توضیحات

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

دانلود پایان نامه و پروژه پایانی با موضوع جدید بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

پس از دیدن متن و فهرست پایان نامه ببررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه میتوانید نسبت

به خرید آنلاین و دانلود فایل مورد نظر اقدام فرمایید میتوانید تغییراتی در متن پایان نامه ایجاد نمایید و یا از بعضی از فصل های پایان نامه مثل روش تحقیق پیشینه تحقیق بیان مسئله و یا منابع پایان نامه حقوق استفاده فرمایید با آرزوی موفیقت برای دانشجویان عزیز

چکیده
وصی به عنوان آخرین اراده موصی در انتخاب شخصی امین،سمت نمایندگی درامور مربوط به وصایت را بعداز مرگ موصی عهده دارخواهد بود.
وظایف واختیاراتی راکه برای وصی می توان درنظرگرفت در واقع همان وظایف واختیاراتی است که موصی درزمان حیات خود قادربه انجام آن بوده است.
دراین رساله وظایف واختیارات وصی مورد پژوهش قرارگرفته،که اعمال محوله به او را می توان در دو حالت تصورنمود.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

حالت اول)زمانی است که آن امورازطرف موصی برای وصی مشخص شده است که در این حالت وصی با توجه به وظایف تعریف شده از طرف موصی به انجام آن امور می پردازد که در مورد این وضعیت دیگرجای بحثی وجود نخواهدداشت.

حالت دوم)زمانی است که وظایف واختیارات ازجانب موصی برای وصی تصریح نشده است.
هدف اینجانب ازاین پژوهش،بررسی دقیق وظایف واختیارات وصی در حقوق ایران وفقه سنت وتـأمل این موضوع که محدوده وظایف واختیارات وصی درصورت تصریح و عدم تصریح توسط موصی،در چه محدوده ای می باشد؟

نتیجه ای که از این بررسی هاحاصل شده این بودکه :
درنظام حقوقی ایران وفقه سنت احساس خلأیی می شود که پیشنهاد می شود برای برون رفت ازاین نابسامانی،قانونگذاردرقانون وفقها درفقه،به صورت تفصیلی ومجزا به این موضوع بپردازند

۱۳۲صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع و پاورقی دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

فهرست مطالب

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۶
مقدمه ۷
– اهمیت تحقیق ۸
– پیشینه تحقیق ۹
– سؤالات تحقیق ۹
– سئوالات اصلی تحقیق ۹
– سئوالات فرعی تحقیق ۱۰

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

– سازماندهی تحقیق: ۱۰
ـروش تحقیق: ۱۱
ـ مشکلات تحقیق: ۱۱

بخش اول:چهارچوبهای مفهومی و نظری وصیت.. ۱۴
طرح بحث:…………………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۵
فصل اوّل: مفهوم، اقسام و ارکان وصیت ۱۵
گفتار اوّل: مفهوم وصیت ۱۳
مبحث اوّل: وصیت در لغت.. ۱۳

مبحث دوّم: تعریف اصطلاحی وصیت ۱۶
مبحث سوم: تعریف وصیت از دیدگاه قانون ۱۴
گفتار دوّم: اقسام وصیت و ماهیت حقوقی آن ۱۶
مبحث اوّل: وصیت تملیکی ۱۷
مبحث دوّم: وصیت عهدی ۱۸
مبحث سوم: ماهیت حقوقی اقسام وصیت ۱۹
بند (۱) ماهیت حقوقی وصیت تملیکی………………………………………………………………………………………۲۴
بند (۲) ماهیت حقوقی وصیت عهدی ۲۶
گفتار سوم: ارکان وصیت و شرایط آنها ۲۳
مبحث اوّل: موصی ۲۳
مبحث دوّم: وصی ۲۴
مبحث سوم: موصی له ۲۹
مبحث چهارم: موصی به ۳۲

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

فصل دوّم: انعقاد وصیت عهدی ۳۵
گفتار اوّل: شرایط موصی ۳۶
مبحث اوّل: شرایط عام موصی (اهلیت عام) ۳۷
مبحث دوّم: شرایط خاص موصی (اهلیت خاص) ۴۰
بند(۱) موصی نباید قبل از وصیت، اقدام به خودکشی کرده باشد. ۴۰

