توضیحات

پایان نامه تاریخ نبرد سلطان سنجر با ترکان غز

“حمله غزان زیان های بزرگ اقتصادی و اجتماعی برای خراسان و کرمان دربرداشت

و قتل ها و غارت ها و ویرانی ها و نابسامانیهای بسیار به بار آورد. بسی از بلاد معروف را با خاک یکسان نمود و علما و فضلای آنها را از دم شمشیر گذراند و کتابخانه های آن بلاد را ویران کرد.”[۱]

بعد از زوال دولت سنجر، تمام خراسان و کرمان و گرگان سالها دست خوش نهب و غارت غلامان امارت جوی و غزان و طوایف و قبایل و سپاهیان سفاک و خون آشام قرار گرفت. در تمام این مدت شهرها هر چند گاه

یک بار از دست امیری سفاک بیرون می آمد و در کف امارت جوی خوانخوار دیگری قرار می گرفت.

خلق خدا در این گیرودار به عنوان غنایمی حلال و مباح مورده استفادۀ عده ای غارتگر سبک مغز و آدم کش قرار می

گرفتند. تاراج و آزار و اذیت وهتک نوامیس و قتل رجال امری عادی بود و این وضع دشوار روز به روز از شماره ساکنان خراسان می کاست و بر ویرانی ها می افزود. نموداری از این همه مصائب درباره ناحیه بیهق که اتفاقاً

از نواحی دیگر به مراتب کمتر دستخوش قتل و غارت و ویرانی گردیده است، ذکر می شود

. در این ناحیه بعد از زوال دولت سنجر و ضمن لشکرکشی های امرای خوارزم، قتل ها و غارت های پیاپی اتفاق افتاد و در

بعضی از قصبات شماره ساکنان آن از هزار تن به هفده تن تنزل کرد. علی بن زید بیهقی می گوید: «واقعه آمدن خوارزمشاه ینالتکین محمد و حصار دادن و جنگ پیوستن و تخریب نواحی و ازعاج مردم از رساتیق من غرّه

شوال سنه ثماه و اربعین الی منتصف صفر سنه  تسع و اربعین و خمسایه، و در این مدت قتال متواتر بود و قحط متقاطر و بلا متراکم. دو بهر درین سال از مردم سرناحیت بیهق هلاک شدند. در دیه راز هزار شخص بود،

پایان نامه تاریخ نبرد سلطان سنجر با ترکان غز

هفده مرد بیش نماند

۲۰۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع دارد  

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

فهرست مطالب

عنوان                                                                                        صفحه

کلیات                                                                                         ۱-۲۵

مقدمه                                                                                               ۱

۵

روش تحقیق                                                                                      ۶

ضرورت انجام تحقیق                                                                           ۷

قلمرو تحقیق                                                                                     ۷

کلمات کلیدی و مفاهیم                                                                         ۸

نقد و بررسی منابع                                                                             ۱۰

بخش اول: ترکان غزتا دوره سلجوقی                                                 ۲۶-۷۱

۱-   اوضاع جغرافیایی آسیای مرکزی و ساکنان آن                               ۲۶

      ۱-۱- جغرافیای آسیای مرکزی                                              ۲۶

      ۲-۱-ساکنین آسیای مرکزی                                                  ۲۸

۲            -اصل و منشا اولیه ترکان غز                                                  ۳۱

      ۱-۲-منشا نام غز                                                              ۳۱

      ۲-۲-نژاد غزان                                                                ۳۲

      ۳-۲-مساکن غزان                                                            ۳۳

      ۴-۲-مهاجرت غزان                                                          ۳۶

۳-ویژگی های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی غزان                 ۴۰

    ۱-۳-اوضاع سیاسی غزان                                                     ۴۰

    ۲-۳-اعتقادات دینی غزان                                                     ۴۱

    ۳-۳-آداب و رسوم غزان                                                      ۴۴

     ۴-۳-زندگی اقتصادی                                                        ۴۰

۴-گذشته تاریخی غزان                                                              ۴۶

