توضیحات

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

آنچه مسلم است اسکان غیررسمی یکی از چهره های بارز فقر شهری است که درون یا مجاور شهرها(بویژه شهرهای بزرگ)به شکلی خودرو فاقد مجوز ساختمان و برنامه رسمی شهرسازی با تجمعی از اقشار کم درآمد و سطح نازلی از کمیت و کیفیت زندگی شکل می گیرد و همان پدیده ای است که با عناوینی چون حاشیه نشینی، اسکان غیر رسمی،

سکونتگاه های خودرو و نابه سامان و اجتماعات آلونکی خوانده می شود(صرافی،: ۵). در واقع اسکان غیررسمی را می¬توان مشمول استبداد فضا دانست. زیرا در اسکان غیررسمی نه تنها شرایط تاریخی، بلکه شرایط موجود جغرافیایی یا فضا مانع دستیابی

ساکنان به حقوق اجتماعی، فعالیت های اقتصادی، تحصیلات و…..می شود.این امر نافی عدالت در شرایط آغازین است و باید از میان برداشته شود(اطهاری،:¬¬۲۷).

مراحل و فصل¬بندی این تحقیق به صورت زیر است در فصل اول کلیات تحقیق که مشتمل بر طرح مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق ،

پیشینه تحقیق، سوالات تحقیق، فرضیات تحقیق، روش تحقیق، روش جمع آوری اطلاعات، مشکلات و محدودیت های تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد. فصل دوم به چهارچوب نظری و ادبیات تحقیق پرداخته می شود.

در این فصل تعاریف مفاهیم و دیدگاه¬های مختلف در مورد اسکان غیررسمی با تعاریف متفاوت و راهکارهای خاص آن ارائه خواهد گردید.

فصل سوم به معرفی منطقه مورد مطالعه خواهد پرداخت. نتایج حاصل از بررسی وضع موجود محدوده مورد مطالعه مبنایی جهت

استخراج عناصر زیربط در مسأله مطروحه جهت تبیین منطق روابط یافته های تحقیق قرار می گیرد. فصل چهارم که یافته مطالعه حاضر را شکل می دهد،

به جمع آوری ، تنظیم و تحلیل اطلاعات میدانی  دره فرحزاد و آزمون فرضیات می پردازد. در فصل پنجم به نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات و راهکارها خواهیم پرداخت.

۲۱۵صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع و پاورقی دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

فهرست مطالب

عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه ۲
۱-۱- طرح مسأله ۳
۱-۲- اهمیت و ضرورت تحقیق ۵
۱-۳- اهداف تحقیق ۶
۱-۴- پیشینه تحقیق ۷

۱-۵- سوالات تحقیق ۱۱
۱-۶- فرضیات تحقیق ۱۲
۱-۷– روش شناسی ۱۲
۱-۷-۱- روش تحقیق ۱۲
۱-۷-۲- ابزار جمع آوری اطلاعات ۱۲
۱-۷-۳- جامعه آماری ۱۴
۱-۷-۴- جمعیت نمونه ۱۴
۱-۷-۵- شیوه نمونه گیری ۱۴

۱-۸- روشهای جمع آوری اطلاعات ۱۵
۱-۹- تجزیه و تحلیل داده‌ها ۱۶
۱-۱۰- مشکلات و محدودیت¬های تحقیق ۱۶
فصل دوم : مبانی و چهارچوب نظری تحقیق
مقدمه ۱۸
۲-۱- تعریف مفاهیم و واژه ها ۱۹
۲-۱-۱- حاشیه و حاشیه نشینی ۱۹

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۲-۱-۲- اسکان غیررسمی ۲۳
۲-۱-۳- ساماندهی ۲۴
۲-۱-۴- توانمند سازی ۲۶
۲-۱-۵- مدیریت و مدیریت شهری ۲۷
۲-۱-۶- مشارکت ۲۹
۲-۲- واژه شناسی ۳۰
۲-۳- دیدگاه¬های مربوط به سکونتگاه ¬های¬ غیررسمی ۳۲
۲-۳-۱- دیدگاه لیبرال ۳۳
۲-۳-۲- دیدگاه اقتصاد سیاسی فضا ۳۵

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۲-۳-۳- دیدگاه جامعه گرایان جدید ۳۶
۲-۳-۴- دیدگاه توانمند سازی ۳۷
۲ـ۴ـ تاریخچه پیدایش اسکان غیررسمی ۴۰
۲ـ۴ـ۱ـ اسکان غیررسمی در جهان ۴۰
۲-۴-۲-۱ اسکان غیررسمی در کشورهای توسعه یافته (شمال) ۴۱

۲-۴-۳-۱ اسکان غیررسمی در کشورهای در حال توسعه (جنوب) ۴۲
۲-۴-۴- اسکان غیررسمی در ایران ۴۳
۲ -۵- اسکان غیررسمی و علل پیدایش آن ۴۹
۲-۶- ویژگی‎های اساسی سکونتگاه¬های غیررسمی ۵۱
۲-۶-۱- ویژگی‎های کالبدی ۵۲
۲-۶-۲- ویژگی‎های اجتماعی ۵۴
۲-۶-۳- ویژگی‎های فرهنگی ۵۵

