توضیحات

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاجار

ترسّل و نامه نگاری دوره ى قاجار از سویى ادامه ی نثر دوره ی صفوى و نادرى است و قلم ها از تکلّف و مغلق گویى تاریخ اوصاف نشان ها دارند و از

سوى دیگر، محققان، دوره ى قاجار را دوره ى بازگشت ادبى نیز بشمار آورده اند. در این پایان نامه، نامه های عهد قاجار از منظر ویژگی های زبانی، نگارشی و دستوری و صور خیال و آرایه های ادبی تجزیه و تحلیل شده است.

در این دوره درحالی که از منظر تاریخی، نثر فارسی در حال گذار از نثر مصنوع به نثر فنّی است؛ از منظر فرهنگی، اجتماعی نیز نامه نگاری از انحصار

شاهان، وزرا، ادیبان و اهل فضل خارج شده و عامه مردم نیز به نامه نگاری روی

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاجار

می آورد و بالاخره تحولات گوناگون اجتماعی سیاسی که از حکومت

آقامحمدخان تا آغاز سلطنت پهلوی در ایران اتفاق افتاده است در مجموع انواع نامه با سبک و محتوای بسیار متنوع و گوناگون مشاهده می شود. تنوع

سبک، استفاده از زبان محاوره، کاربرد واژگان و اصطلاحات بیگانه، تبدیل نثر مصنوع و فنی به نثر مرسل و روان امروزی از مهم ترین ویژگی های زبانی و

نگارشی و حسن مطلع، سجع ، تضمین (امثال و حکم، شعر، آیات و احادیث)، جناس، تشبیه و توصیف، مراعات نظیر، ضرب المثل، استعاره و مجاز، کنایه و ایهام از مهمترین آرایه های ادبی نامه های این دوره است.
واژگان کلیدی:
ترسّل و نامه نگاری، نامه های عهد قاجار، نثر معاصر فارسی، قائم مقام فراهانی

۱۷۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل  را دانلود کنید

انجام پروپوزال مقاله و پایان نامه ادبیات فارسی در کوتاهترین زمان با موضوعات خاص شما. منتظر تماس شما هستیم

فهرست مطالب

عنوان صفحه

 چکیده ۱
 فصل اول : کلیات ۲
درآمد ۴
۱-۱ بیان مساله ۴
۱-۲ پیشینه پژوهش ۴
۱-۳ فرضیه های پژوهش ۷
۱-۴ اهداف و کاربرد پژوهش ۸
۱-۵ روش شناسی تحقیق ۴
۱-۵-۱ نوع روش تحقیق ۴
۱-۵-۲ روش گردآوری اطلاعات ۶
۱-۵-۳ روش تجزیه و تحلیل ۷
 فصل دوم : مبانی نظری تحقیق ۷
درآمد ۸
۲-۱ نامه و نامه¬نگاری در ادبیات ۸
۲-۱-۱ نامه ۴
۲-۱-۲ نامه¬نگاری ( ترسّل) ۶
۲-۱-۳ منشآت ۷
۲-۲ نگاهی اجمالی به انشا، نامه¬نگاری و نثر فارسی از آغاز تا عهد قاجار ۱۰

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاجار

۲-۲-۱ انشا و نامه نگاری پیش از ظهور اسلام ۴
۲-۲-۲ انشا و نامه نگاری پس از ظهور اسلام ۶
 فصل سوم: در تاریخ نثر و منشآت فارسی در عهد قاجار ۷۸
درآمد ۸
۳-۱ انواع نثر در عهد قاجار ۸
۳-۱-۱ تعریف نثر ۴
۳-۱-۲ انواع نثر در عهد قاجار ۶