     ۱-۴- غزان در دوره گوک ترکها                                              ۴۶

     ۲-۴- غزان در دوره اویغورها                                                 ۵۲

     ۳-۴- ترکان غز و جهان اسلام                                                ۵۴

    ۴-۴- غزها در دوره سامانیان                                                   ۵۶

    ۵-۴- غزها در دوره غزنویان                                                   ۵۹

          ۱-۵-۴-سلطان محمود غزنوی                                           ۶۱

          ۲-۵-۴-سلطان مسعود غزنوی                                           ۶۷

بخش دوم: وضعیت ترکان غز در دوره سلجوقیان                                 ۷۲-۱۱۲

۱-   نقش غزان در تشکیل دولت سلجوقیان                                      ۷۲

۲-روابط غزان با سلاطین بزرگ سلجوقی                                        ۸۷

۱            -۲- اوضاع سیاسی حکومت سلاجقه بزرگ                                ۸۷

۲-۲- سلاجقه بزرگ و غزان                                                       ۹۴

بخش سوم: وضعیت ترکان غز در دوره سلطان سنجر                           ۱۱۳-۱۵۳

۱-   اوضاع سیاسی حکومت سنجر                                                ۱۱۳

۲-روابط غزان با سنجر                                                             ۱۱۹

۳-درگیری غزان با سنجر                                                          ۱۲۹

بخش چهارم: اوضاع خراسان پس از اسارت سنجر                              ۱۵۲-۱۷۵

       ۱-غزها در خراسان                                                                   ۱۵۲

       ۱-۱-سلطان سلیمان سلجوقی                                                       ۱۵۶

       ۲-۱-سلطان محمود                                                                   ۱۶۲

       ۳-۱-فرار سنجر از اسارت و مرگ او                                              ۱۶۷

       ۴-۱-خراسان پس از مرگ سنجر                                                   ۱۷۱

بخش پنجم: نتایج و پیامدهای حمله غزان                                               ۱۷۶

       ۱-نتایج سیاسی                                                                   ۱۷۶

           ۱-۱-تشکیل حکومت خوارزمشاهیان                                     ۱۷۶

                 ۲-۱-زوال حکومت  سلجوقیان در خراسان                             ۱۷۷

                 ۳-۱-بروز هرج و مرج در خراسان                                       ۱۸۰

            ۲-نتایج اجتماعی                                                                 ۱۸۲

              ۱-۲-قتل و غارت مردم                                                       ۱۸۲

              ۲-۲-از بین رفتن امنیت                                                       ۱۸۴

          ۳-نتایج اقتصادی                                                                   ۱۸۷

          ۴-نتایج فرهنگی                                                                    ۱۸۹

            ۱-۴-کشته شدن علما و بزرگان                                                ۱۸۹

             ۲-۴-ویرانی مراکز و اماکن فرهنگی                                          ۱۹۷

نتیجه گیری                                                                                    ۱۹۸

منابع و ماخذ

اوغوزها در دوران سلطان سنجر

الف: اوضاع سیاسی حکومت سلطان سنجر

سلطان سنجر روز جمعه بیستم و پنجم رجب سال چهار صد و هفتاد و هفت یا نه، در شهر سنجار از نواحی جزیره به دنیا آمد.[۱] مدت فرمانروایی سنجر که قریب شصت و دو سال طول کشیده به دو دوره تقسیم می شود. یک دوره از سال ۴۹۰ ه.ق تا۵۱۱ ه.ق که سنجر عنوان ملکی و از جانب برادران فقط امارت

داشت و به لقب ناصرالدین ملقب بوده است. و او را ملک مشرق نیز می خواندند. دوره دوم از سال ۵۱۱ ه.ق تا۵۵۲ ه.ق که ایام سلطنت و ریاست او بر کل ممالک سلجوقی است. او در این دوره القابی همچون معزالدین و سلطان السلاطین و امثال اینها را داشت.[۲]

