت به فرهنگ خودی کم می شود و انتخاب دیگری نه به دلیل مقایسه بلکه به دلیل فزونی تعاریف است .

خانم پریدخت عابدی نژاد یکی از طراحان لباس در ایران در مورد همین موضوع می گوید:” طرحهای ما ابتکاری و بر اساس الگوهای سنتی ایرانی است اما

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

مسئله اینجاست که نگاه ما به الگوهای سنتی، نگاهی غربی است.قومیتهای

مختلفی در ایران زندگی می کنند و الگوهای پوششی بسیار متنوعی دارند، اما این الگوهای پوششی را ابتدا غربیها کشف کرده اند و این کشف آنها بود که توجه ما را جلب کرده است “

مثلا در بعد لباس ، پارچه هایی با بافت درشت از قدیم در ایران وجود داشته است( مثل کرباس ) ولی نسل جوان آن را نمی پسندد

تا اینکه این نوع پارچه بافی در غرب رواج می یابد و در مرحله بعد که وارد ایران می شود توسط همین نسل جوان مورد توجه قرار می گیرد.

عنصر مهم در مد تبلیغ و همه گیر کردن آن است که رسانه های غربی در این زمینه خیلی موفق بوده اند و دوباره بحث بازمی گردد به ارتباطات ، سرعت

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

و تکنولوژی هایی که استفاده می شود . هر قدر صاحبان صنایع ریز بینانه تر و غیر مستقیم به این موضوع نگاه کنند اثر بخشی آن بالا تر می رود .به نظر من رمز توجه جوانان به مد ها و طرح لباس های غربی به چند عامل اصلی باز می گردد:

۱٫   مهمترین و اولین موضوع همان نحوه ارائه آن می باشد .وقتی لباسی تحت عنوان لباس ملی و اجباری مطرح می شود ، هر اندازه هم که منطبق با فرهنگ اصیل ایرانی باشد نوعی موضع گیری در پی دارد .

۲٫   تبلیغ درون گروهی : علاوه بر رسانه ، دیدن و رواج یافتن دو عنصر متاثر از همدیگر هستند مد و طرح های لباس به طور مستقیم تبلیغ نمی شوند بلکه با دیدن بر تن دیگران است که رواج می یابند و این اثر گذاری زمانی که لباس بر تن یک شخص مهم ، ستاره و قهرمان باشد چندین برابر می شود .

۳٫   بر چسب زنی : برای تمیز خود از دیگری ، در راستای خواست خود بیان گری و کمتر در راستای خود آگاه گری و نیز در پاسخ به تعلق داشتن به یک

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

خرده فرهنگ و یا مجموعه ای از خرده فرهنگ ها به کار می رود .(کلارک ،۲۰۰۵) در اینجاست که دیگر لباسی که علامت NIKE  دارد تنها به خاطر پوشش و کفیت خریداری نمی شود ، بلکه لباس می شود بیان و برچسب سبک زندگی نوع تفکر و اندیشه .

۴٫   میزان دسترسی و قیمت : وقتی در جهان امروز که اقتصاد جهانی شکل گرفته ، افراد خیلی راحت به مدل های غربی دسترسی دارند که از کیفیت بالایی هم بر خوردار می باشند دلیلی ندارد که به مدل های ایرانی که قیمت های هنگفت و میزان دسترسی پایین هم دارند روی بیاورند .

 نکته جالب این است محصولات با کفیت بالای  ایرانی نیز نام هایی خارجی استفاده می کنند: پوشاک ال‌سی‌من (LC MAN)[1][2][2] از جمله این تولیدی‌هاست.

امروزه با به وجود آمدن شرکت های  چند ملیتی و دست یابی به تکنولوژی های

پیشرفته روز محصولاتی تولید و در سطح  جهان توزیع می شوند که دسترسی را بر همگان آسوده کرده اند . مثلا جین یکی از این بزرگترین تولید کنند گان می باشد .