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی 

بند(۲) موصی باید اختیار در تعیین وصی برای صغار را داشته باشد ۴۰
گفتار دوّم: شرایط وصی ۴۱
مبحث اوّل: اهلیت وصی ۴۱
بند (۱) وضع خاص غیر رشید: ۴۳
بند (۲) وصایت محجور همراه با رشید ۴۳
مبحث دوّم: توانایی وصی ۴۴
مبحث سوم: عدالت وصی ۴۵
مبحث چهارم: اسلام ۴۷
مبحث پنجم:زمان اعتبار شرایط وصی ۴۸
– وضعیت وصایت اشخاص حقوقی……………………………………………………………………………………………..۵۱

بخش دوم:اجرا و اتمام وصایت عهدی ۴۶
طرح بحث:…………………………………………………………………………………………………………………………………………….۵۶
فصل اول: اجرای وصیت عهدی ۴۸
گفتار اول:‌ اختیارات و محدودیت‌های وصی ۵۸

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

مبحث اول: اختیار قبول و رد وصایت و الزام اجرای آن ۵۸
مبحث دوم:‌ عدم امکان تفویض وصایت به دیگری و انتخاب وکیل توسط وصی ۶۱
مبحث سوم: تعیین حق‌الزحمه برای وصی ۶۵
گفتار دوم: وظایف و تکالیف وصی(واحد-متعدد) در مقام اجرای وصیت عهدی ۶۸
مبحث اول:وظایف و تکالیف وصی در وصایت بر اموال ۷۲
بند (۱) حفظ و اداره ترکه (تصفیه ترکه) ۷۳
الف) مهر و موم ترکه: ۷۵
ب) تحریر ترکه: ۷۶
ج) تقسیم ترکه: ۷۷
بند (۲) امور مربوط به ثلث ۷۹

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

الف) وصیت به واجبات مالی ۸۳
ب) وصیت به واجبات بدنی ۸۵
بند (۳) ادای دیون : ۸۶
بند (۴) طرح دعوی : ۷۷
الف) مطالبه دیون موصی توسط وصی : ۹۳
ب) دفاع از وصیت و درخواست تنفیذ آن: ۹۴
بند (۵) تسلیم موصی به : ۹۶
مبحث دوم: وصایت بر اشخاص؛وظایف وتکالیف وصی در وصایت بر اشخاص ۹۸

بند (۱) سرپرستی محجورین ۱۰۱
بند (۲) اداره اموال مولی علیه ۱۰۶
الف) خرید و فروش اموال مولی علیه ۱۰۷
ب) تجارت با مال صغیر ۱۰۹
ج) تحویل اموال به صغیر پس از خروج از ولایت: ۱۱۱
گفتار سوم: تعدد اوصیاء ۱۱۴
مبحث اول: حالت اجتماع اوصیاء متعدد ۱۱۶
بند (۱) حالت اطلاق اوصیاء متعدد ۱۱۷
بند (۲) تصریح به اجتماع اوصیاء متعدد ۱۲۰
بند (۳) اجتماع وصی صغیر و وصی کبیر ۱۲۲
مبحث دوم: حالت استقلال اوصیاء متعدد ۱۲۵

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

بند (۱) استقلال عرضی اوصیاء متعدد ۱۲۶
بند (۲) استقلال طولی یا ترتیب اوصیاء متعدد: ۱۲۷
مبحث سوم: مسئولیت اوصیاء متعدد: ۱۲۸
فصل دوّم: اتمام وصایت…………………………………………………………………………………………………………………۱۳۲
گفتار اول: موجبات قهری زوال وصایت عهدی ۱۳۳
مبحث اول:‌ فوت وصی ۱۳۳
مبحث دوم: اتمام وصایت بانتقاء موضوع آن ۱۳۵
مبحث سوّم: موجبات عزل وصی ۱۳۶
بند(۱):‌ خیانت وصی در اجرای وصیت عهدی ۱۳۶

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

بند(۲): عجز وصی در انجام امور وصایت ۱۳۸
گفتار سوم: اتمام وصایت و ضمانت اجرای اعمال وصی … ۱۴۲
مبحث اول: عدم اجرای وصایا توسط وصی: ۱۴۲
مبحث دوم: وضع خاص اعمال حقوق وصی ۱۴۴
مبحث سوم: ضمان وصی نسبت به اموالی که در تصرف دارد ۱۴۶
نتیجه:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………۱۴۹
منابع و مأخذ ۱۵۳

مقدمه
انسان آرزو می‌کند که در لحظات آخر زندگی روی ماحصل تلاش یک عمرخود تصمیمی عاقلانه و مفید بگیرد، و چون این تصمیم عملأ آخرین تصمیم او است؛ راجع به آن

می‌اندیشد، بارها تصمیم خویش را ا صلاح میکند تا علاوه بر اینکه به حال ورثه او سودمند باشد نیازمندیهای او را هم برآورده کند. به همین جهت از قدیم الایام اندیشه وصیت کنندگان راه حلهای فراوانی را در مورد وصیت پیدا کرده و در معرض عمل نهاده اند و هر گروهی یکی از آنها را پسندیده‌اند؛ در نتیجه هر قسم از اقسام وصیت با حاجتی از احتیاجات و وضعی از اوضاع متناسب بوده و در سایه جذب مناسبات اقسام گوناگون وصایت پدید آمده است.

