توضیحات

اقوالُ عُلماءِ اللغه حول الترادف فی اللغه العربیه و ذکر نماذجَ من الترادف

موجز الرساله  (چکیده) :

قرآن کریم به زبان عربی مبین نازل شد، تا اینکه معجزه آشکار برای جهانیان باشد،

بر قومی که خود قدر بزرگی بر بیان داشتند و در میان لهجه های مختلف، لهجه قریش جایگاه برتری گردید و قرآن از میان آن همه لهجه ها، از الفاظی نشأت گرفت که دارای آهنگی زیبا، گوشنواز و دلنشین است.

لذا در این خلاصه پی آنیم که “مسأله ترادف” را  که منشأ بحث و جدل و تحقیق علماء، لغت شناسان، ادیبان، و محققان از دیرباز تا کنون بوده است بررسی نمائیم.

در این میان لغت شناسان به دو دسته تقسیم شده اند :

 ۱- موافقین : و این عده بر این باورند که برای یک معنی انبوهی از کلمات مترادف

وجود داشته که باعث غنی و وسعت زبان گردیده، و علت آن را علل و اسبابی می دانند که به نوعی باعث ایجاز این زبان گردیده است. و کثرت مترادفات را باعث آهنگین نمودن نثر عربی دانسته اند.

۲- دسته دیگر مخالفین وجود ترادف که صرف نظر از طبیعت و سرشت لغت،

بر این باورند که هیچ دو کلمه ای در زبان عربی نمی توان یافت که از نظر معنی

کاملاً یکسان باشد چون آن را حکیمانه نمی دانند، بلکه به دنبال فروق دقیق و عمیق میان ارتباط کلمات هستند.

در عصر حاضر یکی از موضوعات شعله ور فرهنگستان قاهره و مجامع علمی ادبی گردیده است.

این مختصر ره توشه در جستجوی یافتن پاسخی برای این مسئله است و می کوشد با بررسی زوایای مختلف موضوع برخی از آثار دانشمندان لغت شناس را در این زمینه مطرح کرده و مورد نقد و بررسی قرار دهد تا ان شاءالله و به تحلیل و قضاوت نهایی دست یابد

 ۱۹۹ صفحه فونت ۱۴ فایل ورد منابع و پاورقی دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

فهرست

عنوان                                                                                                         صفحه

موجز الرساله (چکیده) ……………………………………………………………………………………………………..۱

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………….۲

فصل اول : شناخت ترادف  …………………………………………………………………………………………..۸

سیر تاریخی ……………………………………………………………………………………………………………………۸

معاصرین و پدیده ترادف  ………………………………………………………………………………………………..۱۳

جمع آوری لغت …………………………………………………………………………………………………………….۱۴

ترادف لغوی ………………………………………………………………………………………………………………….۱۶

ترادف صراحتاً ……………………………………………………………………………………………………………… ۱۸

تعریف امام فخر رازی ……………………………………………………………………………………………………..۱۹

تفاوت ترادف با تأکید و تابع …………………………………………………………………………………………….۲۰

نتیجه …………………………………………………………………………………………………………………………...۲۱

الفاظ متوارده و الفاظ مترادفه …………………………………………………………………………………………۲۱

تعریف خواجه نصیرالدین طوسی …………………………………………………………………………………….۲۲

ترادف غیر مفرده ………………………………………………………………………………………………………….۲۲

تعاریف اهل اصول …………………………………………………………………………………………………………۲۳

نمودار رابطه مترادف و متمایز …………………………………………………………………………………………۲۳

نظریه دکتر ابراهیم انیس ……………………………………………………………………………………………….۲۶

تعریف ترادف از نظر زبان شناسی معاصر ………………………………………………………………………….۲۷

پالمر …………………………………………………………………………………………………………………………….۲۷

اولمان  ……………………………………………………………………………………………………………………….۲۸

ترادفات تام ………………………………………………………………………………………………………………….۲۸

شرایط ترادف تام و نظریه دکتر ابراهیم انیس  …………………………………………………………………..۲۸

معاصر بودن ………………………………………………………………………………………………………………….۲۹

وحدت محیط پیدایش زبان …………………………………………………………………………………………….۲۹

اتحاد کامل بین معنی دو واژه  ………………………………………………………………………………………..۳۰

نتیجه تطور صوتی نبودن ……………………………………………………………………………………………….۳۰

کاربردهای ترادف ………………………………………………………………………………………………………….۳۱

تأکید و مبالغه  ……………………………………………………………………………………………………………..۳۱

توسعه فصاحت و بلاغت از نظر دکتر صبحی صالح …………………………………………………………….۳۲

ابن یعیش  ………………………………………………………………………………………………………………….۳۳

به کارگیری تعابیر مختلف ………………………………………………………………………………………………۳۳

سیوطی ……………………………………………………………………………………………………………………….۳۴

ابن فارس      ………………………………………………………………………………………………………………..۳۴

ابوبکر باقلانی ………………………………………………………………………………………………………………..۳۴

مسئله ترادف  ………………………………………………………………………………………………………………۳۵

فصل دوم: علل به وجودآمدن لغات مترادف ………………………………………………………………….۳۶

اسباب ترادف ……………………………………………………………………………………………………………….۳۷

گویش های مختلف از نظر ابن جنی …………………………………………………………………………………۳۷

تعریف سیوطی ……………………………………………………………………………………………………………..۳۸

تعریف راغب اصفهانی ……………………………………………………………………………………………………۳۸

تعریف ترنچ ………………………………………………………………………………………………………………….۳۹

نظر دکتر رمضان  عبدالتواب …………………………………………………………………………………………..۳۹

تعریف علی عبدالواحد وافی ……………………………………………………………………………………………۳۹

تعریف ابن فارس …………………………………………………………………………………………………………..۴۰

کلمات دخیله و تعریب …………………………………………………………………………………………………..۴۰

نظریه ابوحاتم ………………………………………………………………………………………………………………. ۴۱

نظریه خفاجی ………………………………………………………………………………………………………………..۴۱

نظریه اولمان ………………………………………………………………………………………………………………….۴۱

صفت …………………………………………………………………………………………………………………………..۴۲

نظریه سیبویه، عکبری، ابن فارس  …………………………………………………………………………………..۴۲

نظریه قاضی ابوبکر ابن العربی …………………………………………………………………………………………۴۳

نظریه علی الجارم …………………………………………………………………………………………………………۴۳

نظریه دکتر ابراهیم انیس ………………………………………………………………………………………………..۴۳

شرح لغت و معاجم لغوی ………………………………………………………………………………………………..۴۴

نامگذاری با ذوق شاعری یا تعبیرات شخصی ……………………………………………………………………..۴۶

نظریه نولدکه ………………………………………………………………………………………………………………..۴۶

نسبت ………………………………………………………………………………………………………………………….۴۷

نظریه علی  الجارم ………………………………………………………………………………………………………..۴۷

موسیقی کلام ……………………………………………………………………………………………………………….۴۷

نظریه دکتر ابراهیم انیس ……………………………………………………………………………………………….۴۷

حذف ………………………………………………………………………………………………………………………….۴۸

عدم تمایز بین مطلق و مقید …………………………………………………………………………………………..۴۸

کنایه ……………………………………………………………………………………………………………………………۴۸

کنیه …………………………………………………………………………………………………………………………..۴۹

مرور زمان و تحمل معنای جدید ……………………………………………………………………………………..۴۹

فخر فروشی  و مباهات به جمع کردن مترادفات ………………………………………………………………..۵۰

تطور صوتی ………………………………………………………………………………………………………………..۵۰٫

تداخل لغات …………………………………………………………………………………………………………………۵۱

نظریه ابن جنی ………………………………………………………………………………………………………………۵۱

إبدال …………………………………………………………………………………………………………………………..۵۱

قلب …………………………………………………………………………………………………………………………….۵۲

إتباع …………………………………………………………………………………………………………………………..۵۳

تطور دلالی …………………………………………………………………………………………………………………..۵۴

تخصیص عام ………………………………………………………………………………………………………………..۵۴

مجاز …………………………………………………………………………………………………………………………..۵۵

مجاورت ………………………………………………………………………………………………………………………۵۵

نظریه احمد بن فارس …………………………………………………………………………………………………….۵۶

فصل سوم : نظرات لغت شناسان درباره ترادف ………………………………………………………………۵۷

موافقین پدیده ترادف …………………………………………………………………………………………………...۵۸

نویسندگان کتابهای فعلتُ و أفعلتُ ………………………………………………………………………………..…۶۵

مؤلفین مشهور رساله‌های فعلتُ و أفعلتُ ………………………………………………………………………….۶۵

زیاده روی درموضوع ترادف ………………………………………………………………………………………….…۶۶

نظریه ابن فارس ……………………………………………………………………………………………………………۶۷

نظریه ابن خالویه و ابوعلی الفارسی ……………………………………………………………………………..…..۶۷

مخالفین وجود ترادف …………………………………………………………………………………………………….۶۸

نظریه ابن الأعرابی  ………………………………………………………………………………………………………۶۸

نظریه احمد ابن یحیی ثعلب ……………………………………………………………………………………….…..۶۸

نظریه دکتر رمضان عبدالتواب …………………………………………………………………………………………۶۹

نظریه ابوعلی فارسی ……………………………………………………………………………………………………..۶۹

نظریه ابن درستویه ………………………………………………………………………………………………………..۶۹

نظریه ابوالحسین احمد ابن فارس …………………………………………………………………………………..۷۰

نظریه ابوهلال عسکری ……………………………………………………………………………………………………۷۱

نظریه خَطابّی ………………………………………………………………………………………………………………..۷۵

نظریه مرزوقی ………………………………………………………………………………………………………………۷۵

نظریه ثعالبی ………………………………………………………………………………………………………………..۷۶

نظریه راغب اصفهانی …………………………………………………………………………………………………….۷۸

نظریه ابوالبرکات الأنباری ……………………………………………………………………………………………….۷۸

نظریه اجدابی ……………………………………………………………………………………………………………….۷۹

نظریه ابوالفتح المطرزی  ………………………………………………………………………………………………..۷۹

نظریه قاضی بیضاوی ……………………………………………………………………………………………………..۷۹

مجموعه های فروق اللغوی ………………………………………………………………………………………………۷۹

کفایت یک اسم برای یک مسمّی …………………………………………………………………………………….۸۰

نظریه ابن درستویه و ابوعلی فارسی و امام فخررازی …………………………………………………………..۸۱

نظریه تهانوی ……………………………………………………………………………………………………………….۸۲

نظریه فرهنگستان زبان قاهره ……………………………………………………………………………………….۸۳٫

نظریه خانم دکتر بنت الشاطی ………………………………………………………………………………………..۸۴

نظرات نویسندگان و محققان معاصر زبان عربی …………………………………………………………………۸۴

نظریه دکتر شوقی ضیف ………………………………………………………………………………………………..۸۵

نظریه دکتر  ابراهیم انیس ……………………………………………………………………………………………….۸۶

نظریه دکتر رمضان عبدالتواب ………………………………………………………………………………………..۸۶

نظریه دکتر احمدمختارعمر ……………………………………………………………………………………………۸۷

نظریه دکتر محمد کمال بشر …………………………………………………………………………………………..۸۷

نظریه استاد حفنی ناصف ……………………………………………………………………………………………….۸۸

نظریه استاد علی الجارم ………………………………………………………………………………………………..۸۸

نظریه دکتر طه حسین …………………………………………………………………………………………………..۸۹

نظریه استاد احمد انیس …………………………………………………………………………………………………۸۹

نظریه دکتر محمد المبارک ………………………………………………………………………………………………۹۰

نظریه دکتر علی عبدالواحد ……………………………………………………………………………………………۹۰

نظریه دکتر فتح الله صالح علی المصری ……………………………………………………………………………۹۱

نظریه دکتر صبحی صالح  ………………………………………………………………………………………………..۹۱

نظر زبان شناسان معاصر ………………………………………………………………………………………………..۹۲

نظریه پالمر ……………………………………………………………………………………………………………………۹۲

نظریه بلوم فیلد ……………………………………………………………………………………………………………۹۲

نظریه فیرث …………………………………………………………………………………………………………………۹۳

نظریه لهرر …………………………………………………………………………………………………………………..۹۳

نظریه ریچارد ترنچ ………………………………………………………………………………………………………..۹۳

نظریه پروفسور کالینسون ……………………………………………………………………………………………..۹۴

نظریه اولمان  ………………………………………………………………………………………………………………..۹۵

نظریه لافین ………………………………………………………………………………………………………………….۹۶

فصل چهارم : پیرامون ترادف در قرآن …………………………………………………………………………۹۷

نظر منکرین ترادف واژه های قرآنی …………………………………………………………………………………۹۷

نظریه ابن الأعرابی ………………………………………………………………………………………………………..۹۷

نظریه ابوهلال عسکری ………………………………………………………………………………………………….۹۸

نظریه راغب اصفهانی …………………………………………………………………………………………………….۹۸

نظریه دکتر محمد مندور ………………………………………………………………………………………………..۹۹

قائلین وجود واژه های مترادف در قرآن ……………………………………………………………………………۱۰۰

نظریه بدرالدین زرکشی و نمونه هایی از آیات قرآن ………………………………………………………..۱۰۰

نظریه دکتر ابراهیم انیس و آیات مترادف ………………………………………………………………………۱۰۱

نظریه الواحدی درباره آیه ۱۰۴ سوره بقره …………………………………………………………………………۱۰۲

رد نظر وجود ترادف در واژه های قرآنی …………………………………………………………………………۱۰۳

نظر دکتر صبحی صالح ………………………………………………………………………………………………..۱۰۳

فصل پنجم : تحلیل ها و قضاوتهای نهایی …………………………………………………………………..۱۰۷

واژه لغت (لغت با توجه به شواهد قرآنی) ……………………………………………………………………….۱۰۷

ترادف تام یا انطباق خلاف اصل است …………………………………………………………………………….۱۰۹

نظریه ارسطوا …………………………………………………………………………………………………………….۱۰۹

ترادف به صورت سرشت لغت و طبیعت آن ، درکاربرد وجود دارد ……………………………………..۱۱۰

عموماً از سه دسته از مترادفات استفاده می شود ……………………………………………………………۱۱۱

الأمر بین الأمرین …………………………………………………………………………………………………………..۱۱۲

نظریه علامه ابن تیمیّه …………………………………………………………………………………………………..۱۱۲

خاتمه ……………………………………………………………………………………………………………………….۱۱۲

نظریه خطابی و دکتر مندور …………………………………………………………………………………………۱۱۲

پیوست شماره یک : «الترادف فی الحقل القرانی» «الترادف فی اسماء القران» …………………….۱۱۳

پیوست شماره دو : «الترادف فی الافعال» ………………………………………………………………………۱۴۵

منابع و مأخذ  …………………………………………………………………………………………………………….۱۶۹

خلاصه رساله به زبان انگلیسی……………………………………………………………………………….۱۷۴

فصل اول : «شناخـت تـرادف»

شامل موارد زیر است :

۱- سیر تاریخی بحث های لغوی ۲- رساله ها و کتابهای مربوط به مترادفات، لغت شناسان قدیم و معاصر که در هفت صفحه خواهد آمد. ۳- مراحل جمع آوری لغت ۴- واژه مترادف، اولین مورد استعمال آن، معانی لغوی آن ۵- تعریف ترداف، و اولین کسانی که به طور آشکار درباره ترادف اظهار نظر کرده اند. مانند : علی بن عیسی الرمانی (م ۳۸۴ ه)، ابن مالک، المرتضی زبیدی  ۶- تعریف امام فخر رازی :  تفاوت ترادف با تأکید و تابع، ترادف کلمات غیر مفرده،

بحث درباره الفاظ، متوارده و مترادفه و نتیجه گیری ۷- الفاظ متوارده و الفاظ مترادفه و نظریه فقیه و مفسر طبرستانی، کیا الهرّاسی (م ۵۰۴ ه) ۸- تعریف خواجه نصیرالدین طوسی ۹- ترادف کلمات غیرمفرده، عیسی الرمانی ۱۰- تعاریف اهل اصول و معاصرین، استاد محمود شهابی، کیا الهرّاسی، شیخ محمد رضا مظفر ۱۱- تعاریف ترادف در قرون اخیر، نظریه لغت شناس معاصر دکتر ابراهیم انیس ۱۲- تعریف ترادف از نظر زبان شناس معاصر، پالمر، اولمان

۱۳- ترادف تام و نظریه اولمان زبان شناس معاصر ۱۴- شرایط ترادف تام از نظر دکتر ابراهیم انیس ۱۵- کاربردهای ترادف شامل : تأکید و مبالغه، توسعه فصاحت و بلاغت، به کارگیری تعابیر مختلف، مسئله ترادف و مسائل مربوط به فرهنگستان زبان قاهره مورد بررسی قرار گرفته است.

فصل دوم : «اسباب به وجودآمدن الفاظ مترادف از نظر لغت شناسان قدیم و معاصر»

که شامل موارد زیر است :

۱- گویش های مختلف ۲- کلمات دخیله ۳- صفت ۴- شرح لغت و معاجم لغوی ۵- نامگذاری با ذوق شخصی ۶- نسبت ۷- موسیقی کلام ۸- حذف ۹- عدم تمایز بین مطلق و مقید      ۱۰- کنایه ۱۱- کنیه ۱۲- مرور زمان و تحمل معنای جدید ۱۳- فخرفروشی و مباهات به جمع کردن مترادفات ۱۴- تطور صوتی

مانند : تداخل لغات، إبدال، قلب، إتباع ۱۵- تطور دلالی   مانند : تعمیم خاص، تعمیم عام، مجاز و مجاورت می باشد که مورد بررسی قرار گرفته و پایان این فصل موضوعاتی که قابلیت تحقیق بیشتر را دارد و خود می تواند موضوع رساله ای باشد مطرح گردیده است.

فصل سوم : «نظـرات اهـل لغـت پیـرامـون تـرادف»

که شامل :

۱- آراء و نظریات قریب به بیست و یک نفر عالم لغوی قائل به وجود ترادف که در فهرست ذکر شده ا ند ۲- ارائه فهرستی شامل هفده اثر از لغت شناسان و نویسندگان کتابهای «فعلتُ و أفعلتُ» ۳- افراط در موضوع ترادف ۴- مخالفین وجود ترادف که عمدتاً به دنبال موشکافی دقیق و عمیق رابطه بین کلمات هستند و ارائه آراء و نظریات قریب به چهارده نفر از اکابر آنان، و نمونه هایی از آثار آنان  مثل ابوالهلال عسکری و ثعالبی که ضمیمه می باشد.    ۵-

مجموعه فروق لغوی ۶- دلایل منکرین ترادف جهت نامگذاری یک اسم برای هر شیء  ۷- نظر فرهنگستان قاهره و مجامع علمی ادبی پیرامون ترادف ۸- آراء محققین معاصر زبان عربی که در فهرست اسامی آنها آمده است ۹- ارائه نظرات زبان شناسان معاصر و جمع بندی نظرات آنها.

فصل چهارم : «پیـرامـون تـرادف در قـرآن»

که شامل :

پیرامون ترادف در قرآن که به طور مختصر منکرین وجود ترادف در واژه های قرآنی را بیان می کند و به ذکر نمونه هایی از نظرات لغت شناسان قدیم و معاصر مثل اعرابی، ابوهلال عسکری، راغب اصفهانی، دکتر محمد مندور، دکتر احمد مختار عمر می پردازد.

سپس نظر موافقین به وجود ترادف در واژه های قرآنی و نمونه هایی از آیاتی که به نظر آنان ترادف، یا قریب المعنا هستند مانند زرکشی و ذکر تعدادی از کلمات که در آیات مختلف به کار رفته اند نظر دکتر صبحی صالح، دکتر ابراهیم انیس و ذکر افعالی که آنها را مترادف پنداشته است و شرح حال آیه ۱۴۰ )یَا

أَیُّهَا الَّذیِنَ آمَنُوا لا تَقُولُوا رَاعِنا و قُولوا اُنظُرنَا (از سوره بقره که متمسکین به وقوع ترادف در قرآن به آن تمسک جسته‌اند که دکتر عبدالعال سالم مکرم در کتاب “الترادف فی الحقل القرآن” توضیح داده است.

بنا به مهم بودن موضوع پیوست شماره ۲ همین رساله، بررسی افعال مترادف از کتاب   ” الترادف فی الحقل القرآن” می باشد.

فصل پنجم : «تحلیـل هـا و قضـاوتهـا»

شامل تحلیل ها و قضاوتهای نهایی و تقریباً اشاراتی است که به لبّ مطلب رفته است که دستاوردهای این تحقیق می باشد و سعی شده بر اساس جمع بندی فصول گذشته به یک نتیجه روشن در مورد مسأله “ترادف” دست یابیم.

****

در خاتمه بر خود لازم می دانم که از همه اساتید بزرگوارم که مرا حرفی آموختند صمیمانه تشکر نمایم. به ویژه استاد بزرگوار و گرانقدر رئیس گروه زبان و

ادبیات عرب، جناب آقای دکتر فیروز حریرچی که راهنمایی این رساله را قبول فرمودند و استاد فاضل و متواضع دکتر محمود شکیب که مشاورت این

رساله را به عهده داشتند با تمام وجود از زحمات ایشان قدردانی و تشکر می نمایم. و امیدوارم که این قلیل بی مقدار خدمتی کوچک در قلمرو تحقیقات لغوی در زبان و ادب عربی به شمار آید و سخن خود را در مقدمه پایان می دهم و نوشته خود را مصداق کامل شعر ظهیر فاریابی می دانم که گفته است :

کسـی کـه قطـره شبنـم بـه پیـشِ ابـر بَــرَد

چـو خـاک باشـد بنیـادِ سعـی او بـر بــاد

مـن اللـه التّـوفیـق و علیـه التّکـلان

ابراهیـم توکّـل پور

دی ماه ۸۵

« فصل اول »

شناخت ترادف

سیر تاریخی

آن چنان که از سیر تاریخی لغت برمی آید، در قرن دوم هجری لغت شناسان درکار تدوین مجموعه های لغوی بودند و یکی از دلایل وسعت و قدرت زبان عربی را وجود الفاظ متعدد برای یک معنی می دانستند. آنان به گردآوری لغات و لهجه های گوناگون موجود در زبان عربی از مردم بادیه و دیگران پرداختند.

این کوششها در هیأت رساله هایی در موضوعات مفرده شکل می گرفت که ابتدا به مهمترین جمع کنندگان الفاظ مترداف از کتاب ‹الترادف فی القرآن الکریم› تألیف محمد نورالدین المنجد می پردازیم.

۱-    محمد بن الحسن ابن رمضان (ت ؟ ه).

• کتاب اسماءالخمر و عصیر ها

۲-    أبو عبیده ، معمر بن المثنی التیَّمی  (ت ۲۱۰ ه)

• اسماءالخیل .
• کتاب السیف .

۳-    ابوزید ، سعید بن أوس بن ثابت الانصاری (ت ۲۱۵ ه).

• کتاب الغرائز .

۴-    ابوسعید ، عبدالملک بن قریب الأصمعی (ت ۲۱۶ ه).

• اسماءالخمر .
• کتاب أسماءالقِداح .
• ما اختلف لفظه و اتَّفق معناه .
• کان الأصمعی یحفظ للحجر سبعین اسماً .

۵-    أبو السحاق ، إبراهیم بن سفیان بن سلیمان الزیادی  (ت ۲۴۹ ه) .

• اسماء السحاب و الریاح و الأمطار .

۶-    ابوحاتم ، سهل بن محمد بن عثمان السجستانی (ت ۲۵۵ ه).

• کتاب السیوف و الرماح .

۷-    أبو الفضل ، العباس بن الفرج بن علی الریاشی البصری (ت ۲۵۷ ه).

• ما اختلفت اسماؤه من کلام العرب .

۸-    أبو العباس ، محمد بن الحسن بن دینار الأحوال و الکوفی (ت ۲۵۹ ه).

• کتاب الداواهی .

۹-    أبوالعباس ، محمدبن یزید الثمانی ، المعروف بالمبرد .(ت ۲۸۶ ه).

• أسماء الدواهی عندالعرب .

۱۰- حمزه بن الحسن الأصفهانی (ت ۳۶۰ ه).

• أسماءالحجاره ، جمعها فی کتاب الموازنه .
• أسماه الداوهی .

۱۱- ابو عبدالله ، الحسین بن أحمد بن خالویه (ت ۳۷۰ ه).

• أسماء الأسد .
• أسماء الحیه .
• تقفیه ما اختلف لفظه و اتفق معناه ، للیزیدی .
• رساله فی اسماء الریح .
• ذکر عنه السیوطی أکثر من أربعین اسماً للسیف نقلاً عن شرح الدریدیه .

۱۲- أبوالحسن ، علی بن عیسی بن علی بن عبدالله  ، المعروف بالرّمانی . (ت ۳۸۴ ه) .

• الألفاظ المترادفه المتقاربه المعنی .

۱۳- أبوالقاسم ، کافی الکفاه ، إسماعیل بت عبّاد بن عباس بن عباد الطالقانی ، المعروف بالصاحب (ت ۳۸۵ ه) .

• کتاب الحجر.

۱۴- أبوعبدالله ، الحسین بن علی بن عبدالله النمری (ت ۳۸۵ ه).

• أسماء الفضه و الذهب .

۱۵- أبو سهل ، محمد بن علی بن محمد الهروی (ت۴۳۳ ه).

• أسماء الأسد
• أسماء السیف .

۱۶- ابو القاسم ، علی بن جعفربن علی السعدی ، المعروف بابن القطاع الصقلی (ت ۵۱۴ ه ).

• کتاب السیف .

۱۷- أبوالبرکات ، عبدالرحمن بن محمد بن عبیدالله الأنباری (ت ۵۷۷ ه).

اقوالُ عُلماءِ اللغه حول الترادف فی اللغه العربیه و ذکر نماذجَ من الترادف

• الفائق فی أسماء المائق .
• قبسه الأریب فی أسماء الذیب .

۱۸- أبوالفتح ، ناصرالدین بن عبدالسید المطرزی (ت ۶۱۰ ه ).

• الإقناع لما حوی تحت القناع.

۱۹- أبوالخطاب ، عمربن حسین بن علی بن دحیه الکوفی (۶۳۳ ه).

• تنبیه البصائر فی أسماء أم الکبائر.

۲۰- أبو الفضائل ، رضی الدین ، الحسن بن محمد بن الحسن بن حیدر القرشی العدوی العمری ، الصغّانی (ت ۶۵۰ ه).

• أسماء الأسد .
• أسماء الحیه .
• أسماء الخمر .
• أسماء الدین .
• أسماء الذئب .
• أسماء الریاح .
• أسماء الفأر .
• الغاده فی أسماء العاده .

۲۱- أبو عبدالله ، جمال الدین ، محمدبن عبدالله بن عبدالله الطائی الجیانی (ت ۶۷۲ ه).

• الألفاظ المختلفه فی المعانی المؤتلفه .

۲۲- أبو عبدالله ، شمس الدین ، محمد بن أبی الفتح بن أبی الفضل البعلی (ت ۷۰۹ ه).

• المثلث بعمنی واحد من الأسماء و الأفعال .

۲۳- أبو جعفر ، احمد بن یوسف بن مالک الرعینی (ت ۷۷۹ ه).

• تحفه الأقران فیما قری باتثلیث من حروف القرآن .

۲۴- أبو الطاهر ، مجدالدین ، محمد بن یعقوب بن محمد الفیروزابادی (ت ۸۱۷ ه) .

• أسماء الغاده .
• أسماء النکاح .
• أنواع الغیث فی أسماء اللیث .
• ترقیق الأسل لتصفیق العسل .
• الجلیس الأنیس فی أسماء الخندریس .
• الروض المسلوف فی ما له اسمان إلی الألوف .
• المثلث المتفق المعنی .

۲۵- أبوالفضل ، جلال الدین ، عبدالرحمن بن أبی بکر بن محمد السیوطی (ت ۹۱۱ ه).

• الإفصاح فی أسماء النکاح .
• التبری من معره المعری . (منظومه أحصی فیها أسماء الکلب).
• التهذیب فی أسماء الذیب .
• نظام البلور فی أسامی السنّور .
• نظام اللسد فی أسماء الأسد.

۲۶- أبوالفضل ، شمس الدین ، محمد بن علی الصالحی الدمشقی ،                              المعروف بابن طولون (ت ۹۵۳ ه ).

• ذیل نظام اللسد فی أسماء الأسد .

۲۷- إبراهیم الیازجی .

• نجعه الرائد و شرعه الوارد فی المترادف و المتوارد .

۲۸- جعفر بن محمد الأعرجی (ت ۱۹۱۸ م) .

• رساله فی أسماء الجمال .
• منظومه فی أسماء الحیوان .
• منظومه فی أسماء الخیل .

۲۹- د . حسین محفوظ .

• معجم المترادفات (مخطوط).

“مترادفات کلماتی هستند که در معانی اصلی خود دارای تشابه اند اما

اقوالُ عُلماءِ اللغه حول الترادف فی اللغه العربیه و ذکر نماذجَ من الترادف

در موارد دیگر تفاوت هایی جزئی دارند، به عبارت دیگر در یک معنای عمومی مشترکند اما هر کدام خصوصیات ویژه خود را دارند که به آن شناخته می شوند …”

اما در این تعریف مقداری تساهل در توضیح معنی ترادف وجود دارد چرا که از نظر اهل فن صرفاً اینکه گفته شود کلمات در معنای اصلی خود دارای تشابه .

اند کافی و دقیق نیست، زیرا معنای دقیق ترادف اقتضا می کند که کلمات مترادف به طور کامل – و نه تقریبی – یک معنی را در بر داشته باشند و در این صورت مانند دو دایره مساویند که روی هم قرار بگیرند.

پروفسور کالینسون (Collinson) فرقهایی را که بین دو کلمه مترادف وجود دارد به چند دسته زیر تقسیم کرده است :

الف – اینکه یکی از دو لفظ از نظر عموم و شمول بیشتر از دیگری باشد مانند :   (بکی- انتحب)

ب- اینکه یکی از دو لفظ از نظر حدّت و قوت از دیگری بیشتر باشد. یا به تعبیری دیگر از دیگری جدی تر باشد. مانند (انهک – أتعب).

ج – اینکه یکی از دو لفظ از نظر انفعال و برانگیختگی بیشتر باشد مانند (أتون – موقد).

د- اینکه یکی از دو لفظ نیکوتر از دیگری باشد مانند (توالیت – مرحاض – دوره المیاه) با به تعبیری دیگر، دیگری ادبی تر باشد مثل در گذشتن و مردن

ه – اینکه یکی از دیگری خصوصی تر باشد : (حکم ذاتی – استقلال)

و- اینکه یکی از دو لفظ ارتباط بیشتری با زبان نوشتاری و ادبی داشته باشد (تلو – بعد)

ز- اینکه یکی از دو لفظ عامیانه تر و محلی تر باشد مانند (لحام – جزار)

ح – اینکه یکی از دو لفظ مربوط به زبان بچه ها و دیگری مربوط به زبان بزرگترها باشد مانند (ممّ – کل).(۱)

اولمان (Ullmann) :

امکان وقوع ترادف تام وجود دارد اما بسیار نادر است. بسیاری از مترادفات در وحله اول دارای یک معنا انگاشته می شود اما تفاوتهای میان آنان به تدریج آشکار می شود و در نهایت هر یک معنی خاص خود را پیدا می کند.(۲)

مترادفات کلمات هم معنایی است که در هر سیاق و عبارتی قابل تبادل و جایگزینی با هم باشند  و ترادف تام – هر چند وجود آن در میان زبانها محال نیست – اما بسیار به ندرت تحقق پیدا می کنند اینگونه کلمات همچون اشیای گرانبها و نفیسی هستند که بذل و بخشش در مورد آنها به آسانی برای زبان امکان پذیر نیست و در صورتی هم که تحقق پیدا کند معمولاً زمانی کوتاه و محدود دوام می آورند، زیرا حصاری که از پیچیدگی و از رنگهای عاطفی و

اقوالُ عُلماءِ اللغه حول الترادف فی اللغه العربیه و ذکر نماذجَ من الترادف

انفعالی بر گرد مدلول و معنای کلمات مترادف کشیده می شود چندان دوام نیاورده، به زودی ارکان ان فرو می ریزد و به سرعت تفاوتهای معنایی دقیقی که میان کلمات مترادف وجود دارد، آشکار می شود به گونه ای که هر یک از این کلمات مترادف متناسب با یک جنبه از جنبه های گوناگون مدلول و نشانگر همان جنبه می شود.(۳)