توضیحات

رودخانه کهمان

حوضه رودخانه کهمان یکی از سرشاخه های اصلی رودخانه الشتر می باشد و این رودخانه خود از شاخه های رودخانه کشکان که جزئی از حوضه آبریز  کرخه در شمال استان لرستان جز رشته کوه های زاگرس به حساب می آید.

مجموعه حاضر  در پنج فصل تدوین شده است فصل اول مربوط به کلیات تحقیق، فصل دوم  پیشینه و مبانی نظری تحقیق، فصل سوم ویژگیهای جغرافیای منطقه شامل  زمین شناسی، آب و هوا، شرایط  خاک و پوشش گیاهی حوضه و فصل چهارم مربوط به ژئومورفولوژی، فیزیوگرافی و هیدرولوژی و منابع آب حوضه و فصل پنجم که در واقع فصل پایانی می باشد به بررسی فرضیات رساله با توجه به مطالعه انجام گرفته پرداخته و در نهایت نتیجه گیری و پیشنهاداتی جهت بهره برداری صحیح از این  منابع و همچنین در زمینه ایجاد یک منطقه سالم گردشگری با توجه به مسائل زیست محیطی بیان می کند.

  ۲۰۰ صفحه فونت ۱۶ فایل ورد منابع و جدول دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

. ارتباط بین رودخانه کهمان و آبخوان زیرزمینی را می توان در دو قسمت دشت مورد بررسی قرار داد که در قسمت شمال دشت در فصول آبیاری آب رودخانه جهت آبیاری استفاده می شود و طبعاَ نفوذقابل توجهی هم نمی تواند داشته باشد و در قسمت دوم دشت یعنی از مرکز دشت به طرف جنوب با عمل زهکشی، رودخانه تغذیه می‌شود. به بیان دیگر می‌توان گفت که نفوذ یا تغذیه آبخوان دشت الشتر از رودخانه کهمان ناچیز می‌باشد. بدلیل اینکه در قسمت شمالی جهت آبیاری استفاده می‌شود در قسمت پائین آبخوان دشت را زهکشی می‌کند.

۳-۱-۵ سازندهای سخت آهکی در شمال و شمال شرقی( حوضه مورد مطالعه) و شرق دشت الشتر با آبرفتهای دشت در ارتباط بوده و به عبارت دیگر سازندهای سخت آهکی فوق در تغذیه آبرفت نقش به سزائی را ایفا می‌نمایند. و این مسأله از تعبیر وتفسیر نقشه‌های ایزوپیز صورت می‌گیرد. جهت های جریان آب زیرزمینی بصورت شعاعی متوجه مرکز دشت بوده و سپس به سمت ناحیه خروجی دشت در قسمت جنوبی آن هدایت می‌شوند. وجود چشمه‌های آهکی مهم منطقه نظیر سرآب هنام، سرآب چناره، سر‌آب زز، و سرآب کهمان و غیره خود به دلیل کارستی بودن طبقات آهکی منطقه بوده و این ارتباط را تأئید می‌‌کند.

 ۲-۵- بررسی فرضیات:

 ۱-۲-۵ در پاسخ به فرضیه نخست که علت دائمی بودن رودخانه کهمان وجود چشمه‌های با منشاء کارستی می باشد می توان گفت که با توجه به وسعت سازندهای کرتاسه آهکی در حوضه مورد مطالعه و وجود درز و شکافهای موجود که بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی و تأثیر تکتونیک از منابع کارستیک با ارزش در منطقه بوده در تغذیه آبرفتهای دشت نقش به سزایی دارد. و چشمه‌های متعدد دائمی در حوضه وجود دارد. از طرف دیگر می‌توان گفت حدود۶۸ درصد جریان سالانه رودخانه کهمان که دبی پایه( هیدروگراف) آن را تشکیل می‌دهد شاخصی از مجموع آبدهی چشمه‌های واقع در حوضه کهمان می‌باشد که منشاءکارستی داشته و تأمین کننده حدود ۶۸ درصد جریان ورودی از طریق رودخانه کهمان به دشت الشتر می‌باشد.

