توضیحات

پایان نامه تاریخچه ی کتاب های درسی در ایران

نخستین کتاب های درسی را، پس از چند سال که استادان خارجی در کلاس ها به طور عملی تدریس کرده بودند، مترجمان آنان با استفاده از یادداشت

هایی که خود آماده ساخته بودند و یا کتاب هایی که آن استادان از خارج آورده یا در ایران نوشته بودند، فراهم آوردند. آن کتاب ها در چاپخانه ی دارالفنون

(۴) به صورت چاپ سنگی تهیه می شد و در دسترس دانش جویان قرار می گرفت. علاقه و پشتکار نخستین گروه آموزگاران ایرانی و خارجی دارالفنون،

بسیار چشمگیر بود. آنان همه ی لوازم کار خود – اعم از کتاب، آزمایشگاه، کارگاه، عکاسخانه و چاپخانه- را خودشان تهیه می کردند و با آن که دانش

جویان آنان شاه زادگان و درباریانی بودند که آمادگی و پشتکار لازم را نداشتند، باز هم توانستند دانش آموختگانی تربیت کنند که برای آنان جانشینان

شایسته ای باشند.

نخستین مشکلی که برای تهیه ی کتاب های درسی وجود داشت ( و در طول این ۱۵۰ سال اخیر همچنان کم و بیش وجود داشته است) نداشتن

اصطلاحات علمی تعریف شده ای بود که به جای واژه های خارجی به کار می رود. نداشتن کاغذ و جوهر مرغوب، نداشتن استادکار ماهر و نیز تجهیزات

پایان نامه تاریخچه ی کتاب های درسی در ایران

ناقص از دیگر مشکلاتی بود که با مدیریت و کمک علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه (۵) وزیر علوم و رضاقلی هدایت (۶) ناظم و سرپرست مدرسه برطرف

شد. گفتنی است که نخستین مدیران دارالفنون از دانشمند ترین و آگاه ترین اشخاص عصر خود بودند و همین مدیریت آگاهانه سبب شد که استادان

خارجی هر سال یک کتاب بنویسند و مترجمان ایران آن ها را به فارسی برگردانند. چند نمونه از نخستین کتاب هایی که در دارالفنون تدریس می شد عبارتند از::

۱- میزان الحساب، تالیف موسیو کریشیش، ترجمه ی محمد زکی میرزا مازندرانی، تهران:
دارالفنون ۱۲٧۴ ق

۲- فیزیک، کریشش نمساوی؛ ترجمه ی میرزا زکی مازندرانی. تهران : دارالفنون ۱۲٧۴ ق .

۳- کتاب تشریح بدن الانسان ، پولاک، تهران : ۱۲٧۰ق ،

۴- کتاب جبر و مقابله، مؤلف بهلر فرانسوی، ترجمه ی عبدالرسول خان مهندس اصفهانی، به کوشش رضاقلی هدایت، ناظم مدرسه دارالفنون،

۵- زبده الابدان، جان . ال. شلیمر فلمنکی به دستیاری محمد تقی بن محمد هاشم انصاری طبیب کاشانی ، ۱۲٧۹ ق

۶- زبده الحکمه ، پولاک نمساوی؛ گردآوری میرزا علی نقی آقا محمد اسماعیل، تهران، ۱۲٧۲ق .

٧- جراحی : مشتمل بر دو جلد و یک رساله در کحالی ، پولاک نمساوی، تهران، ۱۲٧۳ق، ج ۳ در یک مجلد.

هوشنگ شریف زاده، که از شیفتگان و آگاهان نسبت به علم و آموزش

در ایران بود، بعدها به تصحیح این کتاب همت گماشت و با همکاری خانم مهرناز طلوع شمس این کتاب را با اضافاتی برای چاپ دوباره به مرکز نشر دانشگاهی سپرد.

 ۱۳۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴منابع دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

پایان نامه تاریخچه ی کتاب های درسی در ایران

مهدی قلی خان هدایت (مخبر السلطنه) می نویسد: «در دوره ی اول دارالفنون معلمینی بوده اند که از همه، آثار [ جدیت] باقی است و بعدها آن

دلسوزی را در کنار نداشتند. کریشش معلم توپخانه و ریاضی بوده، میرزا زکی پسر حاجی میرزا آقای مازندرانی که به پاریس رفته بوده و فرانسه می

دانست مترجم او بوده است. دکتر پولاک معلم طب و جراحی به مترجمی محمد حسین خان قاجار، چون کلوکه ( cloquet ) فرانسوی فوت می کند،

حکیم باشی مترجم مخصوص می شود. شلیمر نمساوی به جای او به تدریس طب می پردازد. این شلیمر قرابادینی [ کتاب داروشناسی ] در طب و

نباتات نوشته است که چاپ شده. مترجم به فرانسه، انگلیسی و آلمانی در اول کتاب، اسامی فارسی و عربی را مرادف کرده است و حواله به صفحات

کتاب داده است. الحق نسخه ای پر ارزش است و جا دارد که تجدید چاپ شود» (۹) . این شلیمر سعی می کرده است بلور بسازد و نمی شده است گفتند:

ای شلیمر یک زمان در کار خود اندیشه کن / گر نمی گردد بلور این کوزه آن را شیشه کن

همین نویسنده درباره ی سال ها بعد که تعداد مدارس زیاد می شود و دیگر از استادان خارجی اثری نیست می نویسد : « برنامه مدارس ما صحیح

نیست. هنوز یک مدرسه با تمام ملزومات نداریم و مدرسه زیاد می کنیم و افاده چی ناقص می سازیم . از هر طبقه در مدارس قبول می کنیم و یک رقم

تدریس، ادارات ما روز به روز پر می شود از اجزایی که طرف حاجت نیستند.

