توضیحات

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

دانلود پایان نامه و پروژه پایانی با موضوع جدید ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه پس از دیدن متن و فهرست پایان نامه ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

میتوانید نسبت به خرید آنلاین و دانلود فایل مورد نظر اقدام فرمایید میتوانید تغییراتی در متن پایان نامه ایجاد نمایید و یا از بعضی از فصل های پایان نامه مثل روش تحقیق پیشینه تحقیق بیان مسئله و یا منابع پایان نامه ادبیات فارسی استفاده فرمایید با آرزوی موفیقت برای دانشجویان عزیز

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

پژوهش حاضر ضمن معرفی جایگاه زنان و بررسی شخصیت آنان در ایران باستان، در عصر هخامنشیان، ساسانی، اسلام، غرب و عصر مشروطیت می کوشد تا جایگاه ادبیات زنانه را در شعر عصر مشروطیت و در دیوان شاعران (میرزاده عشقی، ایرج میرزا، عارف قزوینی)

بررسی کند و در قالب مباحثی جداگانه به بررسی نقش زن در اساطیر ایران باستان و متون کهن مبادرت می¬کند همچنین در حاشیه ی بررسی اشعار شاعران به بررسی

جنبه¬های نگرش زن سالارانه، فمینیسم، ستایش و نکوهش بانوان، حضور گرم و گسترده آنان همپای مردان پرداخته، و حقوق زنان و نقش آنان در تحولات عصر مشروطه به تصویر کشیده شده است.
کلید واژه ها: زن، شعر مشروطیت، میرزاده عشقی، ایرج میرزا، عارف قزوینی.

۱۸۵صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه  را دانلود کنید

فهرست مطالب

مقدمه ۱
فصل اول: کلیات ۲
۱-۱- بیان مسأله ۳
۱-۲- اهمیت و ضرورت تحقیق ۳
۱-۳- پیشینه تحقیق ۳
۱-۴- اهداف تحقیق ۳
۱-۵- سوالات تحقیق ۴
۱-۶- فرضیه تحقیق ۴
فصل دوم: نگاهی به موقعیت و جایگاه زن ۵

۲-۱- بخش اول ۶

۲-۱-۱- نگاهی به جایگاه زن در ایران پیش از اسلام ۶
۲-۱-۲- حقوق و اختیارات زنان در عصر هخامنشیان ۸
۲-۱-۳- ازدواج و زناشویی در ایران باستان ۹

۲-۱-۴- ازدواج با محارم ۹
۲-۲- زن در مادر سالاری یا مادر شاهی ۱۰
۲-۲-۱- انواع ازدواجهای ساسانی ۱۳

۲-۵- طلاق زن در ایران باستان ۱۴
۲-۳- سیمای زن در شاهنامه فردوسی ۱۵

۲-۴- زن در اساطیر ایران ۱۸
۲-۴-۱- اسطوره های اهورایی ۱۸
۲-۴-۲- اسطوره های اهریمنی ۱۹

بخش دوم: جایگاه زن در اسلام ۲۱

۲-۲-۱- جایگاه زن در اسلام ۲۲
۲-۲-۲- زن در قرآن ۲۴
۲-۲-۳- زنان صدر اسلام ۳۱

۲-۲-۴- زن از نقطه نظر اندیشمندان ۳۴
۲-۲-۵- فلسفه اسلام درباره حقوق خانوادگی ۳۵
۲-۲-۶- مهر و نفقه ۳۹

۲-۲-۷- علل پیدایش چند همسری ۴۱
۲-۲-۸- اشکالات و معایب چند همسری ۴۱
بخش سوم: زن از نگاه فرهنگ غرب ۴۲
۳-۱- زن از نگاه فرهنگ غرب ۴۳

۲-۳-۱- فمینیسم و سابقه آن ۴۳
۲-۳-۲- خود آگاهی فمینیستی ۴۶

۲-۳-۳– زنان و جایگاه زنان در جامعه کهن بدوی ۴۸
۲-۳-۴- نظرات انگلس در مورد ویژگی های جامعه بدوی ۴۸
۲-۳-۵- زن از دیدگاه سفرنامه نویسان فرنگی ۵۱