زمانی که برکیارق سرگرم نبرد با مدعیان تاج و تخت بود. ارسلان ارغون برادر ملکشاه (عموی برکیارق ) خراسان را در اختیار خود گرفت و برعلیه برکیارق قیام کرد. برکیارق عموی دیگر خود «بوری برس» را به دفع او فرستاد ولی بوری برس از عهدۀ برادرش نیامد و در سال ۴۸۸ ه.ق مغلوب او شد.[۳] برکیارق در سال ۴۹۰ ه.ق برادر خود احمد سنجر را به همراهی امیر قماج به حکومت خراسان و دفع ارسلان ارغون فرستاد. ارسلان ارغون در این بین توسط یکی از غلامانش کشته شد و برکیارق که خراسان را به دست آورده بود، سنجر را با القاب ملک و ناصرالدین به حکومت خراسان گذاشت. در همین زمان سنجر توانست طخارستان و ترمذ را فتح کند و آن نواحی را در سال ۴۹۱ه.ق از دست یکی از امیرزادگان سلجوقی به درآورد و به حوزه امارت خود اضافه نماید.[۴]

سنجر در سال ۴۹۳ ه.ق در حمایت از برادر خود محمد، به جنگ با برکیارق پرداخت. برکیارق در نبرد با محمد شکست خورده و ناگزیر به پیش امیر حبشی که در این زمان بر قسمتی از خراسان و خوارزم امارت داشت، آمده بود. سنجر در جنگ پوژگان توانست برکیارق و امیر حبشی را شکست داده و منهزم کند.[۵]

سلطان سنجر در سال ۴۹۵ ه.ق به ماوراءالنهر لشکرکشی نمود. در ماوراءالنهر قدرخان جبرئیل از امرای

قراخانی حکومت داشت. او در غیاب سنجر که در معیت برادرش محمد به بغداد رفته بود، با همدستی یکی از امرای سنجر درصدد تسخیر خراسان برآمد. لذا سنجر برای مقابله با او به بلخ رفت و توانست قدرخان جبرئیل را دستگیر کند.[۶] سنجر بعد از کشتن او، خواهرزاده خودش محمد تکین را با لقب ارسلان خان به حکومت سمرقند گذاشت و بدین ترتیب ماوراءالنهر مستقیماً مطیع سنجرشد..[۷]

سنجر در سال ۵۱۱ ه.ق برای کمک به بهرام شاه غزنوی در مقابله با برادرش ارسلان شاه غزنوی به غزنه لشکر کشید و آنجا را فتح کرد و بهرام شاه را به تخت نشاند و بدین ترتیب غزنویان مطیع سنجر شده و فرمان او را گردن نهادند. این فتح سنجر را فوق العاده در ممالک اسلامی مشهور و بلند نام ساخت.[۸] دو ماه

بعد از این واقعه سلطان محمد از دنیا رفت و سنجر سلطان شد. سنجر در مدت امارت به پی ریزی و تحکیم

شالوده های قدرت خود پرداخت. او در تمام این مدت خود را مطیع و فرمانبردار سلطان محمد می دانست.

پایان نامه تاریخ نبرد سلطان سنجر با ترکان غز

پس از مرگ سلطان محمد، سنجر با استفاده از سنت قدیم ترکی مبنی بر ارشدیت با اختیار لقب معزالدنیا و الدین که لقب پدرش ملکشاه بود، خود را سلطان خواند. و سپس در سال ۵۱۳ ه.ق آهنگ مغرب کرد. سنجر مدعی بود که حاجب سالار، علی بار، نفوذ و تسلط اهانت آمیزی بر پادشاه جوان به دست آورده و نیز محمود، قراخانیان را تشویق می کند که از پشت سر به سنجر حمله کنند. سنجر با سپاه نیرومندی که گویند فرماندهان آن پنج پادشاه بودند در ساوه محمود را شکست سختی داد و از جبال گذشته تا بغداد پیش رفت. سنجر بالاخره محمود را بخشید و او را ولیعهد خود کرد و ممالک او را به غیر از ری به او واگذاشت.[۹]

سنجر در سال ۵۲۲ ه.ق از خراسان به ری رفت تا ببیند همچنانکه می گویند محمود از اطاعت او بیرون رفته یا آنکه هنوز بر فرمانبرداری عم خویش است. محمود از همدان به استقبال سنجر به ری آمد و سنجر او را با خود بر یک تخت نشاند و در حق او اکرام بسیار نمود.در سال ۵۲۴ ه.ق محمد ارسلان خان، خاقان سمرقند که در این تاریخ پیر و بیمار شده بود با همدستی پسرش نصر فرمان می راند. نصر در اثر توطئه گروه مذهبی شهر کشته شد. لذا ارسلان خان از سنجر درخواست کمک کرد و سنجر با لشکری به سوی ماوراءالنهر حرکت کرد.