سیال و متغیر بودن فرهنگ دال بر این است که فرهنگ‌ها ساخته می‌شوند. به بیان دیگر فرهنگ‌ها به واسطه‌ی قرض گرفتن، ترکیب، بازکشف و باز تفسیر کردن در جریان کنش‌ها و اندرکنش‌های افراد و گروه‌ها ساخته می‌شوند.

فرهنگ پذیری ، پدیده ای مهم در جامعه مدرن است . وقتی فرهنگ ها در هم آمیخته می شوند

مردم برخی از ویژگی های فرهنگی را از فرهنگ غیر و برخی را از فرهنگ خودشان کسب می کنند اگر اثرات فرهنگ ها متناقض باشد برخی از فعل و انفعالات ، فشار روانی ایجاد می کند

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

(هری.س،۱۱۷:۱۳) یکی از عناصر که بر مدل های لباس و نحوه پوشش مردم  ایران خیلی موثر است . دین و اجباری بودن برخی از محدودیت های

پوشش است . که همین  به نوعی بر جهانی – محلی شدن  مدل ها اثر بخش

بوده و همچنین تنوع و خلاقیت خاصی را ه به وجود آورده است .

فشار دولت و حکومت بر نحوه پوشش به خصوص در مورد خانم ها باعث شده مدل های غربی  تحت لوای خاصی تجلی پیدا کنند . فرد مد جدید را از

فرهنگ غربی می گیرد و با وجود تناقضاتی که در فرهنگ و مذهب ایرانی و اسلامی وجود دارد تغییراتی در آن ایجاد می کند تا هم فشار روانی را کاهش دهد و هم از این مد استفاده کند .

فرهنگ مدام در حال تغییر است و فرهنگی دوام می آورد که کا رآمد

باشد به طوری که با مرور زمان و نا کارآمدی آن سنت ها شکسته می شوند و نوعی دیگر بروز می کنند . البته با همه کارآمدی این نکته به خصوص در مورد لباس نباید فراموش کرد که انسان موجودی تنوع طلب است و همیشه در جستجوی تازه ها می باشد .

جان تاملینسون عناصر اصلی جهانی شدن را بر بستری قرار می دهد که آن را “

سیاق فرهنگی ” می نامد . به گفته وی ” جهانی شدن شبکه ای به

سرعت گسترش یابنده و همیشه متراکم شونده از  پیوند های متقابل و وابستگی

های متقابل است که وجه مشخصه ی زندگی اجتماعی مدرن به

شمار می رود.” در این دیدگاه فرهنگ را مجموعه راه هایی می داند که در آنها مردم به طور فردی و جمعی از طریق ارتباط با یکدیگر ، به زندگی خود معنا بخشند . با وجود رسانه ها روند این ارتباطات سرعت می یابد .

نکته مهم این است که در جریان این ارتباط متقابل آنکه قدرت بیشتری داشته باشد پیروز است و مباحت امپریالیسم و به ویژه امپریالیسم فرهنگی در این

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

جا مطرح می شود . ولی از دهه هفتاد به  بعد با تغییرات تکنولوژیک

و ارتباطاتی ، دنیا به سمت تکثر و فزونی رسانه ها در حال حرکت است و راه های آگاهی ، شناخت و بازتولید فرهنگی زیاد شده است به گونه ای که نوعی وارونگی امپریالیسم [۲][۳][۳] در حال شکل گیری است . و در نگاهی خوشبینانه در آینده تعامل فرهنگی جایگزین سلطه فرهنگی خواهد شد .

با مطالعه تاریخ لباس در جهان به وضوح می توان درک کرد هر کجا که تقابل فرهنگی روی داده است در پی آن تغییراتی در لباس و پوشش هم به وجود آمده است . البته این تغییرات در کشوری که ضعیف تر بوده بیشتر نمود یافته است .زمانی که اعراب مسلمان تمامی خاورمیانه و شرق اروپا و شمال

افریقا را تسخیر کردند ، زمانی که روم دنیا را تسخیر کرد و یا زمانی که قدرت

در دست فرانسه بود که مدل های فرانسوی رواج زیادی یافت . پس از جنگ جهانی دوم لباس های امریکایی .(کاکس و دیگران ،۱۸۸۸)و در دنیای امروز هم ا

