توضیحات

موقعیت کلی استان بوشهر

استان بوشهر درجنوب غربی ایران ودرمرکز خلیج فارس حدفاصل ۲۷ درجه و۱۴ دقیقه تا ۳۰ درجه و۱۶ دقیقه عرض جغرافیایی و۵۰ درجه و۶دقیقه تا ۵۲ درجه و۵۸ دقیقه طول جغرافیایی واقع گردیده است .از شمال به استان خوزستان وقسمتی از استان کهگیلویه وبویراحمدازجنوب به خلیج فارس وقسمتی از استان هرمزگان از مشرق به استان فارس واز مغرب به خلیج فارس محدوداست.این استان با دارا بودن حدود ۶۲۵ کیلومتر طول مرزآبی به نحوی درسواحل خلیج فارس قرار گرفته که کلیه نه شهرستان آن سهمی از این سواحل ارزشمند را به خود اختصاص داده اند. براساس آخرین تقسیمات کشوری استان بوشهر دارای ۹ شهرستان به نامهای بوشهر – تنگستان  – دشتستان – دشتی  – دیر – دیلم -گناوه– کنگان وجم می باشد ومجموعاً ۲۲ بخش ،۲۹ شهر،۴۳دهستان و۸۷۸ آبادی دراین استان قراردارد .استان بوشهر با ۷/۲۳۱۶۷کیلومترمربع وسعت حدود ۴۲/۱ درصد ازمساحت کل کشور را دارا است وازنظر وسعت هفدهمین استان کشور است

برای دیدن ادامه مطلب روی مشاهده و دریافت کلیک کنید

آب وهوای استان از نوع گرم وصحرایی است بنحوی که درمجاورت دریا،هوا گرم ومرطوب ودرمناطق دور از دریا ،گرم وخشک است . ریزش باران کم ومتوسط آن در ده ساله اخیر ۲۰۰  الی ۲۵۰ میلیمتر بوده است.این استان دارای ۳ رود دائمی و۵ رود فصلی است که از مهمترین آنها می توان از رودخانه های موند،دالکی ،شاپور، حله اهرم ورودخانه شور نام برد    .

براساس نتایج آمارگیری نفوس ومسکن درسال ۱۳۸۵ جمعیت استان ۸۸۶۲۶۷ نفر وتراکم نسبی جمعیت برابر ۲۵/۳۸ نفر در هر کیلومترمربع است.۱۶/۶۵ درصد از این جمعیت ساکنین نقاط شهری،۲۳/۳۴درصد درمناطق روستایی ومابقی افراد غیر ساکن می باشند .طی دهه ۷۵ – 65 نرخ رشد جمعیت استان برابر با ۷۷/۱ درصد بوده است .میزان اشتغال در مناطق شهری استان ۷۹/۹۰ درصد و میزان بیکاری ۲۱/۹ درصد میباشد . در مناطق روستایی استان میزان اشتغال ۲۰/۹۱ درصد ومیزان بیکاری ۸۰/۸ درصد است .گفتنی است درسال ۱۳۸۵ نرخ بیکاری دراستان بوشهر ۰۶/۹ درصد ثبت گردیده است.

 @ جنگل ومراتع استان دریک نگاه   :

 2316هزار هکتار عرصه استان را می توان دریک نگاه به صورت زیر طبقه بندی نمود.

الف) منابع طبیعی تجدیدشونده ۸۱% از کل خاک استان به شرح زیر:

۱- جنگلها با مساحتی درحدود ۵۵/۱۸۷ هزارهکتار ۰۹/۸ درصد سطح استان را   می پوشاند.

۲- مراتع که با مساحتی درحدود ۷/۱۳۰۰ هزار هکتار ۱/۵۶ درصد مساحت استان را تحت پوشش دارند.

۳- اراضی بیابانی با سطحی درحدود ۶۸۲/۳۳۱ هزارهکتار۳۱/۱۴ درصد مساحت استان را قلمرو خود دارند.