۲-۲-۵ با توجه به وسعت چشمگیر سازندهای آهکی در شمال و شما‌ل‌شرقی( حوضه مورد مطالعه) دشت به علت کارستی بودن از نقطه نفوذپذیری بسیار خوبی برخودارند ودر نتیجه در تغذیه آبرفت دشت الشتر سهم به سزایی دارند. از طرفی جهت جریان زیرزمینی عمود بر خطوط تراز آب زیرزمینی بوده( با توجه به نقشه‌های تراز آب زیرزمینی) و جهت‌های جریان آب زیرزمینی بصورت تقریباَ شعاعی متوجه مرکز دشت بوده و بعد به طرف جنوب دشت نزدیک می‌شود که قسمت اعظم تغذیه و جریان زیرزمینی بخصوص از جانب شمال و شمالشرق بطرف جنوب آن جاری است. بدین ترتیب رابطه هیدرولیکی بین دو آبخوان آبرفتی و آبخوان کارستی( آهکی) برقرار و آهکهای اطراف دشت، آبرفت را تغذیه می‌نمایند.

۳-۲-۵ در پاسخ به فرضیه سوم که مساحت و ارتفاع در حوضه کهمان بعد از ساختار زمین‌شناسی می‌تواند در تأمین آب منابع دشت الشتر نقش داشته باشد می‌توان گفت که این حوضه محل عبور توده هوای مرطوب غربی و توده هوای دریای سیاه می‌باشد. با توجه به وسعت زیاد حوضه نسبت به دیگر حوضه‌های منطقه الشتر که سطح بیشتری از سازندهای آهکی را در گرفته و از طرفی حداکثر نقاط ارتفاعی منطقه را دارد لذا با توجه به ضریب برفی که در اواخر دیماه و اوائل بهمن ماه به حداکثر می‌رسد همچنین با در نظر گرفتن منحنی‌های برف‌سنجی در ارتفاعات بالاتر از ۱۶۵۰ متر ریزشها به صورت برف می‌باشد. نشان می‌‌دهد که حداقل ارتفاع حوضه ۱۷۲۰ متر در محل خروجی آن می‌باشد بنابراین از نظر ذخیره برفی با توجه به کارستی‌بودن و وسعت زیاد حوضه نقش بسزایی در تأمین منابع آب دشت الشتر دارد.

۳-۵- نتیجه‌گیری:

در این بخش به نتیجه‌‌گیری  مطالب مطرح شده در فصلهای پیشین می‌پردازیم:

 همانطوریکه در فصل اول ذکر شد هدف از تدوین این پایان‌نامه بررسی ژئومورفولوژی حوضه رودخانه کهمان و تأثیر بر تأمین منابع آب دشت الشتر می‌باشد. در فصل سوم زمین‌شناسی و دیگر  عوامل برروی حوضه تأثیر گذاشته‌اند مورد بررسی قرار گرفته است. در مورد زمین‌شناسی منطقه الشتر و حوضه آبخیز کهمان آنچه از همه مهمتر بود  تشکیلات دوران دوم زمین‌شناسی می‌باشد. زیرا آهکهای ژوراسیک- کرتاسه(JK) و آهکهای ماسیوکرتاسه در منطقه جزء پرآب ترین سازندهای سخت منطقه محسوب می‌‌شوند و چشمه‌های پرآبی از آنها سرچشمه می‌‌گیرند و بعنوان آکیفر غنی با آبدهی خوب محسوب می‌شوند. وسعت این آهکها در شمال و شمال‌شرق( حوضه کهمان) منطقه الشتر به حدود ۳۷۰ کیلومتر مربع می‌رسد علاوه بر تأثیر تکتونیک فعل و انفعالات شیمیایی،نیز( انحلال آهکها) در توسعه کارست در انی سازندها مؤثر بوده‌است. وجود سرآبها و چشمه‌هائی نظیر امیر، زز، چناره، و هنام و غیره دلیل کارستی‌بودن این سازندهای آهکی کرتاسه در منطقه است. بنابراین سازندها در گروه تشکیلات با آبدهی خیلی خوب منطقه قرار دارند. این آهکها با وجود درز و شکافهای موجود از منابع کارستیک با ارزش در منطقه بوده و در تغذیه آبرفتهای دشت نقش بسزایی دارد. بعد از آهکهای کرتاسه می‌توان گفت رسوبات آبرفتی دشت از نظر خواص هیدرودینامیکی نقش ارزنده‌ای را ایفا می‌نمایند و جزو تشکیلات با آبدهی خوب محسوب می‌گردند.

