توضیحات

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

رساله حاضر با عنوان «جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا (ع)» می باشد.
امام هشتم شیعیان، امام رضا (ع) الگوی کامل و اسوه عملی مردم است چرا که وی اخلاق نیاکان و جد گرامی اش را در وجود خود دارد.
دوران زندگی امام رضا علیه السلام به سه بخش تقسیم می شود؛

بخش اول: دوران ۳۵ ساله زندگی حضرت قبل از امامت ایشان در زمان حیات و امامت پدرش،

بخش دوم؛ دوران امامت حضرت رضا (ع) در مدینه بود که تقریباً ۱۷ سال طول کشید.

و بخش سوم؛ (سه سال آخر عمر شریفش) مهمترین دوران زندگی حضرت رضا (ع) بود که عهده دار ولایت عهدی مأمون خلیفه عباسی شد .

در این پایان نامه علل احضار امام از سوی مأمون از مدینه به مرو بیان می شود. همچنین در این رساله به تبیین جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا (ع)

پرداخته می شود.

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

در سیره امام رضا از منظر امور عبادی به عبادت امام، نماز اول وقت و اهمیت آن، روزه، تقوای امام، زهد و پارسایی و دعا و راز و نیازهای امام و حج و

طواف او و … پرداخته می شود.

در سیره خانوادگی امام به خانواده امام، خانه و زندگی امام، برخی از رفتارهای امام در منزل، احترام و نیکی به پدر و مادر و اهل و عیال و تربیت فرزند و … اشاره می شود.

در سیره امام از منظر اخلاقی خصایص اخلاقی تربیتی چون حسن خلق، تواضع، جود و سخاوت، احسان، عفو و گذشت و صبر و شکیبایی و … بیان می

شود.
و در فصل روشهای تربیتی، روش امر به معروف و نهی از منکر، موعظه، رفق و مدارا، تشویق و تنبیه و … در زندگی امام مورد بررسی قرار می گیرد.
کلمات کلیدی: جلوه، سیره، تربیت، امام رضا (ع).

 ۱۸۵صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع و پاورقی دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید 

فهرست مطالب

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

عنوان صفحه

چکیده ۱
فصل اول : کلیات

مقدمه ۲

بیان مسئله ۷

اهداف تحقیق ۷

روش تحقیق ۹

پیشینه تحقیق ۹

طرح سوال (پرسشهای اصلی، پرسشهای فرعی) ۱۰

محدودیت و مشکلات تحقیق ۱۱

فصل دوم: بخش اول: ادبیات و مبانی نظری تحقیق

جلوه ۱۳

سیره ۱۳

سیره در لغت ۱۳

سیره در اصطلاح ۱۴

سیره شناسی ۱۶

تربیت ۱۸

معنی لغوی ۱۸
معنی اصطلاحی تربیت ۱۹

امام رضا (ع) ۲۱

انساب ۲۲

تولد ۲۲

فرزندان امام ۲۳

بخش دوم: تحلیلی بر زندگانی امام رضا باتکیه بر حیات علمی

امام و خلفا ۲۵

مسئله ولایتعهدی امام رضا (ع) و نقلهای تاریخی ۳۰

موضع حکومت در برابر امام (ع) ۳۱

علم و دانش امام ۳۳

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

مناظرات و احتجاجات حضرت رضا (ع) ۳۶

تألیفات امام ۳۷

نقش امام رضا (ع) در برابر امواج فکری بیگانه ۳۸
تربیت شاگردان ۴۰

تشکیل جلسات درس ۴۰

رشد حوزه های علمی و گسترش تشیع ۴۱

شهادت امام ۴۴

فصل سوم: سیره تربیتی امام رضا (ع)