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۲-۶-۴- ویژگی‎های قانونی ۵۵
۲-۷- فرایند شکل گیری سکونتگاه¬های غیررسمی ۵۶
۲-۸- عوامل تاثیر گذار در تشدید اسکان غیررسمی ۵۸
۲-۹- رویکردی جدید به سکونتگاه¬های غیررسمی در ایران ۶۰
۲-۹-۱- مقدمات شکل‌گیری سند ۶۰
۲-۹-۲- ضرورت تدوین سند ۶۱
۲-۹-۳- وضع موجود سکونتگاه¬های غیررسمی درکشورو نوع نگرش سند به این سکونتگاهها

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۶۱
۲-۹-۴- راهبردها و سیاستهای اصلی سند ۶۳
۲-۱۰- برنامه¬های جهانی مرتبط با اسکان غیررسمی ۶۵
۲ـ۱۱ـ رویکرد ها و گزینه¬های حل مشکل اسکان غیررسمی ۷۰
۲-۱۱-۱- نادیده گرفتن ۷۰
۲-۱۱-۲- حذف و تخلیه اجباری ۷۱
۲-۱۱-۳- خودیاری ۷۴
۲-۱۱-۴- مسکن عمومی ۷۵
۲-۱۱-۵- مکان و خدمات ۷۶

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۲-۱۱-۶- ارتقا بخشی (بهسازی) ۷۸
۲-۱۱-۷- توانمندسازی ۸۱
۲ـ۱۲ـ جایگاه و اهمیت مشارکت در برنامه¬ریزی شهری ۸۶
۲-۱۳- مروری بر برخی از تجارب مواجهه با سکونتگاه¬های غیررسمی در جهان و ایران ۸۷
۲-۱۳-۱-تجربه خارجی ۸۷
۲-۱۳-۲- تجربه داخلی ۹۴
نتیجه¬گیری ۱۱۱

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

فصل سوم : بررسی و شناخت وضع موجود منطقه مورد مطالعه
مقدمه ۱۱۵
۳-۱- موقعیت منطقه مورد مطالعه ۱۱۵
۳-۲- تاریخچه و وجه تسمیه فرحزاد ۱۱۶
۳-۳- اکولوژی منطقه فرحزاد ۱۱۹

۳-۴- هواشناسی و اقلیم منطقه فرحزاد ۱۲۸
۳-۵- بارندگی های منطقه فرحزاد ۱۳۷
۳-۶- سیمای طبیعی و مصنوعی منطقه فرحزاد ۱۴۱
۳-۷- هیدرولوژی و منابع آب منطقه فرحزاد ۱۴۳
۳-۸- زمین شناسی منطقه فرحزاد ۱۴۵

۳-۹- خاک شناسی منطقه مورد مطالعه ۱۴۸
۳-۱۰- پوشش گیاهی ۱۵۰
۳-۱۱- ویژگی های جمعیتی منطقه مورد مطالعه ۱۵۳
۳-۱۱-۱- ساخت سنی ۱۵۳
۳-۱۱-۲- ساخت جنسی ۱۵۵
۳-۱۱-۳- جمعیت و وضعیت فعالیت ۱۵۶

۳-۱۱-۴- ساختار اشتغال در منطقه مورد مطالعه ۱۵۷

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق و آزمون فرضیات
مقدمه ۱۶۲
۴-۱- روند شکل گیری سکونتگاههای غیررسمی و گروههای ساکن در دره فرحزاد ۱۶۳

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۴-۲- ویژگی¬های جمعیت شناختی ۱۶۶
۴-۳- مهاجرت ۱۷۰
۴-۴- ویژگی‏های کالبدی و فیزیکی ۱۷۵
۴-۵- ویژگی‌های اقتصادی ۱۸۷

۴-۶- رضایتمندی از وضعیت موجود وتعلق شهروندی ۱۹۱
۴-۷- میزان رضایت از عملکرد سازمانها و ادارات مختلف ۱۹۸
۴-۸- آزمون فرضیات تحقیق ۲۰۵
۴-۸-۱- فرضیه اول ۲۰۵
۴-۸-۲- فرضیه دوم ۲۰۹

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات و راهکارها
۵-۱-نتیجه گیری ۲۱۴
۵-۲- پیشنهادات راهکارها ۲۱۷
پیوست ۲۲۵
فهرست منابع ۲۳۰

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول شماره(۱-۱) نویسندگانی که در زمینه موضوع تحقیق آثاری تهیه نموده¬اند ۱۰
جدول شماره(۲-۱) اصطلاحات آکادمیک اسکان غیررسمی ۱۹
جدول شماره(۲-۲) اصطلاحات محلی اسکان غیررسمی ۲۰

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

جدول شماره(۲-۳) وضعیت جمعیت شهرنشین و روستا نشین کشور از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵ ۴۵
جدول شماره(۲-۴) راهبردها، سیاست‌ها و اقدامات ضروری جهت تحقق هدف سوم سند ملی توانمند سازی و ساماندهی اسکان غیررسمی ۶۴
جدول شماره(۲-۵) راهبردها، سیاست‌ها و اقدامات ضروری جهت تحقق هدف سوم سند ملی توانمند سازی و ساماندهی اسکان غیررسمی ۶۵

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

جدول شماره(۲-۶) راهبردها، سیاست‌ها و اقدامات ضروری جهت تحقق هدف سوم سند ملی توانمند سازی و ساماندهی اسکان غیررسمی ۶۶
جدول شماره(۲-۷) ترتیب زمانی اقدامات انجام یافته در خصوص توسعه سکونتگاه¬های شهری و اهداف و راهبردهای آن ۶۸

