توضیحات

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

دانلود پایان نامه و پروژه پایانی با موضوع جدید بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

پس از دیدن متن و فهرست پایان نامه بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق میتوانید نسبتبه خرید آنلاین و دانلود فایل مورد نظر اقدام فرمایید میتوانید تغییراتی در متن پایان نامه ایجاد نمایید و یا از بعضی از فصل های پایان نامه مثل روش تحقیق پیشینه تحقیق بیان مسئله و یا منابع پایان نامه حقوق استفاده فرمایید با آرزوی موفیقت برای دانشجویان عزیز

حقوق شهروندی، به عنوان واژه ای جدید که در سالهای اخیر از ادبیات غرب وارد ایران شده، دارای انواع مختلفی است و از جمله آنها حقوق قضائی شهروندی می باشد که در سه حوزه قضاء شهادت و اقرار، بیانگر حقوق متهم، شاکی و شهود بوده و طبق این حقوق،

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

قضات، ضابطین دادگستری و دیگر مجریان عدالت در دستگاه قضائی ملزم به رعایت حقوق این گروه از افراد هستند. بررسی آیات قرآن و روایات نقل شده از ائمه معصومین (ع) نشان

می دهد که دین اسلام به نحوی جامع، بیانگر حقوق قضائی شهروندی است و با قرار دادن مسئولیت خطیر قضاوت بر عهده قضاتی شایسته و عادل و با بیان دستورات و تعالیم خاص در این خصوص از مهمترین منابع حقوق قضائی شهروندی در حقوق موضوعه می باشد.

قانون اساسی ایران حقوق شهروندی را تحت عنوان حقوق ملت در خود جای داده و اصل هائی از آن که حقوق قضائی را بیان نموده، دارای ضمانت اجرائی در قانون مجازات اسلامی می باشند. همچنین دیگر قوانین از جمله قانون آئین دادرسی کیفری و ماده واحده قانون

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی نیز نمایانگر توجه ویژه قانونگذار به

حقوق قضائی شهروندی است، هر چند در این قوانین نواقصی به چشم می خورد. از طرفی در این قوانین به حقوق متهم بیش از دیگر افراد پرداخته شده است که این مسئله نشان می دهد که حتی در خصوص فردی که تحت عنوان متهم وارد دستگاه قضائی می

شود همچنان به دید یک شهروند که حقوقی دارد، نگریسته می شود که قوانین موضوعه

از این حیث کاملاً منطبق با موادی از اسناد بین المللی چون اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین الملل حقوق مدنی و سیاسی و اعلامیه حقوق بشر و شهروند فرانسه که

حقوق قضائی را مطرح می نمایند، می باشد. اما از آنجا که شاکی و شهود نیز، شهروند

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

یک جامعه محسوب می شوند و در قوانین موضوعه ایران حقوق آنها کمتر مورد نظر قرار گرفته است، از این رو بازنگری در قوانین و جبران کاستی های آن لازم به نظر می رسد.
کلید واژه ها: حقوق/ قضائی/ شهروندی/ قضا/ شهادت / اقرار
تحقیق به روش کتابخانه ای صورت گرفته است.

۱۰۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده
فصل اول : کلیات
مقدمه ۲
۱-۱- اهمیت موضوع ۳
۱-۲- هدف تحقیق ۴
۱-۳- روش تحقیق ۴
۱-۴-پیشینه تحقیق ۴
۱-۵- سوالات تحقیق ۵
۱-۶- فرضیه های تحقیق ۵
۱-۷- علائم اختصاری تحقیق ۶

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۱-۸- واژگان تحقیق ۶
۱-۹- تاریخچه حقوق شهروندی ۱۰
۱-۹-۱- در غرب ۱۰
۱-۹-۲- در ایران ۱۲
۱-۱۰- رابطه حقوق شهروندی و حقوق بشر ۱۸

فصل دوم : بررسی حقوق قضائی
مقدمه ۲۲
۲-۱- انواع حقوق شهروندی ۲۲
۲-۲-حقوق قضائی در اسلام ۲۵
۲-۲-۱- آیات ۲۹
۲-۲-۲- روایات ۳۲
۲-۲-۳- کلام فقها ۳۷

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۲-۳- حقوق قضائی در قوانین موضوعه ۳۹
۲-۳-۱- قانون اساسی ۳۹
۲-۳-۲- قوانین عادی ۴۲
۲-۴- ضمانت اجرائی رعایت حقوق قضائی شهروندی در قانون مجازات اسلامی ۴۴
۲-۵- امنیت قضائی و حقوق شهروندی ۴۸