به توجه به جنس رسوبات تشکیل‌دهنده دشت که عموماَ از گراول شن، ماسه، رس و سیلت و لایه‌های متناوب رس می‌باشد از طرفی این رسوبات از نظر تخلخل و ضخامت و همچنین تغذیه توسط ریزشهای جوی و سرآبها و چشمه‌های آهکی در شرایط مناسبی قرار دارند. لذا منابع و آبخوانهای نسبتاَ غنی آب زیرزمینی را تشکیل می‌‌دهند. با توجه به نفوذپذیری رسوبات و جهت جریانهای آب زیرزمینی و همچنین وجود چشمه‌های کارستی بیشتر در شرق و شمال و شمالشرق( حوضه مورد مطالعه) می‌توان این نتیجه را گرفت که سازندهای زمین‌شناسی در تأمین منابع آب نقش زیادی دارند.

 در بخش عامل هوا و اقلیم همانطوری که اشاره شده‌است حوضه مورد مطالعه محل عبور توده هوائی مرطوب غربی و توده هوی دریای سیاه می‌باشد و از طرفی حداکثر نقاط ارتفاعی منطقه الشتر را می‌توان در حوضه دید بطوریکه حداقل ارتفاع در خروجی حوضه ۷۲۰ متر می‌باشد. حوضه مورد مطالعه دارای بارندگی متوسط سالیانه ۵۵۲ میلیمتر می‌باشد و در بررسی اقلیم حوضه به روش آمبروژه از لحاظ نوع آب‌وهوا، نوع اقلیم ارتفاعات می‌باشد. بنابراین بیشتر ریزشهای جوی و ذخیره برف نفوذی( با توجه به منحنی‌های برف‌سنجی حوضه) و با درنظر گرفتن دیگر شرایط حوضه نقش بسیار مهمی در تأمین آبهای زیرزمینی و آبهای سطحی حوضه و دشت دارد. از نظر نوع اقلیم و همچنین رطوبت و سایر پارامترهای دیگر که در تنوع پوشش گیاهی و تشکیل خاک نقش دارند می‌توان گفت که شرایط مناسب اقلیمی در حوضه زمینه را برای رویش انواع پوشش گیاهی اعم از مراتع و جنگل و با توجه به ارتفاع فراهم کرده که این به نوبه خود در نفوذدادن و جذب آبهای حاصل از ریزشهای جوی تأثیری زیادی در تأمین منابع آب حوضه و دشت دارد.

همانطوری که در بحث فیزیوگرافی حوضه مطرح شده‌است عوامل فیزیوگرافی هرکدام روی منابع آب تأثیر دارند. اما از لحاظ اولویت می‌‌توان به مساحت و شیب حوضه اشاره نمود زیرا حوضه آبخیز کهمان مسافت بیشتری نسبت به دیگر حوضه‌های آبخیز منطقه الشتر دارد لذا با درنظر گرفتن سازندهای تغذیه کننده آب، روی منابع آب تأثیر زیادی دارد و از طرفی شیب دامنه‌ها( بیشتر دامنه‌های روبه شمال) از نظر حفظ خاک و شرایط تشکیل خاک خود به نوبه روی تنوع پوشش گیاهی نقش دارد بنابراین شیب می‌تواند در تأمین منابع آب تأثیر داشته باشد

فصل  چهارم

شرایط ژئو موفولوژی و هیدرولوژی حوضه

۱-۴- شرایط ژئومورفولوژی حوضه

۲-۴- شرایط فیزیوگرافی حوضه

۳-۴- شرایط هیدرولوژی حوضه و تاثیر ژئومورفولوژی روی منابع آب حوضه

۴-۴-بررسی عوامل و فرآیندهای موثر بر منابع آب (سطحی و زیرزمینی ) دشت الشتر

 در مطالعه ژئومورفولوژی شناسایی وضعیت منطقه از ضروریات  می باشد. ساختمان اولیه  هر منطقه در طی زمان  دستخوش  تغییر و تحولات می گردد. این تغییرات را فرآیندها و نیروهای بیرونی و درونی ایجاد  می کنند. و مجموعه این نیروها تغییراتی  را به صورت  گسل، شکست ، چین خوردگی، فرسایش و غیره  ایجاد می کنند. بنابراین می توان گفت که حجم و اندازه و شکل اولیه ساختمان در ارتباط با ساختمان  زمین شناسی منطقه است اگر شکل  حاصل  نیروهای درونی باشد شکل اولیه است. ولی اگر نیروهای  بیرونی نیز وارد عمل شوند و همپای نیروهای درونی عمل نمایند چهره اولیه اشکال را تغییر می دهند و با فرسایش  اشکال  ثانویه با مشتق را ایجاد می کنند (مصری، علمداری، پریچهر ۱۳۷۸)

۱-۱-۴- بررسی ژئومورفولوژی دیرینه حوضه:

 با توجه به اینکه  منطقه الشتر از نظر موقعیت زمین شناسی بخشی از زاگرش چین خورده و زاگرس مرتفع می باشد. در این راستا روند کلی ناهمواریها  از روند ناهمواری های زاگرس تبعیت میکند. به طوری که طاقدیس ها و ناودیس ها منطیق بر چین ها هستند. به عبارت دیگر روند شیب  ساختمانی هماهنگی نزدیکی  با شیب توپوگرافی از خود نشان می دهد. که روند کلی ناهمواریها  به صورت منظم و موازی تجلی می یابد که به نظم خاصی در کنار هم واقع شده اند.