بخش اول: سیره تربیتی از منظر امور عبادی ۴۷

عبادت امام ۴۹

نماز اول وقت و اهمیت آن ۵۴

روزه امام ۵۷

عبادت با شکر نعمت ۵۸

تقوای امام ۶۰

زهد و پارسایی ۶۲

دعا و راز و نیازهای امام ۶۷

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

اهمیت دعا ۶۹

آداب دعا ۷۰

حج و طواف امام ۷۳

بخش دوم: سیره تربیتی از منظر امور خانوادگی ۷۵

خانواده امام ۷۶

فعالیت اقتصادی امام و اداره امور پدر ۷۷

خانه و زندگی او ۷۹

امام در منزل ۸۰

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

برخی از رفتارهای امام در منزل ۸۱

نیکی به اهل و عیال ۸۳
بخشش به خانواده خود ۸۴

احترام و نیکی به پدر و مادر ۸۴

احترام به پدر ۸۵

حقوق مادر ۸۶

امام رضا (ع) و تربیت فرزند ۸۷

اصل توجه خاص در انتخاب همسر ۸۹

اصل ازدواج ساده و زود هنگام ۹۰

انتخاب نام نیکو ۹۲
محبت و احترام به فرزند ۹۳

بخش سوم: سیره تربیتی امام رضا (ع) از منظر خصائص اخلاقی و روحی

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

حسن خلق ۱۰۲
نهایت مهرورزی ۱۰۴

مهمان نوازی ۱۰۵

قدرت روحی و توکل ۱۰۷
تواضع ۱۰۹

تکبر در برابر متکبران ۱۱۱

حد توقع وتواضع ۱۱۲

جود و سخاوت ۱۱۳

بخشش به شیعیان ۱۱۴
سفارش امام رضا (ع) به امام جواد (ع) ۱۱۶

نامه ای کریمانه ۱۱۶

احسان به بینوایان و تهیدستان ۱۱۷

عفو و گذشت ۱۱۹

گذشت از برادر خود ۱۲۱

گذشت از اخرس ۱۲۴

گذشت از جلودی ستمکار ۱۲۳

عفو موجب عزت است ۱۲۸

درعفو نکوهش نکنید ۱۲۴

صبر و شکیبایی امام ۱۲۵
سکوت و خاموشی ۱۲۹

صله رحم ۱۳۳

دفاع از مظلومین ۱۳۵

پرداخت حقوق کارگر ۱۳۷

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

فصل چهارم: روش های تربیتی در سیره امام

رضا (ع)

امربه معروف و نهی از منکر ۱۴۱

اقسام امربه معروف و نهی از منکر در زندگی امامان ۱۴۲

امربه معروف عملی امام رضا (ع) ۱۴۴

موعظه ۱۴۵

نقش موعظه در تربیت ۱۴۵

شرایط موعظه ۱۴۸

شرایط واعظ ۱۴۸

شرایط موعظه شونده ۱۴۹

کیفیت موعظه ۱۵۰

رفق و مدارا ۱۵۱

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

معنای رفق و مدارا ۱۵۲

رفق و مدارا در سیره امام رضا (ع) ۱۵۳

تشویق و تنبیه ۱۵۴

نقش تشویق در تربیت ۱۵۶

آداب تشویق ۱۵۸

تشکر و قدرانی از دیگران ۱۵۹

تنبیه ۱۶۰

آداب تنبیه ۱۶۱

روش ائمه در تنبیه ۱۶۲

نمونه هایی از رفتار تنبیهی امام رضا (ع) ۱۶۳

تکریم شخصیت ۱۶۶

روش الگویی ۱۶۹

نقش الگوها در تربیت ۱۷۱

مسئولیت الگوها ۱۷۲

امام الگویی تمام عیار ۱۷۲

جمع بندی ۱۷۵

منابع و مأخذ

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

مقدمه

حمد و ستایش خداوندی را سزاست که گویندگان از عهده مدح و ثنایش عاجزند و حسابگران از شمارش نعمتهایش درمانده و ناتوان، خداوندی که شاهباز

همت های بلند در فضای بی انتهای معرفتش از طیران پر افشاند و غواص اندیشه ها و اوهام از رسیدن به قعر دریای ابدیتش باز ماند.

خداوندی که انسان

را خلق کرد و برای هدایتش راهنمایانی مبعوث کرد که یکی از آنها امام هشتمین شیعیان است، تحقیق حاضر جلوه هایی از سیره تربیتی امام علی بن

موسی الرضا (ع) هشتمین امام از خاندان پیامبر که نور خدا و موهبت و خزانه اوست. آن حضرت و پدرانش رهبران تعالیم اسلامی هستند.

آنان نیازی به ستایش ستایش کننده و توصیف توصیف کننده ندارند، زیرا خداوند متعال ایشان را ستوده و ناپاکی را از آنان دور ساخته و از انحراف پاکشان

نموده است.