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۲-۵-۱-ساختار دشتگاه قضائی و وظایف آن در نظام جمهوری اسلامی ایران ۴۹
۲-۵-۲- تأثیر امنیت قضائی در حفظ حقوق شهروندی ۵۱

فصل سوم : حقوق قضائی شهروندی در حوزه قضاء
مقدمه ۵۵
۳-۱- مرحله ی تحقیقات تکمیلی ۵۶
۳-۱-۱- اخذ تأمین ۵۶
۳-۲- اصول و مقرات کلی حاکم بر مرحله قضاء ۵۷
۳-۲-۱- حق دادرسی از سوی دادگاه صالح ، مستقل و بی طرف ۵۷

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۳-۲-۲- تساوی افراد در برابر قانون ۵۹
۳-۲-۳- اصل برائت ۶۰
۳-۲-۴- اصل قانونی بودن جرائم و مجازاتها ۶۳
۳-۲-۵- علنی بودن محاکمات ۶۵
۳-۲-۶- مستند و مستدل بودن احکام ۶۷
۳-۲-۷- حق داشتن وکیل ۶۸
۳-۳- حقوق شهروندی درحین صدور حکم ۷۰
۳-۳-۱- توجه به دلایل متهم ۷۰
۳-۳-۲- منع توقف در رسیدگی ۷۰

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۳-۳-۳- لزوم تفهیم اتهام و اخذ آخرین دفاع ۷۲
۳-۳-۴- ممنوعیت تأخیر در صدور حکم ۷۲
۳-۴- حقوق شهروندی بعد از صدور حکم ۷۴
۳-۴-۱- حق اعتراض به حکم ۷۴
۳-۴-۲- ممنوعیت انتشار حکم قبل از قطعیت ۷۶
۳-۴-۳- منع محاکمه مجدد ۷۷
۳-۴-۴- اعاده حیثیت و جبران زیان ناشی از تقصیر و اشتباه قاضی ۷۸

فصل چهارم : حقوق قضائی شهروندی در حوزه شهادت و اقرار
مقدمه ۸۲

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۴-۱- حقوق متهم قبل از اخذ اقرار ۸۳
۴-۱-۱- حفظ حریم خصوصی ۸۳
۴-۱-۲- نحوه احضار و باز جوئی از متهم ۸۵
۴-۱-۳- حق داشتن وکیل ۸۸
۴-۱-۴-لزوم تفهیم اتهام ۹۰
۴-۱-۵- تذکر به مواظبت در اظهارات ۹۲
۴-۲- حقوق شهود قبل از اخذ شهادت ۹۲
۴-۲-۱- تعریف و شرایط شاهد ۹۲

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۴-۲-۲- نحوه احضار و جلب شهود ۹۴
۴-۲-۳- نحوه تحقیق و استماع شهادت ۹۷
۴-۳- حقوق شهروندی (متهم و شهود) در حین اخذ اقرار و شهادت ۱۰۰
۴-۳-۱- حق سکوت ۱۰۰
۴-۳-۲- حق انکار و رجوع از اقرار و شهادت ۱۰۲
۴-۳-۳- حق داشتن مترجم ۱۰۴
۴-۳-۴- منع به کارگیری روشهای نامتعارف ۱۰۵

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۴-۳-۵- ممنوعیت سؤالات تلقینی ، اغفال و اکراه ۱۰۸
۴-۳-۶- ممنوعیت شکنجه و سوء رفتار ۱۰۹
۴-۳-۷- ممنوعیت هتک حرمت افراد ۱۱۳

فصل پنجم :نتیجه گیری و پیشنهادات
نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۱۶
فهرست منابع ومآخذ ۱۲۰

مقدمه
در دنیای امروز بحث از حقوق شهروندی،از جمله مباحثی است که بسیار مورد توجه دولتها وحتی خود افراد ملت قرار گرفته است وتحقق آن بهترین ملاک برای مشروعیت حکومت های مردم سالار محسوب می شود .

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

از این رو ، نه تنها تأمین حقوق شهروندی، که رعایت آن ونیز آشنا کردن مردم با این حقوق از جمله وظایف اساسی دولتها می باشد. هرچند که شاید در ابتدای امر به نظر برسد آنچه پیرامون حقوق شهروندی بیان می شود امری بدیهی است وباید از آن دفاع کرد ، اما نگاهی به واقعیت های اجتماعی نشان می دهد که تنها گفتمان از حقوق شهروندی به

معنای رعایت آن وبه منزله آشنایی افراد جامعه نسبت به حقوق خود نیست وهنوز در بخش هایی از جامعه احساس می شود که افراد تنها مکلفند در حالی که در مقابل تکلیفی که برای آنها وجود دارد ، حقوقی نیز باید برای آنها قائل بود.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

البته نگاهی به تاریخ نشان می دهد حتی در جایی که مردم با حقوق خود آشنایی نداشته اند، تلاشهایی را به منظور ایجاد حق برای خود ویا احقاق آن در مقابل حکومتهایی که به نوعی سعی در بی حق جلوه دادن وصرفا مکلف کردن آنها داشته اند، انجام داده اند.