وصیت اعم از تملیکی یا عهدی به عنوان یک نهاد و تاسیس حقوق خصوصی، یکی از مصادیق احوال شخصیه است. دو مقوله «ارث» و «وصیت» دارای ویژگی و قواعد به هم پیوسته می‌باشند و آن اینکه سبب تصرف ومالکیت ،اداره و سلطه وراث یاوصی بر اموال و اقارب مورث یاموصی بعد ازحیات آن دو می شود.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

دروصیت عهدی وصی به عنوان نماینده وامین موصی در اجرای وصایا دارای وظایف و اختیاراتی است که آنهارا در دو منظر می‌توان مورد نقدوبررسی قرارداد: ابتدا وظایف مربوط به امور مالی موصی که وصی خود را موظف به انجام امور مالی میداند که بعد از فوت او بر دین یا بر ترکه و یا بر بدهکاران او مانده است.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

مرتبه بعدی از اختیارات و وظایف وصی مربوط به سرپرستی و نگهداری از صغار و محجورانی می‌باشد که از اقارب و نزدیکان موصی بوده و موصی شخصی را برای تربیت و نگهداری آنها در نظر گرفته است.

سؤالی که در قست وصایت بنظر میرسد این است، که آیا وظایف و مسئولیتهای وصی ازنظرقانون ویاموصی مشخص ومعین می باشد ؟ یعنی اینکه وصی در اجرای امورموجود

فقط تابع به انجام فرایضی می‌باشد که از طرف موصی وقانون به او محول شده و یا اینکه اختیار و وظایف او در امر وصایت بطور مطلق می‌باشد و وصی نسبت به تمام اموری که بعد از فوت موصی وجود دارد اختیار تام و کاملی دارد؟

قانون مدنی اختیارات و وظایفی را برای وصی در نظر گرفته است.

با توجه به مواد۱۱۹۱,۱۱۸۳,۵۸۵می‌توان چنین استنباط کرد، که قانونگذار سعی داشته به صورت کلی و اجمال این وظایف را برای وصی در نظر گیرد. حال اینکه برای آخرین خواسته‌های یک فرد قبل از فوت چنان توجه خاصی بدان دارد که در تدوین قانون مدنی

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

بخشی را به آن اختصاص داده است،که البته عدم ذکر تمامی اختیارات برای وصی و انجام اموری به غیر از آنچه در قانون آمده توسط وصی، به نظر خالی از اشکال می‌باشد.
درفقه خصوصأ فقه اهل سنت – باتوجه به پویایی فقه ونیارمندیهای تازه درجوامع بشری –

نتوانسته همسوبااین تحوّل مسائلی نودرپاسخ ورفع این نقص بیان دارد,که این نواقص رادربحث وصیت خصوصأدر قسمت وصیت عهدی درجائیکه مربوط به وظایف واختیارات وصی می باشد, ظهوری بیشتر دارد.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

دراین رساله سعی شده تا به بحث وبررسی مسائل موجوداعمال وصی در حقوق ایران وفقه اهل سنت پرداخته شود ودرآخرارزیابی کلی ازمسائل موجود,همراه باانتقادوپیشنهاداتی ازوضعیت موجودرجهت بهبود، برای همگام شدن این مسائل با نیازمندهای جامعه بشری دربحث وصیت و وصی به عمل خواهد آید.

– اهمیت تحقیق
قواعد اختصاصی وصیت در قانون مدنی بیان شده که مباحث مهمی را از نظر قضایی بوجود آورده است؛چنانکه قضات و وکلای دادگستری یکی از پیچیده‌ترین دعاوی محاکم حقوقی را پرونده‌هایی می‌دانند که در آن مدعی یا مدعی علیه برای اثبات دعوی یا دفاع از آن به وصیت نامه استناد کرده‌اند.