جدشان پیامبر صلی الله علیه و آله در حدیث ثقلین آنها را قرینه قرآن قرار داده است و متمسک شدن به آندو ( قرآن و عترت ) را موجب

رهایی از گمراهی دانست. همه ارزشهای عالی و اصول واقعی که انسان به آن می بالد، در اهل بیت پیامبر علیهم السلام وجود داشت. زیرا این ارزشها و اصول برخی از

عوامل و صفات آنهاست.

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

اما راجع به سیرت و صفات امام علیه السلام باید گفت که آن حضرت نیز همچون پدران بزرگوارش خود را از جهان آزاد ساخته و از زیباییهای دنیا چشم

پوشیده و از آرایش آن روی گردانید. و خود را به خدا اختصاص داد و خویشتن را وقف او کرده

و به اطاعت او چسبیده بود. حضرت عالم به فرایض دین بود و

به شریعت پیامبر احاطه داشت. به ضعیفان کمک می کرد، از محرومان دستگیری

می نمود و دیگر صفات کریمه ای را که او را در بالاترین درجه افتخار و عزت در جهان عرب و اسلام قرار داد.

امام از نظر ظاهری و حکومتی دومین شخصیت بعد از مامون بود، با وجود این تمام فریبندگی های دولت و اختیارات آن را رد کرد. او جداً از جشنهای

عمومی و تفاخر و تکریمی که مردم برای سلطنت و حکومتشان انجام می دادند متنفر بود.

وقتی مامون از عبدالله بن مطر که از متفکران و شاعران برجسته بود پرسید: «عقیده ات راجع به اهل بیت پیامبر (ص) چیست؟ عبدالله با این کلمات

مشعشع پاسخ داد:

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

«چه می توانم بگویم راجع به خاکی که در آن

آب رسالت فرو رفته و در آب وحی روییده است؟ هیچ چیزی از آن جز مشک هدایت و عنبر دینداری منتشر نخواهد شد.»

این کلمات طلایی قلب مامون را تسخیر کرد و در حضور امام رضا علیه السلام دستور داد دهان عبدالله را پر از مروارید کردند .»

زندگانی امام هشتم (ع) از آغاز تا انجام با اندوه و مصیبت توام بوده است و خصوصیتی غم انگیز دارد، و در سرتاسر حیات آن حضرت (ع) که مقارن با

روزگار خلافت هارون تا آغاز حکومت فرزندش مامون است، سختی و تلخی هرگز از آن حضرت جدا نشده است.

گرچه امام رضا(ع) از نظر روحی و معنوی، معجزات و کرامات، دانش و فضایل، مناظرات با پیروان دیگر ادیان، شیوه برخورد با سیاستمداران و دولتمردان

عباسی، موضوع ولایتعهدی، ارتباط با علویان، برخورد با گروههای گوناگون اجتماعی و دیگر موارد شایسته

بررسی و تحقیق گسترده است،‌اما آنچه در این

میان از درخشش ویژه ای برخوردار می باشد، برخوردهای تربیتی و اخلاقی آن امام روف و مهربان با مردم است، چرا که زبان عمل و شیوه برخورد تاثیری

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

افزونتر از سخن و کلام دارد. از این رو اگر رفتار انسان آینه فکر و زبان و کلام وی باشد، دگرگون کننده تر و دلنشین تر و تاثیر گذار تر خواهد بود.

از این رو ، بر آن شدم که در این رساله به شیوه رفتار و سیره تربیتی حضرت رضا (ع) بپردازم.

گرچه نتوانسته ام از سیره تربیتی آن حضرت که سزاوار رفتارها و شیوه های تربیتی آن بزرگوار باشد یک تابلو کامل ارائه دهم، اما تلاش کرده ام تا از مجموعه آنچه که نقل شده و در دسترس می باشد، گوشه

ای از این تابلو را نشان دهم و گلی از بوستان معطر را به پیروان و عاشقان آن حضرت هدیه نمایم.