بخش چهارم: جایگاه زن در عصر مشروطیت (نگاهی گذرا به موقعیت اجتماعی، فرهنگی و ادبی زن در نهضت مشروطه) ۵۳

۲-۴-۱- جایگاه زن در عصر مشروطیت (نگاهی گذرا به موقعیت اجتماعی، فرهنگی و ادبی زن در نهضت مشروطه) ۵۴
۲-۴-۲- نگاهی گذرا به مسائل زنان در عصر مشروطه ۵۸
۲-۴-۳- تصویر زن در شعر شاعران مشروطه ۶۹
فصل سوم: ادبیات مشروطه ۷۴

۳-۱- مقدمه: ادبیات عصر مشروطه ۷۵
۳-۱-۱- ویژگی های شعر دوره مشروطه ۷۵
۳-۱-۲- موج های شعری در دوران مشروطه ۷۵

۳-۱-۳- حوزه های مختلف شعری ۷۶
۳-۲- مروری بر زندگی نامه میرزاده عشقی ۷۸
۳-۳- مروری بر زندگی نامه ایرج میرزا ۸۳

۳-۴- مروری بر زندگی نامه عارف قزوینی ۸۷
۳-۴-۱- شعر و تصنیف عارف ۸۸

فصل چهارم: پیکره اصلی ـ متن اصلی ۹۱
بررسی جایگاه زن در آثار شاعران عصر مشروطه
۴-۱- مقدمه ۹۲
۴-۲- بخش اول: زن در شعر میرزاده عشقی ۹۴

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

۴-۳- بخش دوم: زن در شعر ایرج میرزا ۱۲۰
۴-۴- بخش سوم: زن در شعر عارف قزوینی ۱۴۵

فصل پنجم: برآیند نتیجه گیری و تحلیل کلی نظرات سه شاعر و مقایسه آنها ۱۶۷
۵-۱- برآیند نظرات مثبت یا منفی میرزاده عشقی در باب زن ۱۶۸

۵-۲- برآیند نظرات مثبت یا منفی ایرج میرزا در باب زن ۱۷۰
۵-۳- برآیند نظرات مثبت یا منفی عارف قزوینی در باب زن ۱۷۲

۵-۴- نتیجه گیری و مقایسه نظرات سه شاعر در مورد زن ۱۷۴
فهرست واژگان: ۱۷۵
فهرست اعلام: ۱۷۷
فهرست منابع و مآخذ ۱۸۳
Abstract 186

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

۱- بیان مسأله

با عنایت به اهمیت موضوع زن در ادبیات گذشته و امروز که به صورت کلی یا جزیی با موضوعی به جز مقاله های محدود مطالب بیشتری دیده نمی شود بر آن شدم به اهمیت بازتاب ادبیات زنانه در آثار مشروطه و در دیوان‌های (میرزاده عشقی، ایرج میرزا، عارف)

بپردازم و اینکه نوع نگرش شاعران مرد در باب زنان چه تفاوت‌هایی با نگاه زنانه دارد را مورد توجه قرار دهم و با مقایسه نظرات آنان را جویا شوم و مورد بررسی قرار دهم و نگاه های زن سالارانه و فمینیسم و تجدد را در اشعار این شاعران تحلیل و واکاوی نمایم.

۱-۲- اهمیت و ضرورت تحقیق

لزوم پژوهش در آثار فاخر ملی و شناخت دقیق تر جایگاه زن در عصر مشروطه و در دیوان (میرزاده عشقی، ایرج میرزا، عارف) و تغییر نگرش سنتی شاعران به مقوله زن که در ادبیات بررسی می شود از مهم ترین ضرورت های تحقیق به شمار می آید.

۱-۳- پیشینه تحقیق ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

با توجه به بررسی های به عمل آمده در پایان نامه های دانشگاهی جایگاه ادبیات زنانه در دیوان های شاعران (ایرج میرزا، عشقی، عارف) به طور اخص مورد پژوهش قرار نگرفته است، البته در کتاب‌های تاریخ ادبیات دکتر صفا به پاره ای از این مسائل به طور کلی اشاره

شده است هم چنین در کتاب شاهنامه و فمینیسم اثر مهری تلخابی به صورت گسترده به تاریخ زندگی و نقش زنان پرداخته است ولی نگاه متجددانه در این کتاب فقط شامل متون قدیمی است به همین جهت بررسی نگاه تجدد گرایانه و زن سالارانه و ستایش و تحقیر بانوان در دیوان های فوق می تواند حایز اهمیت باشد.

