توضیحات

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

دانلود پایان نامه و پروژه پایانی با موضوع

پس از دیدن متن و فهرست پایان نامه اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره میتوانید نسبت

به خرید آنلاین و دانلود فایل مورد نظر اقدام فرمایید میتوانید تغییراتی در متن پایان نامه ایجاد نمایید و یا از بعضی از فصل های پایان نامه مثل روش تحقیق پیشینه تحقیق بیان مسئله و یا منابع پایان نامه علوم قرآن و حدیث و الهیات  استفاده فرمایید با آرزوی موفیقت برای دانشجویان عزیز

چکیده
اجزای نظام اقتصادی رفتارهای ارادی انسان‌ها در سه حوزه تولید، توزیع و مصرف است.
استخراج آیات مرتبط اقتصادی قرآن، طبقه بندی و تبیین دلالت آنها به ظاهر ساده است، ولی در واقع به‌دلایل آمیختگی مطالب و پراکندگی آیات، تنظیم استنباط و تفسیر آنها، پیچیده است. سوره بقره با داشتن ۲۸۶ آیه (بزرگترین سوره قرآن کریم)،۷۰ آیه آن به نوعی به موضوع های

اقتصادی می پردازد. تعدیل ثروت از طریق خمس و زکات امری واجب است، ولی اسلام برای تعدیل ثروت راه‌های غیر الزامی دیگری نیز از قبیل وقف، هبه،

صدقه، انفاق، وصیّت، کفّاره، نذر، عهد، ایثار و قرض الحسنه قرار داده است. پس از شرح مفاهیم قرآنی سوره این‌طور بیان شد که هدف غایی نظام سرمایه‌داری دستیابی به بیشترین لذت مادی است در حالی‌که هدف

غایی نظام اقتصاد اسلامی تقرب به خداوند است. اندیشه‌مندانی مانند ابن‌تیمیه، ابن‌خلدون، شیخ طوسی و همچنین در میان معاصران کسان بسیاری از جمله شهید سید محمد باقر صدر و علمای دیگر تلاش‌هایی در زمینه اقتصاد اسلامی داشته‌اند. بنا بر آنچه گفته شد آیات اقتصادی سوره بقره با محورهای تولید، توزیع و مصرف دسته‌بندی شده‌اند. کار و تولید در

اسلام ارزش ذاتی داشته و گستره آن فراتر از جایگاه اجتماعی و معنوی افراد است. توزیع یعنی تخصیص ثروت‌ها و اموال به افراد و اقشار و سایر بخش‌های جامعه است. دسته‌بندی

آیات با موضوع رساله با توجه ویژه به ترجمه استاد فولادوند و شرح آن از تفاسیر مجمع‌البیان، جوامع‌الجامع، المیزان، نمونه و روشن آمده است. آیه مبارکه۳ به‌عنوان اولین اشاره اقتصادی

قرآن در سوره بقره و آیات ۲۶۱ تا ۲۷۴ با موضوع انفاق، آیات ۲۷۵ تا ۲۸۱ با موضوع ربا، آیه ۲۸۲ به‌نام آیه وام یا تداین، آیه ۲۴۵ با موضوع قرض‌الحسنه و.. در این سوره بیشترین احکام

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

اقتصادی را در بر می‌گیرد. درآمد ربوی نابودشدنی است در حالی‌که منافع پرداخت صدقات افزایش می‌یابد. زکات جزء مالیات‌های اسلامی و اولین تأمین اجتماعی در جهان است. از

موارد لقمه حرام، رعایت نکردن اموال عمومی و بیت‌المال است. هدف غایی نظام اقتصاد اسلامی دستیابی افراد به بالاترین مرحله عبودیت و تقرب به‌خداوند است. هدف نهایی تولید و توزیع، مصرف در جهت رفاه و تقویت بنیه اقتصادی و حرکت در مسیر معنویت است و دین

اسلام الگوی مصرف مشخصی را به روش‌های گوناگونی بیان نموده‌است. لذا توجه جدی به

اوامر و نواهی قرآن مجید و مطالعه استنباطات مفسران بزرگ می‌تواند انسان‌ها را با ضمن تمتع از منافع اقتصادی از ورود به مسیر خلاف عزت و حکمت بشری پیشگیری نماید.
کلید واژه: الگوهای تولید، توزیع و مصرف، اقتصاد اسلامی، سوره بقره، آیات اقتصادی.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

۱۶۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره را دانلود کنید

انجام پروپوزال مقاله و پایان نامه الهیات در کوتاهترین زمان با موضوعات خاص شما. منتظر تماس شما هستیم ۰۹۱۲۸۵۰۱۹۱۲

فهرست مطالب

عنوان صفحه
چکیده ۱
مقدمه
الف) بیان و طرح مسئله تحقیق …………………………………………………………………………۲
ب) سئوالات اصلی تحقیق ……………………………………………………………………………….۳
پ) فرضیه های تحقیق …………………………………………………………………………………..۳