۳-۲ معرفی مهم¬ترین نمونه¬های نامه، منشآت و ترسل در عهد قاجار ۱۰
۳-۲-۱ نامه ها و منشات قائم¬مقام فراهانی ۸
۳-۲-۲ نامه¬ها و منشات عهد ناصری ( نامه¬های ناصرالدین شاه و امیرکبیر) ۸
۳-۲-۳ ترسل منشی خویی ۸
۳-۲-۴ بدایع¬نگاری ( محمدابراهیم نواب تهرانى ِ بدایع نگار) ۸
۳-۲-۵ نثر و نامه¬نگاری مشروطه خواهان ۸
 فصل چهارم : بررسی ویژگی های ادبی وسبکی نامه های عهد قاجار ۷
درآمد ۸
۴-۱ ویژگی¬های زبانی، نگارشی و دستوری نامه¬های عهد قاجار ۸
۴-۱ -۱ تنوع سبک های نامه نگاری ۸
۴-۱ -۲ نثر ساده و زبان محاوره ۸
۴-۱ -۳ طنز ۸
۴-۱ -۴ کاربرد واژگان و اصطلاحات بیگانه ۸
۴-۱ -۵ جمله¬بندی دستوری ۸
۴-۱ -۶ کاربرد متفاوت یا اشتباه افعال، اسامی و حروف ۸
۴-۱ -۷ نگارش نامۀ سرگشاده ۸

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاجار

۴-۲ صور خیال و آرایه های ادبی در نامه های عهد قاجار ۸
۴-۲-۱ حسن مطلع ۸
۴-۲-۲ سجع ۸
۴-۲-۳ تضمین ۸
۴-۲-۴ جناس ۸
۴-۲-۵ جمع و تقسیم ۸
۴-۲-۶ ضرب المثل ۸
۴-۲-۷ کنایه ۸
۴-۲-۸ دعا ۸
۴-۲-۹ تناسب الفاظ ۸
۴-۲-۱۰ تشبیه و استعاره ۸
۴-۲-۱۱ اغراق ۸
۴-۲-۱۲ مراعات نظیر ۸
۴-۲-۱۳ شاعری ۸

۴-۳ اثرگذاری و اثرپذیری ترسل و نامه¬نگاری در عصر قاجاریه با دوره¬های قبل و بعد ۸

۴-۳-۱ درآمیختگی نثر و نظم در نامه ۸
۴-۳-۲ بیان حکایت در متن نامه ۸
۴-۳-۳ مقایسۀ قائم¬مقام فراهانی از دوره بازگشت (عهد قاجار) با سعدی از سبک عراق ۸
۴-۳-۴ ویژگی¬های مشترک نامه¬های قائم¬مقام و نثر سعدی ۸
 نتیجه گیری ۷۸
 نمودارها ۷۸
 منابع و مآخذ ۱۶۳

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاج

درآمد: اسناد و مکاتبات پیشینیان صرف نظر از اینکه یکی از ابزارهای مهم تحقیق در دوران مختلف تاریخ است می¬تواند برای شناخت زوایای گوناگون نثر فارسی و ارزیابی رشد آن نیز بسیار ارجمند باشد. اگرچه برای پاره¬ای از دوره¬ها، این¬گونه اسناد اصلی کمیاب است، اما می¬توان با تحقیق و تفحص

در متون مختلف به ویژه آثار ادبی و جنگ ها به تعداد زیاد¬تری از این مدارک که برخی هم از جمله منشآت ادبی شمرده می شوند دست یافت. در ایران

همچون برخی از کشور های دیگر به دلایل سیاسی و اجتماعی هیچگاه بایگانی ها یا مراکز حفظ اسناد وجود نداشته و اگر داشته در دسترس همگان نبوده و اصولاً چنین نهادهایی در ایران سابقه دیرینه¬ای ندارد. بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاجار

شاید تغییر محل پایتخت در طی تاریخ و حملات اقوام مهاجم به این کشور چنین امری را ناممکن ساخته است. اما خوشبختانه بعضی از نویسندگان

ایرانی اصول اسناد یا محتوای آن را در ضمن آثار خود گنجانده¬اند. یکی از یکی از گونه¬های اصلی این اسناد و مکاتبات پیشینیان نامه¬ها هستند.

نامه¬های باقیمانده از ادوار گوناگون‏ تاریخی، از انواع مهم نثر فارسی به شمار می¬آیند و در مطالعات گوناگون ادبیات، زبان-شناسی، تاریخ،

جامعه¬شناسی، مردم¬شناسی و غیره حائز اهمیت و بایسته و شایسته ی مطالعه‏ و تحقیق است. برخی از این نامه‏ها که خوشبختانه‏ از توفان حوادث

روزگار درامان مانده، اسناد و شواهد معتبری هستند که توانایی و ذوق نویسندگان و ادیبان نامداری که در طول تاریخ ادبیات کشورمان از شهرت و آوازه‏ای

بلند برخوردار بوده و هستند را نشان می¬دهند. از این رو این نامه ها از نظر ادبی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی، ارزش و اهمیت بسزایی دارند، و

پرداختن به آنها در حیطۀ پژوهشهای ادبی و جز آن ضروری می‏نماید.