قواعد مربوط به وصیت و مطالعه آن در عین حال که به خودی خود فنی و دشوار است، از نظر آگاهی بر سایر مشکلات حقوق مدنی نیز بسیار مفید خواهد بود؛به همین دلیل است که در کتب حقوقی،اعم از قدیم و جدید وصیت تقریباً مفصل‌ترین مبحث حقوق مدنی است.
امّا بحثی که در این میان مطرح می‌باشد، بحث وصایت و تعیین وصی است.

وصی به عنوان نماینده موصی بعد از حیات او که آخرین اراده‌های متوفی را به اجرا درمی‌آورد از جایگاه بالایی در بحث وصیت برخوردار است.
این رکن از ارکان وصیت فقط چند ماده را در قانون مدنی به خود اختصاص داده است و در این موارد فقط شرایط انتصاب او به عنوان وصی بیان شده است و نقش و نحوه دخالت وصی را به عنوان نماینده تام الاختیار بیان ننموده است.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

دین مبین اسلام به مذاهبی متعدد تقسیم شده که از نظر اصول اولیه، همگی از یک منشأ واحد که خدا و پیغمبر و قرآن می‌باشد پیروی میکنند؛ولی با توجه به گذشت قرنهای متمادی و پویایی فقه، و پیدایش مذاهب و فرقه مختلف که به نوعی خود را متمایر از یکدیگر دانسته و تقریباً در اجرای مسائل شرعی،کمی متفاوت از یکدیگر عمل می‌نمایند؛ ۴ فرقه حنبلی،

مالکی، شافعی و حنفی که به مذاهب اربعه سنت شهرت دارند بارزترند، که از راه و روش پیغمبر که سنت پیامبر می‌باشد پیروی میکنند، و شیعه یا امامیه، علاوه بر شیوه و سیره رسول خدا(ص) از ائمه معصومین نیز پیروی میکنند.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

با توجه به اینکه تحصیلات کارشناسی اینجانب در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی بوده است، بر آن شدم تا به شرح تفصیلی بیشری از این تاسیس حقوقی که تا حدودی از منظر قانون مدنی و حتی رویه قضایی دور مانده پرداخته,تا نگاه وسیعتری ازآن بدست آید.

امید آن است که بتوانم مطالب مفصلی ازحقوق ایران وآئین اهل سنت در بحث وصیت و نقش و وظایف و اختیارات وصی را که به عنوان رساله خود جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته حقوق خصوصی اختیار کردم فراهم آورده باشم.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

– پیشینه تحقیق:
با نگاهی به قانون مدنی ایران و کتب فقهی موجود خواهیم دید که قانونگذار و اکثر قریب به اتفاق فقها در آثار خود، وصیت رابه عنوان یکی از مباحث مهم در زندگی و احوال شخصیه جامعه در نظر گرفتند.
حتی مکرر در شرع نیز به انجام وصیت توصیه شده که در آیات متعددی از قرآن مجید نیز به آن اشاره شده است، که این خود اهمیت فراوان این عمل در زندگی انسان را میرساند.

با مداقه در تالیفات و تحریرات اساتید بزرگ در عالم حقوق نیز، هیچگاه جای بحث وصیت خالی نمی‌باشد؛ به طوریکه اساتید بزرگواری چون ناصر کاتوزیان و محمد جعفر جعفری لنگرودی به طور جداگانه و کامل، تالیفی را به این تاسیس حقوقی ازطرف خود اختصاص داده‌اند.
با این تفاسیر به نظر میرسد موضوع وصیت موضوعی جدید و از دید علمای حقوق و فقها دورافتاده و بیگانه‌ای نباشد.

– سؤالهای تحقیق :
در بحث از وصایت و وصی مسائلی چند قابل طرح است. مسائلی که می‌توانند به عنوان سؤالات اصلی و پایه‌ای تحقیق باشند که با بررسی آنها مسائلی فرعی از آن نیز پدید می‌آید که پس از ذکر آنها در ذیل، در آتیه مورد رسیدگی و بحث قرار خواهند گرفت.
– سئوالهای اصلی تحقیق :

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

۱- آیا حدود اختیارات و وظایف وصی درفقه اسلامی وقانون ایران مشخص ومصرح می‌باشد؟ در صورت منفی بودن جواب،وسعت این اعمال درچه محدوده ای باشد؟
۲- اعّم وظا یف واختیاراتی که در قانون مدنی ایران وفقه اهل سنت برای وصی در نظر گرفته شده چه اعمالی می باشد؟

۳-وصی در اجرای امور وصایت، از چه قدرت و نیروی قانونی و یا قراردادی برخوردار است؟
۴-چه ضمانت اجرائی درصورت عدم اجرای وصایا توسط وصی وجود دارد؟
۵-آیا برای وصی امکان قبول و یا ردّ وصایت وجود دارد؟در صورت ردّ رصایت از طرف وصی,سرنوشت امور وصایت چه خواهد بود؟