در این هنگام احمد خان پسر دیگر ارسلان خان توانست

بر اوضاع مسلط شود. لذا ارسلان خان به سنجر که در راه بود پیغام داد که دیگر به کمک او احتیاجی ندارد. سلطان سنجر از این پیغام در غضب شد و چون در این تاریخ به جمعی دست یافت که گفتند: ارسلان خان ایشان را به قتل سلطان برانگیخته است، بر سمرقند حمله برد و ارسلان خان را دستگیر و به خراسان فرستاد و ماوراءالنهر را ابتدا به حسن تکین و پس از او به پسر ارسلان خان یعنی خاقان محمود که خواهرزاده سنجر می شد، سپرد.[۱۰]

در سال ۵۲۶ ه.ق سلطان سنجر یک بار دیگر به ری آمد. چون بعد از مرگ محمود برای جانشینی او درگیری و رقابت سختی بین شاهزادگان سلجوقی به راه افتاده بود. در ری، طغرل به دیدار سنجر آمد و سنجر او را به ولیعهدی خویش در خراسان و ماوراءالنهر و سلطنت عراق انتخاب نمود و از آنجا به طرف همدان و نهاوند حرکت نمود.

مسعود و سلجوق شاه و خلیفه المسترشد مصمم به جنگ با سلطان سنجر شدند. سلطان سنجر توانست در جنگی که در نزدیکی دینور در سال ۵۲۶ ه.ق رخ داد، آن ها را شکست دهد. سنجر، مسعود را به حکومت ارّان و گنجه فرستاد و طغرل را رسماً به سلطنت عراق منصوب کرد و خود به خراسان برگشت.[۱۱]

 در خوارزم زمانی که سنجر به امیری خراسان انتخاب شد، قطب الدین محمد حکومت داشت که سنجر او را در مقام خود باقی گذاشت. قطب الدین محمد در تمام مدت امارت خود ۴۹۰-۵۲۲ ه.ق تابع و مطیع سنجر بود. او هر سال یک بار یا خود یا پسرش اتسز، به خدمت سنجر می آمدند و در کنار او شمشیر می زدند چنانکه محمد

خوارزمشاه در جنگ ساوه جزء سرداران سنجر بود

و اتسز در جنگ سنجر با برادرزاده- اش مسعود در کنار سنجر حضور داشت. بعد از مرگ قطب الدین محمد در سال ۵۲۲ه.ق، سنجر مقام او را به پسرش اتسز داد. اتسز تا سال ۵۳۰ ه.ق خدمتگزار و مطیع سنجر بود. اما از این تاریخ به بعد به علت حسد امرای سنجر و بی مهری های سلطان به خوارزم رفت و بر سنجر عاصی شد و درصدد تشکیل دولتی مستقل برآمد.[۱۲]

سنجر با سپاهی بزرگ در سال ۵۳۳ ه.ق از بلخ به قصد خوارزم حرکت کرد. اتسز برای اینکه جلوی سپاهیان سنجر را بگیرد اراضی اطراف قلعه هزار اسب را در زیر آب غرق کرد. ولی نتوانست مانع پیروزی سنجر شود. در جنگی که

کنار هزار اسب اتفاق افتاد، سنجر فتحی بزرگ کرد و تعداد زیادی از سپاهیان اتسز کشته شدند. اتسز گریخت ولی پسرش به دست سنجر افتاد و او را به فرمان سلطان گردن زدند. سنجر سپس خوارزم را به برادرزاده خود غیاث الدین سلیمان سپرد و به خراسان بازگشت.[۱۳]

