توضیحات

صرف فعل از فارسی باستان تا امروز

فعل پیشوندی ،فعلی است که عنصر غیرفعلی آن «پیشوند» است.

فعل‌های پیشوندی یکی از انواع مهم و رایج فعل در زبان فارسی دری بخصوص زبان دوره‌ی تکوین (قرن چهارم تا هفتم) بوده‌اند، نسبت پیشوند با فعل ساده نسبت قید به فعل است ،زیرا پیشوندها عمدتاً مفهوم و جایگاه و کارکرد قید یا متمم را برای فعل ساده دارند

باگذرزمان و مرور ایام از رواج و کارایی این فعل‌ها کاسته شده و فعل ساده یا مرکب ، (فعلی که عنصر غیر فعلی آن اسم یا صفت است) جانشین این

فعل‌ها می شود. بانسبت ورابطه ای که پیشوند فعلی باقید یا متمم(گروه حرف اضافه)دارد شمارزیادی از پیشوند ها تبدیل به یک گروه اسمی یا گروه

قیدی مستقل در جمله می شوند. وآن دسته ازپیشوندها که معنا ومفهوم تازه ای

به فعل ساده در الحاق به گروه فعلی می بخشیدند، تبدیل به اسم

یا صفت وحتی گروه حرف اضافه می شود وبه گروه فعلی ملحق وفعل مرکب یا عبارت فعلی می سازد. این پیشوندها و فعل‌ها از دوره‌های اولیه تکوین زبان فارسی به این سو، سیری رو به کاهش داشته‌اند.

۲۰ صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

 در تحلیل

این گونه‌ی فعل در زبان فارسی کوشیده‌ایم جایگاه پیشوند را در گروه فعلی بررسی کنیم و ضمن بر شمردن و معرفی عمده‌ی پیشوندهای فعلی، تطور و تحول پیشوند و فعل‌های پیشوندی را تا حدودی نموده‌ایم.

در زبان‌های ایرانی دوره باستان همچون اوستایی و فارسی باستان

و دوره‌ی میانه همچون زبان پهلوی و پهلوانیک، فعل پیشوندی رواج و کارایی شایسته‌ای داشته است. بسیاری از پیشوندهای فعل دوره باستان، به فارسی میانه

و دری منتقل شده‌اند و بسیاری نیز متروک و مرده‌اند. پیشوندهای فعل در زبان فارسی

دری متعدد بوده‌اند؛ برخی صورت آوایی باستان و میانه‌ی خود را حفظ کرده‌اند و تعدادی تحول آوایی پیدا کرده‌اند. این پیشوندها و فعل‌ها از دوره‌های اولیه تکوین زبان فارسی به این سو، سیری رو به کاهش داشته‌اند.

دراین مقاله ازدو موضوع اصلی بحث شده است :یکی نسبت وپیوند پیشوند بافعل

وکارکرد آن درگروه فعلی نموده شده واین موضوع زمینه ساز ورود به بحث دوم است.دیگر این که فعل های پیشوندی درجریان حیات خود حرکتی رو به کاهش داشته اند ومتحول شده اند.دربحث دوم سعی گردیده تاچگونگی این تحول نموده شود…………….

صرف فعل از فارسی باستان تا امروز

     کارکرد پیشوند درگروه فعلی: پیشوند برای هدف و قصدی به فعل می‌پیوندد. در تحقیقاتی که نسبت به چند و چون پیشوندهای فعلی شده است، پیشوند سه عمل مهم با فعل ساده هنگام پیویست به آن انجام می‌دهد:

۱ـ حکم قید را برای فعل دارد و مفهوم و معنای جهت، سمت و جهت حرکت فعل را می‌نماید و بیانگر مفاهیمی چون: بالا، پایین، پیش، پس و حرکت به بالا، پایین، پیش، پس و … را به فعل می‌افزاید. این کارکرد پیشوند در پیوند با فعل، بیشترین بسامد را دارد. در عبارات زیر این کارکرد بارز است:

                 ·

در شواهد یاد شده پیشوندهای فرود، بر و فرو جهت فعل و یا جهت حرکت آن را نشان می‌دهند. و در حکم قید یا متمم فعل هستند. برای سوار شدن بر اسب باید پا بر رکاب نهاد، بالا رفت و سوار شد. سمت و سوی غلتیدن از کوه به پایین است.