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

بعد از طرح سوالهای اصلی، سوالهای فرعی دیگری نیز در اجرای وصیت عهدی به ذهن متبادر می‌گردد.
– سئوالهای فرعی تحقیق :
۱- شرایط انتصاب وصی چیست؟ و زمان اعتبار این شرایط چه زمانی می‌باشد؟ زمان وصیت موصی یا زمان مرگ او یا زمان دیگر؟

۲- آیا لازم است وصی همیشه واحد باشد؟ یا انتخاب اوصیای متعدد نیز بلامانع است؟ در صورت مثبت بودن، نحوه انتخاب، کار و مسئولیت اوصیاء متعدد چگونه خواهد بود؟

۳- تغییر وضعیت وصی شامل چه مواردی است؟ و در صورت عزل وصی تکلیف ادامه عمل به وصیت چیست و…؟ با توجه به اینکه هدف از تحقیق در این زمینه روشن نمودن وظایف و اختیارات وصی در حقوق موضوعه وفقه عامه است با بیان مسائل فوق، شرح و بسط موضوع در رساله بیان خواهد شد.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

– سازماندهی تحقیق:
مطالب این پایان نامه در دو بخش تنظیم گردیده است:
بخش اوّل به کلیات و مبانی عام و کلی وصیت اشاره شده که دردوفصل تنظیم شده است.
فصل اول شامل تعریف وصیت از نظرلغوی،اصطلاحی وتعریف آن از نظر حقوقدانان, سپس ماهیت حقوقی وصیت و ارکان آن می باشدکه به رشته تحریر درآمده است. در فصل دوم

درجهت نیل به موضوع اصلی رساله,چگونگی تشکیل وصیت عهدی که عمده مباحث این پایان نامه در مورد همین قسم از وصیت می‌باشد مورد بحث قرار خواهد گرفت، که این فصل شامل:انعقاد وصیت عهدی،شرایط موصی،شرایط وصی و عوامل سازنده و همچنین زمان اعتبار این شرایط از دیدگاه حقوقی و فقهی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

بخش دوّم رساله که با عنوان اجرا و اتمام وصیت عهدی بیان شده و عمده مباحث اصلی رساله را دربرمی گیرد، به دو فصل تقسیم شده که در فصل اوّل این بخش، وظایف و اختیارات وصی به عنوان هسته اصلی این بخش و رساله مد نظر قرار گرفته، موضوع آن اعمالی است که وصی در اجرای وصایا موظف به اجرای آن اعمال می باشد. این فصل در

چند گفتار و مبحث،که ابتدا اختیارات وصی وسپس وظایفش مورد بررسی خواهد گرفت.در فصل دوّم با نگاهی گذرا شرایط اتمام وصایت و ضمانتهای اجرایی در مورد عدم تحقق امور وصایت توسط وصی ذکر خواهد شد.

درپایان ازنظرها وتحلیلهای بعمل آمده, نتیجه ای کلی به همراه انتقادها وپیشنهادهایی ازنقایص وکاستیهایی که درحقوق ایران وفقه اسلامی درمورداین تاسیس حقوقی وجوددارد بیان خواهدشد.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

ـروش تحقیق:
در این تحقیق طبق روش معمول تمامی دانشجویان این رشته ابتدا تحقیق بصورت کتابخانه‌ای صورت می‌پذیرد؛ بدین طریق که با استفاده از کتب و مقالات حاوی مباحث مرتبط با عنوان رساله، تحقیق صورت گرفته و با استفاده از داده‌ها و اطلاعات مندرج در این منابع با

روش تحلیلی، استدلالی و استنباطی مورد بررسی و مداقه و نتیجه گیری قرار خواهد گرفت. همچنین سعی شد تا از آراءِ صادره از دادگاهها و رویه قضایی موجود نیز در بعضی از مباحث استفاده گردد.

ـ مشکلات تحقیق:
اصولاً بدست آوردن هر نتیجه مطلوبی مشکلاتی را نیز همراه خواهد داشت.
در مقاله پیش رو نیز مشکلاتی چند پدیدار بود:

اوّل اینکه؛ هرچند بحث وصیت در اکثر تالیفات حقوقی و فقهی موجود است ،ولی در بحث وظایف و اختیارات وصی کمتر نویسنده‌ای به طور مفصل به آن پرداخته وحتی در تالیفاتی باوجود بحث وصی ذکری از وظایفش به میان نیامده است .

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

دوم؛ درجائیکه موضوع رساله مطالعه تطبیقی در فقه عامه را شامل می‌شود، سبب پیدایش سختی‌های مضاعفی درجمع آوری مطالب بوده است.کمبود منابع فارسی چه در فقه شیعه و عامه، عدم دسترسی به اساتیدی که به فقه عامه تسلط داشته باشند و

حتّی منابع آن خصوصاً در بحث وصی که حتّی در حقوق موضوعه و فقه شیعه نیز کمتر یافت می شود؛ سبب مشکلات و دشواریهای فراوانی در به پایان رسانیدن این رساله شد که با استمداد از اساتید راهنما و مشاور تا حدودی بر این مشکلات فائق آمده و امید آن است که درخور توجه باشد.

بخش اوّل
چهارچوبهای نظری و مفهومی وصیت

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

طرح بحث

وصیت نیز همانند دیگر اعمال حقوقی دارای مفاهیم لغوی و اصطلاحی بوده وقانون نیز تعریف بخصوصی ازآن دارد. وصیت دارای اقسامی بوده که هر قسم آن از ماهیت حقوقی مجزایی برخوردار است. همچنین این تاسیس حقوقی از ارکانی تشکیل شده که هرقسم ازآن, دارای ارکان و شرایط متفاوتی می باشد.شرح تفصیلی این مطالب در سه گفتار جداگانه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

فصل اوّل:مفهوم,اقسام وارکان وصیت
گفتار اوّل: مفهوم وصیت
برای شناخت هر کلمه ابتدا باید معانی تعریف شده برای آن کلمه را مورد بررسی قرار داد.
وصیت نیز یک کلمه مشتق است که در بر دارنده معانی لغوی و اصطلاحی می‌باشد که تعاریف مختلفی از آن چه درنزد فقه‌ها و چه حقوقدانها صورت گرفته است.
ابتدا لازم است مفاهیم اصطلاحی و لغوی وصیت را مورد بررسی قرار دهیم.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

مبحث اوّل: وصیت در لغت
وصیت در لغت به معنای پندواندرز, وصل و ارتباط، عهد و پیمان و به معنی سفارش می‌باشد .
این کلمه یا مشتق از وصی، یصی, به معنای وصل و پیوند، و یا از اوصی، یوصی، ایصاء به معنی کسی را وصی خود قرار دادن یا جانشین کردن؛ و یا از وصی، یُوَصّی، توصیه به معنی اندرز دادن و وصی قرار دادن برای مال و اولاد می‌باشد. وصیت در اصل و لغت به معنای وصل و تماس داشتن است.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

اهل سنت گفته‌اند که: وصیت در لغت بر چند معنی اطلاق می‌شود؛ گفته می‌شود: «وصیت الی فلان بمال» یعنی برای فلان شخص مالی را قرار دادم و «اوصیه بولد» یعنی توصیه کردم به او, پسرش را و جلب عطوفتش را به سوی پسرش نمودم.

وصایت به کسر و فتح اوّل اسم مصدر است و همچنین به معنای وصل و پیوند می‌باشد؛ زیرا وصیت کننده آنچه را که در زندگیش وجود دارد به بعد از مرگش پیوند می‌دهد.

مبحث دوم:تعریف اصطلاحی وصیت
بعد از ذکر معنای لغوی وصیت ذکر این نکته لازم است که وصیت به طور کلی بر دو قسم است:

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

۱- وصیت تملیکی ۲- وصیت عهدی
۱- وصیت تملیکی: عبارتست از اینکه انسان سفارش میکند چیزی را که مالک آن است بعد از مرگش بصورت مجانی به ملک دیگری درآید. اعم از اینکه آن چیز عین یا منفعت باشد؛ یعنی وقتی که انسان چیزی را بطور شرعی مالک است می‌تواند، خود همان مال را برای دیگری وصیت کند یا اینکه منفعت آن مال را برای دیگری سفارش کند.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

وصیت تملیکی مثل این که موصی به چیزی از ترکه‌اش برای زید وصیت کند، و وصیت کردن و مسلط شدن به تملیک ملحق می‌شود.
۲- وصیت عهدی: عبارتست از این که انسان یک یا چند نفر را برای انجام کاری یا تصرفات دیگری در زمان بعد از مرگش مامور می‌نماید. وصیت عهدی همان نمایندگی یا نیابت از طرف موصی برای بعد از مرگش به وصی می‌باشد؛ مثل ولایت بر طفل.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

بین تملیک و تصرف تفاوت است؛ زیرا در بعضی از موارد تملک هست ولی تصرّف نیست، مثل مال یتیم یا صغیر. و یا در جایی نیز برعکس این قضیه ممکن است یعنی تصرف باشد ولی تملک نباشد، مثل اینکه وقتی انسان چیزی را پیدا میکند و از آن استفاده میکند تا اینکه صاحبش پیدا شود که همان لقطه می‌باشد.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

پس در وصیت عهدی برای وصی از طرف موصی تصرفاتی در نظر گرفته شده که وصی بعد از فوت موصی بتواند در امور محوله تصرفات لازم را انجام دهد؛ که در این تصرفات شاید برای وصی این وظیفه در نظر گرفته شده باشد تا مالی را به تملیک کسی که از طرف موصی معین شده بنماید, و این تملیک به کسانیکه در حال حاضر اهلیت تملک را ندارند مانند: محجوران و صغار, نباید با وصیت تملیکی که خود مقوله ای جدا از وصیت می‌باشد اشتباه شود.

مبحث سوم: تعریف وصیت از دیدگاه قانون
ماده ۸۲۶ ق. م وصیت تملیکی را تعریف نموده است و بیان میدارد: «وصیت تملیکی عبارتست از اینکه کسی عین یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجاناً تملیک کند.»

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی

در همین ماده برای تعریف وصیت عهدی آمده است: «وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مامور نماید»
این قسم وصیت را علامه حلی در تذکره «وصیت به ولایت» در برابر «وصیت به مال» و «وصیت به حج و عبادت» نامیده است.

اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

وصیت شکل خاصی از تصرف مانند بیع، هبه و اجاره نیست و موضوع آن ممکن است شامل تملیک رایگان، تعیین دیون، اداره اموال کودکان، ابراء ذمه مدیون و یا نصایح اخلاقی باشد. وجه اشتراک همه این افعال تعلیق آنها به موت موصی است؛ به همین جهت در هر تعریفی که از وصیت ارائه می‌شود باید به این عنصر اساسی تکیه کرد.

بنابراین اگر در تعریف وصیت تنها به عنصر اساسی یعنی موت موصی تکیه شود برای تمیز آن از سایر تصرفات کافی است.

به این اعتبار و به طور ساده می‌توان گفت که: وصیت یعنی انشاء امری که اثر آن معلق به موت است. در تعریف وصیت مرز میان وصایا و سایر اعمال حقوقی مطرح است و در اقسام وصیت، تفکیک وصیت تملیکی از عهدی مد نظر است.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

با توجه به اینکه موضوع بحث درباره تعریف وصیت است؛ تعاریف مختلفی مربوط به وصیت ارائه شده است.
در کتابهای فقهی و نوشته‌های حقوقدانان برای وصیت تعریفی که جامع افراد و مانع اغیار باشد و تمامی افراد و مصادیق اعم از تملیکی و عهدی را در بر گیرد ذکر نشده است و تعاریف آنان هر یک با نوعی ایراد و نقص مواجه است

تعریف وصیت از نظر مذاهب شافعی عبارتست از «…. و شرعاً اثبات تصرف مضاف لما بعدالموت…) وصیت در شرع عبارتست از حق تصرف بعد از مرگ».
و در مورد وصایت می‌گوید: فی الایصاء و هو کالوصایه لغه یرجع لما مرّ فی الوصیه… (ایصاء در لغت مانند وصایت است که برمی‌گردد به همان کلمه وصیت)

از نظر مذهب مالکیه وصیت عبارتست از: (الوصیه عقد یوجب حقاً فی ثلث مال عاقده یلزم بموته….) وصیت عقدی است که موجب حق می‌شود در ثلث مال عاقد، پس از مرگ…
نظر حنابله در تعریف وصیت این می‌باشد که: الوصایا جمع وصیه مثل العطا یا جمع عطیه، و الوصیه بالمال هی تبرع به بعد الموت) (وصایا جمع وصیت است مثل عطایا که جمع عطیه می‌باشد. وصیت به مال همان بخشیدن مال پس از مرگ است.)

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

حنفیه می‌گویند: وصیت، تملیکی است به طریق تبرع و مضاف بعد از مرگ می‌باشد؛ یعنی کسی دیگری را بعد از مرگش مالک چیزی گرداند. کلمه تملیک شامل عقودی می‌باشد که به موجب آن, مالکیت قابل نقل و انتقال باشد؛ اینکه گفته می‌شود به طریق تبرع, آن چیزهایی که غیر از وصیت می‌باشد را از آن جدا می‌کند.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

گفتار دوّم: اقسام وصیت و ماهیت حقوقی آن
برای بیان اقسام وصیت بر اساس مبنا و ماهیت، نظرات مختلفی از طرف نویسندگان ارائه شده است. بطور کلی وصیت از نظر محتوی و ماهیت به دو دسته وصیت اخلاقی و وصیت شرعی تقسیم می‌گردد.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

الف- وصیت اخلاقی:
به وصیتی گفته می‌شود که بموجب آن یکسری اعمال و رفتارها، بایدها و نبایدهای اخلاقی و معنوی و غیره سفارش شده باشد مثل وصیت نامه سیاسی الهی امام خمینی (ره).
ب- وصیت شرعی:
وصیت شرعی به وصیتی گفته می‌شود که عموماً از طرف موصی در خصوص ماترک و امور شرعی سفارش شده باشد؛ مثل تملیک ثلث اموال، اداء قروض و یا بجا آوردن نماز و روزه

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

قضا . اما آنچه با عنوان موضوع این پایان نامه مرتبط می‌باشد وصیت نامه شرعی است که قانون ما هم در بحث وصیت به همین نوع از وصیت اشاره دارد.

قانون امور حسبی در ماده ۲۷۶ نیز انواع وصیت نامه را بر اساس شکل و تشریفات تنظیم آن تقسیم بندی کرده است و وصیت نامه‌های مذکور در این قانون قابلیت پذیرش در دادگاهها را

دارند، که شرح و تفصیل مربوط به آن از موضوع این پایان نامه خارج است. آنچه در این رساله مورد بحث است در ماده ۸۲۵ ق. م بیان شده که ماده مزبورمقرر میدارد: «وصیت بر دو قسم است: ۱- تملیکی ۲- عهدی»

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

چون وصیت تملیکی و عهدی هر کدام طبیعت حقوقی مخصوص خود را دارند، از نقطه نظرهایی باید بین آنها تمیز قائل شد؛ بنابراین لازم است این تمیز را در مبحث جداگانه مورد بررسی قرار دهیم.
تمیز وصایای عهدی و تملیکی:
۱- ضابطه تمیز:
قانونگذار در ماده ۸۲۶ ق. م ضابطه تمیز و مشخصی که اقسام وصیت را کاملاً از یکدیگر مجزا سازد ارائه ننموده است.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

در وصیت تملیکی انتقال مالکیت صورت می‌پذیرد و در وصیت عهدی بدون انتقال مالی، تعهدهایی را بر عهده یکی قرار میگیرد. با توجه به تفکیک فوق در وصایای عهدی انجام امور توسط دیگران مطرح است و در وصایای تملیکی رابطه میان موصی و موصی له ملحوظ نظر است.
وصیت تملیکی دارای سه رکن است: موصی، موصی له و موصی به، که بدون اجتماع هر سه رکن وصیت محقق نمی‌گردد. در وصیت عهدی همواره وجود وصی معتبر و یکی از ارکان

است؛ لذا ارکان آن عبارتند از: موصی، موصی له،وصی,وموصی فیه را نیز باید از ارکان آن دانست. بسیاری معتقدند که وصیت عهدی بدون تعیین وصی نیز امکان دارد و موصی می‌تواند بدون تعیین شخص معیّنی انجام اموری را وصیت نماید.

به موجب این نظر اگر در وصایای عهدی چنانچه وصی معین شده باشد وصیت بر سه رکن استوار است و در غیر اینصورت دارای دو رکن خواهد بود.

بررسی دقیق وظایف و اختیارات وصی در حقوق ایران و فقه

مبحث اوّل: وصیت تملیکی
همانطور که پیشتر گفته شد قانونگذار در ماده ۸۲۶ ق. م وصیت تملیکی راتعریف نموده و در تعریف مزبور دو نکته اساسی به چشم می‌خورد که وصیت تملیکی را از سایر عقود جدا می‌سازد. در تعریف وصیت تملیکی، قانونگذار با آوردن کلمه‌های «عین و منفعت» موضوع وصیت را از بیع که ویژه تملیک عین است و اجاره که برای تملیک منافع بکار می‌رود جدا

نموده است. یعنی قانونگذار با آوردن کلمه «عین یا منفعت» خواسته یک تاسیس حقوقی مجزایی از سایر اعمال حقوقی بوجود بیاورد تحت عنوان وصیت تملیکی؛ که قواعد مربوط به آن را به طور خاص بیان دارد و در پیدایش این امر نیز موفق بوده است.

مطلبی که از تعریف وصی%