۱-۴- اهداف تحقیق ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

۱- ایجاد انگیزه برای نسل جدید و ترغیب آنان به خواندن آثار شاعران مشروطه
۲- نگاهی جهت دار به شخصیت وجودی زن در آثار شاعران مشروطه
۳- مقایسه ی شخصیت زن امروز با زن در آثار کهن

۴- بررسی و مقایسه زنان عصر مشروطه با کتاب شاهنامه و مشترکات و وجوه تمایز آن دو
۵- جایگاه و نقش شاعران (ایرج، عشقی، عارف) در احیای نظام تجدد و دفاع از حقوق زنان در عصر مشروطه

۱-۵- سوالات تحقیق

۱- شاعران این دوره چقدر به نقش زنان پرداخته اند؟
۲- آیا باورها و عملکرد زنان در حوزه های مختلف مورد توجه بوده است؟
۳- آیا به نقش کلیدی زنان در خانواده و جامعه و آزادی او پرداخته اند؟
۴- نقش تحولات مشروطه در نگاه به زنان چگونه بوده است؟

۱-۶- فرضیه تحقیق ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

با توجه به اهمیت دوران مشروطه که نوع نگاه به زن در آن بر اثر تحولات سیاسی- اجتماعی عوض شد و اهمیت دادن به جایگاه زن در شعر مشروطه و پرداختن به آزادی عمل آنان بررسی دیوان شاعران (ایرج، عارف، عشقی) و نگاه های مثبت و منفی آنان به زن جایگاه مهمی دارا می-باشد.

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

فصل دوم:
نگاهی به موقعیت و جایگاه زن

۲-۱- بخش اول
۲-۱-۱- نگاهی به جایگاه زن در ایران پیش از اسلام
زن در ایران باستان مقام ارجمندی را دارا بوده است. زن یکی از اعضای خانواده محسوب می شده است و در تمام شئون زندگی با مرد برابری می کرده است و برای اثبات این موضوع، شواهد زیادی در دست است:

در اوستا همه جا نام زن و مرد در یک ردیف ذکر شده و در کارهای دینی که زنان باید انجام دهند و دعاهایی که باید بخوانند، زن را با مرد برابر شمرده است و حتی در صورتی که موبد حاضر نبود، ممکن بود زن به مقام قضا برسد و نیز در تاریخ می بینیم که زنانی همانند همای و پوراندخت و آزرمی دخت به مقام پادشاهی رسیده اند.

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

سن بلوغ برای مرد و زن، برابر بوده است و گروهی از فرشتگان هم مانند آناهیتا (ناهید) زن هستند. در میان امشاپسندان امرتات (مرداد) و هَوروتَات (خرداد) و سپنتا ارمیئتی (سپندارمز) مونث هستند، به ویژه سپندارمز نماینده ی زمین است و این سپندارمز (فروتنی مقدس) یکی از صفات اهورمزداست و در جهان مادی پرستاری زمین با اوست و به همین جهت دختر اهورمزدا خوانده شده است .

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

قبل از ورود آریایی ها و هزاران سال پیش از آن که اقوام مهاجر به این سرزمین مهاجرت کنند ایران «خانه و آشیانه ی مردمانی بوده که تمدن درخشانی داشته، زن را از دیدگاه برتر و متعالی نگریسته و بر قدرت زنانه که جلوه گاه تمدن و فرهنگ متعلق به دوران اولیه کشاورزی بوده است، صحّه گذاشته اند. »

«ویل دورانت در تاریخ تمدن درباره آنان (زن در ایران باستان) می نویسد: «در زمان زرتشت پیامبر، زنان همانگونه که عادت پیشینیان بود منزلتی عالی داشتند، با کمال آزادی و با روی گشاده در میان مردم آمد و رفت می کردند و صاحب ملک و زمین می شدند و در آن تصرف