اما در دوران معاصر، این امر رو به بهبود نهاده است ودیگر بی تکلیفی دولتها در مقابل افراد جامعه ، معنای خود را از دست داده خصوصا با تدوین قوانین ومقررات ، این حقوق به شکل

بارزتری جلوه کرده است ودر بسیاری از کشورهای مدرن ، آموزشها وآگاهیهای لازم به افراد داده می شود و با وضع ضمانت اجراهای کافی، به افراد جامعه این امکان داده می شود تا

با اطمینان بیشتری به مطالبه حقوق خود بپردازند، حتی میزان مشارکت افراد در فعالیت های مختلف سیاسی، اجتماعی و… می تواند بیانگر میزان توجه جامعه به حقوق شهروندی و ارزش نهادن به آن باشد.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۱-۱- اهمیت موضوع
از آن جا که حقوق شهروندی گستره بسیار وسیعی دارد ودر ابعاد مختلفی قابل بررسی است در این نوشته سعی بر آن شده است تا به یکی از انواع آن که حقوق قضایی است پرداخته شود. چرا که مهمترین مرجع احقاق حق ، دستگاه قضایی است وبرای اینکه

دستگاه قضایی بتواند به این وظیفه خود نائل گردد لازم است تا ابتدا حقوق قضایی خود افرادی که، به عنوان متهم، شاکی، شهودو… وارد دستگاه قضا می شوند تأمین گردد.
وبه علت آنکه حقوق قضایی شهروندی در حوزه های مختلفی می تواند مورد بررسی

وتحلیل قرار گیرد وبررسی همه آن موارد در یک نوشته امکان پذیرنیست لذا موضوع درسه حوزه قضا ، شهادت و اقرار که از جمله مباحث مهم در فقه امامیه هستند وبسیاری از قوانین موضوعه بر این سه امر منطبق می باشد ، محدود شده است.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

چرا که در منابع اسلامی همواره بر عدالت قضات ووظیفه سنگین ومهمی که بر دوش آنهاست تأکید شده ودر زمان ائمه معصومین (ع) ، خود آنها که منصب قضا را برعهده داشتند به بهترین طریق ممکن به صیانت از حقوق مردم می پرداختند. همچنین در خصوص اقرار وشهادت که همچنان به عنوان ادله اثبات دعوا در قوانین موضوعه مطرح است باید

دانسته شود در اخذ اقرار وشهادت، چه حقی برای شهود ومتهم می توان قائل شد. البته آنچه که مورد قصد است بررسی این موارد در فقه امامیه وحقوق موضوعه ایران است وآن گونه که در موضوع «بررسی حقوق قضایی شهروندی …… در فقه وحقوق» ذکر گردیده در این تحقیق، دیگر مذاهب اسلامی مورد بررسی قرار نمی گیرد .

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

از طرف دیگر هر چند که تا حد امکان اشاره به مواردی از اسناد بین المللی که بیانگر حقوق قضایی است شده ، این امر از جهت انطباق قوانین موضوعه با این اسناد است. بنابراین در زمینه حقوقی آنچه مورد تأکید وبررسی می باشد، حقوق قضائی شهروندی در حوزه قضاء شهادت و اقرار در حقوق موضوعه ایران است.

۱-۲- هدف تحقیق
هدف از این تحقیق بیان حقوق قضایی شهروندی وبه نوعی آگاهی یافتن به این نوع از حقوق شهروندی است. همچنین به منظور آشنایی با وظیفه قضات در جهت اجرای عدالت وآشنایی با حقوق متهم،شاکی وشهود، به بررسی قوانین ومقرراتی که در این خصوص

وضع شده اند، پرداخته می شود تا دانسته شود قوانین مدونه تا چه حدی حقوق قضایی شهروندی را مورد توجه قرار داده اند واین قوانین به چه میزان با آیات قرآن و روایاتی از ائمه معصومین(علیهم السلام)که در زمینه حقوق قضائی وجود دارد، منطبق می باشند.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت

۱-۳- روش تحقیق
انجام این تحقیق با روش کتابخانه ای واستفاده از کتب فقهی ، روایی، حقوقی و قانونی است که در این زمینه وجود دارد وبا جمع آوری منابع مختلف ومقالات به انجام تحقیق پرداخته شده است.

۱-۴- پیشینه تحقیق
مطرح شدن حقوق شهروندی به عنوان موضوعی جدید در سالهای اخیر ، مورد سخن بسیاری از محافل واهل قلم گردیده وکتبی در این خصوص تألیف و مقالاتی نیز نوشته شده

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

است. همچنین ،تازه بودن این موضوع دانشجویان را برآن داشته تا پایان نامه هایی پیرامون این موضوع بنگارند،که البته کتب ، مقالات وپایان نامه های تدوین شده در خصوص حقوق شهروندی، به میزان محدودی بوده و این امر، خود سبب ایجاد محدودیت در یافتن منابع بوده است.

۱-۵- سؤالات تحقیق
سؤالاتی که در این تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد:
۱-آیا حقوق قضایی شهروندی در اسلام نیز مورد توجه قرار گرفته است؟
۲- با توجه به تازه بودن حقوق شهروندی آیا در قوانین موضوعه ایران این موضوع مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است؟وآیا از نظر حقوق قضائی شهروندی،حقوق موضوعه، منطبق بر منابع فقهی وروایی است؟

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۳- آیا الزامی در جهت رعایت قوانین مربوط به حقوق قضایی شهروندی وجود دارد؟
۴- آیا در حوزه ی قضاء،حقوق شهروندی فقط محدود به متهم می باشد؟
۵- آیا فردی که به عنوان متهم وارد مرحله تحقیقات می شود همچنان حقوق شهروندی را داراست؟
۶- آیا حقوقی برای یک فرد تحت عنوان شاهد وجود دارد؟

۱-۶- فرضیه های تحقیق
۱- حقوق قضایی شهروندی در اسلام همانند دیگر حقوقی که برای افراد وجود دارد مورد توجه قرار گرفته است.

۲- قوانین موضوعه ایران نه تنها جامع این نوع از حقوق شهروندی است بلکه به طور کامل منطبق بر منابع فقهی وروایی می باشد.

۳- به علت آنکه قوانین مربوط به حقوق قضائی شهروندی در ارتباط با حفظ شخصیت و احترام به ارزشهای والای انسانی است،در قوانین ایران ضمانت اجرایی آن نیز،پیش بینی شده است.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۴- از آنجا که قضاوت مهمترین مرحله ی دادرسی است،به منظور رعایت حقوق شهروندی در حوزهء قضاء،نه تنها متهم، بلکه شخص شاکی نیز دارای حقوق ویژه وخاصی می باشد.
۵- اگر فردی مرتکب جرمی شود ، همچنان به عنوان یک شهروند در سایه حمایت قانون قرار می گیرد.

۶- از آنجا که شهادت در اثبات وقایع دارای ارزش زیادی است، در نتیجه شهودی که برای ادای شهادت حاضر می شوند ، دارای حقوقی می باشند که باید رعایت گردد.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

۱-۷- علائم اختصاری تحقیق
قانون اساسی جمهوری ایران ق.ا.ج.ا
قانون آئین دادرسی کیفری ق.ا.د.ک
قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی وانقلاب ق.ا.د.د.ع.ا
قانون مدنی ق.م
قانون مجازات اسلامی ق.م.ا

۱-۸- واژگان تحقیق
الف )حق
حق در لغت به این معانی آمده است: «ثابت، که انکار آن روا نباشد، درست ، صحیح وصواب.»(دهخدا، ۱۳۷۳، ۸۰۲۷،ج۶)همچنین در معنی آنچه فرد یا پدیده ای سزاواری آن را دارد به کار می رود.(بلوچ،۴۵۰،۱۳۷۹)

حق در اصطلاح عبارتست از: «توانایی که شخص بر چیزی یا بر کسی داشته باشد.» (لنگرودی،۱۳۸۱ ،۱۶۶۹،ج ۳ )
ودر اصطلاح فقه : «حق نوعی است از سلطنت برچیزی متعلق به عین.» (مرعشی،۱۹،۱۳۷۰) گفته شده حق درفقه:«نوعی رابطهء قانونی است که سبب سلطه بر چیزی شود.» (جرجس ،۱۹۹۶م،۱۴۰) وبردوقسم میباشد:حق ا… و حق الناس.(غدیری،۱۳۶،۱۴۱۸)

حقوق جمع حق می باشد خواه حق جزئی باشد خواه کلی، خواه حق الله باشد خواه حق الناس، خواه حقوق فردی و خواه حقوق عمومی باشد.» ( لنگرودی، همان، ۱۷۱۶ )
ب ) قضایی
در تعریف این واژه در ترمینولوژی اینگونه آمده است:

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

این واژه در معانی مختلفی بکار رفته است: ( لنگرودی، ۱۳۷۰، ۵۴۸ )
۱- منسوب به یک دادگاه معین در این معنی مقابل داورانه بکار رفته است.
۲- منسوب به صلاحیت دادن حکم به استناد حق و اختیار در این صورت شامل مورد داوری هم هست.

۳- صفت مسائل قابل طرح در دادگاه
۴- در مقابل امور حسبی بکار می رود و در اینصورت صفت مسائل ترافعی است.
ج ) شهروندی

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

در تعریف واژه شهروند در فرهنگ فارسی امروز چنین آمده است: « کسی که اهل یک کشور باشد و از حقوق متعلق به آن برخوردار باشد. » ( صدر افشار، ۱۳۷۳، ۱۲۵ )
و نیز در تعریف آن گفته شده: « شهروندان ساکن شهر که از حقوق و مزایای مدنی متساوی بهره ور می شوند. شهروندی حالت انسانی است که از آن حقوق و مزایا که

گفته شد برخوردار است هرچند که در دولت شهر نباشد یعنی ساکن کشور بزرگ باشد. در این زمان مترادف تبعه کشور بکار می رود. ( لنگرودی، همان، ۲۳۱۷ )
در فرهنگ علوم سیاسی آمده است: « شهروند کسی است که از حقوق و امتیازات مندرج در قانون اساسی یک کشور استفاده کند. » ( آقا بخشی، ۱۳۶۳، ۴۹ )
در فرهنگ علوم اجتماعی: « شهروندی موقعیت حقوقی تعیین شده توسط دولت است.

امروزه حقوق و مسئولیتهای برابر به همه شهروندان اختصاص داده می شود، چرا که وجود شهروندان درجه دوم بر مبنای محل تولد، اقامت، جنسیت، اعتقاد، رفتار و نژاد دیگر قابل پذیرش نیست.» ( پیرو، ، ۳۳۲ )

در فرهنگ درآمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی اینگونه بیان شده است: « شهروندی رابطه ای میان فرد و دولت است که شامل عضویت سیاسی کامل و وفاداری دائم نسبت به دولت
می باشد.» ( ساروخانی،

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

د ) حقوق شهروندی
در تعریف حقوق شهروندی می توان گفت :
« حقوق شهروندی حقوقی است برای اتباع کشور در رابطه با مؤسسات عمومی مانند حقوق سیاسی ، حق استخدام عمومی، حق انتخاب کردن و انتخاب شدن، حق گواهی دادن در مراجع رسمی، حق داور و مصدق واقع شدن. بنابراین واژه مذکور اعم از حقوق

سیاسی است.» (لنگرودی، ۱۳۷۳۰ )ونیز در تعریف آن گفته شده:«حقوق شهروندی آن بخش از حقوق اساسی است که در قانون اساسی هر کشوری شکل ملی به خود می گیرد وفقط شامل شهروندان همان کشور خاص است.» (www.wekipedia.org)
ه ) حقوق قضائی شهروندی

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

طبق آنچه در تعاریف واژه های قضائی و حقوق شهروندی ذکر شد می توان گفت منظور از حقوق قضائی شهروندی، حقوقی است برای اتباع یک کشور در دادگاهها و مراجع حل اختلاف.
و ) قضاء
قضا در لغت به معنی: « فرمان و حکم » آمده است. ( دهخدا، همان، ۱۵۵۳۸، ج ۱۱ ) قضاء در فقه طبق قول صاحب جواهر(ره) «ولایت بر حکم شرعی برای کسی است که اهلیت فتوا در قوانین شرعی را داشته باشد.»(نجفی،بی تا، ۸ ،ج۴۰)وشهید ثانی(ره) قضاء را به معنی حکم کردن میان مردم دانسته است.(جبعی عاملی،۳۶۱،۱۴۲۰،ج۱)

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت

همچنین واژهء قضاء در قرآن طبق آیه ۱۷ سورهء جاثیه در معنی « حکم » به کار رفته است،«…..ان ربک یقضی بینهم یوم القیامه ……»(خداوند درمورد نزاع واختلاف آنها روز قیامت”حکم” خواهد کرد.)
این کلمه اصطلاحا در معانی ذیل بکار رفته است:(لنگرودی، ۱، ۵۴۸،۵۴۷ )
۱ – اختیار و توانایی احقاق حق و فصل خصومت.
۲ – مجموع سازمانها و مراجعی که اختیار احقاق حق و فصل خصومت در دست آنان می باشد.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت 

۳ – صلاحیت یک سازمان و مرجع، برای احقاق حق و فصل خصومت.
۴- سازمان مرجع دائمی صلاحیت دار برای حل اختلافات بین المللی که در مقابل داوری بین المللی بکار می رود.
۵ – در یک تعبیر وسیع و نارسا به معنی قدرتهای بکار رفته از طرف یک دولت در مورد معین را گفته اند.
۶ – مجموع صلاحیت های یک سازمان بین المللی.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

ز ) شهادت
شهادت در لغت به معنی: « آگاهی یافتن بر چیزی، گواهی دادن بر کسی، ادای شهادت، خبر درست و آگاهی قاطع می باشد.» ( دهخدا، همان، ۱۲۸۶۵، ج ۹ )
شهادت در اصطلاح فقهی : از فقهای امامیه، شهید اول (ره)، شهید ثانی (ره)، محقق حلی (ره) و علامه حلی (ره) تعریفی از شهادت ارائه نداده اند و کتاب شهادات را به بیان

صفات شاهد و دیگر امور اختصاص داده اند ولی صاحب جواهر(ره) بعد از بیان معنای لغوی شهادت، معنای اصطلاحی آنرا ذکر کرده ولی برای تعریف شهادت ، عرف را بهترین مرجع می داند و از نظر او شهادت

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت 

مسئله ای عرفی است.(نجفی،بی تا،۷،ج۴۱)
اما آنچه از تعریف شهادت در اصطلاح حقوقی در کتاب آقای شمس آمده، چنین است:
۱- شهادت اخبار و نقل واقعه ای است که پیش از آن در حضور شاهد رخ داده و احتمال صدق و کذب و اشتباه درک واقع در آن وجود دارد.

۲- بیان واقع، خواه شفاهی و در محضر دادگاه باشد یا کتبی باید ناظر رخدادهای محسوس شاهد باشد نه استنباط و عقیده او.

۳- شهادت باید به سود یکی از دو طرف دعوا باشد و از طرف شخص ثالث بیان شود.
اخباری که بیگانه ای، درباره وجود حق مورد نزاع و یا وقایعی که دلالت بر آن دارد، بیان می کند، شهادت است. ( شمس ۲۳، ج ۳ )

بررسی حقوق قضایی شهروندی

ح ) اقرار
اقرار در لغت به معنای: « به گفتن، چیزی را بر خود ثابت کردن، گواهی و شهادت، بیان و اذعان و اعتراف » آمده است. ( دهخدا، همان، ۲۶۷۱،ج ۲ )
اقرار در اصطلاح عبارتست از: « اخبار به زیان خبر دهنده ( یا به ضرر موکل او ) از وضعی موجود اصالتاً یعنی هدف از اخبار در درجه اول ضرر اوست ولی تبعا ممکن است سودی هم برای او داشته باشد. » (لنگرودی، ۱، ۹۶)

اقرار در اصطلاح فقهی به این معنی است:«خبر دادن به حقی به نفع دیگری وبه زیان خود.»(غدیری،۳۴،۱۴۱۸)

۱-۹- تاریخچه حقوق شهروندی
۱-۹-۱- در غرب
اصطلاح حقوق شهروندی در دوران معاصر مولود تحولات پس از جنگ جهانی دوم در سطح کشورهای غربی و در محیط روابط بین الملل می باشد. شهروند به مفهوم امروزی آن هیچ نشانی در تمدن روم و یونان باستان ندارد و مفهومی است که در جهان غرب و در قرون

جدید مطرح شده است و آن محصول رشد اجتماعی است که در زمانهای باستان وجود نداشته است.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار

آنچه می توان از عهد باستان در غرب گفت، نظام مسلط برده داری در دولت روم و یونان باستان بوده و شهروندان محدود به اشراف، زمین داران، تجار، افسران و امراء ارتش می شده و مهمترین مسئله ای که در این دوران در خصوص شهروندی وجود دارد، سخن

ارسطو در کتاب « سیاست » است که می گوید: « نباید بپنداریم که هر شهروند متعلق به خویشتن است، زیرا همه ایشان به دولت تعلق دارند. » و نیز می گوید: « هر شهروندی باید معتقد شود که هستی اش تنها برای سود او نیست، بلکه همه شهروندان به کشور تعلق دارند. » ( موحد، ۱، ۱۱۱و۱۱۰ )

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فق

« مفهوم شهروندی در دوران معاصر غرب با تلاشی از ماکیاول و هابز آغاز شد و به دنبال تعریف جدیدی از انسان بود که با تعریف شهروند در جامعه فئودالی متمایز بود. بحث از حقوق طبیعی بشر در حقیقت مقابله ای بود با قیمومت فئودالها و کلیسا بر تابعین کشورشان.

افراد عادی جامعه در اثر تحولات رنسانس از حالت وابستگی به فئودالها و زمین داران خارج گردیدند و به تدریج آزادی افراد در تجارت، کسب و صنعت از طرق غیر از کشاورزی موجب ظهور نظام سرمایه داری در غرب گردید در این دوران دانشمندان در پی پیروزی خرد انسان

بر باورهای سنتی بشر بودند، این دوره که به مدرنیته شهرت یافته به همراه تحولات مهم در شیوه های تولید، تجارت و کسب ثروت، اندیشه سلطه جامعه مدنی بر دولتها را به وجود آورد و تقویت کرد.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت

غایت اندیشی ( قیامت ) به کناری رفت و محرک انسان همان امیال و عواطف او معرفی شدند و حقوق طبیعی او بر امیال طبیعی او بنیان گشت، تقدم حقوق بر وظایف یکی از مفروضات فکری این دوران است.

بطور خلاصه می توان گفت محوریت ادراک و خرد آدمی جایگزین وحی، امیال و غرائض او بجای فطرت ، صیانت نفس،جایگزین حس نوع دوستی مذهبی و برتری فرد، جایگزین تقدم منافع جمع بر فرد گردید. چهره اروپا در طی چهارصد سال تحولات فکری به تدرج عوض شد،

کلیسا و دین به کلی از حکومتها فاصله گرفت و جدا شدند و بلکه آزادی ادیان و تبلیغات ضد دینی نضج گرفت.» ( جونز، ۱۰، ۲۴۷، ج۳ )
سرانجام در ۲۶ اوت ۱۷۸۹ اعلامیه حقوق بشر و شهروند فرانسه توسط مجلس مؤسسان فرانسه به تصویب نمایندگان ملت فرانسه رسید.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار

این اعلامیه، بیانگر پایان نظام سنتی و طلایه دار دوران جدید در فرانسه و یکی از متون بنیادین نظام حقوقی آن می باشد و در امتداد فرمان چهاردهم و یازدهم آگوست ۱۷۸۹ دایر بر الغاء نظام فئودالی به تصویب رسید و بعنوان مقدمه اولین قانون اساسی انقلاب فرانسه

مصوب۱۷۹۱ مورد استفاده قرار گرفت. در طول قرن نوزدهم این اعلامیه الهام بخش اسناد مشابهی در کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین بوده است، همچنین به تنظیم کنوانسیون اروپایی حقوق بشرکه در چهاردهم نوامبر ۱۹۵۰ در رم به امضاء رسید، کمک کرد. (کاتوزیان،۱۳، ۲۳۳ )

۱-۹-۲- در ایران
از آن جا که « واژه شهروند ، ترجمه لغت citizen می باشد که از واژه لاتینی «سیویتاس » مشتق شده است و این واژه در زبان لاتینی تقریبا معادل کلمه پولیس در زبان یونانی است، پولیس یا شهر ، تنها مجتمعی از ساکنین نیست بلکه واحد سیاسی و مستقل

است وشهروند کسی است که به آن واحد سیاسی تعلق دارد و شرایط لازم را برای مشارکت در اداره امور عمومی دارا می باشد » ،(روبر ، ۱،۱۰ ) می توان گفت «شهروندی» ریشه ای در فرهنگ ایران ندارد ، بلکه ریشه در تحولات فکری واجتماعی مغرب زمین دارد.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار 

با این حال هر چند این واژه در ایران کاربردی نداشته اما توجه به حقوق شهروندی در ایران دارای قدمتی بس طولانی تر از غرب می باشد به طوری که می توان با کمی اغماض نقطه آغازین آن را مربوط به دوران کوروش کبیرپادشاه هخامنشی دانسته و سیر تحول حقوق

شهروندی در ایران را از آن زمان مورد بررسی قرار داد و وی را نه تنها نخستین پایه گذار و مدافع حقوق بشر،قبل از ظهور اسلام، بلکه با توجه به حقوقی که برای افراد تحت سیطره حکومتش قائل بود ، او را نخستین پایه گذار حقوق شهروندی می توان شمرد.

مرحوم علامه طباطبائی در تفسیر المیزان ج ۲۶ ، این مطلب را ذکر کرده اند که « ذوالقرنین همان کوورش کبیر از ملوک هخامنشی در فارس است … »

چرا که اگر ذوالقرنین قرآن مردی مؤمن وبه دین توحید بوده واگر پادشاهی عادل ورعیت پرور که دارای رأفت واحسان است ، بوده، کورش نیز چنین بوده است ، وی بر هر قومی ظفر پیدا می کرده از مجرمانشان گذشت نموده وبر بزرگان وکریمان آنها ترحم وخائنین ومفسدین را مجازات می نموده است.(طباطبایی ، ۱۳۵۴، ۳۰۶-۳۰۴)

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

کوروش در سال ۵۳۸ قبل از میلاد به بابل لشکر کشی می کند وآن در حالی است که آوازه ظلم و جور پادشاه آن بخت النصر در جهان پیچیده بود ، پادشاهی که با دست خود با خنجر مرصع چشمان پادشاه فلسطین را از کاسه بیرون کشید ومعبد سلیمان را آتش زد ودستور داد زبان وچشم اسرای یهود را بریدند وبیرون کشیدند. در چنین موقعیتی کوروش وسربازان

آزادی بخش اوبه پایتخت بابل وارد می شوند وبعد از ورود به شهر باستانی بابل ، برای آزادی ملل مختلف از اسارت بابلی ها فرمانی صادر کرد که به موجب آن بالغ بر چهل هزار نفر از قید اسارت بابلیها آزاد شدند وبه سرزمین خود مراجعت کردند متن فرمان مذکور ۲۵ قرن پیش به زبان بابلی صادر شده وبه سال ۱۸۷۹ م در حفاری بابل کشف شد.

این فرمان از نظر اهمیت موضوع وتفویض حقوق اجتماعی وآزادی به ملل تابعه در آن عصر چنان حائز اهمیت است که در محافل حقوقدانان جهان، به عنوان منشور آزادی تلقی شده است. فرمان مزبور معروف به اعلامیه کوروش میباشد که متن آن بدین شرح است:
«منم کوروش شاه جهان، شاه بزرگ، شاه نیرومند….. هنگامی که من به آرامش به بابل

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق

درآمدم ….. کاخ شاهی را جایگاه فرمانروایی قرار دادم …… سپاه بی شمار من ، بی مزاحمت در میان شهر بابل حرکت کرد، من به هیچ کس اجازه ندادم که سرزمین سومر واکد را دچار هراس کند، من نیازمندی های بابل را و همه پرستش گاههای آنان را درنظر گرفتم ودر بهبود وضعشان کوشیدم…. شهرهای مقدس آن سوی دجله را که مدتی دراز

پرستش گاههایشان دستخوش ویرانی بود تعمیر نمودم وپیکره خدایانی را که جایگاه آنان در میان آنها بود به جای خودشان باز گرداندم ودر منزلگاهی پایدار جای دادم. من همه ساکنان آنها راگرد آوردم و خانه هایشان را به آنان باز پس دادم…..»(آزاد،۱۳۹، ۵۵-۵۴)

در اسناد به دست آمده از تخت جمشید در لوح های معروف به الواح گنجینه پرداخت دستمزد کارگرانی که در املاک شاهنشاهی کار می کرده اند، ذکر شده است و حتی برای کارگران ، تسهیلات ویژه ای مانند مرخصی زایمان وجود داشته و حتی در برخی

مشاغل مانند کارگاههای خیاطی ، زنان سرگروه کارگران مرد و زن بوده اند.(رومان،۱۶۴، ۶۹)

طبق آنچه درتاریخ ذکر شده کوروش با پادشاهان مغلوب به مهربانی رفتار می کرد ودر مواقع مشکل به یاری آنها می رفت با مذهب و معتقدات افراد کاری نداشت وآنها در انتخاب آزاد بودند و وی به آداب مذهبی آنها احترام می گذاشت چنانچه بعد از فتح بابل هر چه از پیروان مذاهب مختلفه به غارت برده و به بابل آورده شده بود همه را پس داد .

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اق

شهرها وممالکی که تحت تسلط او در می آمدند در معرض قتل وغارت واقع نمی شدند به طوری که مردم او را مخلوق فوق العاده و برانگیخته ازطرف خدا می دانستند. در نتیجه باید گفت در آن دوران امنیت کشورهای پهناور ایران حفظ می شده وظلم وتعدی به مردم نمی شده است.

بررسی حقوق قضایی شهروندی در حوزه قضا، شهادت و اقرار در فقه و حقوق</h5