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاجار

در واقع « با مطالعه و بررسی دقیق آنها به نکات و دقایق‏ دستوری، لغوی، چگونگی استعمال صنایع ادبی و سایر ویژگیهای سبک‏شناسی می‏توان دست یافت و از اسلوب بیان در ترسّل و شیوه¬ی نگارش مکاتبات‏ رسمی دیوانی که در دربارها رایج بوده، و همچنین‏ از سبک نگارش نامه‏های خصوصی (

اخوانیات) می‏توان آگاه شد و در بررسی سیر تطور و تحول نثر فارسی طی قرون و اعصار متمادی، اطلاعات ذی‏ قیمتی از این متون کسب کرد» ( مردانی، فیروز، ترسّل و نامه¬نگاری در ادب فارسی، ص ۳۷).

اگرچه امروزه ظهور فناوری¬های جدید، امر مکاتبات بین افراد را محدود کرده است ا

ما در گذشته های نه چندان دور و در عهد قاجار، نامه‏نگاری یکی‏ از عوامل مهم در تداوم ارتباطات رسمی و دوستانه تلقی می‏گردید. در این دوران به دلیل کمبود وسایل ارتباط جمعی از یک سو و گسترش سطح عمومی

سواد از سوی دیگر باعث شده است تا امورات‏ و احوالات افرادی از طبقات مختلف ( شاهان و شاهزادگان، طلاب و روحانیون، تحصیلکرده¬های روشنفکر

، شاعران و نویسندگان و حتی مردم عامی) مطرح، بلکه بسیاری از مسائل روز در نامه ‏ها بیان می‏گردید که در مکاتبات رسمی و اداری به دلیل‏ مسائل

امنیتی و سری، کم‏تر به آن پرداخته می‏شد. این پژوهش در تلاش است تا با شناسایی نوع نگارش، اصطلاحات و تعابیر ادبی به‏ کار رفته و اندیشه و

مضامین انواع نامه های برجای مانده از عهد قاجار، نقش و جایگاه نامه و نامه نگاری در رشد نثر فارسی را مشخص سازد. با با بررسی اسناد و

نامه¬های باقیمانده در کتابخانه ها و موزه¬ها که بسیاری از آنها در مطبوعات و مجلات باز نشر یافته¬اند با حجم انبوهی از نامه¬های دورۀ قاجاریه

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاجار

مواجه می¬شویم، برخی از این نامه¬ها ، نامه¬هایی است که بین شاهان و وزرا مبادله می¬شده است ( مانند نامه¬های قائم¬مقام فراهانی و

امیرکبیر به شاهان قاجار)، برخی دیگر نامه¬هایی است که بین شاهان و روحانیت مبادله شده است ( مانند نامه¬های میرزای قمی به شاهان قاجار) برخی از نامه¬ها به مقصدهایی بیرون از ایران فرستاده شده¬اند

یا از مقاصدی از بیرون ایران دریافت شده¬اند ( مانند نامه¬های مبادله شده بین ناپلئون و شاهان قاجار)

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاج

و بالاخره برخی از دیگر نامه¬ها که در بین افراد تحصیلکرده عادی مبادله شده است و حاوی مضامین عاشقانه¬¬ و… است. در این ۱-۱ بیان مسأله این در این پژوهش تلاش می¬شود تا ضمن بررسی

اجمالی پیشینه¬ی انواع نامه و منشآت فارسی در عهد قاجار، آنها را از منظر ارزش¬های ادبی و تغییراتی که در نثر رایج فارسی ایجاد کرده¬اند (

ازجمله چگونگی رسیدن از نثر مصنوع به نثر مرسل و تغییراتی که در ساده¬نویسی و حذف برخی از قواعد به منظور تسهیل در بکار¬گیری نثر فارسی)

مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. تجزیه و تحلیل نامه¬های عهد قاجار در این پایان¬نامه در حوزۀ ویژگی¬های زبانی، نگارشی و دستوری و صورخیال و

آرایه¬های ادبی انجام می¬یابد. در این پژوهش تلاش می¬شود تا به سوالات زیر پاسخ داده شود: مهم ۱- مهم¬ترین ویژگی¬های زبانی ، نگارشی و