 گرچه منابع طبیعی تجدیدشونده به صورت یک پیکره واحداست اما به لحاظ بهره برداری ونظامهای مدیریتی درکشور درچهار بخش متفاوت مورد توجه وارزیابی قرار می گیرند .

 این بخش عبارتنداز:

الف :   جنگل

ب:      مرتع

ج:       بیابان 

د:        آبخیزداری 

@ الف- جنگلهای استان  :

جنگلهای استان با سطحی بالغ بر ۱۸۷۵۵۰ هکتار معادل ۰۹/۸ درصد مساحت استان و۳۲/۱ درصد از سطح جنگلهای کشور می باشد وهمچنین از لحاظ نوع گونه وتنوع آن حائز اهمیت خاصی است .وجود گونه هایی نظیر آکاسیا آلبیدا که یک گونه منحصر به فرد بمساحت ۲۷ هکتارمی باشد وبیانگر اهمیت پوشش جنگلی استان است جنگلهای موجود بیشتر جنبه حفاظتی دارند ولی چوب بعضی از درختان نظیر بابل(کرت) ، کنار وکهورایرانی درصنعت لنج سازی مصرف میگردد .همچنین در زمینه استحصال محصولات فرعی جنگلی مانند زدو ،بخورک ،سقز ،صمغ عربی و… کم وبیش     بهره برداری انجام می گیرد ودرصورت تأمین اعتبار لازم می توان درقالب طرحهای مدیریت منابع جنگلی تعداد زیادی فرصت شغلی ایجاد نمود.

جوامع جنگلی استان به شرح ذیل می باشند:

جوامع جنگلی استان:

۱- جوامع بادام وبنه :                               

این جوامع در مناطق کوهستانی وارتفاعات به صورت جنگلهای یک دست دیده  می شود ودربعضی از نقاط به علت قطع بی رویه وچرای سنگین دامها از بین رفته است وبه صورت تک درخت مشاهده می گردد وجزء ذخایر جنگلی محسوب می شود.

@ ۲- جامعه رویشگاه خلیج عمانی :  

این جامعه غالباً در اراضی هموار ونزدیک به دریا مشاهده می شود.

عمده ترین درختان آن عبارتند از:

کنار ، کهور ،انجیر معابد ،انار شیطان ،بابل  (کرت ) واستبرق

@ ۳- جامعه گز                                       Tamarix  Sp

این جامعه گیاهی به علت شور پسند وشن دوست بودن تقریباً درسراسر استان مشاهده می گردد .

@۴- ذخیره گاههای استان    

ذخیره گاه در استان بترتیب اولویت

@ ب : مراتع استان :

مراتع استان ۱۳۰۰۷۰۰ هکتار می باشد که ۵۶ % درصد از سطح استان را می پوشاند ودرواقع به عنوان منبع اصلی تأمین کننده علوفه دامهای استان ودرنتیجه گوشت قرمز ومواد لبنی به حساب می آید ونقش بسیار ارزنده ای درکنترل فرسایش خاک،جلوگیری از به هدر رفتن روان آبهای حاصل از نزولات آسمانی وافزایش آبهای زیرزمینی وهمچنین بستر تشکیل دهنده گیاهان دارویی دارد.

از مراتع استان درحال حاضر ۱۲۵۰۰۰۰ واحد دامی عشایری مدت شش ماه و ۱۲۰۰۰۰۰ واحددامی روستایی برای مدت ۱۲ ماه ازسال تعلیف می نماید.

علوفه خشک تولیدشده درمراتع با احتساب هرهکتار علوفه مجاز قابل برداشت مراتع متوسط (۸۳۹۱۵۰ هکتار) ۱۰۰ کیلوگرم ومراتع فقیر (۷۶۰۸۵۰ هکتار) ۵۰ کیلوگرم مجموعاً ۱۲۱۰۰۰ تن خواهدبود که چنانچه علوفه مجاز قابل برداشت از جنگلهای استان واراضی بیابانی به ترتیب ۱۵۰ کیلوگرم محاسبه وبه آن اضافه شود کل علوفه تولیدی از عرصه های منابع استان ۱۸۱۹۵۳ تن خواهدبود وبا احتساب ارزش علوفه تولیدی حداقل کیلویی ۷۰۰ ریال محاسبه گردد.مراتع استان درآمدی معادل ۱۲۷میلیارد منحصراً از علوفه دارد ازطرفی میزان علوفه خشک تولیدشده درمرتع قادر به تولید ۱۴۲۹۶ تن گوشت قرمز می باشد که اگر هر کیلوی گوشت ۶۰۰۰۰ ریال محاسبه گردد درامدی بالغ بر ۸۵۷ میلیارد ریال خواهدداشت.

۱-۲-۲- ویژگی عمده پوشش گیاهی و تنوع ژنتیکی و وضعیت خاک استان بوشهر 

    خاکهای استان عمدتاً دارای ساختار تحول نیافته ، شکننده و ناپایدار بوده و از درجه فرسایش و از دست رفتگی زیادی برخوردارند که براساس مطالعات انجام شده و براساس استاندارد موجود مصوب تحقیقات آب و خاک در استان هرمزگان تعداد ۸ تیپ اصلی خاک و یک مجموعه واحدها و نیز اراضی متفرقه مشخص و تعیین شده است . وجه غالب خاکهای استان شور و قلیایی می باشد که تحت تاثیر عوامل متعدد و از جمله سازندهای شور کننده و تشکیلات خاص زمین شناسی است که کمتر از ۲ درصد وسعت کل و حدود یک سوم از منابع خاک را قابل آبیاری نموده است در عین حال سقف محدودیت توسعه را در استان آب تشکیل داده و فقط بصورت قطعی در بعضی نواحی محدودیت خاک غالب می گردد

– پوشش گیاهی هر منطقه ، از جمله عوامل موثر در حفظ و تکامل خاک و ممانعت از فرسایش در آن منطقه به شمار می رود . پوشش گیاهی نه تنها در تعدیل آب و هوای منطقه نقش انکار ناپذیری دارد ، بلکه در تثبیت خاک ، کاهش سرعت حرکت رواناب و نفوذپذیر ساختن خاک نیز نقش  اساسی ایفا می کند . با توجه به مطالب ذکر شده می توان گفت که استان هرمزگان دارای سه تیپ عمده از نظر پوشش گیاهی است . 

الف ) پوشش گیاهی نوع اول که در مناطق ساحلی جزر و مدی ، مصب رودخانه ها و دهانه خلیج ها رشد   می کند و تاثیر چندانی بر حفظ خاک و بر سیلاب نمی تواند داشته باشد .اما در رسوب گذاری مواد حاصل از فرسایش تاثیر گذار است .

ب ) پوشش گیاهی نوع دوم گرمسیری ( دور از ساحل ) که از نظر تراکم به رغم کمبود بارندگی و گرمای زیاد معمولا” از تراکم خوبی برخوردار است و در تعدیل سیلاب نقش مهمی دارد ولی به علت پراکندگی     نا منظم در بعضی نقاط استان نقش چندان بارزی از لحاظ حفظ خاک ایفا نمی کند .

ج ) پوشش گیاهی نوع سوم ( مناطق مرتفع کوهستانی ) که عمدتاً از مناطق مرتفع هماگ ، جنوب شرقی حاجی آباد گرفته تا  کوه شب ( شو ) در نزدیکی بستک و کوه گنو دیده می شود که نقش موثری در جذب آب و حفظ و تکامل خاک ایفا می کند .

    استان هرمزگان از نظر پوشش گیاهی به دو بخش تقسیم می شود . بخش اول که عمدتاً نوار ساحلی و مناطق پست جلگه ای را شامل می شود و جزء جامعه گیاهی منطقه بلوچی است این منطقه از مرز پاکستان در جنوب شرقی ایران شروع شده ، به صورت نوار ساحلی دریای عمان و خلیج فارس را می پوشاند . منطقه بلوچی، ۵ درصد خاک ایران را شامل می شود و عناصر رویشی این منطقه متعلق به نواحی نیمه گرمسیری و سند – سودانی است از لحاظ بارندگی منطقه بلوچی در قسمت جنوب شرقی ایران و مکران بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیمتر بارندگی دارد و در نواحی جنوب غربی ایران تا ۳۰۰ میلی متر می رسد و بارندگیها عموماً در فصل زمستان است . رطوبت نسبی هوا بالا و بین ۶۰ تا ۸۰درصد متغیر است ، منطقه بلوچی دارای خاکهای قهوه ای است ولی در سواحل دریای عمان و خلیج فارس دارای خاکهای شور است . با وجود  قلت بارندگی ، فلور منطقه بلوچی بسیار غنی است به طوری که رستنی های آن  انبوهتر از حد انتظار  است  . از درختان و درختچه های ویژه این منطقه می توان انواع آکاسیا . Acacia sp  ، کهور  ایرانی Prosopis cenraria  ، کنار  ( Ziziphus Spina-Christi  ) ، استبرق ( Calotropes  Procera ) ، انواع گز ، خرزه  ، کتور ، پرخ  و خرما را نام برد .

    در این منطقه گونه های یکساله فراوان بوده که معمولا” زیر پوشش درختان و درختچه های فوق   رشد می کنند گونه Stipa  Capenis  که در فصل زمستان رشد و نمو می کند از گندمیان  یکساله  مهم این منطقه است و  گندمیان چند ساله مهم  منطقه عبارتند از : Pennisetum onriental   ، Cencbras ciliaris  , Panicum anticum   و در اراضی شور Aelurofus repens . بقولات این منطقه معمولاً  گرمسیری است و جنسهایRhynchosia ، Cajuns ،Crotolaria و غیره را شامل   می گردند .

بخش دوم جامعه گیاهی منطقه که در نواحی شمالی و ارتفاعات استان مستقر است عرصه رویش    ایران _ تورانی کوهستانی است که با افزایش ارتفاع میزان نزولات جوی افزایش و دما نیز کاهش  می یابد . بنابر این با  دور شدن از ساحل و افزایش ارتفاع از سطح دریا عرصه رویشی بلوچی جای خود را به عرصه رویشی ایران _ تورانی وکوهستانی می دهد که این عرصه سطح زیادی را دربر می گیرد . از گیاهان این منطقه می توان به موارد زیر اشاره کرد :

به طور کلی پوشش گیاهی منطقه به سه دسته تقسیم می شود :

الف ) پوشش گیاهای ماندابی ( منطقه بلوچی (

ب ) پوشش گیاهی گرمسیری ( بلوچی)                   

ج ) پوشش گیاهی مناطق کوهستانی( ایرانی – تورانی ( 

الف ) پوشش گیاهی ماندابی :

    این پوشش شامل گونه های حرا Avicenia  marina و چندل Rizophora   است که معمولا ”    در سواحل مناطق گرمسیری و مناطق واقع بین جزر و مدی دریا ، مصب رودخانه ها و دهانه خلیج ها رشد می کنند . ماندابها  گونه هایی هستند همیشه سبز و مقاوم در برابر شوری .

ب ) پوشش گیاهی گرمسیری :

     علیرغم شرایط نا مطلوب محیطی ، کمبود نزولات و نحوه پراکندگی آن ، شوری خاک ، کمی مواد آلی و وجود فرسایش به اشکال گوناگون ، بهره گیریهای  بی رویه از پوشش نباتی توسط انسان و دام ، طی اعصار و قرون گذشته و به ویژه دهه های اخیر که بر مجموعه اکوسیستم استان حاکم بوده است ، هنوز منطقه استان هرمزگان از پوشش گیاهی نسبتا” خوب و تنوع گونه ای  خوبی برخوردار است .

     مهمترین محدودیت توسعه پوشش گیاهی استان آب ، بخصوص آب شیرین بوده و این عامل محدود کننده مهمترین تاثیرات خود را بر پوشش گیاهی گذاشته است . ولی رطوبت حاصل از تبخیر آب دریای عمان و خلیج فارس آثار موثر و تعیین کننده ای بر بخشی از مناطق استان و بخصوص نوار ساحلی و تا ارتفاع ۷۰۰ متری از سطح دریا و نباتات این مناطق گذاشته است. 

ج ) جنگلهای کوهستانی :

     مناطق کوهستانی استان عبارتند از مناطق کوه هماگ با ارتفاع ۳۲۶۷ متر واقع در شمال بندرعباس و جنوب شرقی حاجی آباد ، کوه شب در نزدیکی بستک با ارتفاع ۲۶۸۱ متر و کوه گنو در شمال بندرعباس با  ارتفاع ۲۳۴۷ متر  . علاوه  براینها رشته کوههای دیگری که از غرب به شرق امتداد داشته و ادامه سلسله جبال زاگرسند از جمله مناطق کوهستانی استان به شمار می روند که در این مناطق می توان   گونه های مختلف مناطق معتدل و سرد سیری را مشاهده کرد . کوههای استان به دلیل ارتفاع از سطح دریا و فاصله از خط ساحلی ، دارای آب و هوای خشک بوده و پوشش آنها مشخصا” گیاهان مقاوم به آب و هوای خشک است . گونه های موجود گیاهی در این مناطق عبارتند از بادام کوهی Amygdalus  scoparia   ,  Acer   monspessulanum   ,   Pistacia   khinjuk  همراه با سایر گونه ها از جمله ارس یا سرو کوهی در قلل کوههای گنو و هماگ دیده می شود .  

– گونه های مختلف گیاهی حائز اهمیت استان :

    تعداد کل گونه های گیاهی استان بالغ بر ۹۰۰ گونه می باشد که گونه های گیاهی مهم و در معرض خطر انقراض استان ۷۳ گونه می باشد که در ۲۴ خانواده جای دارند . 

براساس مطالعات انجام شده و براساس استاندارد موجود مصوب تحقیقات آب و خاک در استان تعداد ۸ تیپ اصلی خاک و یک مجموعه واحدها و نیز اراضی متفرقه مشخص و تعیین شده است بطور کلی خاکهای استان هرمزگان از نوع جوان ، نیمه تکامل یافته و تکامل یافته است وجود حدوداً ۷۰ گنبد نمکی در سطح استان هرمزگان مشکل شوری خاک را در اکثر نقاط استان بوجود آورده است . بهترین مثال در این رابطه شوره زار مهرگان با مساحتی بالغ بر ۶۰۰۰۰ هکتار است . خاکهای استان شور و قلیایی بوده که تحت تاثیر عوامل متعدد از جمله تبخیر زیاد ، سازندهای شور کننده و تشکیلات خاص زمین شناسی است سطح محدودیت توسعه را در استان نه تنها خاک بلکه آب تشکیل داده است و فقط بصورت قطعی در بعضی نقاط خاک غالب می گردد .با توجه به موارد فوق سطح بیابانهای استان در حال افزایش  می باشد . که اقداماتی از سوی اداره کل منابع طبیعی جهت تثبیت شنهای روان و جلوگیری از افزایش سطح صورت گرفته است از جمله مالچ پاشی . 

    بالغ بر ۹۰۰ گونه گیاهی در استان شناسایی شده است که ۲۹۲ گونه آن جزء گونه های دارای مصرف دارویی می باشد .  از این مقدار ۱۱ گونه بطور سنتی صادر می شود . ذخایر ژنتیکی حائز اهمیت استان شامل  گونه های مهر خوش ، انار شیطان ، مهرتلخ ، درمنه ، آویشن و ۰۰۰ می باشند . 

    گندم آبی و دیم ، جو آبی و دیم ، سیب زمینی ، گوجه فرنگی ، پیاز ، بادمجان ، هندوانه ، خیار ، خربزه ، کدو ، توتون و تنباکو ، یونجه ، دانه های روغنی و حبوبات گیاهان زراعی یکساله و لیمو ترش ، پرتقال ، نارنگی ، لیمو شیرین ، نارنج ، گریپ فروت ، خرما ، انگور ، بادام ، انجیر ، انبه ، موز ، نباتات دائمی استان می باشند که لیمو ترش ، انبه ، خرما جزء نباتات ویژه و ارای ارزش اقتصادی  استان می باشند

– نواحی جنگلی استان : 

    از کل مساحت ۵/۶۶۷۰۹ کیلومتر مربعی استان معادل ۱۱۰۰۰۰۰ هکتار جنگل و اراضی جنگلی  می باشد که تقریباً ۴۸/۱۶ درصد کل مساحت استان و ۸/۸ درصد مساحت جنگلی کشور می باشد . بیشتر مساحت جنگلی استان جزء مناطق ساحلی ( خلیج عمانی ) است که بیشتر گونه های درختی آن را جوامع آکاسیا ، کهور ، کرت ، و ۰۰۰ تشکیل می دهد که از تراکم پائین برخوردار می باشند و صرفاً جزء اراضی جنگلی محسوب می شوند تا جنگل به معنای واقعی . کلیه مساحتهای جنگلی استان جزء جنگلهای حفاظت شده بوده که قابل بهره برداری نمی باشند . 

– مراتع استان : 

    مراتع استان شامل بوته ای و بیابانی است که سطح مراتع بوته ای ( متوسط ) ۱۲۵۰۰۰۰ هکتار با تولید متوسط ۹۲ کیلوگرم علوفه خشک در هکتار و سطح مراتع بیابانی و شور پسند ) فقیر ) ۲۵۵۰۰۰۰ هکتار با متوسط تولید ۵۰ کیلوگرم علوفه خشک در هکتار می باشد که میزان متوسط تولید در سالهای خشک نیز کاهش می یابد . مراتع استان در سالهای اخیر به دلیل خشکسالی از وضعیت مطلوبی برخوردار  نمی باشند . تعداد واحد دامی ساکن استان یک میلیون و صد و سی و دو هزار و ششصد و شصت واحد بوده که به همراه تعداد واحدهای دام عشایری ( غیرساکن ) مجموع ۲۷۴۰۰۰۰۰ می باشد . معمولاً واحدهای دامی عشایری حدود ۶ ماه در سال از مراتع استفاده می کنند . میزان کل تولید علوفه مراتع استان ۲۴۲۵۰۰ هزار تن در سال بوده که این مقدار جهت تعلیف ۵۴۲۸۵۱ واحد دامی کفایت می کند ، بنابراین بیش از دو میلیون واحد دام اضافی در مراتع وجود دارد که کمبود علوفه به مقدار ۱۰۱۱۵۰۰ تن یا از خارج از استان تامین می شود و یا به طرق مختلف همراه با فشار مضاعف بر مراتع تامین می شود . ( تغذیه از زباله و زائدات کشاورزی و استفاده از سرشاخه های درختان (.

    سطح کل مراتع استان ۳۸۰۰۰۰۰ هکتار معادل ۹/۵۶ درصد مساحت استان را در بر می گیرد . سطح مراتع استان نسبت به مراتع کل کشور ۰۴۲/۰ درصد می باشد

۲۰ هزار هکتار جنگل مانگرو (حرا) در کشور وجود دارد

جنگل‌های مانگرو (حرا) را که به دلیل دارا بودن نقش ارزنده در حفظ اکوسیستم‌های ساحلی، اکوسیستم‌های حیاتی می‌گویند، حلقه اصلی و اولیه زنجیره حیات در دریا محسوب می‌شود که با قطع این حلقه، این زنجیره از هم گسسته و نابود می‌شود.

جنگل‌های مانگرو در شرایط سخت و حساس استمرار می‌یابند و محیطی مغزی و آرام برای تولید مثل گونه‌های دریایی، خشکی و هوایی هستند.
حیات این شاهکار خلقت وابسته به جزر و مد دریاست و برای تکثیر نیز از طریق زنده‌زایی عمل کرده و روی خود درخت، جوانه زنی انجام می‌شود.
در حال حاضر ۲۰ هزار هکتار مانگرو در کشور وجود دارد که البته در گذشته این میزان بیش از این بوده و تخریب‌های صورت گرفته به مرور زمان باعث کاهش این گونه نادر شده است.