مالکانه داشتند و می توانستند مانند اغلب زنان روزگار حاضر، به نام شوهر یا به وکالت از طرف او به کارهای مربوط او رسیدگی کنند. پس از داریوش مقام زن مخصوصاً در میان طبقه ی ثروتمندان تنزل پیدا کرد. »

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

آنچه در اوستا در مورد زن و مرد می باشد. متضمن برابری حقوق است. زنان و مردان پارسا به دلیل تقدیس با هم ذکر شده اند و چون زن موجب احترام و سربلندی مقام خانه است (وندیداد سوم) اندیشه نیک و گفتار و کردار خوب و فرمانبرداری از شوهر در اوستا برای زن از صفات پسندیده و برجسته شمرده شده است (ویسپرد سوم) .

پوشش و حجاب زنان در ایران باستان مخصوص طبقه ی اشراف بود و سایر زنان از قید حجاب آزاد بودند .

«ویل دورانت می گوید: «زنان بالای اجتماع جرأت آن را نداشتند جز در تخت روان روپوش دار از خانه بیرون بیایند و هرگز به آن ها اجازه داده نمی شد که آشکارا با مردان آمیزش کنند. »
مردم در زمان پیش از تاریخ از دسته ها و قبایل مختلف تشکیل شده به صورت ملوک

الطوایفی زندگی می کرده اند که با افزایش شهرها و قدرت رؤسای قبایل، و اختلافات آنها موجبات جنگ و ستیز بین آنها را فراهم می کرد.

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

«در این جامعه بدوی، وظیفه ی مخصوصی به عهده ی زن گذاشته شده بود. وی گذشته از آن که نگهبان آتش و شاید اختراع کننده و سازنده ظروف سفالین بود. می بایست

چوبدستی به دست گرفته در کوه ها به جستجوی ریشه های خوردنی یا جمع آوری میوه های وحشی بپردازد. شناسایی گیاهان و فصل روییدن آن ها و دانه هایی که می آورد.

مولود مشاهدات طولانی و مداومی بود که او را به آزمایش کشت و زرع هدایت کرد .»
زن در ایران باستان در فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی شرکت فعال داشته است تا جایی که بسیاری از اختراعات و پیشرفت های بشر مرهون زنان بوده است.

«وظیفه ی زن در ایران باستان، منحصر به امور اقتصادی خانواده ی خود نبوده، بلکه در پیشرفت تربیت اخلاقی و روحی تمام ملت نیز سهم به سزایی داشته است و مانند یک مربی اخلاق عمل می کرده است. »

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

در اکتشافات باستان شناسی متعلق به فرهنگ های پیشین سمبولهایی خدایی از جنس «زن» بسیار به دست آمده است که بیانگر قدمت پرستش مادر کبیر (بانو- خدا) در جوامع کهن می باشد. اما این سمبولها منحصر به جنس زن نبوده و در کنار آنها سمبولهای خدایی

از جنس مرد هم وجود داشته است در دیدگاه انسان عصر نو پدید، کشاورزی زن نماد رحمت و نعمت و خلقت و باروری و به طور کلی نشانه نیروهای طبیعی و ماورای طبیعی شناخته شده است.

زن در ایران باستان دارای شخصیت کامل انسانی و در بسیاری از موارد، شخصیت حقوقی بوده است. وی حق فعالیت هایی در زمینه ی اجتماعی و تجارت داشته است و شریک زندگی در اداره ی خانواده و در واقع حق پادشاهی داشته است.

ادبیات زنانه در آثار شاعران

زنان ایرانی در شجاعت و دلاوری همتای مردان بوده و در مواردی در جنگ ها شرکت می-کردند و دوشیزگان ایرانی در دعاهای خود از خداوند درخواست همسری نیرومند و قهرمان را داشتند که به آنها پسران قهرمان عطا فرماید.
۲-۱-۲- حقوق و اختیارات زنان در عصر هخامنشیان

«۱- داشتن فقط یک زن، ولی اگر زن نازا بود مرد می توانست زن غیر عقدی داشته باشد.
۲- ازدواج بی قرارداد، قانونی نیست.
۳- کنیز همسر آزاد، مقام آزاد داشت.
۴- بهره برداری شوهر از جهیز زن که متعلق به زن و خانواده پدری اوست.
۵- قروض قبل از ازدواج فقط به عهده ی خود شخص است.