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

ین روند ادامه دارد ولی نه از طریق تسخیر و جنگ و به طور مستقیم سلطه یافتن بلکه ، رشد فناوری‌های رسانه‌ای موجب شده است امواج رسانه‌ای مرزهای متعارف جغرافیایی و فرهنگی را درنوردند و مخاطبان سراسر

جهان را همواره در معرض پیام‌های فرهنگی متعارض قرار دهند. ( شاه محمدی ) از طریق جنگ رسانه ای و توسعه ارتباطات . کسی پیروز است که خود

را بیشتر بازنمایی کند و آنکه در این عرصه ضعیف است به مرور زمان از یاد می رود .وقتی در گذشته فقط مراکز شهر ها هستند که پذیرنده فرهنگ هجوم

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

و سلطه اند . به گونه ای که حتی در حومه شهر ها اغلب سنت ها محفوظ می ماند (میر غفوری ، ۱۷۱:۱۳۹۸) امروزه با گسترش ارتباط دیگر جغرافیا و مکان از لحاظ مسافت عامل عدم تغییر نیست .دور ترین نقاط هم می تواند از ایت روند تاثیر بپذیرد .

در دنیای امروز که ارتباطات تا این حد گسترش یافته است ، نمی توان از رواج مدل های غربی در جامعه خودداری کرد –  البته نفس این عمل یعنی خودداری کردن اشتباه می باشد – به شرطی که این انتخاب توام با مقایسه باشد . یعنی افراد ابتدا به سنت ها و روش های خود آگاه باشند و بعد در

مقام مقایسه ،  فرهنگ و لباسی را برتر بدانند . به عبارتی هویت و فرهنگ و

آداب و رسوم خود( ایرانی ) نیز در این بریکولاژ[۳][۴][۴] فرهنگی جایگاهی داشته باشد .یک بریکولاژ دائمی فرهنگی در اثر زیاد شدن ارتباطات فیزیکی و الکترونیکی به وجود آمده است (کوثری ۱۴۳:۱۳۸۳)

به نظر نویسنده مقاله به غیر از تبلیغ خوب و دسترسی آسان به مدل های غربی

، ندادن تعریف روشن و شفاف از فرهنگ و زیبایی طرح های لباس های ایرانی از یک طرف و به روز نکردن و استفاده طرح های سنتی در مد های روز از سوی دیگر در انتخاب و رجحان دادن مدل های غربی موثر است.

البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد دنیا به سمت سهل انگاری

و آسودگی در حال حرکت است و چیزی  باقی می ماند که آسان تر و راحت تر باشد . به معنا دیگر یعنی بشر یه سویی سوق می یابد که از لحاظ عقلی ، راحتی را در آن ببیند .

تاثیر جهانی شدن بر روی مد و مدگرایی جوانان

بزند و با تولید انبوه و دوباره ، هم نیاز جامعه خود را تامین کند و هم در جهت

توسعه آن به کشور های غربی گام بردارد و در این روند جهانی شدن

، رشد رسانه ها و ارتباطات از عرصه رقابت عقب نماند.

منابع :

–          استوتزل ، ژان (۱۳۹۸٫)روان شناسی اجتماعی،  ترجمه دکتر علی محمد کاردان ، تهران : دانشگاه تهران

–          ساروخانی ، باقر ( ۱۳۹۷) جامعه شناسی ارتباطات ، تهران : انتشارات اطلاعات

–          شاه محمدی ،عبدالرضا، فصلنامه پژوهش و سنجش، سال۱۱،اقتباس از: سایت باشگاه اندیشه

–          شریعت پناهی ف سید حسام  الدین (۱۳۹۹) اروپائیان و لباس ایرانیان ، تهران : نشر قومس

–     عاملی ، سعید رضا (۱۳۹۸) دو جهانی شدن ها و آینده هویت های هم زمان ، هویت ملی و جهانی شدن، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی

…………….