فروشگاه

توضیحات

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

دانلود پایان نامه و پروپوزال با موضوع جدید بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

پس از دیدن متن و فهرست پایان نامه بررسی بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم میتوانید نسبت

 

به خرید آنلاین و دانلود فایل مورد نظر اقدام فرمایید میتوانید تغییراتی در متن پایان نامه ایجاد نمایید و یا از بعضی از فصل های پایان نامه مثل روش تحقیق پیشینه تحقیق بیان مسئله و یا منابع پایان نامه الهیات علوم قرآن و حدیث استفاده فرمایید با آرزوی موفیقت برای دانشجویان عزیز

عدالت در تمام شئون حیات وهستی انسان ،وشاید باید گفت.در گستره کلیت افرینش،چه در عرصه تکوین و چه در میدان تشریع ،پایه،اساس،اصل،مبناو میزان،وقاعده است. در این پایان نامه علاوه بر پزوهش فقهی در زمینه موضوع بحث معنی ومفهوم قاعده عدالت،تقوی

،فسق،مروت،حسن ظاهر،ملکه،عدالت واقوال ودلایل ان وطرق اثبات قاعده عدالت در فقه امامیه و چگونگی و تقسیمات آن به طور مفصل مورد بررسی قرار گرفته است .

به هر حال با توجه به گستر دگی و پر اکندگی بحث سعی شده است حتی المقدور تمام مطا لب در چهار فصل تهیه گردد.واز میان مواردی که بر رسی شد در قاعده عدالت از نظر فقهی همه فقهاء قائل به این بودند که در مفتی ،قاضی،امام جمعه وجماعت وامام مسلمین عدالت در انها شرط است.ولی بعضی گفته اند که در راوی

،شاهد،وصی،اجیر،متولی وقف،قیم بر اطفال عدالت شرط نیست.
کلمات کلیدی: عدل ، عدالت فقهی ، تقوی ،عدالت اخلاقی ،قرآن

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

۱۱۵صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد 

 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

را دانلود کنید

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم
بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم
عنوان
صفحه

چکیده ۱
فصل اول :کلیات و مفاهیم
بخش اول: کلیات ۲
۱-۱-۱- مقدمه ۲
۱-۱-۲-بیان مساله ۴
۱-۱-۳-پیشینه تحقیق ۵

۱-۱-۴-سوالات تحقیق ۶
۱-۱-۵-فرضیه های تحقیق ۶
۱-۱-۶-اهداف تحقیق ۶
۱-۱-۷-روش تحقیق ۷
۱-۱-۸-ضرورت تحقیق ۷
۱-۱-۹- ساختار تحقیق ۷

بخش دوم: مفاهیم ۸
۱-۲-۱-معنی لغوی عدالت ۸
۱-۲-۱-۲- واژه هایی که درمعنی عدال لغوی به کار رفته اند ۹
۱-۲-۱-۳-عدالت در اصطلاح علماء فقه ۱۱

۱-۲-۱-۴-تعریف فقهی عدالت ۱۵
۱-۲-۱-۵- عدالت از دیدگاه علما واندیشمندان ۲۲
۱-۲-۱-۶- سابقه تاریخی عدالت درانسان ۲۵
۱-۲-۲-انواع عدالت ۲۷
۱-۲-۳- عدالت فقهی وکلامی ۳۰

۱-۲-۴-عدالت در معنای عرفی ۳۳

۱-۲-۵-ثبات و تغییر احکام اسلام ۳۳
۱-۲-۶- موضوع له عدل و ظلم، موضوع امر ونهی به عدل و ظلم ۳۵
۱-۲-۷- نسبت بین عدالت فقهی و اخلاقی ۳۶
فصل دوم: عدالت به عنوان قاعده فقهی
۲-۱- بخش اول : عدالت به عنوان قاعده فقهی ۳۹
۲-۱-۱-دیدگاه فقها در مسئله عدالت ۴۰
۲-۱-۲-راههای احراز عدالت ووثاقت ۴۵
۲-۱-۳- مراتب جرح ۴۶
۲-۲-۱- بخش دوم :اهمیت عدالت به عنوان قاعده ۴۷
۲-۲-۲- فقهای شیعه ، و عنصر عدالت ۴۸
۲-۲-۳- ضابطه قاعده فقهی و تطبیق آن بر قاعده عدالت ۴۸

۲-۲-۴- تقسیمات و اطلاقات عدالت ۴۹
۲-۲-۵- نظریات مطرح در قاعده عدالت ۵۱
۲-۲-۶- اقسام قاعده فقهی و تبیین نوع قاعده عدالت ۵۶
۲-۲-۷- مراتب قاعده عدالت ۵۹
۲-۲-۸- اطلاق و نسبیت عدالت ۶۲
۲-۲-۹- امضایی و تاسیسی بودن عدالت ۶۳
۲-۲-۱۰- توانایی بشر در فهم مصادیق عدالت ۶۵
۲-۲-۱۱- نقش عدالت اجتماعی ۷۳
۲-۲-۱۲- عدالت در امام جماعت ۷۵
۲-۲-۱۳-بینه یا شهادت گفتاری دو مرد عادل ۷۶
۲-۲-۱۴- خبر واحد ثقه ۷۸

فصل سوم:عدالت فقهی از نظر قرآن
۳-۱-بخش اول :عدالت فقهی از نظر قرآن ۸۰
۳-۱-۱- ادله قاعده عدالت ۸۰
۳-۱-۱-۱- کتاب ۸۰
۳-۱-۱-۲-سنت ۸۱
۳-۱-۱-۳- اجماع ۸۲
۳-۱-۱-۴-عقل ۸۲
۳-۱-۱-۵- سیره عقلاء ۸۲
۳-۱-۲- عدل اجتماعی در آیات قرآن ۸۳
۳-۱-۳- عدل؛ هدف نبوت و مبنای معاد ۸۳
۳-۱-۴- عدل اخلاقی در آیات قرآن ۸۳

۳-۱-۵- عدل تکوینی در آیات قرآن

۸۴
۳-۱-۶-عدل تشریعی در آیات قرآن ۸۴
۳-۱-۷-رابطه عدل با دیگر اصول دین از نظر قرآن ۸۵
فصل چهارم: بررسی موارد شرط قاعده عدالت
۴-۱- بررسی موارد شرط قاعده عدالت ۸۷
۴-۱-۱- بررسی شرط عدالت در قاضی ۸۷
۴-۱-۲- بررسی شرط عدالت در قاضی تحکیم ۸۸
۴-۱-۳- بررسی شرط عدالت در شاهد ۸۸

۴-۱-۴- بررسی شرط عدالت در طلاق ۹۲
۴-۱-۵- بررسی شرط عدالت در امام مسلمین در دوره غیبت ۹۳
۴-۱-۶- بررسی شرط عدالت در امر ولی و قیم بر اطفال ۹۴
۴-۱-۷- بررسی شرط عدالت در متولی وقف ۹۴
۴-۱-۸- بررسی شرط عدالت در امر به معروف و نهی از منکر ۹۵
نتیجه گیری ۹۷
پیشنهادات ۱۰۰
فهرست منابع ۱۰۱

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم
فصل اول
کلیات ومفاهیم

 

 

بخش اول:کلیات
۱-۱-۱- مقدمه
آفرینش این جهان ،حساب وکتاب آن وهمچنین تشریع احکام شرعی بر مبنای عدالت است، ظلم نه در تکوین نه در جزا ونه در تشریع الهی راه ندارد.

در زمان ما که فرهنگ های بیگانه با توجیه مبانی خود،برخی از احکام اسلام را ظالمانه معرفی کرده،و با معیارهای خود برای ما فرهنگ سازی می کنند

مجال بحث از قاعده عدالت رونق تازه ای یافته است، عوامل متعددی با عث دشواری بحث از قاعده عدالت

شده است به گونه ای که گستره ی عدل وظلم همه احکام مر بوط به اجتماعیات اسلام را در بر می گیرد.وبحث عدالت از زوایای مختلفی در علوم

اسلامی قابل بر رسی است ،عدالت خداوند درآفرینش،تشریع و جز او نیز حسن و قبح ذاتی و عقلی که عدل و ظلم از مصادیق آن است در علم کلام بحث می شود ،عدالت در صفات نفس که معیار تفکیک

فضائل از رذائل است در علم اخلاق ،عدالت در روابط خانوادگی در سیاست منزل ،و عدالت در روابط اجتماعی، در سیاست مدن جست وجو می شود

اصول فقه،عدل وظلم را به مثابه مصداقی از یکی از مبانی خود در عقلیات مطرح کرده است،در فقه عدالت فرد که در مقابل آن فسق قرار دارد،نه ظلم در امام جماعت،قاضی،مفتی،ولی،وصی،عامل زکات شرط شده است .

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

را که بدون اجرای عدالت ،حقوق افرادضایع شده ونارضایتی شکل می گیردو هرج ومرج بوجود می آید،دین اسلام بر عدالت تاکیدبسیاری نموده و آیات وروایات

 

 

 

متعدد ی نشانگر اهمیت آن می باشد. در دین مبین اسلام به مساله عدالت به دلیل اهمیت وارزش آن ،تاکید فراوان شده و در بعضی از آیات قرآن عدالت

وعادل بودن خداوند مطرح شده است ،از جمله آیه ۱۸ سوره آل عمران که عادل بودن پروردگار را ذکر میکند «ا شهد ولا اله الا هوو الملا ئکته واولوا العلم قائما بالقسط » خدا و فرشتگان ودارندگان دانش گواهی می دهند که معبودی جز خدای یکتا که به پا دارنده عدل است ،نیست .این آیه به

عادل بودن وقیام به عدل به عنوان یک صفت مثبت برای خداوند اشاره می کند .در قرآن نه تنها به عدالت پروردگار تا کید شده ،بلکه صریحا ذات مقدس

خداوند از ظلم وستم منزه دانسته شده است ، زیرا ظلم قبیح است وفعل قبیح از خداوند صادر نمی شود. خداوند نه تنها خود عادل است و نسبت به تمام بندگان خود با عدالت رفتار می نماید ،بلکه برای

اجرای عدالت و گسترده شدن عدل در سراسر هستی ودر بین انسانها پیامبران را با دلایل روشن وکتاب نازل فرموده تا به برقراری عدل در جامعه بپردازند.

خداوند در سوره حدید به این مساله اشاره فرموده است.« لقد ارسلنا رسلنا با لبینات و انزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم ا لناس با لقسط »(آیه ۲۵) ما رسولا ن خود را با دلا یل روشن فرستادیم و با آنها

کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند. در این آیه ،هدف خداوند از بعثت پیامبران اجرای عدالت بین مردم ذکر شده واین مساله بیا نگر آن

است که عدالت و بر

قراری آن از اهمیت والای بر خوردار است که خداوند انبیای خود را که آنها نیز عادلند برای این هدف متعالی مبعوث فرموده است ،در آیات دیگری از قرآن

نیز مسلمانان را به اجرای عدالت نسبت به یکدیگر وسر لوحه قرار دادن آ ن در تمام مسایل امر نموده است .

 

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

 

 

۱-۱-۲- بیان مساله

عدالت در لغت به معنای برابر سازی وتوازن است ودر مفهوم اجتماعی،هرگاه حق هرصاحب حقی به اوداده شود، می گویند عدالت رعایت شده است .بنابراین عدالت اقتصادی که یکی از مظاهر عدالت اجتماعی است به معنای رعایت استحقاق ها ودادن حقوق اقتصادی افراد است.تعریف عدالت کار آسانی نیست ،نه از آن رو که درست دریافت

نمی شود،زیرا که عدل وظلم از مفاهیم بدیهی در حوز ه ی عقل عملی است بسان وجود وعدم در حوزه ی عقل نظری بلکه بساطت مفهومی آن این امر را سبب میشود.

تعریف هایی که اندیشمندان از عدالت ارایه کرده اند،بیشتر تعریف به مصداق است.

برای مثال ،عالمان اخلاق عدالت رابه انقیاد عقل عملی برای قوه عاقله یا سیاست کردن قوه غضب وشهوت وفقیهان آن را به ملکه ای نفسانی ،که به واجب فرمان می دهد واز حرام باز میدارد معنا کرده اند خلاصه ا گرچه تعریف وتفسیر مفهومی عدالت دشوار است، اما می

توان عدالت را چهار عرصه بر رسی کرد.
۱٫عدالت در تکوین ونظام خلقت .
۲٫عدالت در تشریع ونظام قانون گذاری.
۳٫عدالت در تدبیر ونظام اجرایی.

۴٫عدالت درمنش وروش زندگی فردی ومعاشرتی.

آنچه در اینجا مورد نظر است،دومین عرصه،یعنی عدالت در نظام قانون گذاری وتشریع، می باشد.

عدالت در همه شوون زندگی ووجود آدمی وهمچنین در عرصه آفرینش ،یعنی هم در عرصه تکوین وهم در عرصه تشریع ،دارای اصالت است. ولی عدالت در همه ی عرصه ها وصحنه ها وعلوم ومعارف بشری یا دینی والهی،قاعده واصل است.اما در فقه ،به نظر

شهید مطهری،عدالت،قاعده ای مظلوم است وحق آن ادا نشده وبه عبارت دیگر،در حق عدالت بی عدالتی روا شده است .به گفته ایشان فقه به هر مناسبتی،قاعده ای شکل گرفته،اما در مورد عدالت ،غفلت یا غفلت هایی چهره بسته است. (مطهری،۱۳۹۹: ۲۵).

عدالت از نظر فقها عبارت است از ملکه ونیرویی که سبب می شود انسان واجبات را انجام دهد ومحرمات را ترک کند.اسلام برای ترویج این صفت ،امتیازات وشخصیت هایی به افرداد

داده است . عدالت یا متعلق به اخلاق وافعال است و یابه تقسیم اموال یا به معاملات وداد وستد ویابه احکام وسیاست ها مربوط می شود،عادل در

هریک از این موارد برای برقراری تساوی وتعادل ،افراط وتفریط را به اعتدال ومیانه باز می گرداند. عدالت عبارت است ازقانون طبیعی است واین قانون همه جاتغییر ناپذیر است ، وبرای همه دولت ها الزم آور

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

 

است.همه قوانین برای عادلانه بودن نیازمند هماهنگی با قانون طبیعی هستند که به وسیله خداوند مقررشده است..همچنین از عدالت به میزان ومعیار

تعبیر شده است .زیرا اجرای قوانین بر معیار قسط وعدل وجلوگیری ازستمگران وحکومت جائرانه وبسط عدالت فردی واجتماعی ومنع از فساد وفحشاء وانواع کجروی ها وآزادی برمعیار عقل وعدل

واستقلال وخود کفایی وجلوگیری از استعمار واستثمار واستعبادوحدود وقصاص وتعزیرات برمیزان عقل وعدل وانصاف ،وصدها موارد از این قبیل،چیزهایی

نیست که بامرور زمان در طول تاریخ بشر وزندگی اجتماعی کهنه شود ،این دعوا مشابه ان است که گفته شود قواعد عقلی وریاضی در قرن حاضر باید عمل شود.وبه جای دیگر نشانده شود.( خمینی ،۱۳۶۵: ۱۷۷).

۱-۱-۳- پیشینه تحقیق

عدالت از مسائل مهم فقهی می باشد که رسول خدا(ص)در مورد آن می فرماید:

«العدل میزان الله فی الارض فمن اخذه قاده الی الجنته ومن ترکه ساقه الی النار ».عدالت میزان وترازوی خداوند در زمین است،هرکه آن را دریابد به بهشت اورا سوق دهد ،وهرکه آن را رها

سازد به دوزخ اورا می کشاند.امام علی(ع)در این باره می فرماید:خداوند به عدل واحسان فرمان می دهد .عدل،مراعات انصاف است واحسان همان بخشش وتفضل می باشد. (نهج البلاغه، ۱۳۹۹: ۶۷۹).

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

 

نظریه علامه در کتاب تحریر الاحکام در مورد عدالت این است که مشهورترین نظریه نزد فقهای شیعه می باشد، که فرموده: عدالت حالتی است پایدار در نفس آدمی که در اثر دوری گزیدن و از گناهان بزرگ اصرار نورزیدن در انجام گناهان صغیره بصورت ملکه نفسانی حاصل می گردد ملکه ای که انگیزنده آدمی بر التزام به تقوی و مروت است(علامه،۱۴۱۲: ۳۴۵).

 

 

 

نظریه شیخ طوسی در کتاب مبسوط است که فرمود: عادل در شریعت اسلام کسی است که عادل در دین و عادل در مروت و عادل در احکام باشد و عدل در دین به این است که مسلمان باشد و موجبات فسق در او مشاهده نشود، و عدل در مروت به این است که اموری که سبب سقوط مروت می شود همانند خوردن در معابر عمومی، پا دراز کردن در

 

 

 

حضور دیگران، پوشیدن لباس رنگارنگ، یا پوشیدن لباس زنان و امثال آن دوری گزیند و عدل در احکام به این است که بالغ و عاقل باشد(شیخ طوسی،بی تا: ۱۸۹).

۱-۱-۴- سوالات تحقیق

۱-آیا عدالت می تواند به عنوان یک قاعده ی فقهی مطرح شود ؟
۲-آیا عدالت به مثابه قاعده فقهی وحقوقی صرفا در چار چوب پذیرش عدالت تشریعی ممکن است؟
۳-آیا مصادیق عدالت تغییر پذیر است؟
۴- مبانی قاعده عدالت چیست؟
۵ – قاعده عدالت در فقه امامیه دارای چه جایگاهی می باشد؟

 

 

 

۱-۱-۵- فرضیه های تحقیق

۱- قاعده عدالت را می توان به عنوان یک قاعده فقهی مطرح کرد.
۲- قاعده عدالت از نظر فقهاء امامیه تغییرنا پذیر است.
۳- قاعده عدالت در فقه امامیه به عنوان یک معیارو میزان مطرح می شود

 

۱-۱-۶- اهداف تحقیق

۱-بررسی مبانی قاعده ی عدالت
۲-بررسی کاربردقاعده ی عدالت درفقه
۳-بررسی نقش قاعده ی عدالت دراستنباط احکام فقهی
۱-۱-۷-روش تحقیق

روش کار در این پایان نامه به طور کلی کتا بخانه ای بوده است.
در ابتدای امر ضمن پزوهش وتحقیق در متون و کتابهای معتبر که درامر اجرای قاعده عدالت از نظرفقهی وحقوقی از این کتابها یاداشت برداری به وسیله فیش صورت گرفته است

وسپس مطالعه سه کتاب اصلی معجم الفقهیه وعدل الهی وقاعده عدالت در فقه امامیه در دستور کار قرار گرفت ومطالب مر بوط به هر سه کتاب فیش برداری شد و توضیحات لازم مربوط به هر کدام اضافه گردید وسر انجام با توجه به معنا ومفهوم بخش های مربوط به انها مشخص شد وشکل تحقیق به آن داده شده است .

۱-۱-۸-ضرورت تحقیق

قاعده ی عدالت ازاهم قواعد فقهی می باشد که تحقیقاتی به صورت جسته وگریخته درموردآن انجام شده اماکاری جامع که تمام زوایای موضوع رابر رسی کندصورت نگرفته این پایان نامه این مهم را به انجام خواهد رساند.

۱-۱-۹- ساختار تحقیق

این پایان نامه درچهار فصل تنظیم شده است . فصل اول:کلیات ومفاهیم، فصل دوم:عدالت به عنوان قاعده ی فقهی ، فصل سوم:عدالت فقهی ازنظرقرآن، فصل چهارم:بررسی مواردشرط قاعده ی عدالت ونهایتا از مطالعات انجام شده نتایجی بدست آمده که براساس آن نتایج ،پیشنهاداتی ارائه شد.

بخش دوم :مفاهیم
۱-۲-۱-معنی لغویعدالت
عدالت ضد ظلم و دادگری مترادف فارسی آن است عدل به معنای راستی ، درستی ، دادگری ، داد ، همتا ، میانه روی و مساوات آمده است ابن منظور اعتدال را حد وسط در میان دو وضعیت یا حالت در اندازه و چگونگی می داند ، و آنچه مایه اعتدال در نفس انسانی می شود ، عدالت است. (لسان العرب ، ۱۴۰۸، ج ۹ : ۸۳ ).

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

 

علامه طبا طبایی در المیزان می فرماید:« إنّ العدله و هی الاعتدال بین العالی و الدانی و الجانبین الإفراط و التفریط قیمه حقیقیه و وزنا عظیما فی المجتمعات الإنسانیه و الوسط العدل هو الجزء الذی یرکن إلیه الترکیب و التألیف الاجتماعی » عدالت که در لغت به معنی اعتدال و حد بین عالی ودانی ومیانه بین دو طرف افراط وتفریط است در افراد ومجتمعات بشری که قسمت عمده اجتماع را تشکیل می دهند وآنان همان افراد متوسط الحالند . (المیزان، ج۶ :۲۰۵ ) .

 

 

 

این مسئله در باب عرف وقضاوتهای عرفی نسبت به افراد سخن درستی است اما از منظر قضاوت شرعی ،اکثر مردم مصداق عادل به حساب نمی آیند در معنای لغوی با حال اعم از فعل شرعی سر وکار داریم ولی در معنای شرعی ،ملاک تنها فعل واعتقاد منطبق بر امر ونهی شارع است پس چه بسا فرد در میان عوام جزو متوسطین باشد اما از نظر شرع در طیف مفرِطین یا مفَرّطین قرار داشته باشد قرآن نیز بر همین مبنا اکثریت جامعه را فاسق

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

 

معرفی کرده است«وان کثیراً من الناس لفاسقون».( سوره مائده ، آیه ۴۹ ) بنابراین اگر بخواهیم عادل شرعی وفقهی را با توجه به ریشه لغوی تعریف

کنیم به کسی گفته خواهد شد که دراعتقاد وعمل ،متشرع کامل باشد ومتشرع کامل به متشرع معتدل گفته می شود که مطا بق با شریعت حرکت

کند نه درطیف افراط قرار داشته باشد ونه تفریط ؛نه چیزی را از عمل واعتقاد مامور به شرعی فرو گذار شود ونه از دین پیشی گیردواین به

معنی وضع فعل واعتقاد در موضع شرعی است و متضاد عدالت نیز که فسق

است به معنی خارج شدن چیزی از محل وجایگاه خود می باشد ودر معنای

شرعی به معنی عدم وضع فعل در موضع شرعی است . باز بین عدل در معنای فقهی با عدل در معنای لغوی نیز تفاوت وجود دارد عدالت مورد بحث فقه

در مقابل ظلم به معنای اعم است که از آن در فقه به فسق تعبیر می شود هم ظلم وهم عدالت در معنای شرعی اعم از معنای لغوی است

عدالت، در لغت به معنی قسط وداد وظلم به معنی عدم رعایت حق نسبت به غیر است بنابراین منحصر در بعد حق الناس بوده وبیشتر هم متبادر در بعد

حکومتی وقضایی است ولی در شرع ،عدل وظلم شامل حق الله وحق النفس نیز می شود یعنی وقتی انسان مرتکب فعلی شود که بواسطه آن حق الله

یا حق النفس را پایمال کندکه البته تضییع حق

خداوند تضییع حق نفس نیز هست باز اینجا فعل او مصداق ظلم وخروج

از عدالت است چرا که خود را در معرض عذاب ونقمت و محرومیت قرار داده ودر

مقابل وقتی خود را متلبس به اوامر ونواهی شریعت کند نسبت به نفس خود وحق الله یا حق الناس رعایت انصاف را به خرج داده وعدالت ومیزان را رعایت کرده است در واقع انسان نسبت به فعل خود یک قاضی

وحاکم محسوب می شود که وظیفه اش نظارت بر حیطه نفس ومراقبت از حدو مرزها ست (موسوی خمینی،۱۳۹۹: ۷۸).

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

 

روی این حساب می توان نقطه مقابل عدالت را اسراف نیز دانست زیرا فاسق در معنای دقیق تر کسی است که در بهره وری از حق رعایت حد ومرز را

نکرده کما اینکه در قرآن نیز از گناه وتعدی از حق به اسراف تعبیر شده است«یا عبادی الذین اسرفواعلی انفسهم»
اما برای اینکه معنای لغوی وشرعی این دو واژه عدل وظلم از هم جدا باشد از عدالت

فقهی که اعم از معنای لغوی است به تقوا واز ظلم که اعم از معنای لغوی است به فسق تعبیر می شود لکن در بعضی جاهها همان لفظ عدالت ذکر

گردیده زیرا معنای خاصی مورد نظر است که اخص از مفهوم کلی تقواست که محل بحث ما نیز همین جاست(همان).
۱-۲-۱-۲- واژه هایی که در معنی عدل لغوی به کار رفته اند

۱-استواء: زیرا عدل به معنای استواء و برابری است در قرآن در کنار واژه استواء کلمه عدل را به کار برده است) : سوره انقطار، آیه ( ۷«الذی خلقک فسواک فعدلک» یا در سوره نازعات، آیه ۲۸ می فرماید : « اَءنتم اشد خلقا ام السماء بناها رفع سمکها فسواها » یعنی تعادل را در خلقت آسمان رعایت نموده ایم به قرینه) آیه ۸ سوره الرحمن). « والسماء رفعها و وضع المیزان»(لنگرودی،۱۳۹۹،ج۲: ۸۹۳).

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

۲-استقامت : زیرا عدل به معنی استقامت نیز هست گرچه ممکن است استقامت و استواء هر دو به یک مطلب بازگشت نمایند برای همین است که

گاهی استقامت همراه قسط و گاهی همراه استواء میاید در آیه ۲۸۲ سوره بقره . «ذلک اقسط عند الله و اقوم ااشهاده » ودر) آیه ۱۶۱ سوره انعام) . « قُلْ إِنَّنِی هَدَانِی رَبِّی إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ » و در آیه ۴۳ سوره مریم. «فاتبعنی اهدک صراطا سویا » یا درآیه ۶ سوره فاتحه :«اهدنا صراط

 

 

 

المستقیم » ودر آیه ۲۲ سوره ص. « و اهدنا الی سواء الصراط » ودر آیه ۱ و ۲ سوره کهف: «الحمدالله الذی انزل علی عبده الکتاب ولم یجعل له عوجا قیماً» ودر آیه ۷۶ سوره نحل « هل یستوی هو و من یأمر بالعدل و هو علی صراط مستقیم » و در آیه ۳۰ سوره احقاف . «یهدی الی الحق و الی طریق مستقیم » و در آیه ۲۲ سوره ملک: « افمن یمشی مکبا

علی وجهه اهدی امن یمشی سویا علی صراط مستقیم » ودر آیه ۶۷ سوره فرقان : « الذی لم یسر فواو لم یقتروا و کان بین ذلک قواماً » مانند این است

که بگویید نه افراط معنی کنند ونه تفریط بلکه بین این دو اعتدال را رعایت می نمایند(همان).

۳- میزان : در سوره الرحمن آیه: ۷ « والسماء رفعها و وضع المیزان»

در تفسیر آیه در تفسیر صافی حدیثی از پیامبر )ص) نقل کرده است که فرموده است

: « بالعدل قامت السموات والارض» در آیه ۴۷ سوره انبیاء :

«و نضع الموازین القسط لیوم القیامه » در این آیه قسط به عنوان وصف میزان آمده است در آیه ۲۵ سوره حدید: «لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا

معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط» تاریخ پیامبران

فراوانی را نشان داده است که با خود کتاب داشته اند اما موردی را نشان نداده است که با

خویش ترازو آورده باشند تنها در مورد حضرت شعیب آمده است

که درباره رعایت حق در توزین سخن گفته است اما ذکری درباره طرح ترازو از سوی او در قرآن نیامده است از این قرینه بدست می آیدکه

مقصود از انزال میزان یعنی انزال قسط و عدل ودستور به آن است تا جوامع به قسط و عدل رو کنند(مطهری،۱۳: ۶۷).

۴- قصد: در کتب لغت ضد قصد را جور معنی کرده اند در قرآن نیز در همین معنی به کار رفته است در سوره نحل آیه ۱۶می فرماید: «و علی الله قصد السبیل » . ۵- وسط: در تفسیر آیه ۱۴۳ سوره بقره : « و کذلک جعلناکم اکه وسطا تکونوا شهداء علی الناس » از پیامبر نقل

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

 

شده که فرموده است وسطاً ای عدلاً الطریق الحکمیه ص ۱۹۴ به نقل از دائره المعارف علوم اسلامی . (جعفری لنگرودی ج ۲ :۸۹۴ ).

۱-۲-۱-۳-عدالت در اصطلاح علماء فقه
فقهاء، معنای اصطلاحی عدالت در نظر علماء اخلاق و عرفان را معتبر نمی دانند و بیانات خود فقها هم در این باره ، مختلف است و نظرات گوناگونی در این باره ابراز شده است که به همراه ادله آنها ذکر می شود:

 

 

 

قول اول: مشهور میان فقها علامه و متأخرین از اواین است که عدالت را به صفت نفسانیه تعریف نمودند، فرمایش علامه این است «العداله هی کیفیه نفسانیه تبعث علی ملازمه التقوی و المروه » .(قواعد الاحکام، ج: ۲ ص ۲۳۶ ). و فرمایش صاحب عروه در بحث تقلید و شرائط مجتهد این است « العداله عن ملکه اتیان الواجبات و ترک المحرمات». (العروه الوثقی ، ج: ۱ ۱۰ ). عدالت عبارت است از ملکه نفسانی که باعث انجام واجب و ترک

 

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

 

محرمات می شود . وی در بحث شرائط امام جماعت چنین می فرماید :

« العداله ملکه الاجتناب عن الکبائر و عن الاصرار علی الصغائر و عن منافیات المروه الداله علی عدم مبالاه مرتکبها بالدین ».( همان مرجع 🙁 ۸۰۰

عدالت عبارت است از ملکه اجتناب و پرهیز از گناهان کبیره و پرهیز از اصرار بر صغیره و نیز پرهیز از انجام اعمالی که با مروت منافات دارد.

شهید ثانی در تعریف عدالت می فرماید: «العداله هیئه نفسانیه راسخهُ تبعث علی ملازمه التقوی و المروه ».( شرح لمعه،ج: ۲۲۵۲ ). یعنی عدالت

عبارت است از حالت نفسانی که در شخص رسوخ نموده و باعث

اختیار تقوی و مروت می باشدودر کتاب وسیله آمده است: «العداله هی حاله نفسانیه علی ملازمه التقوی مانعه عن ارتکاب الکبائر التی منها الاصرار

علی الصغائر و عن منافیات المروه » .(وسیله النجاه،ص( ۱۳۱ ظاهر

قول ارشاد هم همین است «وهی هیئهُ راسخهُ فی النفس تبعث علی ملازمه التقوی » .(ارشا د الاذهان، ج: ۲ ص ۱۵۶ ).

حضرت امام خمینی می فرماید: « العداله هی الملکه الرادعه عن

معصیه الله ». ( تحریر الوسیله، ج: ۲ ۴۰۰ ). و صاحب روض الجنان می فرماید:

« العداله هی کیفیه راسخهُ فی النفس تبعث علی ملازمه التقوی والمروه » .(روض الجنان فی شرح الارشاد الاذهان : ۲۸۹ ). ودر ریاض المسائل آمده است: «العداله هی ملکه نفسانیه باعثه علی ملازمه التقوی و

ملازمه المروه. (ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج: ۱ ۲۳۵ ). به هر حال از لفظ عدالت

، تعبیر به کیفیت کنیم یا ملکه یا حالت یا هیئت و نظائر آن ، میان اصحاب این قول اختلاف است، ولی منظور و مقصود ، یکی است و آن امر نفسانی است که موجب آن می شود .(تفصیل الشریعه، ج۱:(۲۳۲٫ در تعریف مذکور، با ذکر ملکه یا حالت ، از صفات و

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

 

حالاتی که این چنین نیستند احتراز شده است و آن حالاتی است که به سرعت تغییر می کنند و مثل سرخی حاصل از خجالت و زردی حاصل از ترس که بعد از برطرف شدن خجالت وترس از بین می رود اما وصف مذکور در تعریف باید از ملکات راسخه باشد که زوالش به سختی صورت می گیرد مثلاً سوره فاتحه در اثر کثرت قرائت برای نوع افراد بحد ملکه یعنی

حالت راسخه رسیده است بدین معنی اگر بخواهند آنرا فراموش کنند و وسیله ای علم به آن را از خود زایل کنند ممکن نیست، به چنین کیفیتی اصطلاحاً ملکه یا حالت راسخه گویند(بحرانی،۱۴۰۹،ج۱۰: ۵ ).
قول دوم: این است که عدالت ، عبارت است از انجام واجبات و ترک محرمات که ناشی از ملکه عدالت باشد یا بگوئیم استقامت فعلیه ای که ناشی از ملکه باشد ، مرحوم شیخ

مفید همین قول را اختیار نموده است «ان العدل من کان معروفاً بالدین والورع والکف عن محارم الله عزوجل » .(عاملی، ۱۴۱۳: ۷۲۵ ). عادل کسی است که معروف به دین و پرهیز کننده و خوددار از حرامهای خداوند بلند مرتبه باشد.

 

 

صاحب مهذب می فرماید: در شرع ، عدالت عبارت است از استقامت در انجام واجبات و ترک محرمات یعنی اینکه نسبت به دینش توجه و اهتمام بورزد سپس می فرماید : صرف ترک محرمات و انجام واجبات در بعضی اوقات را عدالت نمی گویند……………………………….

 

 

 

 

بلافاصله بعد از پرداخت موفق میتوانید فایل کامل این پروژه را با سرعت و امنیت دانلود کنید

 

 

 

 

 

نقد وبررسی

نقد بررسی یافت نشد...

اولین نفر باشید که نقد و بررسی ارسال میکنید... “بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم”

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

0 نقد و بررسی
وضعیت کالا : موجود است.
شناسه محصول : 2893

بررسی قاعده عدالت از منظر فقه امامیه و قرآن کریم

قیمت : تومان99,800