امام رضا(ع) به عنوان الگوی کاملی برای انسانها- چه در دوران زندگی و حیات خود، و چه

برای مردمان پس از خود- دارای سرشتهایی بود که همگان را به شگفتی وا می داشت و دوست و دشمن را فریفته و شیفته خود می ساخت. بدان گونه که هماره زبان به ستایش او می گشودند و از بزرگیها و

سرشتهای او سخن ها می گفتند. و پیروان راستین امام، شخصیت او را نمونه و الگوی

رفتاری خویش قرار می دادند. از این رو آنان که شیفته آن امام

بزرگ اند، باید بدان گونه باشند که او بود و بدان سان زندگی کنند که امامشان زیست و با معیارهای رضوی خود را بسازند.

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

هرگونه کوتاهی درباره آگاه ساختن مردم بویژه نسل نو از معارف پیشوایان دینی، خیانتی بزرگ و جبران ناپذیر می باشد به گونه ای که در آینده نه چندان

دور آثار آن نمایان خواهد گردید که هرگز آن زیان را نمی توان جبران کرد.

از این رو، اکنون باید نسل جوان را به محبت نسبت به خاندان گرامی رسول خدا(ص) فرا خواند و آنان را با این خاندان آشنا ساخت، و علاقه راستین، تنها در پرتو عرضه صحیح و درست فرهنگ آن بزرگواران صورت می پذیرد. پس هرگونه دوری، اعراض و بی توجهی و ناباوری و مخالفت با آموزشهای اسلام و

تعالیم محمدی(ص)، علوی جعفری و رضوی در سایه برداشتهای نادرست و دور از زمان پدید می آید.

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

بنابراین، اگر به راستی معارف اسلام و روشه

ای رضوی بدان سان که وجود دارند شناسانده شوند و به آنها عمل گردد، سربلندی جامعه قرآنی و عزت

انسانی را در پی خواهد داشت و مردمان، دوستدار رهبران راستین و الهی می گردند، و به پیروی از مدعیان دروغین و سرابهای آب نمای بیگانگان نمی

پیوندند.

اکنون امید است که این رساله کوچک بتواند گوشه ای از سیره و روش زندگی و ویژگیهای الهی و انسانی رهبر راستین و امامی هدایتگر و چکادی از

چکادهای بلند فرهنگ اسلامی و شیعی را به جوانان و نوجوانان بشناساند و اینان

نیز با عمل بدین شیوه های الهی و انسانی، جامعه آرمانی خویش را

پایه ریزی کنند و توان یابند تا در برابر تند باد یورشهای ویرانگر غرب تجاوزگر، بایستند و کیان معنوی و انسانی خویش را استوارتر سازند.

امید می رود رضایت پروردگار و شفاعت آن امام مهربان و هدایت و خشنودی خلق خداوند را سبب گردد.

انشا الله

بیان مسئله

با توجه به این که موضوع این تحقیق، جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا(ع) می باشد در این تحقیق سعی شده به زوایای زندگانی حضرت از بعد

تربیتی نگریسته شود و رفتارهای سازنده و عمل کردهای شایسته امام از منظر عبادی و اخلاقی و خانوادگی و روشهای تربیتی ایشان مورد بررسی قرار

گیرد.

لذا در این تحقیق در صدد آنیم بعد از پرداختن به شمه ای از زندگانی امام با تکیه بر حیات علمی ایشان به جلوه هایی از سیره امام در ابعاد مختلف عبادی، خانوادگی، اخلاقی و روحی بپردازیم.

اهداف تحقیق

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

– مسئله تربیت و سازندگی شخصیت انسانها از مسائلی است که در فرهنگ اسلامی بسیار مورد توجه می باشد، بدین لحاظ تعلیم و تربیت به عنوان

یک دانش و فن تخصصی می تواند نقش بسزایی در پیشرفت و توسعه و تحول جامعه و افراد آن داشته باشد. بنابراین همواره مورد توجه جوامع مختلف

بوده و هست. در جامعه ما نیز اهداف و برنامه ها و شیوه های تربیتی باید متناسب با اهداف و برنامه های اسلامی و الهی باشد.

برای شناخت تعلیم و تربیت اسلامی و اجرای آن باید در منابع اسلامی از جمله در سیره معصومین (ع) و قرآن کریم تأمل و مطالعه دقیق صورت گیرد. زیرا تربیت و سازندگی

انسان و طراحی نظام صحیح وجامع برای تربیت و سازندگی انسان تنها از ناحیه وحی ممکن می باشد.

– امروزه در جامعه اسلامی مدیران و مربیان تعلیم و تربیت در صدد یافتن راه ها و روش های بهتری جهت نیل به اهداف تربیتی می باشند.