۶- اگر شوهر زن را طلاق بدهد جهیزش را با یک سهم پسری از مال خود باید به او بدهد. زن نازا فقط جهیز را پس می گیرد.

۷- در صورت خیانت زن، شوهرش او را اخراج یا برده می کند.
۸- اجازه ی ازدواج زن در زمان اسارت همسر و رجوع به همسر اول در بازگشت او.
۹- در بی وفایی زن و مرد به همدیگر، مجازات زن سنگین تر است. در مورد تهمت زدن به زن محاکمه خدایی (انداختن به رود) می شود.

۱۰- مال زن متعلق به فرزند اوست و مرد ارثی نمی برد.
۱۱- با مرگ مرد، زن علاوه بر جهیز خود سهمی از مال شوهر هم دریافت می کند.

۱۲- اختیار اموال زن با خود اوست. اجاره دادن، بخشیدن، تجارت کردن، کاسبی کردن و …
۱۳- پس از مرگ مرد زن می تواند شوهر کند. حتی بدون اجازه ی فرزندان.
۱۴- ارث مساوی با برادران در صورت نداشتن جهیز.

۱۵- دختران زنان غیر عقدی از برادران جهیز می گیرند.
۱۶- طبقات نجبا و اشراف حق نداشتند با طبقات پست ازدواج کنند و شاه باید از هفت طبقه درجه اول زن انتخاب کند.»

۲-۱-۳- ازدواج و زناشویی در ایران باستان

زناشویی از مهم ترین وظایف هر ایرانی بوده است و چون ایرانیان دارای خوی پاک و بی-آلایش بوده اند برای پیکار باتجرد و زناکاری به موضوع زناشویی اهمیت می داده اند. تا حدی که امر زناشویی را از فریضه های دینی خود می شمردند.

«چون فرزندان به سن رشد می رسیدند وسایل ازدواج آن ها را پدران آماده می کردند، و انتخاب همسر و هم چنین تعدد زوجات که بسیار دیده می شود برای آن است که تعداد فرزندان بیشتر باشد.

زنان عضو خاندان سلطنتی در سلسله مراتبی جای داشته اند که احتمالاً بر میزان نزدیکی خویشاوندی آنها، با شاه متکی بوده به عبارت دیگر، هر چه خویشاوندی زنی با شاه نزدیکتر بود این امر بیشتر بر مقام آن در میان سایر زنان درباری اثر می گذاشت .»

۲-۱-۴- ازدواج با محارم

ازدواج با محارم در ایران سابقه ای دیرین دارد. در ایران پیش از تاریخ مجسمه ای از رب النوع مادر پیدا شده که همسری دارد که در آن واحد، هم شوهر و هم فرزند او محسوب می شده است.

ازدواج خواهران و برادران در عصر حضرت آدم و حضرت ابراهیم مجاز شمرده و زناکاری شمرده نمی شده است ولی در شرع موسی این حکم لغو شد.

«در دوره هخامنشی داریوش دوم با خواهر خود پاریسا تیدا ازدواج کرده بود فرزند ایشان اردشیر دوم پس از مرگ زن اول خود با دو دختر خود آتوسا و آمستریدا ازدواج کرد .»

۲-۲- زن در مادر سالاری یا مادر شاهی

«دورانی که زن مقام سروری بر اجتماع و مرد را داشته، نسبت به مدت زمانی که تحت انقیاد مرد درآمده، بسیار طلایی تر بوده است. این دوران که قسمت اعظم آن مربوط به

اعصار ما قبل تاریخ بوده تا پنج هزار سال، بلکه بیشتر می رسد و در تاریخ جامعه شناسی به دوره مادرشاهی معروف است که از اواسط عصر حجر تا عصر مفرغ و آغاز عصر آهن ادامه می یابد. »

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

در عهد مادر سالاری، «زن تنها به عنوان یک الهه و نیروی الهی، مقدس و محترم بود. او با تولد فرزند، چون زمینی به موجودات جهان برکت می دهد و باعث زندگی و پویندگی می