پایان نامه تاریخ نبرد سلطان سنجر با ترکان غز

اتسز بعد از مراجعت سنجر، به خوارزم آمد و چون مردم آنجا از رفتار لشکریان

سلجوقی ناراضی بودند به او کمک کردند و اتسز توانست سلیمان را از ملک خوارزم بیرون براند و بار دیگر خوارزمشاه شود. او چون از سنجر ترس داشت در سال ۵۳۵ ه.ق سوگند نامه ای پیش سنجر فرستاد و با یاد کردن قسم هایی به مطیع ماندن نسبت به سلطان متعهد شد.[۱۴]

ترکان قراختایی که شروع به حمله به ممالک اسلامی کرده بودند در سال ۵۳۱ ه.ق توانستند خاقان محمود را شکست داده و بلاد شرقی ماوراءالنهر را به تصرف خود دربیاورند. خاقان محمود برای دفع گورخان ختایی از سلطان سنجر یاری طلبید. از این رو سلطان سنجر در اواخر سال ۵۳۵ ه.ق با سپاهی قریب یکصدهزار نفر به ماوراءالنهر حرکت کرد. او به جهت شکایت خاقان محمود

از ترکان قرلق بر سر آنان تاخت و هر چند ایشان تقاضای تجدید خدمتگزاری و عذرخواهی نمودند، به التماس آنها گوش نداد. و قرلقیان به گورخان قراختایی پناه بردند. سنجر شفاعت گورخان را نیز نپذیرفت و نامه ای تهدید آمیز برای او فرستاد. گورخان قراختایی هم برای مقابله با سنجر به سمت سمرقند حرکت کرد. در جنگی که در ۵ صفر سال ۵۳۶ ه.ق در محل قطوا

ن روی داد. قراختاییان و ترکان قرلق شکست سختی بر سپاهیان سنجر وارد آوردند و تعداد زیادی از آنها را کشتند. سلطان سنجر به ترمذ گریخت ولی زوجه او و بسیاری از سردارانش همچون امیر قماچ و امیر ابوالفضل سیستانی اسیر شدند. قراختاییان سپس بخارا را نیز گرفتند و به خوارزم حمله کردند. اتسز که گویا در تحریک گورخان قراختایی به حمله به ماوراءالنهر بی دخالت نبود، از ایشان شکست خورد و با قبول ادای سی هزار دینار خراج سالیانه با آن طایفه صلح نمود.[۱۵]

پایان نامه تاریخ نبرد سلطان سنجر با ترکان غز

شکست قطوان اولین و بزرگترین شکست سنجر بود. و برای او سخت تمام شد. او حاکمیت سلجوقیان را بر ماورای جیحون از کاشغر تا بخارا را از دست داد. اتسز نیز بعد از این شکست، بار دیگر از اطاعت سنجر بیرون رفت و علم طغیان برافراشت. او در همان سال ۵۳۶ ه.ق به سرخس آمد و از آنجا به مرو پایتخت سلطان سنجر رفت. مردم شهر بر او قیام کردند و اتسز به

انتقام دست به کشتار مردم زد و جمع کثیری را کشت و به خوارزم بازگشت. او یک بار دیگر به خراسان آمد و نام سنجر را از خطبه بینداخت و امر کرد تا نام او را در خطبه بیاورند و این وضع تا اوّل محرم سال ۵۳۷ ه.ق برقرار بود.[۱۶]

سلطان سنجر بالاخره بعد از تسلط بر اوضاع، در سال ۵۳۸ ه.ق به خوارزم حمله کرد و آنجا را تحت مجاصره گرفت. اتسز یک بار دیگر از در عذرخواهی و صلح جویی درآمد و سنجر او را بخشید و به خراسان بازگشت. اما این عمل اتسز از روی اضطرار بود و هیچ صفایی با سنجر نداشت. لذا دو نفر را مأمور قتل سنجر کرد. سلطان سنجر از ماجرا آگاه شد و بار دیگر در سال ۵۴۲ ه.ق به خوارزم لشکر کشید و به محاصره قلعه هزار اسب پرداخت و بعد از دو ماه آنجا را گرفت. اتسز باز چاره را در عذرخواهی دید. او در محرم ۵۴۳ به خدمت سلطان سنجر آمد و سر تسلیم فرود آورد و سنجر باز از گناهان او چشم پوشید.[۱۷]