جدول شماره(۲-۸) رویکردهای برخورد با سکونتگاه‌های غیررسمی ۷۰
جدول شماره(۲-۹) اجزای پروژه بهسازی و ارتقابخشی محله های فقیرنشین ۸۰
جدول شماره(۳-۱) مشخصات فیزیوگرافی واحد هیدرولوژیک فرحزاد ۱۲۴

جدول شماره(۳-۲) توزیع سطح به ازای ارتفاع در حوضه آبخیز فرحزاد ۱۲۴
جدول شماره(۳-۳) شاخص های شیب آبراهه اصلی در واحد هیدرولوژیک فرحزاد ۱۲۴

جدول شماره(۳-۴) توزیع طبقات ارتفاعی نسبت به مساحت در واحد هیدرولیک فرحزاد ۱۲۵
جدول شماره(۳-۵) مشخصه های شیب در در واحد های هیدرولوژیک فرحزاد ۱۲۵
جدول شماره(۳-۶) آمار میزان مساحت، درصد، وزن هر یک از پهنه های شیب ۱۲۶

جدول شماره(۳-۷) پارامترهای جوی منطقه فرحزاد ۱۳۴
جدول شماره(۳-۸) ویژگی های مرفومتری واحد هیدرولوژیک فرحزاد ۱۴۴
جدول شماره(۳-۹) توزیع نسبی جمعیت در منطقه مورد مطالعه برحسب جنس و گروه‌های

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

عمده سنی در سال ۱۳۸۵ ۱۵۴
جدول شماره(۳-۱۰)جمعیت منطقه مورد مطالعه بر حسب گروههای سنی ۵ ساله ۱۳۸۵ ۱۵۴

جدول شماره(۳-۱۱) نسبت جنسی در جمعیت منطقه مورد مطالعه بر حسب گروههای عمده سنی در سال۱۳۸۵ ۱۵۵

جدول شماره(۳-۱۲) جمعیت ۱۰ساله و بیشتر بر حسب جنس و وضع فعالیت درسال ۱۳۸۵ ۱۵۷
جدول شماره(۳-۱۳) خصوصیات اقتصادی جمعیت منطقه مورد مطالعه در سال ۱۳۸۵ ۱۵۸

جدول شماره(۳-۱۴) شاخص های اقتصادی ، جمعیتی منطقه مورد مطالعه در سال ۱۳۸۵ ۱۵۹
جدول شماره(۳-۱۵)اشتغال ساکنین بر حسب سال در سال ۱۳۸۵ ۱۶۰
جدول شماره(۴-۱) توزیع پاسخگویان بر حسب جنسیت ۱۶۶
جدول شماره(۴-۲) سن سرپرست خانوار ۱۶۷

جدول شماره(۴-۳) سطح سواد سرپرست خانوار ۱۶۸
جدول شماره(۴-۴) تعداد افراد خانوار ۱۶۹
جدول شماره(۴-۵) محل سکونت قبلی ۱۷۰

جدول شماره(۴-۶) تاریخ مهاجرت به تهران ۱۷۱
جدول شماره(۴-۷) انگیزه مهاجرت از مبدأ ۱۷۲
جدول شماره(۴-۸) علت انتخاب شهر تهران برای زندگی ۱۷۳

جدول شماره(۴-۹) علت انتخاب سکونت در دره فرحزاد ۱۷۴
جدول شماره(۴-۱۰) مدت اقامت و سکونت در دره فرحزاد ۱۷۵

جدول شماره(۴-۱۱) آمار میزان مساحت، درصد و وزن هر یک پهنه های نوع کاربری اراضی ۱۸۰
جدول شماره(۴-۱۲) نوع مالکیت مسکن ۱۸۲

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

جدول شماره(۴-۱۳) مساحت زیربنای مسکونی به مترمربع ۱۸۳
جدول شماره(۴-۱۴) مصالح به‌کار رفته در ساختمان مسکونی ۱۸۴
جدول شماره(۴-۱۵) تسهیلات وامکانات رفاهی در واحدهای مسکونی ۱۸۵
جدول شماره(۴-۱۶) امکانات و لوازم زندگی ۱۸۶

جدول شماره(۴-۱۷) نوع شغل اصلی خانوار ۱۸۷
جدول شماره(۴-۱۸) وضعیت اشتغال ۱۸۸
جدول شماره(۴-۱۹) میزان درآمد ماهیانه خانوار ۱۸۸
جدول شماره(۴-۲۰) میزان هزینه ماهیانه خانوار ۱۸۹
جدول شماره(۴-۲۱) میزان رضایت خانواده از درآمد و شغل ۱۹۰

جدول شماره(۴-۲۲) میزان رضایت خانواده از سکونت در دره فرحزاد ۱۹۱
جدول شماره(۴-۲۳) سکونت در کدام محل را ترجیح می‌دهید ۱۹۲
جدول شماره(۴-۲۴)کدام‌ یک را در بهبود زندگی خود ترجیح می‌دهید ۱۹۳

جدول شماره(۴-۲۵)مشکلات این منطقه چگونه حل می‌شود ۱۹۴
جدول شماره(۴-۲۶)دیدگاه مردم سایر مناطق شهر نسبت به منطقه سکونت شما ۱۹۵
جدول شماره(۴-۲۷) نحوه گذران اوقات فراغت ۱۹۶
جدول شماره(۴-۲۸) بیمه هستید یا خیر ۱۹۷

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

جدول شماره(۴-۲۹) وسیله‌ حمل ونقل ۱۹۷
جدول شماره(۴-۳۰)آیا مدیران شهری برای بهبود وضعیت منطقه شما برنامه خاصی دارند ۱۹۸
جدول شماره(۴-۳۱) هماهنگی¬های لازم در زمینه بهبود و حل مشکلات شما بین دستگاه¬های ذی‌ربط تا چه میزان است ۱۹۹

جدول شماره(۴-۳۲) آیا شهرداری و ارگانهای ذی‌صلاح در امر مدیریت شهر، همانند سایر مناطق به شما ارائه خدمات می¬دهند ۲۰۰

جدول شماره(۴-۳۳) کدام نهاد یا سازمان بیشترین تأثیر را درحل مشکلات شما داشته¬اند ۲۰۱
جدول شماره(۴-۳۴)ارزیابی شما از عملکرد هر یک از ارگان‌های زیر در محله شما چگونه است ۲۰۳

جدول شماره(۴-۳۵) حدود نمرات ارزیابی ۲۰۴
جدول شماره(۵-۱) تحول نگاه مدیریت شهری به فضاهای اسکان غیررسمی ۲۲۱

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار شماره(۲-۱)روند رشد جمعیت شهری و روستایی از ۱۳۳۵ تا۱۳۸۵ ۴۵
نمودار شماره(۲-۲)روند رشد جمعیت شهری و روستایی از ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵ ۴۶

نمودار شماره(۲-۳)چارچوب نظری ساماندهی اسکان غیررسمی و رویکرد توانمندسازی ۸۵
نمودار شماره(۲-۴)خطوط کلی برنامه‌ بهسازی شیرآباد (طرح شورایاری محله) ۱۰۴

نمودار شماره(۲-۵)سازماندهی و نهادهای لازم جهت توانمندسازی و بهسازی محله بابائیان ۱۱۰
نمودار شماره(۳-۱)رژیم رطوبتی منطقه فرحزاد ۱۳۲
نمودار شماره(۳-۲)سرعت و جهت باد غالب در منطقه فرحزاد ۱۳۳

نمودار شماره(۳-۳)گلباد منطقه فرحزاد ۱۳۶
نمودار شماره(۳-۴)بارندگی ماهیانه منطقه فرحزاد ۱۳۷
نمودار شماره(۳-۵ )حداکثر بارندگی روزانه منطقه فرحزاد ۱۳۸

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

نمودار شماره(۳-۶ )جهت و سرعت شدید ترین باد در منطقه فرحزاد ۱۴۱
نمودار شماره(۳-۷ )توزیع نسبی جمعیت در منطقه مورد مطالعه بر حسب جنس و گروه های عمده سنی در سال ۱۳۸۵ ۱۵۴
نمودار شماره(۳-۸) توزیع نسبی جمعیت در منطقه مورد مطالعه بر حسب گروه های عمده

سنی در سال ۱۳۸۵ ۱۵۶
نمودار شماره(۳-۹)درصد توزیع جمعیت در منطقه مورد مطالعه بر حسب گروه های سنی ۵ ساله در سال ۱۳۸۵ ۱۵۶
نمودار شماره(۳-۱۰)جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر جمعیت منطقه مورد مطالعه برحسب وضع

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

فعالیت در سال ۱۳۸۵ ۱۵۷
نمودار شماره(۳-۱۱) کل افراد شاغل به همراه سرپرست خانوار در منطقه مورد مطالعه ۱۳۸۵ ۱۵۹
نمودار شماره(۴-۱) جنسیت پاسخگویان ۱۶۶
نمودار شماره(۴-۲) پراکندگی سن سرپرست خانوار ۱۶۷
نمودار شماره(۴-۳) پراکندگی سواد سرپرست خانوار ۱۶۸
نمودار شماره(۴-۴) تعداد افراد خانوار ۱۶۹

نمودار شماره(۴-۵) محل سکونت قبلی ۱۷۰
نمودار شماره(۴-۶) تاریخ مهاجرت به تهران ۱۷۱
نمودار شماره(۴-۷) انگیزه مهاجرت از مبدأ ۱۷۲
نمودار شماره(۴-۸) علت انتخاب شهر تهران برای زندگی ۱۷۳
نمودار شماره(۴-۹) علت انتخاب سکونت در دره فرحزاد ۱۷۴

نمودار شماره(۴-۱۰) مدت اقامت و سکونت در دره فرحزاد ۱۷۵
نمودار شماره(۴-۱۱) نوع مالکیت مسکن ۱۸۲
نمودار شماره(۴-۱۲) مساحت زیربنای مسکونی به مترمربع ۱۸۳
نمودار شماره(۴-۱۳) مصالح به‌کار رفته در ساختمان مسکونی ۱۸۴

نمودار شماره(۴-۱۴) تسهیلات وامکانات رفاهی در واحدهای مسکونی ۱۸۵
نمودار شماره(۴-۱۵) امکانات و لوازم زندگی ۱۸۶
نمودار شماره(۴-۱۶) نوع شغل اصلی خانوار ۱۸۷

نمودار شماره(۴-۱۷) وضعیت اشتغال ۱۸۸
نمودار شماره(۴-۱۸) میزان درآمد و هزینه ماهیانه خانوار به هزار تومان ۱۸۹
نمودار شماره(۴-۱۹) میزان رضایت خانواده از درآمد و شغل ۱۹۰
نمودار شماره(۴-۲۰) میزان رضایت خانواده از سکونت در دره فرحزاد ۱۹۱

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

نمودار شماره(۴-۲۱) سکونت در کدام محل را ترجیح می‌دهید ۱۹۲
نمودار شماره(۴-۲۲) کدام یک را در بهبود وضعیت محله خود ترجیح می‌دهید ۱۹۳
نمودار شماره(۴-۲۳) مشکلات این منطقه چگونه حل می‌شود ۱۹۴

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

نمودار شماره(۴-۲۴) دیدگاه مردم سایر مناطق نسبت به دره فرحزاد ۱۹۵
نمودار شماره(۴-۲۵) نحوه گذران اوقات فراغت ۱۹۶
نمودار شماره(۴-۲۶) بیمه هستید یا خیر ۱۹۷

نمودار شماره(۴-۲۷) از چه وسیله‌ای برای حمل ونقل استفاده می کنید ۱۹۸
نمودار شماره(۴-۲۸) آیا مدیران شهری برای بهبود وضعیت منطقه شما برنامه خاصی دارند ۱۹۹
نمودار شماره(۴-۲۹) هماهنگی¬های لازم در زمینه بهبود و حل مشکلات شما بین دستگاه¬های ذی‌ربط تا چه میزان است ۲۰۰

نمودار شماره(۴-۳۰) آیا شهرداری و ارگانهای ذی‌صلاح در امر مدیریت شهر، همانند سایر مناطق به شما ارائه خدمات می‌دهند ۲۰۱

نمودار شماره(۴-۳۱) کدام نهاد یا سازمان بیشترین تأثیر را درحل مشکلات شما داشته‌اند ۲۰۲
نمودار شماره(۴-۳۲) مقایسه ارزیابی پاسخگویان ازعملکرد ارگان‌ها مقایسه ارزیابی پاسخگویان ازعملکرد ارگان‌ها ۲۰۵

نمودار شماره(۴-۳۳) مقایسه میانگین نمره ارزیابی پاسخگویان از عملکرد ارگان ها ۲۰۶
فهرست تصاویر
عنوان صفحه

تصویر شماره(۳-۱)روند گسترش تاریخی فرحزاد ۱۱۹
تصویر شماره(۳-۲)نمایی از رود- دره فرحزاد و توپوگرافی آن ۱۲۰
تصویر شماره(۳-۳ )نمایی از کوهستان در محدوده بالادست رود- دره فرحزاد ۱۲۱
تصویر شماره(۳-۴ )منطقه میان دست رود- دره فرحزاد ۱۴۲

نقشه شماره(۳-۵ ) منطقه بالادست رود- دره فرحزاد ۱۴۲
تصویر شماره(۳-۶)فرسایش خاک در حاشیه دره فرحزاد ۱۴۷

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

تصویر شماره(۳-۷) نمایی از پوشش گیاهی رود- دره فرحزاد ۱۵۲
تصویرشماره(۳-۸ )نگاره ای از فضای سبز دست کاشت در پارک گلپاد ۱۵۲

تصویر شماره(۳-۹ )مشاغل کاذب و فصلی در فرحزاد ۱۶۰
تصویر شماره(۳-۱۰)مشاغل کاذب در فرحزاد ۱۶۰

فهرست نقشه ها
عنوان صفحه
نقشه شماره (۳-۱) موقعیت منطقه مورد مطالعه ۱۱۶
نقشه شماره(۳-۲ )موقعیت رود – دره فرحزاد در میان رود- دره های هفت گانه شهر ۱۲۲
نقشه شماره (۳-۳ )شیب منطقه مورد مطالعه ۱۲۷

نقشه شماره(۳-۴) موقعیت منطقه بالا دست و میان دست رود- دره فرحزاد ۱۴۳

نقشه شماره(۴-۱) موقعیت گروههای ساکن در فرحزاد ۱۶۵
نقشه شماره(۴-۲) وضع موجود کاربری اراضی دره فرحزاد ۱۸۱

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

مقدمه
اسکان بشر نقشی تمدن ساز در فرآیند تاریخی توسعه جوامع داشته است. در این فرآیند، شهرها، به مثابه برترین سطح اسکان، کانون ایفای این نقش بوده¬اند. چشم انداز توسعه جهانی نشان می¬دهد که این نقش همچنان تداوم می¬یابد و این مهم در گرو بر پا کردن و نگاه داشتن شهرهایی است مولد و پایدار، با محیطی قابلیت زا، مناسب زیست و فعالیت

انسانها. از پدیده¬های عمده ناپایدار کننده شهری ـ به ویژه در کشورهای در حال توسعه ـ گونه¬ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیررسمی است که بنا بر مشاهدات جهانی در حال گسترش فزاینده است. این گونه سکونتگاه¬ها هر چند جلوه¬ای

از فقر است اما بازتاب کاستی¬ها و نارسایی¬های سیاست¬های دولتی و بازار رسمی نیز محسوب می¬شود. اسکان غیر¬رسمی به سبب باز تولید فقر و گسترش آن ، به مخاطره انداختن توسعه پایدار و تحمیل هزینه ای بیشتر بر ای محیط زیست ـ در مقایسه با هزینه

پیشگیری آنها- تهدیدی جدی برای پایداری و انسجام جامعه شهری بوده و نیازمند تدابیر ویژه¬ای برای ساماندهی وضعیت کنونی و جلوگیری از گسترش آنها در آینده است از آنجا که اسکان غیررسمی از زمینه¬ای فراتر از مکان آن نشات می¬گیرد و بر محیطی فراتر از مکان

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

آن نیز تاثیر می¬گذارد,چاره جویی این مساله به سیاستگذاری و اقداماتی نه فقط در سطح محلی آن بلکه در سطح ملی نیز نیاز دارد (فصلنامه هفت شهر ،شماره نهم و دهم،۱۳ :۷۸).
آنچه مسلم است اسکان غیررسمی یکی از چهره های بارز فقر شهری است که درون یا مجاور شهرها(بویژه شهرهای بزرگ)به شکلی خودرو فاقد مجوز ساختمان و برنامه رسمی شهرسازی با تجمعی از اقشار کم درآمد و سطح نازلی از کمیت و کیفیت زندگی شکل می گیرد و همان پدیده ای است که با عناوینی چون حاشیه نشینی، اسکان غیر رسمی،

سکونتگاه¬های خودرو و نابه سامان و اجتماعات آلونکی خوانده می شود(صرافی،۱۱: ۵). در واقع اسکان غیررسمی را می¬توان مشمول استبداد فضا دانست. زیرا در اسکان غیررسمی نه تنها شرایط تاریخی، بلکه شرایط موجود جغرافیایی یا فضا مانع دستیابی

ساکنان به حقوق اجتماعی، فعالیت¬های اقتصادی، تحصیلات و…..می شود.این امر نافی عدالت در شرایط آغازین است و باید از میان برداشته شود(اطهاری،۱:¬¬۲۷).
مراحل و فصل¬بندی این تحقیق به صورت زیر است در فصل اول کلیات تحقیق که مشتمل بر طرح مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق ، پیشینه تحقیق، سوالات تحقیق،

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

فرضیات تحقیق، روش تحقیق، روش جمع آوری اطلاعات، مشکلات و محدودیت های تحقیق مورد بررسی قرار می¬گیرد. فصل دوم به چهارچوب نظری و ادبیات تحقیق پرداخته می¬شود. در این فصل تعاریف مفاهیم و دیدگاه¬های مختلف در مورد اسکان غیررسمی با تعاریف متفاوت و راهکارهای خاص آن ارائه خواهد گردید. فصل سوم به معرفی منطقه مورد

مطالعه خواهد پرداخت. نتایج حاصل از بررسی وضع موجود محدوده مورد مطالعه مبنایی جهت استخراج عناصر زیربط در مسأله مطروحه جهت تبیین منطق روابط یافته¬های تحقیق

قرار می¬گیرد. فصل چهارم که یافته مطالعه حاضر را شکل می¬دهد، به جمع¬آوری ، تنظیم و تحلیل اطلاعات میدانی¬ دره فرحزاد و آزمون فرضیات می پردازد. در فصل پنجم به نتیجه¬گیری و ارائه پیشنهادات و راهکارها خواهیم پرداخت.

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۱-۱- طرح مسأله
تحولات جمعیتی ایران در دهه های اخیر، اثرات شگرفی را بر ساختار اجتماعی-اقتصادی و کالبدی کشور بر جای گذاشته است. افزایش جمعیت کشور و جابجایی و مهاجرت آنها از نقاط محروم به نقاط برخوردار، باعث بر هم خوردن تعادل¬های منطقه¬ای شده که می توان ریشه آن را در نحوه توزیع منابع در سطح این مناطق جستجو نمود. در این میان شهرها به واسطه

برخورداری از امکانات و زیر ساخت های رفاهی و خدماتی گوی سبقت را ربوده اند و هر روز بر تعداد شهرها و ساکنین آنها افزوده می شود به همین دلیل روند مهاجرت به شهرها سرعت چشمگیری یافته و روستاها را به نابودی کشانده است. این شرایط از یک سو مدیریت شهرها را با چالش های جدی روبرو ساخته و از سوی دیگر سرمایه گذاری های دولت در زمینه

عمران و ارتقاء سطح استاندارد زندگی در روستاها را بی نتیجه گذاشته است. با نگاهی گذرا به بافت و ترکیب کنونی شهرهای کشور می توان دریافت که شهرهای ما توان جذب مهاجرین تازه وارد را نداشته و بیشتر مهاجرین به دلیل ناتوانی مالی و اقتصادی به حاشیه های شهر رانده شده و در انزوای اجتماعی و اقتصادی به سر می برند(رهنما و توانگر، : ۸۵).

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

گسترش ناهمگون شهری در ایران طی دهه¬های اخیر، و از طرفی هم ناکارآمدی نظام برنامه¬ریزی شهری و ضعف برنامه¬های توسعه ملی و آمایش سرزمین، باعث شده است که شهرنشینی در کشور ما با معضلات فراوان همراه باشد. روند افزایش شهرنشینی در

کشور باعث شده است که ساختار فرسوده شهرداری¬ها و مدیرت شهری، و همچنین ظرفیت¬ها و منابع موجود در شهر¬ها توانایی پاسخ گویی به این حجم عظیم از مشکلات و نیازهای شکل گرفته را نداشته باشد¬(صفوی،۱: ۶۴). توسعه فیزیکی شتابان و نامتعادل شهرها، پیامدهای نامطلوب اقتصادی، اجتماعی و کالبدی داشته است. یکی از آثار و

پیامدهای نامطلوب توسعه فیزیکی و نامتعادل شهری، اسکان غیررسمی است(نقدی و صادقی،۳۸۵: ۱۲۸). ¬با وجود این نخستین سکونتگاه¬های‎ غیررسمی به مفهوم امروزی ، در سال های ۲۵-۱۳۲۰ در جنوب تهران و ویرانه های بر جای مانده از کوره¬های آجرپزی

متروک پای گرفت(حاج یوسفی، :۱۵). توسعه شهری ایران طی ۲۰ سال گذشته باعث گردیده که جمعیت شهرنشین بالغ بر دوبرابر گردد و پیش‎بینی‎ها حکایت از ادامه سریع این رشد دارند¬(پیران،۱۳۶۳:¬۵۳). در حال حاضر سرعت توسعه شهری از ظرفیت و توانایی دولت و

شهرداری‎ها در گسترش زیرساخت‎ها و ارائه خدمات و ایجاد اشتغال پیشی گرفته است. در نتیجه پدیده اسکان غیررسمی به سرعت و به صورتی بی‎قاعده گسترش یافته است و آمارها حکایت از آن دارند که بین ۲۰ تا ۳۰ درصد جمعیت کلان شهرها و حتی شهرهای متوسط در زیستگاه‎های نابسامان اسکان گرفته‎اند که این مناطق جایگاه افرادی است که معمولاً سطح زندگی ساکنین این مناطق از خط فقر پایین‎تر و یا حداکثر همسطح آن گرفتار بیکاری‎اند.

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

بررسی‎های انجام گرفته حکایت از آن دارند که اصولاً رشد سکونتگاه‎های غیررسمی و نامنظم و شکل‎گیری جزیره‎های فقر در حاشیه و درون شهرها به دلیل حذف اقشار کم‎درآمد از نظام برنامه‎ریزی و یا لحاظ نکردن آنها به صورت فعال و به عنوان گروه‎های هدف در سیاست‎گذاری ‎هاست.

فرحزاد از لحاظ تقسیمات شهری در شمال غرب منطقه ۲ شهرداری تهران واقع شده است. فرحزاد به عنوان یکی از روستاهای قدیم تهران ، همراه با توسعه پرشتاب این شهر ، امروزه از جمله محلاتی می باشد که با وجود قابلیت های مختلف ، با نابرابری فضایی و انواع مشکلات روبروست. دره فرحزاد یکی از سکونتگاه¬های غیررسمی است که در این منطقه واقع شده

مساحت اغلب مساکن در حد استاندارد نبوده و سطح اشغال فضا در این منطقه بسیار بالا می باشد. اغلب ساکنان منطقه دارای مشکلات اقتصادی فراوانی هستند. مشکلات کالبدی از مهمترین مشکلات ساکنین این منطقه است و اغلب معابر و گذرها در دره فرحزاد ارگانیک وغیر هندسی هستند و بر اساس وضع موجود بناها و به تبعیت از شیب کلی منطقه و

اراضی شکل گرفته اند. و وجود مشکلات فراوان در این منطقه در زمینه‎های خدمات رفاهی و زیربنایی، ساخت و ساز بی‎رویه و بدون ضابطه و همچنین تأسیس واحدهای مسکونی در بخش‎های با کاربری‎های

دیگر از مشکلات موجود در دره فرحزاد می‎باشد. این اجتماع گذشته از بسیاری از نارسایی‎ها و مشکلات معمول اجتماعات اسکان غیررسمی موانع و محدودیت‎های عمده‎ای را در خدمات‎رسانی و عمران و مدیریت شهر ایجاد کرده است.

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۱-۲- اهمیت و ضرورت تحقیق
اسکان غیررسمی شهری در ایران صرفاً مسئله¬ای کالبدی و فیزیکی نیست و بر¬آمده از عوامل کلان ساختاری در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی درسطح ملی و منطقه¬ای است و تجلی فقدان برآورده شدن نیاز مسکن و سرپناه اقشار کم درآمدی است که در فضای رسمی و برنامه¬ریزی شهر، جایی ندارند و در فرار از محدودیت های قانونی

خارج از استطاعت خود به برپایی سکونتگاه¬های خود انگیخته و نابسامانی می¬پردازند که به فرصت های درآمدی و اشتغال شهری دسترسی داشته باشند(صرافی،۱: ۱۰۰).
اگر چه آمار دقیقی از حاشیه نشینی در ایران وجود ندارد اما برآوردی دفتر ساماندهی اسکان غیررسمی وابسته به سازمان عمران و بهسازی وزارت مسکن و شهر سازی انجام داده

است حکایت از این دارد که حداقل شش میلیون از جمعیت شهری کشور در سکونتگاه¬های غیر رسمی ساکن می باشند و در صورت ادامه روند موجود در دهه آینده تعداد آنها به بیش از دو برابر خواهد رسید(سکه روانی،۱۳: ۴۸).