شود. زن در عهد مادر سالاری چون چشمه ای جوشان است و با شیر دادن به فرزندان خود مایه حیات و زندگی است و حتی در دوره های بعد نیز این اندیشه قوت می گیرد و به عنوان الهه ی آب در اسطوره ها مطرح می گردد. »

«از اواسط عصر حجر (شش یا هفت هزار سال قبل از میلاد مسیح) تا دوران مفرغ همه با هم کار می کردند و دسترنج خود را به میان خانواده و یا اجتماع می آوردند و مادر شاه آن را میان افراد توزیع می کرد. »

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

«این دوره به دوران مادر شاهی یا دوره کمون: دوره آزادی بشر از اسارتهای اقتصادی معروف است، که فرد و اجتماع یک نوع مسئولیت تعاونی در مقابل یکدیگر داشتند.

دوران مادر سالاری برنامه ریزی شده و آگاهانه به وجود نیامده بود. یک عهد ناخود آگاه بود که به طور طبیعی و بر اساس مسایل و مشکلات آن دوره به وجود آمده است . «زن در این زمان مقامی برتر و مهم تر از مرد داشته است وجوه امتیازی…………………………….

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

بررسی جایگاه زن در آثار شاعران عصر مشروطه
۴-۱- مقدمه

شعر در عصر مشروطه تولدی دیگر یافت و مسیر متفاوت انتخاب کرد که تا آن روز تجربه نکرده بود. این تحول ادبیات و به خصوص شعر را دستخوش تحول نمود و آن را به مسیر قلمرو جدید سوق داد.

عواملی که باعث تغییر بنیادین شعر شد. رسیدن به آزادی، دفاع از مردم ستم دیده جامعه، حجاب زنان به عنوان محدودیت و بروز موج دفاع از فمینیسم که در شعر شاعرانی چون ایرج میرزا، نسیم شمال، دهخدا، پروین اعتصامی، عشقی و … آن را می¬توان جستجو کرد.

در این راستا هنرمندان نو آفرین با آگاهی از مضمون عصر خویش و با الهام از روح ترقی خواهی و کمال طلبی از صرف عمر و جوانی حتی جان خود بر سر عقیده گذشتند.

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

«اگر بخواهیم روند نفوذ غرب و رگه¬های فمینیسم را جویا شویم کسی را بهتر از عشقی نمی¬توانیم معرفی کنیم شاید اولین کسی که در ادبیات ایران بت شکنی کرد و مراعات قواعد کلاسیک را تا اندازه¬ئی در هم نوردید و شالوده¬ی ادبیات رومانتیسم را در زبان

پارسی بنا نهاد عشقی باشد که هفتاد درصد آثار خود را به سبک اروپائیان سروده است .»
در آن سال¬ها شاعران و نویسندگان بنام ایران، هر یک تعدادی از آثار خود را به موضوع

تربیت و آزادی زنان و تساوی حقوق آنان در خانواده و جامعه اختصاص دادند، به طوری که می¬توان گفت، در این اوقات، هیچ شاعر و نویسنده¬ای نیست که کمابیش به این مطلب نپرداخته باشد لاهوتی، ایرج، عارف، عشقی، پروین، کمالی، بهار، شهریار و دیگران هر یک

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

شعرهای زیبای فراوانی به مسئله زن اختصاص داده¬اند و همگی با موهومات و خرافات و تعصباتی که بر دوش زنان سنگینی می¬کرد مبارزه و جهاد نموده¬اند.

«عشقی هم در اشعار خود گوشه¬ای از سرنوشت فلاکت بار زن ایرانی را نشان داده است .»
ایرج بیش از هر کسی حق زنان را ادا کرده است. قطعه¬ی مادر و ابیات زیادی از مثنوی عارفنامه و چندین غزل و قطعه و مثنوی او همه گل¬های زیبایی هستند که شاعر به پای پیکره¬ی آزادی و رهایی دختران ایران نثار کرده است.

به هر صورت همگی معتقدند که زن در حصار حجاب و عقب ماندگی¬ها از حق خود محروم شده است و با شعرشان از حقوق زنان دفاع می¬کنند.