سنجر و روابط او با اوغوزها :

بهتر است قبل از بحث در رابطه با روابط سنجر با صحراگردان، مراکز تجمع آنها را در این دوره مشخص نماییم. در زمان سلطان سنجر بیشتر ترکمانان در نواحی ماوراءالنهر، منقشلاق، بالخان، خراسان و گرگان اجتماع داشتند.

 در ماوراءالنهر همیشه اقوام بیابانگرد و کوچ نشین زندگی می کردند. در نیمه دوم قرن یازدهم چگیل ها در ماوراءالنهر زندگی می کردند. به نظر می رسد که آنها از سواحل دریاچه ایسیغ گول به این محل آمده باشند قپچاق ها هم از جمله اقوام ساکن ماوراءالنهر بودند. این اقوام ترک در میان لشکر

دولت قرا خانیان غربی جایگزین شدند. بعضی از آنها هم در پیشروی سلجوقیان به سمت سرزمین های غربی مشارکت داشتند. که در این رابطه می توان از خان فرزند ملک هارون و حتی از شاه ملک الترکی نام برد. خان فرزند ملک هارون در خدمت حکمران حلب «مرداس بن محمود» درآمد و شاه ملک الترکی فرزند یکی از بیگ های ساکن ماوراءالنهر بود که با یکصد سوار تحت فرمان خود به خدمت فاطمیان مصر درآمد.[۱۸]

در نیمه اوّل قرن ۱۲ه.ق در ماوراءالنهر اصلاً دو اجتماع قومی کوچ نشین بزرگ یعنی اوغوزها و قارلوق ها ساکن بودند. بی گمان  این دو اجتماع قومی  بزرگ هر کدام در نتیجه فشارهای وارده به آنها، به این نواحی آمده و ساکن شده بودند.

احتمالاً دلیل کوچ اوغوزها، فشارهای ناشی از حملات قانگلی ها باید باشد. به طوریکه

در نتیجه این حملات طوایف منسوب به قبایل افشار، سالور و ییوا به نواحی غرب و جنوب غربی ایران (مناطق خوزستان و شهر زور) و آناطولی کوچ کرده اند. به نظر می رسد قانگلی ها نیز در نتیجه فتح سرزمین های ترک توسط قرا ختاییان مجبور به مهاجرت به سوی غرب شده باشند. اجتماع مورد بحث

اوغوز به دو قسمت «بوزاوق» و «اوچ اوق» تقسیم می شدند. اوغوزها تحت حاکمیت قرا خانیان بودند و مناسبات خوبی بین طرفین جریان داشت. آنها

قریب به یقین در مناطق شمال و شمال شرق بخارا سکونت داشته اند. اوغوزهای فوق در سال ۵۳۶ ه ق/ ۱۱۴۱ م توسط قارلوق ها مجبور به مهاجرت به سمت خراسان شدند. همین اوغوزها بودند که سلطان سنجر را به اسارت گرفتند.[۱۹]

اجتماع قومی انبوه دیگری که در ماوراءالنهر سکونت داشتند. قارلوق ها بودند. بدون شک قارلوق ها در نتیجه حملات قرا ختاییان از ناحیه «ایلی » و یا ناحیه ای در همسایگی آن به ماوراءالنهر کوچ کرده اند. قارلوق ها با قرا خانیان که تحت اداره آنها بودند، مناسبات خوبی نداشتند. به همین دلیل نیز آنها بر علیه ارسلان خان عصیان کردند. ارسلان خان ناتوان از سرکوب شورش، از سلطان سنجر استمداد طلبید. همزمان با عبور فرمانروای سلجوقی از رود جیحون (۵۲۳ه.ق/۱۱۲۹ م)قارلوق ها رو به هزیمت نهادند.