دستوری نامه¬های عهد قاجار کدام است؟ کدام ۲- کدام یک از صورخیال و آرایه¬های ادبی در نامه¬های عهد قاجار اهمیت بیشتری دارد؟ نامه و ۳-

نامه و نامه¬نگاری در عهد قاجار تا چه میزان از دوره¬های پیشین تاثیر پذیرفته است؟

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاجار

نامه و ۴- نامه و نامه¬نگاری در عهد قاجار تا چه میزان بر دوره¬های بعدی اثر گذاشته است؟ -۲ ۱-۲ پیشینه پژوهش چه اگرچه تاکنون هیچ مطالعه جامع و مستقلی درباره¬ی ارزش ادبی و ویژگی¬های سبکی نامه¬های عهد قاجار انجام نیافته است اما می¬توان به برخی از مطالعات و آثاری که تا

حدودی نزدیک و مر تبط به این پژوهش هستند اشاره کرد. در حوزه¬ی مطالعات دانشگاه، پورعلی (۱۳۶۲) در پژوهشی به بررسی تحول در نامه نگاری از عهد قاجار تاکنون ( تا زمان نگارش پژوهش) پرداخته است.

پژوهش او بیشتر به سیر تاریخی و گزارش اتفاقاتی که منجر به ایجاد تغییر در نامه¬نگاری

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاج

در اواخر عهد قاجار و دوران پهلوی شده است می پردازد، و بررسی و تحلیل سبک و ارزش¬های ادبی نامه¬های عهد قاجار از چشم پژوهشگر به دور مانده است. در پایان¬نامۀ دیگری که مرتبط با این پایان¬نامه

انجام شده است، مهرآذر (۱۳۵۶) نامه‌نگاری در ادب فارسی تا پایان قرن پنجم هجری را مورد تفسیر و تحلیل قرار داده است. روش استفاده شده در ای

ن پایان نامه بر مبنای ارزش ادبی و سبک، است و پژوهشگر نامه¬های قرن¬های اول اسلامی را مورد توجه خود قرار داده است. در در مجموع پس از

جستجو در منابع موجود در سال¬های اخیر و بر طبق اصول جدید پژوهش، پایان نامه ای که به نامه¬نگاری در عهد قاجار یا حتی دیگر دوره¬های ادبیات فارسی اختصاص یافته باشد، مشاهده نکرده است.

در حوزۀ مقالات و پژوهش¬های علمی، مردانی (۷) در بخشی از مقاله پژوهشی خود با عنوان با عنوان ترسّل و نامه¬نگاری در ادب فارسی¬، به جایگاه قائم مقام فراهانی (به عنوان یکی از نامه-نگاران عهد قاجار) اشاره کرده و می¬نویسد: « اهمیت تاریخی و محتوای نامه¬های قائم مقام، از این

جهت است که آیینه¬ی تمام نمایی از حقایق و احوال اوایل عهد قاجار است و بدون هیچ گونه حب و بغض و تزویر و ریا و خویشتن‏داری، اوضاع سیاسی و اجتماعی حاکم‏ در آن عصر و روابط درباریان و وضعیت دربار فتحعلی شاه قاجار را بی‏کم و کاست منعکس‏ می‏نماید، زیرا غالب نامه¬ها دربرگیرنده¬ی

بررسی ساختار و محتوای انواع نامه در دوران قاجار

دستورها و گزارشهایی است که از سوی شاه و ولیعهد صادر می‏شد و به وقایع روزمرۀ دربار و دولت و امور جاری مملکت مربوط بوده است» (مردانی، فیروز، ترسّل و نامه نگاری در ادب فارسی، ص ۴۷). بدیعی ( ۱۳۷۳) در مقاله خود به بررسی نامه فتحعلیشاه قاجار به فرزندش عباس میرزابا رویکردی

تاریخی پرداخته است. دانش پژوه (۱۳۴۱) در مقاله خود به تحلیل و بررسی نامه فتح علی شاه قاجار به میرزا ابوالقاسم محقق گیلانی قمی پرداخته

است. -۲ ۱-۳ فرضیه¬های پژوهش نثر ۱- نثر ساده، زبان محاوره، تنوع سبکی و تحول در جمله¬بندی دستوری از مهم¬ترین ویژگی¬های زبانی، نگارشی و دستوری نامه¬های عهد قاجار هستند.