یک دیگر از ویژگیهای این ناهمواریها جوان برون آنهاست. به نحوی که  ناهمواریهای این منطقه هنوز فرصت کافی برای فرسایش را نیافته اند. بطوری که روندهای ساختمانی در بسیاری از موارد با کمترین  دخل و تصرف از جانب عوامل فرسایش به همان  شکل اولیه  مشاهده  می شوند. بنابراین بیشتر فرآیند ها و عوامل فرسایش تابع روندهای ساخت جوان  ناهمواریها به عنوان یکی از خصیصه های این منطقه، نحوی اشکال ژئومورفولوژی را تحت  تاثیر مستقیم خود قرار داده است به نحوی که روند تکامل ناهمواریهای منطقه  منطبق  بر مرحله جوان بوده و وجود  شیب های تند سنگهای برهنه عاری از خاک واریزه های ثقلی تطابق شبکه آبها باروند ساختمانی و غیره همگن  نمودهائی از ساخت  جوان منطقه می باشند. به طوری که مورفولوژی منطقه نیز متاثر از همین نوین ساخت و لیتولوژی می باشند که دره ها عمدتا در ناودیس ها و رشته کوهها منطبق بر تاقدیس ها می باشند. در مواردی که رودخانه محور تاقدیس ها بوده و چین ها را قطع نموده دره های تنگ  با شیب زیاد به وجود آمده است. از جمله تنگه ها ، دره تنگ که خروجی حوضه می باشد میتوان نام برد.

در مورد مورفولوژی و ژئومورفولوژی آبرفتها و رسوبات دوران چهارم می توان گفت که اکثرا بر فرسایش ارتفاعات پای دامنه ها به صورت واریزه ها دیده می شوند و علاوه بر آن از مخروط افگنه ها و رسوباتی که توسط رودخانه ها و سیلاب منتقل و در محل ورود به دشت به روی هم انباشته شده اند. و همچنین ناهمواریها و شیه ها کنار بستر رودخانه ها که تراس یا پادگانه آبرفتی است نیز وجود دارند. هم چنین  واریزه های دامنه ای و مخروط افکنه هایی که در دامنه ها دیده می شود.  از نقطه نظر ژئوموروفولوژی نقاطی که توسط آهکها و کنگومراها پوشیده شده اند غالباً حالت صخره گون و خشن داشته و نواحی کوهستانی منطقه را تشکسل می دهند و این نواحی بیشتر در شمال و شمال شرق (حوضه کهمان)  تا مشرق و جنوب شرق الشتر را می پوشانند.

۲-۱-۴- نوع ناهمواریها:

با توجه به داده های فیزیوگرافی عکسهای هوایی نقشه های توپوگرافی و کارهای میدانی حوضه، چهار واحد ناهمواری گوناگون در حوضه کهمان دیده می شود. این واحدها به ترتیب زیر عبارتند از:

۱-۲-۱-۴- واحد کوهستان

بر اساس تعریف جامع، کوهستانها نواحی هستند که اختلاف سطح  بیشتری دارند. در طول یک دامنه اختلاف سطح مرتبا افزایش می یابد. دامنه های طول و اغلب شیب دارند که   مرتفع را به دره های عمیق وصل  می کنند . کوهستانها با ارتفاع، جهت شکل ستیغ ها  و وضع  شبکه هیدروگرافی مشخص می شوند. (رجائی، عبدالمجبد، ۱۳۷۳)