ت) پیشینه و منابع مربوط به تحقیق ……………………………………………………………………..۳
ث) ضرورت ، اهمیت و هدف تحقیق …………………………………………………………………..۴
ج) روش و نوع تحقیق …………………………………………………………………………………..۵

فصل اول: کلّیات
بخش اول: تبیین مفاهیم
مبحث اول: مفاهیم قرآنی……….. ………………………………………………………………..۷ گفتار اول: مشخصات سوره مبارکه بقره………………………………………………………. ۷

گفتار دوم: نامها و اوصاف ……………………………………………………………………. ۸ گفتار سوم: خطوط کلی معارف سوره ………………………………………………………… ۹ گفتار

چهارم: نگاهی به اوضاع اقتصای زمان نزول سوره ………………………………….. ۹
مبحث دوم: مفاهیم اقتصادی
گفتار اول: مفهوم وا‍ژه اقتصاد ………………………………………………………….. ۱۰

گفتار دوم: الگوهای علم اقتصاد………………………………………………………… ۱۲
گفتار سوم: جایگاه اقتصاد اسلامی ……………………………………………………… ۱۴

گفتار چهارم: منابع اصلی کشف نظام اقتصادی اسلام ………………………………….۱۵
بخش دوم: قلمرو مباحث

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

اقتصادی………………………………………………………………………۱۶
بخش سوم: دیدگاهها و نظریات اقتصادی اندیشمندان مسلمان ………………………………………….۱۷
بخش چهارم: جمع بندی…………………………………………………………………………………. ۲۰

فصل دوم: محورهای اقتصادی سوره بقره
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………..۲۳
بخش اول: کمیت و محورهای موضوعات اقتصادی سوره بقره
مبحث اول: کمیت………………………………………………………………………………….. ۲۳

مبحث دوم: محوربندی موضوعات اقتصادی سوره بقره ……………………………………….۲۳

گفتار اول: تولید………………………………………………………………………………. ۲۳
گفتار دوم: توزیع…………………………………………………………………………….. ۳۱
گفتار سوم: مصرف …………………………………………………………………………۴۸
بخش دوم: جمع بندی

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

………………………………………………………………………………….۵۷

فصل سوم : الگوهای اقتصادی در سوره بقره
بخش اول: الگوهای اقتصادی حاکم بر سوره بقره
مقدمه ………………………………………………………………………………………….۶۰

مبحث اول: تولید ………………………………………………………………………………..۶۰
گفتار اول: کار …………………………………………………………………………….۶۱

گفتار دوم: آب ………………………………………………………………………………۶۲
گفتار سوم: سرمایه- زمین ……………………………………………………………….۶۴

گفتار چهارم: بهره‌وری …………………………………………………………………..۶۶
گفتار پنجم: تجارت ……………………………………………………………………….۶۶
مبحث دوم: توزیع
گفتار اول: ربا ……………………………………………………………………………….۷۶

گفتار دوم: فقر ………………………………………………………………………………۸۵
گفتار سوم: زکات ……………………………………………………………………………۸۶
گفتار چهارم: خمس …………………………………………………………………………۹۳

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

گفتار پنجم: انفاق …………………………………………………………………………….۹۴
گفتار ششم: قرض الحسنه …………………………………………………………………۱۰۶

گفتار هفتم: صدقه …………………………………………………………………………..۱۱۸
گفتار هشتم: نفقه های واجب ……………………………………………………………..۱۱۱

گفتار نهم: رهن ……………………………………………………………………………۱۱۳
مبحث سوم: مصرف
گفتار اول: عمومی بودن نیاز به مصرف …………………………………………………۱۱۴

گفتار دوم: محدودیت مصرف ……………………………………………………………..۱۲۰
گفتار سوم: ضرر و زیان …………………………………………………………………۱۲۱

گفتار چهارم: ورشکستگی …………………………………………………………………۱۲۱
گفتار پنجم: دِیه(قصاص) …………………………………………………………………..۱۲۲
گفتار ششم: وصیت نامه(ارث) …………………………………………………………….۱۲۳

گفتار هفتم: کفّاره‌ها(مجازاتهای مالی) …………………………………………………….۱۲۷
گفتار هشتم: رشوه …………………………………………………………………………..۱۲۹
گفتار نهم: مَهریه …………………………………………………………………………….۱۳۳

گفتار دهم: قِمار ……………………………………………………………………………..۱۳۵
گفتار یازدهم: حسابرسی …………………………………………………………………….۱۳۵
بخش دوم: جمع بندی و تحلیل ……………………………………………………………………۱۳۶

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………۱۳۸
پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………..۱۳۸
فهرست منابع و مأخذ ………………………………………………………………………………………۱۳۹
فهرست جدول شماره (۱) ………………………………….. …………………………………………….۱۴۹

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

مقدمه.

الف) بیان و طرح مسئله تحقیق
بررسی روند نزول آیات اقتصادی قرآن مبتنی بر دانش علوم قرآنی است که آنچه در مطالعه کتاب‌های مرتبط و تفاسیر بزرگان آمده است این است که: نظام اقتصادی اسلام دارای دو

هدف مهم و کلّی است. درون مرزی و برون مرزی. هدف درون مرزی اقتصاد، عدالت به معنای رفاه عمومی و توازن اقتصادی در نظام اسلامی است و هدف برون مرزی آن قدرت و برتری

اقتصادی نسبت به سایر کشورهاست. افق زمانی در اقتصاد سرمایه‌داری کوتاه‌مدت بوده و از معاد و توجه به آخرت اثری دیده نمی‌شود. اصول حاکم بر اقتصاد جامعه و بررسی روابط

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

اقتصادی مردم در عرصه کار و تلاش روزانه از جمله مسائلی است که می‌توان آنها را در لابه لای آیات قرآن پیدا نمود و با استفاده از راهنمایی‌ها و رهنمود‌های قرآنی به یک الگو یا

دستورالعمل ثابت، واقع‌گرا و بدون نقص در این زمینه دست یافت که بتواند راهگشای مشکلات فراوانی که در عصر حاضر، گریبانگیر بشر شده است و ما را به سوی جامعه آرمانی مورد نظر اسلام راهنمایی کند.

قرآن معیار و مقیاس سنجش تمام تعالیم و معارف در حوزه علوم‌انسانی است. حقایق مستمر و ثابت را بیان می‌کند و احکام آن برای تمام دوران‌ها دارای مصادیق است. قرآن کتاب هدایت انسان‌هاست و نه صرفاً یک کتاب اقتصادی یا فلسفی و… اما در همین حال برای تمام جوانب زندگی انسان برنامه و دستور دارد. از جمله در زمینه تولید، توزیع، مصرف، مالکیت و کار.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

استخراج آیات اقتصادی، طبقه‌بندی و تبیین دلالت آنها به ظاهر ساده ولی در واقع بدلایل آمیختگی و پراکندگی مطالب آیات، تنظیم زاویه دید و تفسیر به رای پیچیده است. حاکم کردن نظریه‌های علمی بر آیات و تحمیل اندیشه‌ها و ذهنیت‌های خود به قرآن از مشکلات این رساله است.

سوره بقره با داشتن ۲۸۶ آیه، بزرگترین سوره قرآن کریم است. دارای بیشترین احکام فقهی قرآن بوده و بلندترین آیه قرآن نیز در این سوره است. اولین سوره مدنی بوده و دارای قسمت‌های مختلف و جداگانه‌ای است. در این سوره در حدود ۷۰ آیه در نوع‌های مختلف به موضوع‌های اقتصادی می-پردازد. ضمناً کل آیات مرتبط با موضوعات اقتصادی قرآن بالغ بر ۹۰۰ آیه می‌باشد.

در این رساله برآنیم تا موضوعاتی از قبیل تجارت، ربا، زکات، انفاق، قرض‌الحسنه، مصرف حلال و حرام، دیه، ارث، رشوه و .. را با بیان آیات سوره بقره مطرح و بررسی نماییم.

ب) سئوالات اصلی تحقیق

۱- قرآن کریم، مباحث اقتصادی را در چه سطح و قلمرویی طبقه‌بندی کرده است؟
۲- چه موضوعات اقتصادی در سوره بقره، با چه تعداد و با کدام جهت‌گیری آمده است؟
۳- الگوهای اقتصادی در این سوره کدام است؟

پ) فرضیه های تحقیق

۱- قرآن کریم در آیات این سوره، اصول، ضوابط و معیارهای کلی حاکم بر روابط صحیح اقتصادی در جهت تولید، توزیع و مصرف را مطرح کرده است.
۲- حدود ۷۰ آیه از بزرگترین سوره قرآن به موضوعات اقتصادی می‌پردازد. از قبیل قرض‌الحسنه، انفاق، دین، زکات،‌ مالکیت و ربا.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

۳- الگوهای این سوره در جهت رفع ستم و مشکلات مادی مردم، داد و ستد سالم، بهترین راه کسب روزی، اخلاق مصرف و حفظ اعتدال در زندگی بیان گردیده است.

ت) پیشینه و منابع مربوط به تحقیق

گردآوری آیات همگون و رده بندی آیات موضوعی قرآن، اگر چه پیشینه کهنی دارد اما از وسعتی در خور و گسترده‌ای شایسته برخوردار نیست. در سال ۱۳۸۲ آقای جواد ایروانی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با راهنمایی حجت الاسلام مهدوی راد با عنوان ” اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث ” به این موضوع پرداخته است.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

۱- ایروانی، جواد، اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث، انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد ۱۳۸۴٫
۲- جمعی از نویسندگان، درسهایی در اقتصاد اسلامی، ترجمه جمعی از دانش آموختگان دانشگاه مفید ، موسسه انتشارات دانشگاه مفید، قم ۱۳۸۴٫

۳- چپرا، عمر، آینده علم اقتصاد(چشم اندازی اسلامی)، ترجمه احمد شعبانی، انتشارات دانشگاه امام صادق ع ، تهران ۱۳۸۵٫

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

۴- رجائی ، سید محمد کاظم، معجم موضوعی آیات اقتصادی قرآن، انتشارات موسسه آموزشی و پژ‍وهشی امام خمینی، قم چاپ دوم۱۳۸۶٫

۵- صدّیقی، محمد نجات الله، آموزش علم اقتصاد از دیدگاه اسلامی، ترجمه محمدرضا شاهرودی، انتشارات دانشگاه امام صادق ع ،‌تهران ۱۳۸۴٫

۶- عباس نژاد، محسن، قرآن و اقتصاد ، بنیاد پژوهشهای قرآنی حوزه و دانشگاه، مشهد، چاپ اول۱۳۸۴٫
۷- محمدی ری شهری، محمد ، توسعه اقتصادی بر پایه قرآن و حدیث، دارالحدیث، قم۱۳۸۲٫
۸- موسایی، میثم،‌ کتابشناسی اقتصاد اسلامی، انتشارات پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس، تهران ۱۳۸۲٫

۹- موسوی اصفهانی، سید جمال الدین، ملاحظاتی پیرامون پیامهای اقتصادی قرآن، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران۱۳۷۴٫

۱۰- هادوی تهرانی، مهدی، مکتب و نظام اقتصادی اسلامی، موسسه فرهنگی خانه خرد،‌ قم ، چاپ دوم ۱۳۸۳٫
۱۱- وزیری فرد، سید محمد جواد، مسائل اقتصادی در تفسیر المیزان، موسسه انتشارات امیر کبیر،‌ تهران ۱۳۷۶٫

در تمام این پژوهش¬ها موضوع سوره بقره به طور خاص مطرح نبوده و کاری که این رساله انجام می¬دهد، پژوهش در آیات سوره و تحلیل و محوربندی آیات این سوره و متفاوت از کارهای پیشین است.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

ث) ضرورت ، اهمیت و هدف تحقیق

اقتصاد میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط در هر کاری است و در اصطلاح هر آنچه را گویند که برای تأمین امور معاش و برطرف کردن نیاز عموم به کار می رود. از جمله اهداف مهم پیامبران

اجرای مدیریت صحیح در بعد اقتصادی بوده است. بنابراین بر دولتمردان است وضعیت معقول و مشروع اقتصادی جامعه را با الگو قرار دادن قرآن تثبیت کند. انگیزه محقق نیز بیان این الگو در

سوره بقره است. قرآن کتاب هدایت انسانهاست و نه صرفاً یک کتاب اقتصادی یا فلسفی و… اما در همین حال برای تمام جوانب زندگی انسان برنامه و دستور دارد. از جمله در زمینه تولید، توزیع، مصرف، مالکیت و کار.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

ج) روش و نوع تحقیق

در این تحقیق روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت استفاده از روش اسنادی با روش تحلیل محتوای متن می‌باشد.
این پایان‌نامه در زمره پایان نامه‌های قرآنی میان رشته‌ای محسوب می‌گردد. نحوه چینش متون انتخابی بر اساس موضوعات اقتصادی سوره بقره و قراردادن آیات مربوطه در ذیل آن موضوع.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

فصل اول:

کلّیات

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

بخش اول: تبیین مفاهیم
مبحث دوم: مفاهیم قرآنی
گفتار اول: مشخصات سوره مبارکه بَقرَه( گاو ماده )
سوره در لغت به معنایِ منزلت، ابانت، ارتفاع، برتری، قطعه و تمام آمده است و در اصطلاح

علوم قرآنی عبارت از بخشی مستقل از قرآن کریم است که دارای مطلع و مقطع باشد. لفظ مفرد سوره هشت بار و لفظ سُور یک بار در قرآن به کار رفته است .

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

«بقر» اسم جنس است و بر مذکر و مونث اطلاق می‌شود. این ماده در لغت به معنای دونیم کردن، شکافتن و گشودن آمده است. اما در اصطلح بر نوعی از حیوان حلال گوشت چهار پا عَلَم شده که از جمله انعام بهیمه به شمار می¬رود، و جنس مختلف دارد، از جمله: گاومیش،

گاو، گاو وحشی، گاو بارکش و… که در زبان عربی با الفاظ مختلف تعبیر شده، اما در زبان فارسی به «گاو» تعبیر می¬شود. وجه تسمیه «گاو» به «بقر»، به آن جهت است که این حیوان، زمین را شخم زده و می‌شکافد.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

«بقر» در صورتی که به همراه تاء (بقره) بیاید، معنای وحدت می‌دهد؛ یعنی عرب به یک گاو، «بقره» می‌گوید و جمع آن «بقرات» است.

سوره بقره دارای ۲۸۶ آیه ( یا ۲۸۵ و یا ۲۸۷) ۶۲۲۱ کلمه و ۲۵۵۰۰ حرف است . تعداد لفظ الله ۲۸۸ و طولانی ترین سوره قرآن (سبع الطوال) و تقریباً ۵/۲ جزء و یک دوازدهم قرآن را در برگرفته است. اولین سوره‌ای که با حروف مقطعه آغاز شده و در جزء اول بعد از سوره حمد

قرار دارد. بیشترین احکام فقهی قرآنی(۱۳۰ حکم) در آن منعکس گردیده است. بلندترین آیه قرآن نیز (آیه دین/تداین/مداینه) آیه ۲۸۲ همین سوره است.

کلمه بقره کلاً ۷ بار به صورت بقره و بقر در قرآن بکار رفته که ۵ بار در این سوره و ۲ بار در سوره انعام است.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

سوره بقره در ترتیب نزول ۸۷ است که بعد از مطففین و قبل از انفال و اولین سوره در مدینه نازل گردیده است. دلیل نامگذاری این سوره این‌است که در آیات ۶۷ تا ۷۳ این سوره داستان فرمان خدا به بنی اسرائیل مبنی بر کشتن و ذبح کردن گاو بیان شده است. جزء هفت سوره‌ای‌است که با الم آغاز شده است .

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

پیامبر اکرم ص فرمود: هر چیزی را رفعتی است و رفعت قرآن سوره بقره است. هر مومنی که در خانه خود آنرا تلاوت نماید تا سه روز شیطان وارد آن خانه نشود. و نیز فرمود: هرکس این سوره را تلاوت نکند خانه‌اش از خیرات خالی باشد.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

در تفسیر ابوالفتوح رازی آمده است: هنگامی که پیامبر لشگری را روانه جنگ می‌نمود یک یک افراد لشگر را نزد خود می‌طلبید و می‌فرمود: از قرآن چه در حفظ داری؟ عرض می‌شد

فلان و فلان سوره را. تا آنکه جوانی پیش آمد که از نظر سن از همه کوچکتر بود، عرض کرد: یا رسول اللّه من حافظ سوره بقره‌ام. پیامبر ص به سپاه اسلام فرمودند: این شخص را امیر شما قرار

دادم. گفتند: یا رسول اللّه چگونه این جوان را بر ما پیران امیر قرار دادی؟ فرمود: (مَعهُ سورهُ البَقَره ؛ او حافظ سوره بقره است.) از این سخن رسول اللّه معلوم می‌شود که منصب امارت و حکومت، به علم است و فضیلت و کثرت دانش نه به سن و سال.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

گفتار دوم: نامها و اوصاف
این سوره الم ذلک الکتاب و فسطاط القرآن نامیده شده است.
سوره بقره بنام‌های فُسطاط القرآن(پوش و خیمه قرآن)، الفِردَوس( باغ و بهشت)، ذُروه و سَنام القرآن (نقطه برجسته یک شیء) نامیده شده است. این سوره همراه با آل‌عمران به‌نام

زهراوان نیز موسوم است. پیامبر اسلام(ص)می‌فرماید: سیّد سخنها قرآن و سیّد قرآن سوره بقره و سیّد سوره بقره آیه‌الکرسی است.

از رسول اکرم (ص) پرسیدند: کدامیک از سوره های قرآن از همه برتر است؟
فرمود: سوره بقره، عرض کردند: کدام آیه از آیات سوره بقره افضل است؟ فرمود: آیه‌الکرسی.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

گفتار سوم: خطوط کلی معارف سوره
سوره بقره بصورت قسمت‌های مختلف و جداگانه‌ای نازل شده است. به همین جهت تمام آن یک مقصد را دنبال نمی کند. این سوره از نظر بیان اصول اعتقادی اسلام و بسیاری از مسائل

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

عملی(عبادی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی) جامعیت دارد. مهمترین عناوین این سوره که نشان‌دهنده جامعیت آن است عبارت‌اند از:

۱- نبوت عامه، تحریف کتب آسمانى پیشین، تحدى، اعجاز و عظمت قرآن کریم.
۲- تاریخ پیامبران بزرگ الهى، مانند حضرت ابراهیم و حضرت موسى (علیهما السلام).

۳- خلافت الهى انسان و خضوع فرشتگان در برابر انسان کامل.
۴- اوصاف پرهیزکاران، منافقان و کافران به ویژه یهود و کارشکنى هاى آنان در برابر اسلام.
۵- ارزش و جایگاه شهید و شهادت.
۶- احکام عبادى؛ مانند نماز (و تحویل قبله)، روزه (و ماه مبارک رمضان).

۷- احکام خانواده؛ مانند رضاع، طلاق، وصیت و ارث.
۸- احکام اقتصادى؛ مانند انقاق، تجارت، دین، ربا و تنظیم اسناد مالى.
۹- احکام اجتماعى؛ مانند جهاد و دفاع، نفى اکراه در دین و… .
۱۰- احکام کیفرى؛ مانند قصاص.

۱۱- احکام خوراکیها؛ مانند تحریم گوشتهاى حرام و شراب .
گفتار چهارم: نگاهی به اوضاع اقتصای زمان نزول سوره
مردم مدینه در مقطع نزول سوره از نظر اقتصادى، سه گروه بودند:

۱- یهودیان که از امکانات مالى و رفاهى فراوانى برخوردار بودند و چنانکه گذشت، محور اصلى اقتصاد مدینه در دست آنان بود و دو منبع مهم درآمد آنان تجارت و رباخوارى بود.]البته کشاورزی پر رونق هم داشتند.[
۲- مسلمانان انصار که عموماً زندگى متوسطى داشتند.

۳- مسلمانان مهاجر که در نهایت فقر اقتصادى مى زیستند؛ آنان نه تنها فاقد مسکن اختصاصى بودند و به صورت جمعى در ایوان کوچکى در ورودى مسجد پیامبر (صلى الله علیه وآله) (صفه) زندگى مى کردند، بلکه اغلب از حد اقل خوراک و پوشاک معمول نیز محروم بودند .
مبحث دوم: مفاهیم اقتصادی
گفتار اول: مفهوم وا‍ژه اقتصاد

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

اقتصاد یا Economy (مأخوذ از کلمه یونانی Oikos به معنی خانه و Nemin به معنی قانون) در اصل به معنی نظام یا قواعدی است که خانه یا ملک موروثی بر حسب آن قواعد اداره می‌شود.
Economy 1. اقتصاد، نظام اقتصادی ۲٫ صرفه‌جویی، اقتصاد ۳٫ اقتصادی، مقرون به صرفه، مقتصدانه، صرفه‌جویانه، ارزان .

الاِقتِصاد- صرفه جوئی – میانه روی. عِلمُ الاِقتِصاد: علم ثروت.
اقتصاد از نظر لغت از قصد به معنی استقامت در راه و حفظ اعتدال در مقابل کژی و انحراف است . هچنین به معنی اعتدال و میانه روی در هر کاری و میانجی نگاه داشتن نیز آمده

است. در قرآن کریم از جمله در دو مورد زیر به همین معنی به کار رفته است(البته متفاوت از معنی امروزی اقتصاد است) :
۱- وَاقصد فی مَشیک (لقمان به پسرش گفت:) در رفتار خود میانه رو باش.
۲- ..منهم امّهً مقتصدهً.. .. بعضی از ایشان، مردمی میانه رو هستند.

مفهوم دیگر اقتصاد به‌کار گرفتن معنی در‌خصوص مسائل مالی و سازماندهی فعالیتهای مربوط به تولید، توزیع و مصرف است.
در اصطلاح، برای اقتصاد تعریف‌های مختلفی شده است.

اقتصاد، عبارت است از بررسی، ارزیابی و انتخاب روشهایی که بشر برای استفاده از منابع به منظور تولید کالاها و خدمات و توزیع آنها جهت مصرف به کار می‌گیرد.
ارسطو: علم اقتصاد یعنی مدیریت خانه.

آدام اسمیت(استاد دانشگاه گلاسکو در سال ۱۷۷۶ و پدر علم اقتصاد): اقتصاد، علم بررسی ماهیت و علل ثروت ملل است.
نظریه اقتصادی او دارای پایه‌ای روانی است .

رابینز: اقتصاد علمی است که رفتار بشری را به صورت رابطه بین منابع و عوامل تولید کمیاب که موارد استعمال مختلف دارند و هدف‌های مادی بشر که نامحدود هستند، مورد مطالعه قرار می‌دهد.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

استوارت میل(۱۸۰۶-۱۸۷۰): اقتصاد عبارت است از بررسی ماهیت ثروت از طریق قوانین تولید و توزیع.

ریکاردو: اقتصاد علم است.
ایشان بسیاری از نظریه‌های آدام اسمیت را سروصورت داد .
آلفرد مارشال: اقتصاد عبارت است از مطالعه بشر در زندگی شغلی و حرفه‌ای.
در تعریف دیگر: علم اقتصاد بررسی کردارهای انسان در جریان عادی زندگی. اقتصاد یعنی کسب درآمد و تمتع از آن برای ترتیب دادن زندگی است.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

پل ساموئلسون : علم اقتصاد عبارت از بررسی روش‌هایی است که بشر با واسطه یا بدون واسطه پول، برای بکار بردن منابع کمیاب به منظور تولید کالاها و خدمات در طی زمان و همچنین برای توزیع آنها بین افراد و گروه‌ها در جامعه به منظور مصرف در زمان حال و آینده انتخاب می‌کند.

علم اقتصاد عبارت است از دانشی که به تخصیص بهینه کالاها و فرآورده‌ها می پردازد. به عبارت دیگر، علمی است که به تفسیر حیات اقتصادی و پدیده‌های آن و ارتباطشان با عوامل کلی آنها اهتمام می‌ورزد.

دارای دو گرایش خرد (بررسی رفتارهای جزئی در اقتصاد می پردازد) و کلان ( به رفتارهای عناصر کلی معمولاً در سطح ملی اشاره می‌کند) است .

مساله اقتصاد، به عنوان یکی از مهترین مسائل زندگی بشر مطرح است و اسلام و قرآن نیز نگرش خاصی به آن دارد.

بسیار روشن است که در نظام اقتصادی مطلوبِ کسانی که انسان را فقط حاصل فعل و انفعالات مادی می‌دانند، با نظام اقتصدی مطلوبِ کسانی که معتقدند: اِنَّا لِلّهِ وَاِنَّا اِلَیْهِ رَاجِعونَ(بقره/۱۵۶). ما از آنِ خدا هستیم، و به سوى او باز مى‏گردیم، فاصله زیادی دارد و چنین نظامهایی قابل مقایسه با یکدیگر نیستند .

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

گفتار دوم: الگوهای علم اقتصاد
اقتصاددانان با دو هدف به ارائه فرضیه یا نظریه‌های اقتصادی اقدام می‌کنند:
۱٫ ارائه یک الگوی مطلوب
۲٫ شناخت پدیده های واقعی.

آثار متقابل ارائه الگوی مطلوب و شناخت پدیده‌های واقعی اقتصادی:
۱٫ اثر شناخت پدیده‌های واقعی اقتصادی بر الگوی مطلوب.

به عنوان مثال طرح یک نظام بانکداری بدون ربا، بدون شناخت همه جانبه از ابعاد و روابط حاکم بر بازارهای پولی، ارزی و بازارهای حقیقی و بدون شناخت نقش ربا و تنزیل اسناد در این بازارها نمی‌تواند یک الگوی مطلوب برای ما باشد.

۲٫ اثر ارائه یک الگوی مطلوب بر شناخت پدیده‌های واقعی اقتصاد.
ارائه الگوی مطلوب، مبتنی بر معیارهای ارزشی می‌تواند محقق را به سوی شناخت عوامل دیگری که بر حرکت پدیده مؤثرند، اما بی‌اهمیت انگاشته شده و گزینش نشده‌اند، سوق دهد و ابعاد و روابط تعیین کننده و تازه‌ای را از آن پدیده آشکار کند . مانند:

مکتب اقتصادی کلاسیک(classic) : تکوین علم اقتصاد امروزی را به این مکتب نسبت داده که موضوع آن در مورد بازار آزاد، اعتقاد به وجود قوانین طبیعی و.. می‌باشد. سومین و مؤثرترین مکتبی که در اروپا (از آخر قرن ۱۸ تا ۱۹) شکل گرفت.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

مکتب اقتصادی نئو کلاسیک: در زمینه کارآفرینی و اقتصادی بر مبنای ریاضیات و مستقل از علوم اجتماعی.
مکتب فیزیوکراسی یا تسلط طبیعت: در خصوص کشاورزی. دومین مکتب اقتصادی در قرن۱۸٫
مکتب سوداگری یا مرکانتیلیسم(mercantilisme): در زمینه رقابت و استثمار و مازاد صادرات. اولین مکتب اقتصادی قرن ۱۶ تا ۱۸ در اروپا.

اقتصاد در مکتب اسلام: تنظیم روابط اقتصادی بین انسانها. مبتنی بر مثلث معرفتی ویژه‌ای است که سه ضلع آن را خدا، انسان و جهان تشکیل می‌دهد.

مبانی نظام اقتصادی سرمایه‌داری عبارت است از :
۱٫ آزادی ۲٫ دولت محدود ۳٫ مالکیت خصوصی ۴٫ رقابت به انگیزه شخصی
۵٫ حاکمیت مصرف‌کننده ۶٫ تجویز بهره ۷٫ توزیع درآمد و ثروت.

هدف غایی نظام سرمایه داری، دستیابی بیشترین افراد به بیشترین لذت مادی است و ماهیت آن ماهیتی اقتصادی است.

نظام اقتصادی اسلام دارای مبانی مکتبی عبارت است از :
۱٫ حاکمیت مصالح فرد و جامعه از دیدگاه اسلام ۲٫ دولت مصالح ۳٫ آزدی در کادر محدود
۴٫ مالکیت مختلط ۵٫ تعاون و رقابت سالم ۶٫ تحریم ربا ۷٫ توزیع عادلانه ثروت‌ها و درآمدها.
هدف غایی نظام عام اسلامی، دستیابی بیشترین افراد به بالاترین مرتبه عبودیت و تقرب به خداوند است.

افق زمانی در اقتصاد سرمایه‌داری، کوتاه مدت است. از معاد و توجه به آخرت اثری دیده نمی‌شود.

با نگرش به معاد، دیگر بهترین نظریه مصرف ، نظریه «مصرف مودیگلیانى» نخواهد بود.
با تغییر افق زمانی و دیدگاه الدّنیا مَزرَعهُ الآخِره بسیاری از واژه های اساسی اقتصاد، دگرگون شده و مفاهیم، دامنه گسترده‌تری خواهند داشت. به ویژه مفاهیمی چون مطلوبیّت و سود که از مفاهیم مبنایی در اقتصادند و ساختار انگیزش را تشکیل می‌دهند .

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

گفتار سوم: جایگاه اقتصاد اسلامی
نظام اقتصاد اسلامی عبارت است از مجموعه قواعد کلی ارائه شده در اسلام در زمینه روش تنظیم حیات اقتصادی و حل مشکلات اقتصادی، در راستای تأمین عدالت اجتماعی.
اقتصاد اسلامی بر خلاف اقتصاد غربی، بر قناعت و پرهیز از مصرف گرایی تاکید دارد. اقتصاد غربی نیازهای انسان را نامحدود و منابع و امکانات جهان را محدود می‌داند.

مرحله جنینی اقتصاد اسلامی از زمان فارابی، طوسی و ابن خلدون بوجود آمده است .
در دوره معاصر شاید کتاب « اقتصادنا » سید محمد باقر صدر از نخستین آثاری باشد که در این زمینه به رشته تحریر درآمد.

از نظر اسلام هدف‌های اسلامی بدون اقتصاد سالم غیر قابل تأمین است. اسلام می‌خواهد که غیر مسلمان در مسلمان تسلط و نفوذ نداشته باشد. این هدف هنگامی میسر است که ملت مسلمان در اقتصاد نیازمند نباشد و دستش به طرف غیر مسلمان دراز نباشد، والا نیازمندی ملازم است با اسارت و بندگی ولو آنکه اسم بردگی در کار نباشد .

یکی از مفاهیمی که در شناخت مکتب اقتصادی اسلام تأثیر بسزایی دارد مفهوم مالکیت است. مالکیت خصوصی از واضحات اسلام است.

از نظر اسلام اگر کسی مالک چیزی نباشد، معاملات، هبه، ارث، وصیّت، وقف، زکات، خمس، و انفال مال همه بی‌معنا خواهند بود .

گفتار چهارم: منابع اصلی کشف نظام اقتصادی اسلام:

اسلامی بودن نظام اقتصاد اسلامی به این است که از وحی سرچشمه بگیرد. به همین سبب در کشف این نظام، باید از منابع و مدارک اصیل اسلامی استفاده کرد.

الف)آیات و روایات:
منظور آیات و روایاتی است که به طور مستقیم، بُعدی از ابعاد کلی اقتصاد اسلامی را مطرح کرده‌اند. مانند آیات منع از ربا، آیات توزیع فیء و انفال و آیاتی که درباره مصارف خمس و زکات و.. وارد شده است. یا اصول و ارزشهایی کلی را برای تدوین قوانین اقتصادی رهنمود دهد.
ب) تحلیل و جمع بندی حقوق اقتصادی‌ ( قوانین مالی و مدنی):

قوانین مدنی و مالی در واقع، روبنای اقتصاد اسلامی را تشکیل می‌دهند. به عنوان مثال درباره پول، احکامی وجود دارد که با تحلیل و جمع‌بندی مجموعه آنها می‌توان نتیجه‌گیری کرد که نرخ بهره، در نظام اقتصاد اسلامی ملغا و بی‌تأثیر در رویدادهای اقتصادی است.
ج) دانش اقتصادی .

در کنار استفاده از آیات و روایات، دانش اقتصادی و تجربه¬های بشری می¬تواند به نظام و مکتب اقتصادی کمک کند و الگو و نظامی را بر اساس معیار¬ها و ارزش¬های دینی پایه¬ریزی کند.

اقتصاد و مصرف گرایی در سوره بقره

بخش دوم: قلمرو مباحث اقتصادی

مباحث اقتصادی، قلمرو گسترده‌ای دارد و شامل مباحث حقوقی، علمی و سیاست گزاری‌های اقتصادی است.
موضوع اصلی همه اقتصادها (چه متعارف و چه اسلامی) تخصیص و توزیع منابع کمیابی است که استفاده‌های جایگزین دارند.
مباحث اقتصاد اسلامی از جمله موضوعات مهم و کاربردی است که کتب ارزشمندی نیز توسط علما به رشته تحریر درآمده است.

به‌طور کلی آموزه‌های اقتصادی اسلام را می‌توان به سه دسته تقسیم نمود:
۱- آموزه‌هایی که بیانگر فلسفه اقتصاد اسلامی و مسائل مربوط به جهان‌بینی اسلام است.و زیربنا و تکیه‌گاه فکری مکتب و نظام اقتصادی اسلام می‌باشد، مانند اعتقاد به خدا و مالکیت

حقیقی او، حاکمیت سنتهای الهی، کافی نبودن عقل در تشخیص مصالح و مفاسد و مانند آن.

۲- قواعدی اساسی و خطوطی