توضیحات

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

برنامه اصلاحات ارضی که قانون آن در اوایل دهه چهل خورشیدی در ایران اجرا شد. تغییرات شگرفی در ساختار اجتماعی و اقتصادی روستاهای ایران پدید آورد و نظام دیرپای زمین داری دگرگون شد. در سال ۱۳۴۱، حکومت محمدرضا پهلوی به منظور انجام اصلاحات ارضی دست به اجرای برنامه ای زد که هدف از آن رسیدن به نتایج اجتماعی، اقتصادی و سیاسی

مهم برای روستائیان بود. تقسیم اراضی که در سه مرحله جداگانه و در طول ده سال صورت گرفت نظام کشاورزی ایران را که مشخصه آن وجود مناسبات فئودالی میان مالکان غیابی و زارعان سهم بر بود، تغییر داد و تقریباً نیمی از خانواده های روستایی را مالک دست کم

قطعه زمین کوچکی ساخت اصلاحات ارضی در ایران از سویی بخش کثیری از دهقانان را از ستم ارباب رهانید و از سویی دیگر، با حذف مدیریت تولید زراعی و کشاندن سرمایه ها از روستا به شهر، افول تولید کشاورزی و مهاجرت به شهرها را باعث گردید.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

اصلاحات ارضی نه فقط به دلیل تغییرات جامعه شناختی ای که در کشور به وجود آورد، بلکه از منظر تغییرات سیاسی از اهمیت بسیاری در تاریخ معاصر ایران برخوردار است. این تغییرات که در سال های دهه ۱۳۴۰ به صورت تضعیف نیروهای سیاسی فعال در دهه

پیشین و همچنین وابستگی بیش از پیش مالکان بزرگ به دولت رخ نمود، در سال های دهه ۱۳۵۰ و با بروز مشکلات جدی در پیشبرد این برنامه که در عین حال با افزایش آگاهی روستائیان نسبت به موقعیت فرودست اجتماعی خویش و افت تولید کشاورزی و جابجایی های کلان جمعیتی همراه بود، زمینه برآمدن نیروهای سیاسی جدیدی را در صحنه

سیاسی کشور فراهم کرد. نیروهایی که مستقیم و غیر مستقیم در تغییر انقلابی اوضاع کشور در سال ۱۳۵۷ دخیل بودند. ارزیابی اوضاع ایران در آستانه اصلاحات ارضی و همچنین نتایج اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این برنامه از مضامین اصلی بحث می باشد.

۱۷۲صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد   

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول : کلیات ۱
۱ـ ۱ـ بیان مسئله ۲
۱ـ ۲ـ هدفهای تحقیق ۲
۱ـ ۳ـ اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن ۳
۱ـ۴ـ سوالات و فرضیات تحقیق ۳
۱ـ۴ـ۱ـ سوالات تحقیق ۳
۱ـ۵ـ فرضیه های تحقیق ۴

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۱ـ۶ـ مدل تحقیق ۴
۱ـ۷ـ تعاریف عملیاتی متغییرها و واژه های کلیدی ۴
۱ـ۸ـ روش تحقیق ۷
۱ـ ۹ـ محدودیت و مشکلات تحقیق ۸
۱ـ ۱۰ـ پیشینه تحقیق ۸
۱ـ ۱۱ـ بررسی منابع (متون) ۸
فصل دوم: پیشینه اصلاحات ارضی در ایران ۲۰
۲ـ۱ـ مالکیت و نظامهای بهره برداری از زمین قبل از سال ۱۳۴۱ ۲۱

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۲ـ۲ـ تعریف مالکیت ۲۲
۲ـ۳ـ برخی نظرات موجود در زمینه های مالکیت ۲۲
۲ـ۴ـ مالکیت در اقتصاد اسلامی ۲۴
۲-۵- انواع مالکیت در اسلام ۲۴
۲-۶- نحوه ی مالکیت در اسلام ۲۴
۲-۷- مالکیت زمین در اسلام ۲۵
۲-۸- نظریه ی مخالفین مالکیت ارضی ۲۵
۲-۹- مالکیت ارضی در ایران قبل از سال ۱۳۴۱ ۲۵

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۲-۱۰- انواع مالکیت تا قبل از سال ۱۳۴۱ ۲۷
۲-۱۱- اشکال مالکیت در ایران قبل از سال ۱۳۴۱ ۲۸
۲-۱۱-۱- املاک خالصه (دولتی) ۲۸
۲-۱۱-۲- املاک سلطنتی ۲۹
۲-۱۱-۳- املاک موقوفه ۲۹
۲-۱۱-۴- مالکیت قبیله ای ۳۲
۲-۱۲- نظام های بهره برداری و شیوه های تولید کشاورزی تا سال ۱۳۴۱ ۳۳
۲-۱۳- نظام بهره برداری ۳۴
۲-۱۴- نظام بهره برداری اجاره ای ۴۰

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۲-۱۵- بهره برداری دهقانی ۴۱
۲-۱۶- سایر نظام های بهره برداری ۴۳
۲-۱۷- پیشینه اصلاحات ارضی در ایران ۴۸
۲-۱۸- سیستم زمینداری و وضعیت روستائیان قبل از اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۱ ۴۹
۲-۱۹- نقش کشاورزی در توسعه ۵۰
۲-۱۹-۱- ضرورت مبرم اصلاحات ارضی در توسعه ۵۱
۲-۱۹-۲- انقلاب سبز ۵۲
۲-۱۹-۳- افزایش تولید و تأمین مواد غذایی ۵۳
۲-۱۹-۴- ایجاد اشتغال ۵۴
۲-۱۹-۵- توزیع مجدد زمین و درآمد ۵۵

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۲-۱۹-۶- تغییر ساخت سیاسی و اجتماعی روستاها ۵۶
۲-۲۰- مختصری از تاریخچه توسعه روستایی (اقتصادی در جهان) ۵۶
۲-۲۱- نظام اداری در روستاهای ایران تا قبل از اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۱ ۵۸
۲-۲۲- پیشینه اصلاحات ارضی ۵۹
فصل سوم: اوضاع داخلی و خارجی ایران در آستانه اصلاحات ارضی ـ زمینه ها و اهداف ۶۴
۳ـ۱ـ اوضاع ایران در آستانه اصلاحات ارضی ۶۵
۳-۲- اوضاع خارجی در آستانه اصلاحات ارضی ۶۷
۳-۳- اوضاع داخلی ایران در آستانه اصلاحات ارضی ۸۰

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۳-۴- اوضاع سیاسی ایران در آستانه اصلاحات ارضی ۸۲
۳-۵- اوضاع اقتصادی ایران در آستانه اصلاحات ارضی ۸۳
فصل چهارم: مراحل سه گانه اصلاحات ارضی در ایران ـ قوانین و اقدامات ۸۴
۴-۱- مراحل سه گانه اصلاحات ارضی (قوانین و اقدامات) ۸۵
۴-۲- مرحله اول اصلاحات ارضی ۸۵
۴-۳- مرحله دوم اصلاحات ارضی ۸۷
۴-۴- مرحله سوم اصلاحات ارضی ۸۸

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۴-۵- نتایج اصلاحات ارضی ۹۲
۴-۶- اصلاحات ارضی و دگوگونی در ساخت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه روستایی ۹۲
۴-۷- قشرها و گروههای اجتماعی بعد از اصلاحلات ارضی ۹۲
۴-۷-۱- مالکان غایب از ده ۹۲
۴-۷-۲ـ دهقانان ۹۳
۴-۷-۴ـ دهقانان متوسط ۹۴
۴-۷-۵- دهقانان ثروتمند ۹۵

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۴-۷-۶- خوش نشینان ۹۶
۴-۷-۷ـ سوداگران ده ۹۶
۴-۸- نظام های بهره برداری و شیوه های تولید پس از اصلاحات ارضی ۱۳۴۱ ۹۸
۴-۸-۱- بهره برداریهای دهقانی ۹۸
۴-۸-۲- بهره برداریهای تجاری ۱۰۰
۴-۹- نتایج اقتصادی ۱۰۲

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۴-۱۰ـ بنه ها و تقسیم اراضی ۱۰۳
۴-۱۱- شرکت های تعاونی روستائی ۱۰۴
۴-۱۲- مهاجرت روستائیان ۱۰۶
۴-۱۳- بررسی نفوذ حکومت مرکزی در روستاها پس از آغاز تقسیم اراضی ۱۰۷
۴-۱۴- حکومت مرکزی روستاها ۱۱۰
۴-۱۵- بررسی نتایج تحولات ارضی انجام شده و اثرات آن بر توسعه روستایی در ایران ۱۱۲
۴-۱۶ـ بررسی اقتصادی و اجتماعی اعتبارات کشاورزی قبل و بعد از اصلاحات ارضی ۱۱۶
۴-۱۷- استفاده از روشها و وسائل کشاورزی قبل و بعد از اصلاحات ارضی ۱۲۲

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۴-۱۸- کمیت و کیفیت وام ها در دو دوره قبل و پس از اصلاحات ارضی ۱۲۴
۴-۱۹- نظام های تولیدی بعد از اصلاحات ارضی و ساخت طبقاتی ۱۲۷
۴-۲۰- صف بندی های نظام های تولیدی بعد از اصلاحات ارضی ۱۲۷
۴-۲۱- تولید کنندگان خرده کالایی روستایی و روند تفکیکشان ۱۲۸
۴-۲۲- پیدایش نظام های تولیدی انتقالی روستائی در ایران ۱۳۱

۴-۲۳- پیدایش واحدهای انفرادی کشاورزی سرمایه داری ۱۳۲
۴-۲۴- کشاورزی سرمایه داری دهقانی ۱۳۲
۴-۲۵- سرمایه داری روستائی و گسترش آنان ۱۳۳
۴-۲۶- نقش اصلاحات ارضی در روند توسعه ایران ۱۳۴

۴-۲۷- دگرگونی در ساختار سیاسی و اجتماعی ۱۳۸
۴-۲۸- قشر بندی اجتماعی روستاها پس از اصلاحات ارضی ۱۳۹
۴-۲۹- توسعه بوروکراسی و قدرت سیاسی ۱۴۳
۴-۳۰- تمرکز گرائی و سیاستگذاری ۱۴۵
۴-۳۱- دگرگونی در ساختار اقتصادی ۱۴۶

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۴-۳۲- اصلاحات ارضی و میزان تولید ۱۴۶
۴-۳۳- اصلاحات ارضی و توزیع درآمد ۱۴۸
۴-۳۴- اصلاحات ارضی و ایجاد اشتغال ۱۴۹
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۵۱
۵-۱- نتیجه گیری ۱۵۲
۵-۲- پیشنهادات ۱۵۹
سخن پایانی ۱۶۲
منابع ۱۶۳
تحقیقات ۱۶۴
مجلات و روزنامه ها ۱۶۷
کتب خارجی ۱۶۷
اسناد ۱۶۹

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

فهرست جداول
عنوان صفحه
نمودار ۲-۱- شمای کلی سازمان کاری با تولیدی بنه ۳۹

جدول ۲- ۱- تعداد و مساحت نظام های بهره برداری در سال ۱۳۳۹ ۴۴
جدول ۲-۲- مالکیت های زمین قبل از اصلاحات در سال ۱۳۴۱ ۴۶
جدول ۲-۳- توزیع اراضی مزروعی میان طبقات بهره برداری در سال ۱۳۳۹ ۴۷
جدول ۴-۱- نوع مالکیت اشکال بهره برداری و نوع تصرف اراضی مزروعی در پایان اصلاحات اراضی ۵۳-۱۳۴۱٫ ۹۱

جدول ۴-۲- دهقانان مستقل بعد از اصلاحات ارضی ۱۳۴۱ ۹۹

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

جدول ۴-۳- توزیع افراد وام گیرنده برحسب گروههای سنی ۱۱۸
جدول ۴-۴- توزیع افراد وام گیرنده برحسب سواد ۱۱۹
جدول ۴-۵- توزیع افراد وام گیرنده برحسب استفاده از وسایل کشاورزی ۱۲۰
جدول ۴-۶- توزیع افراد وام گیرنده برحسب شغل ۱۲۱
جدول ۴-۷- توزیع خانوارهای وام گیرنده برحسب عده اعضاء ۱۲۲

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

– بیان مسئله
از جمله تحولاتی که در دوره محمدرضاشاه صورت گرفت اجرای سیاست اصلاحات ارضی بود که اهداف خاصی در پی داشت. شاه در پی آن بود که با اجرای این سیاست از قدرت زمین داران و ملاکان به نفع خویش کاسته و گروه جدیدی را در قالب تکنوکراتها یا فن سالاران وارد جامعه نموده اقتدار زمینداران را به این گروه منتقل نموده از قدرت این گروه به نفع خویش استفاده نماید. شاه با این هدف اصلاحات ارضی را در سه مرحله و در طی سالهای ۵۳-

۱۳۳۸ به اجرا درآورد. این امر دگرگونیهایی در جامعه ایران به وجود آورد. از جمله آنکه قشر زراعین که همواره در وضعیت نامناسب بودند از این طریق زمین هایی را مالک گشتند که بزرگترین آرزوی آنها بود. البته اجرای این سیاست پیامدهای دیگری نیز در پی داشت که به نظر بعضی از پژوهندگان مثبت و به نظر گروهی دیگر منفی بوده و جامعه ایران را با

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

مشکلات جدیدی روبرو نمود. براین اساس مسأله اصلی پژوهش حاضر آن است که اصلاحات اراضی به عنوان یک سیاست چه تأثیری در ساختار اجتماعی ایران خصوصاً در سالهای ۵۷-۱۳۵۳ داشته است. نگارنده بر آن است که تأثیر سیاست اصلاحات اراضی را بر ساختار اجتماعی ایران در محدوده زمانی ۵۷-۱۳۵۳ بررسی نماید.
۱ـ۲ـ هدفهای تحقیق
بر پژوهش مورد نظر اهداف زیر متصور است.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۱) آگاهی از شیوه زمین داری در ایران قبل از اجرای سیاست اصلاحات ارضی
۲) آگاهی از چگونگی اجرای آن سیاست در ایران
۳) مطالعه و بررسی جامعه ایران در دوره انجام اصلاحات ارضی

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۴) آگاهی از روند اجرای اصلاحات ارضی در طی سه مرحله
۵) و سرانجام آگاهی از تأثیر اصلاحات ارضی بر جامعه ایران و روند متحول شدن آن جامعه در اثر اجرای سیاست اصلاحات ارضی

۱ـ۳ـ اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن:
درباره اصلاحات ارضی و اینکه آیا مفید به حال جامعه ایران بوده است یا نه، پژوهش های کاملی صورت نگرفته است و به بیان دیگر پژوهشهای صورت گرفته به پرسش نگارنده پاسخ نداده است. این سیاست اگرچه از سویی سبب زمین دار شدن عده ای از زارعین گردید

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

ولی در مجموع به نظر می رسد که جامعه ایران و خصوصاً جامعه شهری را با معضلی جدید روبرو ساخته است با توجه به این امرنگارنده راکه درپی آشنایی بااوضاع اجتماعی ایران خصوصادردهه۵۰ قرن چهاردهم شمسی بود به پژوهش واداشت. همچنین علاقه نگارنده به پژوهش در این دوره از تاریخ ایران و آگاهی از روند شکل گیری اصلاحات ارضی و پیامدهای آن به این پژوهش اهمیت بخشیده و انگیزه نگارنده گردید.

۱ـ۴ـ سوالات و فرضیات تحقیق
جهت بررسی مسئله مذکور سوالاتی مطرح می گردد تا به فهم بهتر مسئله کمک نماید. آن سوالات عبارتند از:
۱ـ۴ـ۱ـ سوالات تحقیق:
۱ـ علت اصلی اجرای طرح اصلاحات اراضی در ایران چه بود؟

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۲ـ چه عوامل داخلی و خارجی در اجرای اصلاحات اراضی در ایران موثر بوده اند؟
۳ـ اصلاحات اراضی چه تأثیراتی بر مناسبات و روابط اجتماعی در ایران گذاشت؟
۴ـ بزرگترین مزیت و مشکلات طرح اصلاحات اراضی چه بود؟

۵ـ با توجه به عقاید صاحبنظران مبنی بر اینکه اصلاحات ارضی جامع می تواند تغییری بنیادی در ساختار جامعه ایجاد نموده و از این طریق توسعه را تسریع نماید فرض بر آن است که اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۱ نیز توانسته در امر توزیع عادلانه زمین میان کشاورزان و رسیدن به توسعه روستایی و اجتماعی روستا موفق باشد.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۱ـ ۵ـ فرضیه های تحقیق:
برای پاسخ به سوالات فوق فرض هایی پیش بینی شده است که به قرار زیر می باشد.
۱ـ برخی عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی از عوامل اجرای اصلاحات ارضی بود.
۲ـ شرایط خاص بین المللی خاصه تغییرات سیاسی در امریکا و ضرورتهای داخلی از عوامل اجرای اصلاحات ارضی بود.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۳ـ اصلاحات ارضی در جابجایی و تغییرات اجتماعی ایران تأثیرات مهمی باقی گذاشت.
۴ـ رشد اجتماعی و هویت جامعنه دهقانی از مزایا و کاهش سطح محصولات کشاورزی و فقدان جامعیت طرح از معایب اصلاحات ارضی بودند.
۱ـ۶ـ مدل تحقیق: مدل علَی و تحلیلی
۱ـ ۷ـ تعاریف عملیاتی متغیرها و واژه های کلیدی

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

متغیر مستقل: اصلاحات ارضی
متغیر وابسته: ساختار اجتماعی
واژه های کلیدی: اصلاحات ارضی ـ توسعه ـ دولت کندی ـ علی امینی ـ روستا ـ مالک ـ زارع
اصلاحات ارضی به معنی اخص اطلاق می شود به تقسیم زمین بین دهقانان و خرده مالکان و به معنی اعم مشتمل است بر استقرار نظام نوین زراعی در مناطقی که نظام سنتی در آنجاها استیلا دارد، نیز بر اسکان کشاورزران در اراضی بکر.

از نظر ژان لوکوز اصلاحات ارضی مجموعه عملیاتی است که هدفش تغییر ساختار ارضی یک کشور و یا چند ناحیه از طریق اصلاح روابط اجتماعی به منظور تأمین شرایط لازم جهت استفاده از تکنیکهای زراعی و افزایش تولیدات کشاورزی است.
در تعریفی دیگر اصلاحات ارضی به معنی توزیع مجدد زمین و یا حق استفاده و بهره برداری از زمین به نفع دهقانان کوچک و کارگران زراعی تعریف شده است.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

اصلاحات ارضی یک معنی اساسی دارد که همانا دگرگون ساختن عامدانه و شایان توجه نظام زمینداری (مناسبات و روابط مالکانه) است. دگرگونی مالکیت، کنترل زمین و آب.
به عبارت دیگر اصلاحات ارضی عبارتست از تغییر بنیانی قواعد و رویه ها به منظور وفق دادن

نظام زمینداری با لازمه های توسعه اقتصادی که معمولا این دگرگونی ها با انجام اقدامات و اجرای برنامه هایی موجب ارتقاء سطح زندگی روستایی و بهبود روابط تولید محصولات کشاورزی می شود.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

در نهایت می توان چنین گفت که فلسفه تقسیم زمین بین زارعین یا اصلاحات ارضی به منظور نیل به سه هدف عمده صورت می گیرد:
۱ـ اهداف اقتصادی
۲ـ اهداف اجتماعی
۳ـ اهداف سیاسی
این اهداف با اشکال گوناگون در بسیاری از کشورها به اجرا درآمده و نتایج متفاوتی بدنبال داشته است. که در ادامه تنها به اثرات و نتایج اصلاحات ارضی در کشور خودمان به اجمال پرداخته می شود.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

علی امینی: دکتر علی امینی یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین رجال سیاسی ایران در عصر پهلوی به شمار می رود. این اشراف زاده ی متجدد قاجار که از سنین جوانی رویای نخست وزیری در سر می پروراند. با معاونت قوام السلطنه کار سیاسی خود را آغاز کرد و پس از عضویت در کابینه ی اول دکتر مصدق، و کابینه های سپهبد زاهدی و حسین علاء، سرانجام در سالهای بحرانی ۴۱ـ ۱۳۴۰ به نخست وزیری رسید.

کندی: جان. اف. کندی از حزب دموکرات در بهمن ماه ۱۳۳۹ به عنوان رئیس جمهور جدید جانشین ژنرال آیزنهاور شد. وی با عنایت به بروز پی در پی بحران های سیاسی و اجتماعی در کشورهای جهان سوم استراتژی جدیدی با عنوان پاسخ انعطاف پذیر مطرح کرد نطق وی در مراسم تحلیف در برابر نمایندگان دو مجلس و شخصیت های کشوری و لشکری امریکا

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

خطوط کلی، سیاست و برنامه ی دولت وی را منعکس می کرد. کندی در این سخنان از جمله گفت: بگذار هر ملتی چه آنها که خیر ما را می خواهند و چه آنها که بدخواه ما هستند ـ بداند که ما برای تضمین تجاوز و توفیق آزادی، حاضر به پرداخت هر قیمتی هستیم، هر رنجی را متحمل می شویم، با هر سختی رویارویی می کنیم، از هر دوستی حمایت و با هر دشمنی مقابله می کنیم. پس از آغاز دوران ریاست جمهوری کندی (۲۰

ژانویه ی ۱۹۶۱)، اوضاع ایران مورد توجه خاص دولت جدید امریکا قرار گرفت و مشاوران رئیس جمهور، تجدیدنظر نسبت به حکومت شاه را توصیه کردند. کندی تلاش کرد از کمک های نظامی بکاهد و بر ضرورت انجام اصلاحات اقتصادی و اجتماعی در جهان سوم تأکید

ورزید. در ایران نیز ایالات متحده فشار شدیدی بر دربار در جهت دادن آزادی های سیاسی انجام اصلاحات ارضی و برکناری کادرهای فاسد هیات حاکم انجام داد.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

توسعه: کوششی است برای تعادلی تحقق نیافته یا راه حلی است ازجهت رفع فشارها و مشکلاتی که پیوسته بین بخشهای مختلف زندگی اجتماعی وانسانی وجود دارد.
بروکفیلد درتعریف توسعه می گوید: فرایند عمومی موجود دراین زمینه این است که توسعه را برحسب پیشرفت به سوی اهداف رفاهی نظیر کاهش فقر، بیکاری و نابرابری تعریف کنیم.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

توسعه جریانی است که درخودتجدیدسازمان وسمت گیری متفاوت کل نظام اقتصادی –اجتماعی رابه همراه دارد.توسعه علاوه بربهبوددرمیزان تولیدودرآمد،شامل دگرگونی اساسی درساختمان نهادی،اجتماعی،اداری وهمچنین ایستارهاووجهه نظرهای عمومی مردم است.توسعه دربسیاری موارد حتی عادات ورسوم وعقایدمردم رانیزدربرمیگیرد.
مالک و زارع:

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

براساس قوانین و مقررات اصلاحات ارضی مالک و زارع به شرح زیر تعریف شده اند.
مالک: کسی است که دارای زمین باشد بدون آنکه شخصاً به کشاورزی اشتغال داشته باشد.
زارع: کسی است که مالک زمین نیست و با دارا بودن یک یا چند عامل زراعتی (بذر، گاو و …) شخصاً و با کمک افراد خانواده خود در زمین متعلق به مالک مستقیماً زراعت می کنند و مقداری از محصول را به صورت نقدی یا جنسی به مالک می دهد.

روستا:
از آنجائیکه قسمت مهمی از این رساله به وضعیت روستا و روستائیان بعد از اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۱ می پردازد لازم می دانم از ابتدای کار واژه روستا را تعریف نمایم.
بطور کلی واحد اصلی اجتماعات روستایی در مناطق مختلف ایران ده است. ده قبل از هر چیز واحدی است طبیعی و انسانی و صورتی است از استقرار انسان بر سطح زمین که قادر است تمام مایحتاج سال خود را از درون خود تهیه نماید.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

کلمه روستا را بعضی منابع از ریشه رستن و روییدن و ظاهراً در معنای رستنگاه گرفته اند اگر چنین باشد نشانی است از اقتصاد کشاورزی ده و متأثر از وضع جغرافیایی فلات ایران و براساس قانون اصلاحات ارضی، ده یا قریه به یک مرکز جمعیت و محل سکونت و کار تعدادی خانوار است که اراضی آن به عملیات کشاورزی اشتغال داشته و درآمد اکثریت آن از طریق کشاورزی حاصل گردد.
ژرژ فریدمن معتقد است که در جامعه روستایی، محیط حاکم بر زندگی انسانهاست، چرا که انسان روستایی همواره با محیط طبیعت در ارتباط است و اساس و پایه حیات اقتصادی او را زمین تشکیل می دهد تا جائیکه پایگاه اجتماعی افراد تا حد زیادی به میزان زمین تحت

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

تملک او بستگی دارد وی می افزاید، روستایی هر چقدر هم در امر تولید از وسایل و تکنیکهای جدید استفاده نماید زمین مهمترین عامل تولید و تقریباً غیرقابل جانشینی تلقی می گردد.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۱ـ ۸ـ روش تحقیق
تحلیلی ـ توصیفی، گردآوری اطلاعات، فیش برداری و کتب، مجلات، اسناد.
چهارچوب نظری تحقیق: در این پایان نامه اصول کلی طرح اصلاحات مطالعه و زمینه های عملی و چگونگی تحقق آنها و نتایج حاصل از اجرای این طرح مورد بررسی قرار می گیرد.
۱ـ ۹- محدودیت و مشکلات تحقیق: انجام پژوهش حاضر در کنار لذت ها و انگیزه هایی که

برای نگارنده داشته است. موانع و محدودیت هایی را نیز به همراه داشته است که مهمترین آن عدم دسترسی راحت به اسناد و مدارک موجود درمراکز نگهداری اسناد بوده است.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

۱ـ۱۰ـ پیشینه تحقیق
هنگام انتخاب موضوع جهت پژوهش در ابتدای کار نگارنده با مقاله جناب آقای دکتر فیاض زاهد برخورد نمود که پژوهش نامه تاریخ دانشگاه آزاد بجنورد آن را به چاپ رسانده بود. این مقاله تحت عنوان گذری بر قانون اصلاحات ارضی به چاپ رسیده است که نویسنده آن در ابتدا به موقعیت طبیعی و اقلیمی ایران و اهمیت زمین و آب و خاک در ایران اشاره داشته

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

است و از این مدخل گریزی بر اهمیت فلاحت و کشاورزی داشته است و سپس به اوضاع داخلی ایران در آستانه اصلاحات ارضی و سپس مناسبات خارجی ایران در این دوره پرداخته و از این طریق به ضرورت انجام اصلاحات ارضی و مراحل سه گانه آن و همچنین ارزیابی و نتایج حاصله از آن پرداخته است. این مقاله و منابعی که دکتر زاهد از آن استفاده نموده اند

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

راهکار خوبی برای نگارنده در این پژوهش بوده است. در این میان می توان به آثار ارزشمندی چون مالک و زارع در ایران اثر لمبتون و زمین و انقلاب در ایران اثر هوگلند، جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستا در ایران اثر مصطفی ازکیا، تحولات اجتماعی در

روستاهای ایران اثر عبدالعلی لهسائی زاده و سیمای روستاهای ایران اثر باقر مومنی اشاره کرد که هر کدام از اینها در مبحث بررسی متون مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
۱ـ ۱۱ـ بررسی منابع (بررسی متون)

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

مطالعاتی که درباره مسائل روستایی ایران، خصوصاً اصلاحات ارضی، واحدهای کشت و صنعت شرکتهای سهامی زراعی و تعاونی های تولیدی انجام گرفته است را می توان به دو دسته وسیع تقسیم نمود:
دسته اول شامل مطالعاتی است که درباره اصلاحات ارضی انجام شده و از آن به دلیل شکستن مناسبات ظالمانه ارباب و رعیتی دفاع شده است. لمبتون و وارینر از حامیان این نظریه اند.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

مهمترین اثر تحقیقی لمبتون درباره روستاهای ایران کتاب مالک و زارع در ایران است و کتاب دیگر او به نام اصلاحات اراضی در ایران بین سالهای ۶۶ـ ۱۳۴۱ (۶۶ـ ۱۹۶۳) نام گرفته است.
فرضیه اصلی لمبتون در این کتاب این است که اصلاحات ارضی در ایران سبب رهائی دهقانان از روابط ظالمانه ارباب و رعیتی شده و تولید کشاورزی پس از تقسیم زمین افزایش یافته است، جنبش تعاونی در روستاها باعث افزایش درآمد و رفاه دهقانان گردیده است.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

برخی دیگر از محققان اصلاحات ارضی را یک رفرم بورژوازی قلمداد کرده اند. این گروه اصلاحات ارضی را به عنوان طرحی که سعی در ایجاد یک قشر بورژوازی روستائی به ضرر سایر قشرهای فقیر دهقانی وابسته است دانسته اند. نیکی کدی، محمد علی (همایون) کاتوزیان، ادوارد آبراهامیان، خسرو خسروی معتقد این نظریه هستند.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

گروهی دیگر اصلاحات ارضی را پاسخی بر ناآرامیهای دهقانان از سوی دولت قلمداد کرده اند، و بیشتر اصلاحات ارضی را با دید کاملاً انتقادی ارزیابی کردند. اریک هوگلند، مک لاخلن و فرد هالیدی از معتقدین به این نظریه هستند. فرضیه اصلی فرد هالیدی در کتاب دیکتاتوری و توسعه سرمایه داری در ایران این است که برنامه های اصلاحی محمدرضا پهلوی پاسخی بود به تقاضای دولت کندی.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

به نظر هالیدی: در یک کشور سرمایه داری در حال رشد، دولت می بایست از قدرت اجرائی بالائی برخوردار باشد، محمدرضا پهلوی توانست با گسترش در روستاهای ایران قدرت خود را مستحکم سازد. برخی از محققان نامبرده که درگروه اول قرار دارند در تحلیل از ساخت اجتماعی روستایی ایران و تاثیراصلاحات ارضی بر آن موفق نبوده اند، بعضی از آنان به

.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

موضوعات مهمی از این قبیل از ساخت سیاسی ده بر اثر اصلاحات ارضی تا چه حد تغییر پیدا کرد یا این که واقعاً چه مقدار زمین تقسیم شد و چه گروه هایی از دهقانان از برنامه اصلاحات ارضی سود جستند اشاره چندانی نکرده اند. به طور کلی پژوهشگران خارجی درباره سایر برنامه های توسعه روستایی مطالعات مهم و باارزشی انجام نداده اند و لذا این برنامه ها فقط به اختصار توصیف شده اند و برخی از سوالات مهم نظیر این که چه

گروههایی در روستا از این برنامه ها سود برده اند و اجرای این قبیل برنامه های توسعه روستایی تا چه اندازه به کاهش نابرابری در جامعه دهقانی منجر شد، بدون جواب باقی مانده است. ناگفته نماند که اثر اریک هوگلند در این زمینه مستثنی است.

دسته دوم محققانی هستند که برای درک چگونگی انتقال جامعه روستائی سنتی ایران به یک جامعه مدرن از نظریه نوسازی کمک گرفته اند. فرضیه اصلی این نظریه این است که توسعه نیافتگی در نتیجه نقایص ساختی کارکردی درون جامعه بوجود می آید با عواملی مانند فقدان سرمایه گذاری، وجود روحیه تقدیرگرائی از موانع توسعه است که از طریق انسانی فرهنگی نوگرا در جامعه میشود آنها را از میان برداشت. احمد اشرف و آرسویک از معتقدین این نظریه هستند.
آرسویک در کتاب توسعه کشاورزی در ایران به تحسین رشد تولید ناخالص ملی می پردازد که به نظر وی جهش به سوی توسعه است. او از طرفداران نظریه رخنه به پایین است، فرضیه او این است که دولت با تقویت مالی ثروتمندان قادر است تا به طبقات فقیر جامعه

کمک کند، ثروتمندان اقتصاد کشور را به حرکت در می آورند و منافع حاصل از آن نیز به تدریج به طبقات فقیر می رسد. احمد اشرف در مقاله «دهقانان، زمین و انقلاب» معتقد است که اصلاحات ارضی محمدرضا پهلوی روابط سنتی ارباب و رعیتی را از هم پاشید و انواع کشاورزان بی زمین را به حال خود رها ساخت.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

از طرفی به محققانی نیز می توان اشاره کرد که درباره زندگی اجتماعی و توسعه کشاورزی و روستایی در سطوح ملی و منطقه مطالعاتی انجام داده اند این پژوهشگران بیشتر به توصیف مناطق روستایی پرداخته اند تا به تحلیل آن، وانگهی آنان نیز اساساً به تغییرات سیاسی و اجتماعی ناشی از اجرای اصلاحات ارضی اشاره ای نکرده اند و تنها تصویری کلی از زندگی روستایی در ایران ارائه کرده اند از میان آنان می توان به کینگ و میلر اشاره کرد.

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

در ادامه تحقیق به آراء و نظریات محققان فوق الذکر با ذکر منابع مربوط پرداخته خواهد شد. و ضمن نقد و بررسی آنان با فرضیات مربوط به فرضیه اصلی تحقیق همخوانی داشته باشد مورد توجه قرار خواهد گرفت. ابتدا به بررسی اثر اریک هوگلند تحت عنوان زمین و انقلاب در ایران می پردازیم که در واقع تجزیه و تحلیل اصلاحات ارضی دهه ۱۳۴۰ در ایران است.

نقد و بررسی کتاب انقلاب و زمین در ایران نویسنده اریگ هوگلند:

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

از آنجا که هدف از نگارش این سطور بررسی اثر هوگلند زمین و انقلاب در ایران است و به تازگی به فارسی منتشر شده در ابتدا به بحث پیرامون این کتاب می پردازیم. همانطور که مولف در پیشگفتار کتاب نیز اشاره کرده کتاب زمین و انقلاب ملهم از رساله دکتری نامبرده تحت عنوان the effect of landrefarm programs on rural iran است که در سال ۱۹۷۵ در دانشگاه جان هاپیگنز در ایالات متحده ارائه شده است. نویسنده از علاقه مندان به ایران و

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

جامعه ایرانی است وی سه سفر مطالعاتی پس از اخذ دکتری خود به ایران داشته است. اریگ هوگلند در سفر آخر خود حدود چهار ماه را در یکی از روستاهای فارس به نام گیوم در سی کیلومتری شیراز واقع است به تحقیق و مطالعه گذراند. حاصل این مطالعات کتابی است که تحت عنوان زمین و انقلاب در ایران به فارسی ترجمه شده و در اختیار علاقه مندان به مسائل روستایی ایران قرار گرفته است. کتاب در دو بخش تنظیم شده است در بخش

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

اول که تحت عنوان سابقه اصلاحات ارضی است به اوضاع و احوال روستاهای ایران بویژه زندگی معیشتی آنان قبل از اصلاحات ارضی پرداخته و روستانشینان را از نظر موقعیت طبقاتی که در ارتباط با زمین دارند به اقشار دهقانان و خوش نشینان تقسیم کرده است سپس به سابقه اصلاحات ارضی و قوانین اصلاحات ارضی پرداخته است. در بخش دوم به تأثیرات اصلاحات ارضی در جامعه روستایی اشاره کرده و در آن به زمینداری و اشکال

تأثیر اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی ایران

مالکیت پس از اجرای قوانین ارضی، مشکلات بهره برداری های دهقانی از نظر چند بارگی ارضی، نابرابری زمین ها، مسائل و مشکلات آبیاری، تغییرات اجتماعی و اقتصادی روستایی پرداخته و در نهایت به نقش دهقانان درانقلاب ایران پرداخته است.

شیوه مطالعه هوگلند در مورد مسائل اصلاحات ارضی و روستایی ترکیبی از کار کتابخانه ای و مشاهده مستقیم در مناطق مختلف روستایی ایران است. همانطور که مولف نیز اشاره می کند ارتباط وی با موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در دهه های ۴۰ و ۵۰ که شاید در آن دوره تنها موسسه مطالعاتی و تحقیقاتی در زمینه های مختلف اجتماعی بود سبب شد که نامبرده به گنجینه ای از مطالعات روستایی دسترسی پیدا کند که در آن دوره به

دلیل جو سیاسی حاکم بر جامعه امکان انتشار آن در نسخ متعدد نبود. آشنایی وی به پژوهشگران روستایی که در آن دهه به بیش از چهل نفر بالغ م