در اطراف دشت الشتر توده کوهستانی نسبتا مرتفع به مانند دیواری بلند سبب جدایی این حوضه از حوضه های مجاور شده  است. ار تفاعات ادامه چین خوردگیهای زاگرس می باشند که در شمال  منطقه الشتر می توانیم آن را جزء زاگرس مرتفع بنامیم در این بخش سبب پیدایش دره هابی تنگ و عمیق شده است. این پدیده رامی توان معلول  جنس طبقات  تشکیل دهنده این چین خوردگیها دانست ضمن آنکه دخالت تکتونیک نیز در تغییر جهت آبراهه ها و تاثیر گذاری بر روی فرسایش بسیار با اهمیت است، جنس سنگها  در این محدوده غالبا آهکی است که براحتی قابل نفوذ بوده و آب باران با توجه به همین ویژگی سنگهای آهکی به روزن لایه های زیرین نفوذ کرده و پیدایش چشمه  های متعددی از آنها وارد رودخانه می شود. ارتفاعات کوهستانی منطقه در سه جهت شمال مشرق و  جنوب متراکم و در قسمت غربی بصورت محدودی دشت الشتر  را در بر گرفته اند. رشته کوههای گرین با روند شمال غربی- جنوب شرقی، شمال شرق (حوضه الکهمان) الشتر را در بر گرفته است. قسمت شمال منطقه جز  ژون زاگرسی رو رانده است. این رشته کوه به صورت سدی مابین الشتر و و نهاوند در شمال وشمال شرقی (حوضه کهمان) ما بین الشتر و بروجرد قرار دارد. جنس این کوهها از آهک نسبتا فشرده با انترکلاسیونی از الیتیک می باشد. ارتفاع کوهستان ذکر شد ۳۶۳۹ متر می رسد. ارتفاعات، قلل و خط الرأسها  با برونزدهای سنگی  مشخص است که همگی گواه بر مقاومت جنس این  کوهستان است لازم به ذکر است که در کل منطقه سنگ آذرین یا بیرون بروتود ندارد. انحلال در سازماندهای بخصوص آهکی منطقه نیز به سهم خود نقش قابل ملاحظه ای در شکل پردازی ناهمواریهای منطقه داشته بطوری که در ارتفاعات بالا سنگها را به صورت قطعاتی جدا از هم در آورده است و تشریح سایر عوامل فرساینده را موجب گردیده است  پر شدن  مجدد بعضی از  درزه ها ایجاد شده نشانه تزریق سیمان توسط فرآیند انحلال در این درزه هاست.

عکس شماره ۱-۴- ارتفاعات کوه گرین بلندترین نقاط ارتفاعی مطقه الشتر و حوضه کهمان

۲-۲-۱-۴- واحد تپه ماهور (کوهپایه) واحد تپه ها به اشکال مختلفی در منطقه قابل مشاهده است. مشهور ترین وجه تمایز آنها مربوط به نوع پوشش یگاهی آنها ست. در یک تقسیم بندی کلی تپه ها را بر اساس سرعت فرآیند های فرسایش می توان به سه دسته عمده تقسیم نمود.

۱-۲-۲-۱-۴- تپه هایی که دارای فرسایش شدید هستند.

مرفولوژی این تپه ها نسبتا شیب ملایمی را نشان می دهد به شکل تپه ماهورهای خاکوار و بدون پوشش جنگلی وجود دارد و ممکن است تحت تاثیر  شدید فعالیتهای کشاورزی قرار رگفته باشند از ویژگیهای اصلی این تپه ها می توان سرعت شدید فرسایش پستی و بلندی زیاد محدودیت عمق خاک وجود سنگریزه در سطح خارجی تسریع آبی، خاک فقیر و کم حاصل  ونوع کشت دیم را برشمرد.

نقش انسان در فرسایش این گونه تپه ها زیاد می باشد که با از بین بردن پوشش گیاهی طبیعی این تپه ها به زیر کشت رفته و زمینه را برای فرسایش شدید فراهم می سازد. و به دلیل از بین رفتن مواد حاصلخیز خاک این تپه ها در حال حاضر بازده خود را از دست داده اند (عکس شماره ۲-۴)

عکس شماره ۲-۴- فرسایش تپه ها که پیشرفت تاثیر فعالیتهای انسان قرار دارند

۲-۲-۲-۱-۴- تپه هایی که در آنها فرسایش متعادل است:

از  نظر موفولوژی این تپه ها نیز داری پستی و بلندی زیادی هستند راس تپه ها عموما سنگی است و دارای خاک نسبتا عمیق هستند پوشش طبیعی جنگل خود را حفظ نموده و بصورت نسبتا متراکم از هر نوع  فرسایش شدیدی جلوگیری می نمایند. فرسایش این نوع تپه ها کمتر است. در این میان انسان با قطع کردن پوشش جنگلی بر وسعت اراضی زیر کشت خود اضافه می کند و زمینه را برای فرسایش این گونه تپه ها فراهم می کند (عکس شماره ۳-۴)

۳-۲-۲-۱-۴- تپه ها با فرسایش بسیار کم: