فهرست مطالب

مقدمه: ۱

فصل اول.. ۲

کلیات تحقیق: ۲

بیان مسئله. ۳

ضرورت و  اهمیت موضوع تحقیق : ۳

اهداف تحقیق.. ۴

پرسش‌های تحقیق : ۵

پیشینه تحقیق.. ۵

متغیرهای تحقیق.. ۵

قلمرو تحقیق.. ۶

مراحل انجام کار و روش تحقیق.. ۶

شیوه گردآوری اطلاعات… ۶

روش تحقیق بکار گرفته شده ۶

فصل دوم. ۷

مبانی نظری تحقیق.. ۷

چهارچوب نظری پژوهش و ادبیات توریسم.. ۸

ضرورت تعریف توریسم: ۸

سازمان جهانی جهانگردی: ۸

موضوعات مطرح در توریسم.. ۹

مدیریت توریسم.. ۱۰

اقتصاد توریسم.. ۱۱

جاذبه‌ها در صنعت توریسم و گردشگری.. ۱۲

شهرهای زیارتی (مذهبی) ۱۳

اعتقادات دینی و مذهبی در صنعت توریسم.. ۱۴

اثرات مثبت و منفی صنعت توریسم و جهانگردی.. ۱۵

فصل سوم. ۱۶

بررسی ویژگیهای جغرافیایی، تاریخی، جمعیتی و گردشگری شهر مشهد. ۱۶

شرایط اکولوژیکی مشهد. ۱۷

روند تاریخی و گسترش شهر مشهد. ۱۸

تکوین تاریخی شهر مشهد. ۱۸

تاریخچه مختصر شهر قدیم مشهد. ۱۸

تعریف و مفهوم آستان قدس…. ۱۹

مشهد از آغاز پیدایش (سال ۵۹ ه.ش تا ۱۲۹۹ ه.ش) ۱۹

مشهد از سال ۱۳۰۰ تاکنون.. ۲۱

گردشگری در مشهد. ۲۴

جاذبه های شهر مشهد. ۲۴

جاذبه های طبیعی.. ۲۴

ییلاقات طرقبه. ۲۴

ییلاقات شاندیز. ۲۵

جاغرق.. ۲۵

سد طرق: ۲۶

رودخانه و سد کارده ۲۶

جاذبه های غارنوردی.. ۲۶

غارمغان.. ۲۶

غار هندل آباد. ۲۶

غار دره‌آل.. ۲۷

غار کارده ۲۷

جاذبه‌های فرهنگی.. ۲۷

حرم مطهر امام رضا (ع) ۲۷

مسجد گوهرشاد. ۲۸

توریسم و توسعه تاسیسات گردشگری.. ۲۸

مسیر تحول هتلداری در شهر مشهد

هتل‌ آپارتمان..

مهمانپذیر.

مجتمع‌های پذیرایی – تفریحی..

جاذبه های گردشگری..

شهرک های ییلاقی و توریستی طرقبه و شاندیز و نقش توریستی و پذیرایی آنها در رابطه با شهر مشهد

مهمترین پروژه‌ها و برنامه‌های اجرائی تاثیرگذار در توسعه گردشگری شهر مشهد.

منابع :

بیان مسئله

گردشگری به عنوان یک حوزه فرابخشی می‌تواند برای تمامی بخش‌های جامعه در ابعاد مختلف اقتصادی – فرهنگی – سیاسی و اجتماعی اثرگذارد. از آنجا که این صنعت در استان خراسان رضوی ظرفیت‌های بسیار زیادی برای جذب گردشگران فرهنگی و به خصوص گردشگر مذهبی دارد. همچنین روند

  اعزام زائران و گردشگران مذهبی به ویژه در استان خراسان رضوی باتجربه مهمانداری بیش از بیست و سه میلیون گردشگر داخلی و خارجی در سال منشاء توسعه فیزیکی و اشتغالزایی بر رونق این منطقه به شمار می‌رود. که در سایه حمایت دولت و توجه به استانداردسازی وضعیت اطمینان بخشی را

برای مسافران و گردشگران فراهم نموده و می‌تواند خاطرات خوش و دلپذیری برای علاقه‌مندان

بارگاه ملکوتی ثامن‌الحجج(ع) که به عشق زیارت آن امام همام به مشهد مقدس سفر می‌کنند به ارمغان آورد.

عقاید مذهبی در ایران نظیر هر جای دیگر عامل تاثیرگذار بر کلیه جنبه‌های زندگی شهروندان، سازمان اجتماعی – سیاسی و شکل شهرهای آنها بوده است.

اسلام در اندک زمانی پس از معرفی به مردم ایران به دین اصلی آنان تبدیل شد. این دین از زمان ورود نه تنها بر حیات روحی مردم ایران تاثیر گذاشته است، بلکه تا حد زیادی شکل و ساختار سکونتگاهها را تغییر داده است. بناهای مذهبی اسلامی برخی ازمهم‌ترین بناهای شهرهای معاصر ایران را تشکیل می‌دهد. ایران در حال حاضر دارای بزرگترین سهم جمعیت شیعه در عالم اسلام است با وجود اینکه فقط حرم مطهر امام رضا(ع) در این کشور است.

شهر مشهد از جمله شهرهای بزرگ ایران محسوب می‌شود با

اتکا به وجود بارگاه ملکوتی حضرت امام رضا(ع) به همراه طبیعتی زیبا با ویژگیهای تاریخی و فرهنگی به عنوان مهم‌ترین قطب گردشگری در شرق کشور جایگاه بسیار مهمی دارد. بطوریکه هر ساله پذیرای میلیونها زائر بویژه از کشورهای عربی

، آسیایی و آفریقایی است. تعداد زائر و توریست هم در داخل کشور و هم از خارج کشور قابل توجه است. این گردشگران با انگیزه‌های متفاوت که مهمترین آن زیارت و بعد دیدار از جاذبه‌های فرهنگی – تاریخی و … است به این شهر سفر می‌کنند.

توریسم و گردشگر تاثیرات متفاوتی بر توسعه این شهر داشته بطوریکه روز به روز

مشهد وسیعتر شده است و به شکل کنونی درآمده است. حال بطور کلی علت وجودی شهر مشهد و دلایل توسعه در ابعاد مختلف فیزیکی و فضایی، اقتصادی، فرهنگی و… بیان می‌شود.

ضرورت و  اهمیت موضوع تحقیق :

اهمیت صنعت گردشگری به لحاظ ایجاد درآمد و اشتغالزایی آن می‌بایست مورد توجه دست‌اندرکاران این صنعت قرار گرفته باشد بطوریکه بر طبق آمارهای سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۰۵ میلادی مشاغلی که به وسیله این صنعت به وجود آمده حدود ۵۹ درصد رشد داشته است و شورای گردشگری بکار مشغول بوده و این صنعت بزرگترین سازمان یا نهادی است که نیروی انسانی زیادی را به کار گرفته و در بسیاری از کشورها این صنعت به صورت بزرگترین کارفرما در آمده است.(گی: صنعت گردشگری – – ص ۲۹۹)

استراتژی اقتصاد بدون نفت از جمله سیاست‌ها و برنامه‌های بسیار مهمی است که امروزه مورد توجه برنامه‌ریزان اقتصادی کشور قرار گرفته است.

کشور ایران به لحاظ دارا بودن تمدن ایرانی – اسلامی همواره مورد توجه مردم سراسر دنیا بوده است

و مزیت موجود می‌تواندنقش بسزایی در امر جذب جهانگردان داشته باشد. با نگاهی به آمار سازمان جهانی جهانگردی در می‌یابیم که افزایش چشمگیر مسافرت و جهانگردی از دهه ۱۹۶۰ به بعد در سطح جهان باعث شده است که این صنعت سهم عمده‌ای از تجارت بین‌الملل را به خود اختصاص ‌دهد و بویژه نقش عمده‌ای را در رشد و توسعه اقتصادی کشور‌های در حال توسعه به عهده  گیرد.(قره نژاد – – ص ۳)

توریسم مذهبی در شهر مشهد باعث توسعه شهر و همچنین توسعه اقتصادی و فرهنگی و… گردیده

است بطوریکه حتی با فاصله ۱۵-۱۰ کیلومتری حرم مطهر حضرت رضا (ع) هتل‌ها – بازارهایی ایجاد شده‌اند علاوه بر آن پارک‌های جدید احداث گردیده است و راههایی که منتهی به مناطق ییلاقی و توریستی می‌شود توسعه یافته و وسیعتر شده است.

اهداف تحقیق

هدف از این تحقیق بررسی نقش گردشگرذی مذهبی بر توسعه فرهنگی شهر مشهد

و تاثیر آن بر جنبه‌های مختلف اقتصادی سیاسی فرهنگی و اجتماعی است. بخصوص روند توسعه فرهنگی در چند دهه گذشته می‌باشد. همچنین سعی بر ارائه پیشنهاداتی است تا با مدیریت و برنامه‌ریزی‌های درازمدت با توجه به توانمندیهای شهری ، توسعه اصولی فرهنگی و گردشگری صورت پذیرد.

این اهداف شامل موارد ذیل است:

–                   شکل‌گیری شهر مشهد و اساس بنیاد این شهر معرفی می‌شود.

–                   مطالعه و بررسی رابطه توریسم و توسعه فرهنگی شهر مشهد.

–                   شناخت صنعت جهانگردی.

–                   آگاهی از پیامدهای فرهنگی و اجتماعی، حضور توریست خارجی و داخلی در مشهد.

–                   پیامدهای اقتصادی ناشی از حضور توریست زیارتی داخلی و خارجی.

–                   نحوه  ارائه خدمات عمومی، حمل و نقل مسافرین و کالاها در مشهد در محل‌های اقامتی.

–                   ایجاد فرصتهای شغلی در مشهد.

–                   مسائل و مشکلات توسعه صنعت توریسم در مشهد.

–                   معرفی جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی.

–                   روند افزایش جمعیت این شهر.

–                   و سنن و فرهنگ و اعتقادات مردم مشهد

پرسش‌های تحقیق :

۱-                آیا توریسم مذهبی بر توسعه فرهنگی مشهد تاثیرگذار بوده است؟

۲-                شهر مشهد علاوه بر نقش مذهبی دارای چه توانمندیهایی از نظر جذب توریسم می باشد؟

پیشینه تحقیق

براساس جستجویی که در مراکز اسناد و مدارک علمی کشور صورت پذیرفت، در زمینه جهانگردی تحقیقاتی انجام گرفته است که از آن جمله می‌توان به برخی از آنها اشاره نمود.

الف – پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد

۱-                بررسی نقش توریسم و اکوتوریسم در توسعه پایدار مشهد، که توسط آقای علی برابری انجام شده است.

۲-       بررسی قابلیت‌های گردشگری روستایی در بخش احمدآباد مشهد که توسط خانم میرقاسمی در گروه جغرافیا دانشگاه فردوسی، به راهنمایی آقای دکتر جعفر جوان در سال ۱۳۸۴ انجام شده است.

۳-       آثار اقتصادی – اجتماعی ورود جهانگردان آسیای میانه به مشهد که توسط آقای نورالله فرهادیان عزیزی در گروه جغرافیای دانشگاه شهید بهشتی و به راهنمایی آقای دکتر صلاح‌الدین محلاتی در سال ۱۳۸۴ انجام شده است.

۴-       پژوهش نوسازی منطقه توریستی مشهد به وسیله آقایان مهدی بهروزیان و بهروز سپاس در دانشگاه شهید بهشتی، گروه معماری و شهرسازی، سال ۱۳۵۱ انجام شده است.

ب – رساله‌های دکتری

۱-       رساله دکتری خانم معصومه حافظ رضازاده ((نقش گردشگری برای ایجاد فرصتهای شغلی در شهرهای ایران)) به راهنمایی زنده‌یاد ((آقای دکتر حسین شکوئی)) دانشگاه علوم و تحقیقات، گروه جغرافیایی دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۳۸۴٫

۲-       رساله دکتری خانم سیمین ارمغان ((توانمندیهای توریسم روستایی در توسعه اقتصادی و اجتماعی خراسان رضوی با تاکید بر کلات نادری)) به راهنمایی‌ آقای دکتر پرویز کردوانی ۱۳۸۴٫

۳-       رساله دکتری آقای عبدالحسین صمیمی ((جغرافیای انسانی: توسعه فرهنگی شهر مشهد در قرن بیستم)) به راهنمایی‌ آقای دکتر محمدحسن گنجی، سال ۱۳۳۷، گروه جغرافیای دانشگاه تهران.

متغیرهای تحقیق

–                   متغیرهای اصلی: گردشگرذی مذهبی (مذهبی) – توسعه فرهنگی شهر مشهد.

–                   متغیرهای فرعی: بازار – هتل – رستوران و…

 قلمرو تحقیق

مشهد و حومه آن می باشد. این شهر دومین کلانشهر ایران از نظر جاذبه های گردشگری است که در شمال شرق ایران واقع شده است. قلمرو تحقیق بر دو محور اصلی گردشگرذی مذهبی و توسعه فرهنگی شهر مشهد در استان خراسان رضوی استوار است.

مراحل انجام کار و روش تحقیق

به صورت تجربی و کتابخانه‌ای بوده است که از اسناد و مدارک معتبر

در کتابخانه ها اعم از کتابخانه ملی ، کتابخانه آستان قدس رضوی ، کتابخانه دانشگاه علوم تحقیقات همچنین از تجربیات دیگر محققین که در چند دهه پیش در مورد این شهر تحقیق نموده اند استفاده شده است……

گردشگری در مشهد

سرزمین پهناور خراسان و بویژه شهر مقدس مشهد با اتکا به وجود بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع)

به همراه طبیعی زیبا و ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی به عنوان مهم‌ترین قطب گردشگری در شرق کشور و مهم‌ترین قطب توریستی در کشور و حتی در منطقه خاورمیانه جایگاه بسیار مهمی دارد. این شهر هر ساله پذیرای متجاوز از ۱۲ میلیون زائر است که با انگیزه زیارت و دیدار جاذبه‌های مختلف به این شهر سفر می‌کنند.

در واقع مشهد به عنوان دومین کلانشهر مذهبی جهان اسلام بعد از مکه  در عربستان از نظر زائر بوده و حداقل زمانی که گردشگران مذهبی بر ای اقامت در این شهر در نظر می‌گیرند بین ۳ تا ۵ روز است. وجود بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) در این شهر سبب شده جمع کثیری از مسلمانان و حتی سایر ادیان از داخل و

خارج کشور بوده است، علاوه بر این می‌توان به دلیل حاکمیت موجود (حکومت شیعی) که هم سو با کشش و میل برای بازدید از اماکن مذهبی است از نظر فرهنگی نیز یکی از دلایل موفقیت جذب گردشگر مذهبی در مشهد دانست. بارگاه ملکوتی این امام همام هسته اولیه شکل‌گیری شهر مشهد و در طی تاریخ گذشته

این شهر، همیشه نقش محوری در پیشرفتها و توسعه فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این دیار زرخیز داشته است. علاوه بر این مشهد با قرار گرفتن در مسیر راههای اصلی می‌تواند نقش مرکزیت خود را ایفا کرده و با توجه به اینکه کانون شیعه کل عالم اسلام است.

سالانه پذیرای هزاران گردشگر خارجی وارده از مرزهای بین‌المللی هوایی – دریایی و زمینی است. لذا گردشگری در مشهد دارای دو اهمیت است؛ ۱- گردشگری داخلی ۲- گردشگری خارجی

ت.

جاذبه های شهر مشهد

جاذبه های طبیعی

این شهر در ۱۸ کیلومتر جنوب غربی مشهد و در مسیر راه جا‌غرق واقع شده و از غرب به کوههای بینالود و از شمال به کوه تخت رستم محدود می‌شود. طرقبه دارای باغ‌های فراوان با میوه‌های متنوع و چشمه‌سارهای زیباست و رودخانه‌ای خروشان از کنار آن می‌گذرد. در تابستان دارای آب و هوای خنک و مطبوع است. این ناحیه از قدیم الایام به عنوان تفرجگاه مورد توجه ساکنان و زائران مشهد بوده است. ارتفاع این ناحیه در حدود ۱۴۳۳ متر از سطح دریاست.