هنگام کشیدن آب از چاه یا رود ظرف آب را از پایین به بالا می‌کشند و برای برداشتن نان از طاقچه دست را به بالا دراز می‌کنند ـ آن گاه که طاقچه بلندتر از قامت دست یازنده است ـ بنابراین در تمام عبارات آمده کارکرد پیشوند، کارکرد قیدی است. پیشوندهای فعلی فرود، فرا، فراز، بر، در، بیرون، باز، اندر، در، وا و … کارکرد قیدی دارند………………….

فهرست منابع و مآخذ

۱)ابوالفضل بیهقی: تاریخ بیهقی، به تصحیح و توضیح خلیل خطیب رهبر، چاپ ششم،نشر مهتاب،۱۳۹۹ ،

۲)ابوالقاسمی، محسن، تاریخ زبان فارسی، چاپ دوم، انتشارات سمت، تهران، .

۳)ـــــــــ    : دستور تاریخی زبان فارسی، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران، .

۴)ابوریحان بیرونی: التفهیم لاوائل صناعه التنجیم، به تصحیح علامه همایی، چاپ چهارم، نشر هما، تهران، .

۵)ابوعلی محمدبن محمد بلعمی: تاریخ بلعمی، برگزیده رضا انزابی نژاد، چاپ اول، امیرکبیر، تهران، .

۶)ارژژنگ، غلامرضا و صادقی، علی‌اشرف: دستور، چاپ وزارت آموزش و پرورش، تهران، .

۷)امام ابوحفض نجم‌الدین عمربن محمد نسفی: تفسیر نسفی، تصریح عزیز ا… جوینی، چاپ اول،

انتشارات سروش، تهران، .

۸)باطنی، محمدرضا: توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، چاپ چهارم، امیرکبیر، تهران، ۱۳۹۹٫

۹)تاریخ سیستان، به کوشش  محمدتقی بهار، تهران، .

۱۰)حکیم ناصر خسرو قبادیانی: سفرنامه، به کوشش محمد دبیر سیاقی،چاپ دوم، زوار، تهران،۳۳٫

۱۱)خانلری، پرویز: تاریخ زبان فارسی، چاپ اول، بنیاد فرهنگ فرهنگ ایران، تهران، ۱۸٫

۱۲)سوکولوف.س.ن: زبان اوستایی، ترجمه رقیه بهزادی، چاپ اول، مرکزمطالعات‌وتحقیقات فرهنگی، تهران، ۱۳۹۹٫

۱۳)شعار، جعفر: گزیده سیاست‌نامه، چاپ دوم، نشر قطره، تهران، ۱

۱۴)شهاب‌الدین محمد خرندزی زیدری نسوی: نفثه المصدور، تصحیح حسن یزدگردی، چاپ دوم،

نشر ویراستار، تهران، ۱٫

۱۵)عنصرالمعالی‌کیکاووس‌بن‌اسکندربن‌قابوس‌بن‌وشمگیربن‌زیا: قابوسنامه،تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ هشتم،

علمی و فرهنگی، تهران، ۱٫

۱۶)فریدالدین عطار: تذکره الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، چاپ دوم، زوار، تهران، ۱٫

۱۷)محمدبن منور: اسرارالتوحید، تصحیح ذبیح‌ا… صفا، چاپ پنجم، امیرکبیر، ۱٫

۱۸)نجم‌الدین رازی: مرصادالعباد، تصحیح محمد امین ریاحی، چاپ هشتم، علمی و فرهنگی، تهران، ۱۳۹۸٫

۱۹)نصرا… منشی: کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، چاپ دهم، امیرکبیر، تهران، ۱۴۰۰