اگر چه مطالعات و تحقیقات بسیاری در این زمینه صورت گرفته اما در این تحقیق سعی شده تا با بررسی شیوه زندگی و رفتار و گفتار امام رضا (ع) پیام ها و

نکات تربیتی مناسب جهت الگو دهی، فرا راه متولیان این امر قرار داده شود.

– معرفت و شناخت بیشتر نسبت به امامی که در میان ما ایرانیان بی همتاست و پیکر نازنینش چون گنج شایگان در ایران مدفون و مرقد مطهرش کعبه

آمال و مطاف صاحبدلان جهان قرار گرفته و ما ایرانیان که به زیارت آستانه ملائک پاسبانش تشرف حاصل می نماییم برای زیارت با معرفت، لازم است به

صورت معقول و مقبول، از شخصیت آن امام آگاه شویم و این آگاهی تحقق پیدا نمی کند مگر با شناخت جنبه های مختلف زندگی حضرت و آشنایی کامل

با سیره تربیتی و اخلاقی و رفتاری در زمینه های گوناگون معرفت دینی، اخلاقی و تربیتی و خانوادگی.

– آشنایی با اوضاع و احوال زمان حضرت و مسائلی که ایشان با آن رو به رو بودند و عکس العمل حضرت در مقابل آنها.

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

– سرلوحه قرار دادن حضرت در زندگی خودما

ن و ارائه یک الگوی مناسب و برتر به نسل جوان.

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

نکته قابل توجه این که در عصر کنونی، فرازهای حساس و سازنده زندگی ائمه (علیهم السلام) به خصوص زندگی حضرت رضا (ع) کمتر مطرح می شود و

یا اگر بیان می شود به تجزیه و تحلیل آن نمی پردازند، بر همین اساس بحث و بررسی در مورد ابعاد مختلف زندگانی حضرت و روش های تربیتی ایشان

جالب و جذاب خواهد بود و از آن جهت که انسان طالب کمال است و همیشه به دنبال راهی است تا بتواند به این کمال برسد و رسیدن به این کمال جز با

پیروی کردن از بهترین الگوها و اسوه ها امکان پذیر نمی باشد، لذا بر هر شیعه لازم و ضروری است که آشنایی با زندگی ائمه (علیهم السلام) را

سرلوحه زندگی خویش قرار دهد و با در نظر گرفتن جامعه کنونی و کم رنگ شدن ارزشهای اخلاقی، ضرورت ایجاب می کند تا با ارائه یک الگوی صحیح و مناسب به نسل جوان، از منحرف شدن آنها به سوی الگوهای کاذب و دروغین جلوگیری کنیم.

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

روش تحقیق
به لحاظ این که موضوع تحقیق ما «جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا(ع)» می باشد و آن، با جستجو کردن و نگریستن به کتب و منابع حدیثی محقق

می شود لذا روش تحقیق در این نوشتار توصیفی- تحلیلی، و روش گردآوری اطلاعات ما ((کتابخانه ای)) است، لذا برای نیل به اهداف مورد نظر ابتدا با توکل بر خدا و طلب یاری از او، منابعی چون عیون اخبار الرضا(ع) و ترجمه های آن، کتب سیره و کتب تربیتی و نرم افزارهای علوم اسلامی را مورد

بررسی و مطالعه عمیق قرار داده، و با دقت و تدبر در حد توان محقق سعی شد تا از لابه لای متون تاریخی و روایی، پیامها و الگوهای تربیتی در سیره

رضوی استخراج شود.

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

پیشینه تحقیق

در مورد زندگی ائمه اطهار علیهم السلام تا کنون کتب بسیاری در موضوعات مختلف تالیف و گردآوری شده است و از جمله آنها حدود ۳۲۶ کتاب مربوط به

حضرت رضا(ع) می باشد که توسط علمای بزرگ و نویسندگان مجرب نوشته شده است.