چند سال است که مدرسه فلاحت داریم، یک نفر که به حقیقت فلاحت بداند

تربیت نشده است. اگر هم ندرتن یکی چیزی آموخته است به آبادی ملک پدرش نپرداخته … ممالک مترقی برای هر حرفه، نجاری، آهنگری، خانه داری،

آشپزی، خیاطی و غیره مدرسه دارند. مدرسه باید کارآگاهان سر به زیر بسازند نه مفسدان سر به هوا… این را هم بگویم عالم به هر فنی بیش از حاجت، وجود معطله خواهد بود» (۱۰)

پایان نامه تاریخچه ی کتاب های درسی در ایران

کتابهای درسی مدارس جدید تا سال۱۳۰۷ :

نخستین دبستان به سبک جدید ۳٧ سال و نخستین دبیرستان ۴۷ سال پس از تاسیس دارالفنون که یک مرکز آموزش عالی بود، در ایران تاسیس شد.

یعنی دارالفنون هنگام تاسیس، پیش نیازهای خود را نداشته و از این رو انتظاری که از آن می رفت حاصل نشد. میرزا حسن رشدیه (۱۱) پس از این که

مدرسه ای را در ایروان تاسیس کرد و مورد توجه ایرانیان قرار گرفت، تشویق شد تا مدرسه ای در تبریز بگشاید. گرچه این مدرسه مورد استقبال مردم قرار

گرفت، چندین بار بسته و رشدیه متواری شد. اما هر بار عشق به آموزش و پرورش کودکان ایرانی او را به تحمل سختی ها وادار کرد، به طوری که نام او

زینت بخش تاریخ آموزش و پرورش کشور شد. آن مدرسه علاوه بر تدریس کودکان به مردان بی سواد ۲۵ تا ۴۰ ساله هم آموزش می داد، به طوری که آنان طی ۹۰ ساعت تدریس، خواندن و نوشتن را فرا
می گرفتند. چندی بعد رشدیه به تهران رفت و کار خود را دنبال کرد.

میرزا حسن رشدیه نخستین مولف کتاب های درسی دبستان در ایران است. از او ۲۷ کتاب چاپ شده موجود است که برخی از آن ها عبارتند از:

۱- بدایه التعلیم، این کتاب را برای نواموزان سال اول دبستان در سه جلد نوشته است

. جلد اول برای دو ماه اول، جلد دوم و سوم برای پنج ماه آخر

۲- نهایه التعلیم ، جلد اول درس فارسی و جلد دوم شامل مطالب علمی

۳- کفایه التعلیم ، برای آموزش املای فارسی.

۴- هدایه التعلیم ، برای تربیت معلم

۵- اخلاق ، برای شش کلاس دبستان

پایان نامه تاریخچه ی کتاب های درسی در ایران

رشدیه این کتاب ها را به خرج خود چاپ می کرد و در اختیار دانش آموزان قرار می داد. جالب است بدانیم که رشدیه برای اداره ی مدرسه، نظام نامه ای نوشته که دارای چهل و یک فصل است و هر فصل ویژه ی یک موضوع است. مثلن در تکالیف مدیران دبستان ها می نویسد«

در قبول متعلم اگر فقط شهریه را منظور بدارد بسی ظلم کرده است.

باید شهریه را محض استقلال تعلیم و تربیت اخذ نماید، زیرا که مطالبات اجرت برای تعلیم حرام است .

در سال های بعد مدارس ویژه ای در تهران و شهرستان ها دایر شد و کتاب های درسی را مؤسسان، مدیران و آکوزگاران این مدارس تالیف و منتشر کردند (۱۳) . نمونه ی کتاب هایی که در دوره ی دبستان تدریس می شد عبارتند از:

کتاب علمی در اخلاق و اصول و فروع دین از میرزا یحیی دولت آبادی

تعلیم ا لاطفال در ا لفبا و قرا ئت فارسی از میرزا محمود خان مفتاح ا لملک

شجره طیبه در اخلاق و اصول و فروع دین از میرزا یحیی دولت آبادی

تاریخ مختصر ایران از محمد علی فروغی ذکا ءالملک

جغرافیا از میرزا رضا خان مهندس الملک

کتاب هایی که برای دوره ی دبستان نوشته می شد بر اساس سلیقه و تجارب نویسنده بود و هدف و برنامه، همان اندیشه های نویسنده بود که اغلب با شرایط سنی کودکان و مسایل یادگیری آنان مطابقت نداشت.