منتهی این حادثه نتیجه قطعی دربرنداشت به همین جهت نیز در سال ۵۳۶ ه.ق/۱۱۴۱ م محمود خان قرا خانی مجدداً با عصیان قارلوق ها مواجه شد. او ناتوان از مقابله با قارلوق ها از ولی نعمت و دایی خود یعنی سلطان سنجر کمک خواست. قارلوق ها با مشاهده ورود سلطان سنجر به ماوراءالنهر از حکمران قرا ختاییان استمداد طلبیدند. متعاقب قبول استمداد آنها توسط گورخان، جنگ درگرفت. در نبردی که در حومه سمرقند و در دشت قطوان روی داد، سپاه سلجوقی شکست سختی خورد طوریکه همسر سلطان سنجر یعنی ترکن خاتون و چند تن از سرداران سنجر به اسارت افتادند.[۲۰]

قارلوق ها که در جنگ قطوان در صفوف قرا ختاییان جنگیده بودند، اوغوزان را مجبور به مهاجرت به ناحیه خراسان کردند و حیاتی مستقل را در ماوراءالنهر آغاز کردند. اما در سال ۵۵۹ ه.ق/۱۱۶۴ م حکمران قرا ختایی فرمان داد قارلوق ها را از ناحیه سمرقند و بخارا به جانب کاشغر بکوچانند. بنابراین بود که قارلوق ها در کاشغر سلاح های خود را بر زمین نهاده و به کار کشاورزی و سایر حرف مشغول شدند.[۲۱]

منقشیلاق: این شبه جزیره که در شرق بخش شمالی دریای خزر واقع شده، ابتدا سیاه کوه نامیده می شد و در اول قرن چهارم هجری/دهم میلادی منطقه ای غیر مسکونی بود. در همین زمان در نتیجه کشمکشی که بین اوغوزان درگرفت، اجتماعی از اوغوزها به این شبه جزیره آمده و سکونت گزیدند.[۲۲] اما بدون شک از این تاریخ به بعد از سواحل سیحون متواتراً مهاجرت هایی صورت می گرفته است.

ترکمن های منقشلاق در دوره سلطنت آلپ ارسلان سلجوقی حکومتی داشته اند. در رأس این حکومت بیگی به نام «قافشوت» قرار داشت. در اواخر قرن پنجم هجری/ یازدهم میلادی حاکم منقشلاق عنوان ملک را داشته است. بنا به اظهار ابن اثیر، اتسز شهر منقشلاق را تصرف کرد. ترکمن ها به منظور حفاظت از حکومت خود شجاعانه جنگیدند و از هیچ تلاشی فروگذار نکردند. اتسز در منقشلاق خونریزی زیادی کرده و منطقه را ویران نموده است.

سلطان سنجر فرمانروای سلجوقی در خصوص اینکه اتسز حکمران تابع وی، منقشلاق را که وابسته به قلمرو امپراطوری و سرزمین مسکونی هم قومان وی بود، با آتش و خون تصرف کرده، هیچ گونه عکس العملی نشان نداد. اما بعداً به محض اینکه اتسز شروع به سرکشی نمود، سنجر وی را متهم کرد که در دو شهر مرزی- اسلامی منقشلاق و جند، خون مسلمانان و غازیان را ریخته است.[۲۳] تصرف منقشلاق توسط اتسز نقطه عطفی در تاریخ ترکمن های منقشلاق بود. در حقیقت نیز در نتیجه این فتح، ترکمن های منقشلاق استقلال خود را از دست داده و به عنوان رعیت خراجگذار درآمدند.

بالخان (بالکان): بالخان واقع در ساحل شرقی بخش جنوبی دریای خزر یکی از امن ترین مناطق مسکونی ترکمن ها بود. طوریکه آنها تنها در این منطقه به صورت مداوم و مستمر توانستند اسکان گزینند. به نظر می رسد که ترکمن های این ناحیه نسبت به ترکمن های منقشلاق جمعیت کمتری داشته اند.

خراسان: با وجودی که سلجوقیان در این منطقه تشکیل حکومت دادند ترکمن هایی در این ناحیه سکونت داشتند که