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

۴-۲- بخش اول: زن در شعر میرزاده عشقی
سه تابلوی مریم «ایده آل پیرمرد دهگانی»

در این منظومه، شاعر به اصطلاحات اجتماعی نظر دارد. با شیوه¬ای روایی و اصالت مضمون به تصویر صحنه¬ها پرداخته و این اثر از مایه¬های رمانتیک، برخوردار است و میرزاده ایده آل خویش را در دیباچه انقلاب ادبیات ایران معرفی کرده و اعتقاد دارد که به ایجاد «طرز نو» در شعر فارسی، دست یافته است .

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

قدرت تصویر سازی و بیان صحنه¬ها در سه تابلوی عشقی، بسیار هنرمندانه و بدیع است. تحولات سیاسی- اجتماعی و فساد حاکم بر جامعه¬ی شاعر و فریب مردم، به خوبی در آن نمایان است. فضای داستانی آن، فضایی غمبار و اسفناک است که بر آمده از روزگار حاکم بر عصر مشروطه است.

«ایده آل عشقی و برخی از دیگر آثار او از نخستین گام¬ها در راه تجدد شعر فارسی است. »
تابلوی اول:

در تابلوی نخستین، شاعر که «اوایل گل سرخ و انتهای بهار» در «در بند، شمیران، سرسنگی، کنار دیواری، نشسته، به طور تصادفی شاهد فریب خوردن دختر دهقانی از

جوان شهری است؛ در پایان این تابلو و … آوای قهقهه¬ی کبک از کوه¬ها به گوش می¬رسد، سپس «بادی اندک سرد» می¬وزد که شاید به سرانجام شوم این فریب اشاره دارد.

آن گاه همین صحنه با نمایش عناصر عشق و بهار به آرامی محو می¬شود.
صدای قه قه کبکی زکوهسار آید
غریو ریختن آب، از آبشار آید

زدور زمزمه¬ی سوزناک تار آید
در این میانه صدایی از آن دو یار آید …

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

وزان، ز جانب توچال بادی اندک سرد
که شاخه¬های درختان از آن به هم می¬خورد» (عشقی، ۱۳۵۰، ص ۱۷۸)
در این نمایش نامه میرزاده با آغازی زیبا در توصیف بهار خودش راوی آن تا انتهای ماجرا است:

اوایل گل سرخ است و انتهای بهار نشسته¬ام سر سنگی کنار یک دیوار
جوار دره¬ی دربند و دامن کهسار فضای شمران اندک زقرب مغرب تار
هنوز بد اثر روز، بر فراز اوین (عشقی، ۱۳۵۰، ص ۱۷۴)

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

بعد از توصیف دامن کهسار شمیران، شاعر مریم را در نظر خود می¬بیند «مریم» محور این نمایش است سپس جوانی که با مریم، نقشه¬ی دوستی دارد پیدا می¬شود.
ادامه¬ی این تابلو به گفتگوی عاشقانه این دو نفر می¬پردازد.

فکنده زلف ز دو سوی بر جبین سفید تلالویی به عذارش زماهتاب پدید
نگاه مردمک دیده¬اش سوی بالاست عیان از این حرکت، گو توجهش به خداست
و یا در این حرکت چیزی از خدا می¬خواست گهی نظر کند از زیر چشم بر چپ و راست … (عشقی، ۱۳۵۰، صص ۱۷۵- ۱۷۶).

تابلوی دوم: روز مرگ مریم

در این تابلو، ماه آخر فصل پاییز و سپری شدن بهار و طبیعت، توصیف می¬شود. سپس مراسم ماتم و مرگ مریم فرا می¬رسد:
«بکنده¬اند یکی گور و قامت مریم بخفته است در آن تیره خوابگاه عدم … (عشقی، ۱۳۵۰، ص ۱۸۰).

سپس شاعر به ادامه¬ی سرگذشت مریم و آشکار شدن راز و خودکشی او اشاره می¬کند.
همین که دید بر ننگ وی، پدر پی برد: غروب تریاک آورد خانه و شب خورد (عشقی، ۱۳۵۰، ص ۱۸۱).

تبدیل سریع بهار به پاییز تصویری از سرگذشت مریم است، که فریب وعده¬های پوشالی جوان عیاش شهری را خورده و در پایان برای فرار از شرم و شکست چاره¬ای جز مرگ نداشته است .

تابلوی سوم: سرگذشت پدر مریم

در این تابلو، پیرمرد داستان غمگین و حوادث تلخ گذشته¬ی زندگی خود را بیان می¬کند.
درون خاک، مرا دختری جوان افتاد برای آنکه جوانی شود دو روزی شاد (عشقی، ۱۳۵۰، ص ۱۸۳).

پدر مریم در این دیدار با میرزاده، ماجرای زندگی خود را کاملاً بیان می¬کند و می¬گوید: من اهل کرمانم شغلی نداشتم در سال (۱۳۱۸) جوانکی حاکم کرمان شد و مرا معاون خود نمود و روزی حاکم مرا به سوی خود خواند و از من «خانمکی» خواست و گفت:
«برو بجوی که جوینده است یابنده».

من پاسخ دادم که: «خود این کار نیاد از بنده».

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

از آن روز حاکم بر من خشم گرفت و از کار بیکار شدم پس از بیکار شدن زنم از گرسنگی مرد و معاون جدید حکمران مرده شویی زشت رو شد به خاطر فعالیت¬های سیاسی به همراه دو پسرم تبعید شدم و در شهر نایین مشروطه خواهان از ما پذیرایی کردند، زمانی

که مظفر الدین شاه، فرمان مشروطیت را امضا کرد من از آن مردم، زن گرفتم و مریم من از مادر زاده شد. دو پسرم در قزوین در انقلاب مشروطه به شهادت رسیدند.

عشقی در واقع انقلاب مشروطه را تمثیلی از مرگ و زندگی مریم می¬داند چون مریم با انقلاب مشروطه به دنیا می¬آید و شکست مشروطه همزمان با مرگ مریم است.
عشقی شاعر انقلاب و در سیاست و ادبیات خواستار دگرگون کردن و برانداختن راه و رسم دیرین و گشودن راههای تازه است «ایده آل» از «سرگذشت …» به «فساد، ستم

اجتماعی، انقلاب و تبهکاری نوع بشر» می¬رسد.

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

در این داستان مرد شهری وزن دهاتی مرد فریبنده و زن فریفته است از همان آغاز شهر و ده رویاروی هم قرار می¬گیرند شهر که لانه فساد است با سادگی به صفای ده هجوم می¬آورد.

مریم همسن مشروطه است و اغفال او به منزله فریب آزادیخواهان است در پهنه اجتماع و در واقع رجال خائن تهران مشروطه را به کشتن می¬دهند.

«عشقی انقلاب مشروطه و فساد اجتماع را … حکایت می¬کند. هم در رفتار حاکم مستبد کرمان هم در برکناری و بیکاری مرد و پیوستن او به انقلاب و هم در پیشرفت حیرت انگیز جانشین اداری [فاسد] وی … بگذریم از اینکه هر چه اح…………………………

ادبیات زنانه در آثار شاعران عصر مشروطه

فهرست منابع و مآخذ

الف/ کتاب
۱- قرآن کریم.
۲- نهج الفصاحه.
۳- آریان، قمر (زرین کوب)، زن در داستانهای قرآن، تهران، نشر سخن، ۱۳۹۸٫

۴- ¬¬¬¬آرین پور، یحیی، از صبا تا نیما، تهران نشر زوار، چاپ هشتم، ۱۳۹۲، سه جلد.
۵- آفاری، ژانت، ترجمه یوسفیان جواد، انجمن¬های نیمه سری زنان در نهضت مشروطیت، نشربانو، تهران، ۱۳۹۷٫

۶- اتحادیه و نظام مافی، منصوره، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت دوره اول و

دوم مجلس شورای ملی، ۱۳۶

۷- انصافپور، غلامرضا، قدرت و مقام زن در ادوار تاریخ، تهران، آفتاب، ۱٫
۸- بارتلمه، کریستیان، زن در حقوق ساسانی، ترجمه و ملحقات از دکتر ناصر الدین صاحب

الزمانی بنگاه مطبوعاتی عطایی، تحقیقات خاور شناسان، نشریه شماره یک.
۹- باستانی پاریزی، محمد ابراهیم، گذار زن از گدار تاریخ، تهران، نشر علم، ۱۳۹۹، چاپ دوم.
براسیوس……………………………….