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

بنابر این عدم تعادل در برخورداری از امکانات و شرایط مناسب اقتصادی و معیشتی در درجه اول، برهم خوردن شرایط¬ اجتماعی و رشد جمعیتی بین نقاط شهری و روستایی سبب مهاجرت ساکنین به دره فرحزاد شده است. این در حالی است که مدیریت شهری با وارد

شدگان ناخوانده (پیش¬بینی¬نشده)مواجه گردیده، در نتیجه توان ساماندهی و فراهم آوری بستر مناسب جهت سکونت، جذب در اقتصاد شهر، پذیرش به لحاظ مسائل جامعه شناختی را نداشته و با چالش اساسی در این زمینه مواجه گردیده است. برآیند و سنتز چنین رویکردی

به صورت عینی در قالب اسکان غیررسمی در فضا تبلور می¬یابد. این مطالعه ضمن تبیین رابطه منطقی بین رویکرد¬های فوق به بررسی ریشه¬ای مسائل جهت ارائه یک ادراک قابل اجرا در عمل، در دره فرحزاد می¬پردازد.

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۱-۳- اهداف تحقیق
فزونی نسبت جمعیت ساکن در شهرها و افزایش اندازه آنها بر امکانات و خدمات شهری پیشی گرفته و مشکلات مختلفی در زمینه خدمات شهری و زندگی شهروندان ایجاد کرده است و چون شهر به صورت سیستم یکپارچه است و عدم توجه به بعضی نواحی از شهر می تواند مشکلاتی برای کل شهر ایجاد کند،باید برای اجزاء آن و بویژه برای اسکان غیررسمی

چاره جویی کرد تا تمام شهر دستخوش مشکل نشود.لذا چاره اندیشی برای دستیابی به فضاهای شهری درخور و مناسب برای زیست بهتر در جوامع شهری با توجه به اصول و ارزشهای والای انسانی از هدف کلان این تحقیق است و اهداف خرد، ایجاد زمینه های مناسب برای هماهنگی و همگنی منطقه مورد مطالعه به عنوان عنصری از عناصر سیستم شهری می باشد،

در این راستا برآنیم تا ضمن شناسایی مشکلات، محدودیت¬ها و قابلیت¬های موجود گزینه¬های مناسب ساماندهی آنها را شناسایی و پس از ارزیابی بر مبنای معیارهای مورد نظر، مناسب ترین گزینه را جهت کمک به تصمیم گیری آگاهانه و خردمندانه مدیران شهری انتخاب نماییم.

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۱-۴- پیشینه تحقیق
در انجام هر تحقیق باید کلیه اسناد، نوشته ها، کتابها و تحقیقاتی که دیگران انجام داده¬اند مورد بررسی قرار گیرند تا:
۱-مسأله تحقیق را بهتر بشناسیم.

۲-افرادی که در زمینه مورد نظر صاحب ایده و نظرند شناسایی نمود.
۳-از مدل¬ها، روشها و دستاوردهای پژوهشی دیگران استفاده کرد.
با توجه به گستردگی و اهمیت موضوع اسکان غیررسمی، تاکنون تحقیقات زیادی در این مقوله صورت گرفته است که این تحقیقات را می‎توان به شرح زیر بیان کرد:

الف: تحقیقات وپژوهش¬هایی که توسط مراکز علمی ودانشگاهی صورت گرفته است، از جمله:
• سید علیرضا آیت اللهی و محمد کریم منصوریان()، نگاهی کوتاه به مسأله حاشیه نشینی و علل و نتایج آن در شیراز، دانشگاه شیراز.
• زاهد، سعید()، نظری اجتماعی به حاشیه ن…………………………..

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

-۵- سوالات تحقیق
۱- آیا ضعف در مدیریت شهری سبب عدم بهبود شرایط ساکنان دره فرحزاد شده است؟
۲-راه حل بهبود مسأله چیست و یا به عبارتی راه¬حل برخورد با پدیده اسکان غیررسمی در دره فرحزاد چیست؟

۱-۶- فرضیات تحقیق
۱- به نظر می رسد عدم ارتقای کیفیت شرایط ساکنان دره فرحزاد به ناکارآمدی مدیریت شهری بر می گردد..

۲- به نظر می رسد ساماندهی اسکان غیررسمی در دره فرحزاد نیازمند شیوه های نوین اداره امور شهری (مشارکتی و توانمندسازی و …) باشد.

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۱-۷– روش شناسی
۱-۷-۱- روش تحقیق
کلیه وسائل و مراحل جمع آوری نظام مند اطلاعات و نحوه تجزیه و تحلیل منطقی آنها برای نیل به یک هدف معین روش علمی تحقیق گفته می شود(مشیری.آسایش،: ۳۳). در این پایان¬نامه نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است.

مرحله گردآوری اطلاعات آغاز فرآیندی است که طی آن محقق یافته¬های میدانی و کتابخانه¬ای را گردآوری می¬کند و به روش استقرائی به فشرده¬سازی آنها از طریق طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیلی می¬پردازد(حافظ نیا،۱:¬۱۶۴).

بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر تهران

۱-۷-۲- ابزار جمع آوری اطلاعات
یکی از متداول ترین طرق جمع آوری اطلاعات، استفاده از پرسشنامه است. در تحقیقات توصیفی و نیز تحقیقاتی که از گستره جغرافیایی زیادی برخوردار باشد یا افراد جامعه آماری و نمونه……………..