با مطالعه و بررسی کتب نگاشته شده در زمینه سیره تربیتی معصومین و کتابهای روایی همچون اصول کافی (کلینی)، عیون اخبار الرضا(صدوق)، بحارالانوار (مجلسی)، مسند الرضا(عطاردی)، ارشاد( شیخ مفید)،

کشف الغمه( محدث اربلی)، سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت( حسینی زاده) و زندگی امام رضا(ع) (از عماد زاده، فضل الله، رضوی، کمپانی، قریشی و

آموزه های اخلاقی و رفتاری امامان شیعه از عبدوس). تحولات شگرفی در خصوص تعمیق شناخت سیره معصومین صورت گرفته اما بطور مجزا سیره

تربیتی و هدایتی این امام معصوم( ع) کار نشده است.

با مقایسه اجمالی میان محتوای کتابهایی که تا کنون در این زمینه تالیف شده و آنچه در این تحقیق عرضه می شود، این نکات به روشنی آشکار می

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

گردد:

۱- بیشتر کتابهایی که تا کنون در مورد زندگی امام رضا علیه السلام نوشته شده است به دو واژه سیره و تربیت توجهی نکرده اند و تنها به بررسی

زندگی ایشان پرداخته اند، ولی در این اثر ابتدا دو واژه سیره و تربیت از نظر لغوی و اصطلاحی تعریف شده است و سپس منظور ما از سیره تربیتی حضرت

بیان گردیده و از منظرهای مختلف وارد بحث اصلی شده و سیره آن امام همام را مورد بررسی قرار داده ایم.

۲- بعضی از کتابها از جنبه تاریخی به زندگی امام نگریسته اند مانند تاریخ یعقوبی و تاریخ تشیع. و برخی زندگی حضرت را از زوایای سیاسی مورد تجزیه و

تحلیل قرار داده اند از قبیل: زندگانی سیاسی امام رضا(ع) تالیف جعفر مرتضی عاملی و حیات فکری- سیاسی امامان تالیف رسول جعفریان. و برخی نیز

تنها به جنبه روایی این قضیه پرداخته اند. مانند کتاب «بحار الانوار» علامه مجلسی و «اصول کافی» از محمد بن یعقوب کلینی.

ولی در این مجموعه سعی شده است به جنبه های مختلف زندگی حضرت رضا(ع) (فردی- سیاسی- اجتماعی) از بعد تربیتی نگریسته شود و با توجه

به محدوده توانایی خویش آنرا مورد تجزیه و تحلیل قرار دهم.

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

طرح سوال: سوالات اساسی تحقیق

سوال اصلی

آیا نمودها و جلوه های تربیتی در سیره امام رضا (ع) وجود دارد؟
سوالات فرعی

۱) در سیره تربیتی امام رضا (ع) در ارتباط با خانواده و تربیت فرزند چه درس های تربیتی می توان فرا گرفت؟

۲) سیره تربیتی امام رضا (ع) از منظر اخلاقی و روحی چگونه است؟

۳) چه روشهای هدایتی و تربیتی در سیره امام رضا (ع) مطرح شده است؟
۴) جلوه های تربیتی در سیره عبادی امام کدامست؟

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

فرضیات تحقیق

فرضیه هایی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته اند عبارتند از:

– به نظر می رسد در زندگی امام رضا (ع) حقایق تربیتی بسیار مهمی تجلی یافته است.

– گمان می رود روشهای هدایتی و تربیتی فراوانی در سیره امام رضا (ع)‌گنجانده شده باشد.

– انتظار می رود بتوان از سیره تربیتی امام رضا (ع) الگوگیری نمود و بهره فراوانی از آن جست.

مشکلات و محدودیتهای تحقیق

به لحاظ اینکه خصیصه یک تحقیق معتبر آن است که از منابع دست اول استفاده شود حقیر نیز سعی نموده تا جایی که ممکن بود از همین اصل پیروی و

در صورت عدم وجدان مطلبی در منابع دست اول به منابع معتبر دیگر رجوع شود. نظر به اینکه موضوع تحقیق ابتکاری است

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

لذا در باب این موضوع کتاب

مستقلّی که بتوان به عنوان الگو از آن استفاده شود وجود نداشت از اینرو کار را دچار مشکل کرده بود و برای برون رفت از مشکل با تفکر فراوان و مشورت

های لازم از صاحبان اندیشه ضروری شد از طرفی بخاطر عدم دسترسی آسان به کتابهای فراوانی که برای تحقیق لازم بود به ناچار موجب مسافرتهایی

به نقاط دور دست گردید و با مراجعه به کتابخانه های متعددّ از جمله کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد و با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری به

بحث در مورد این تحقیق بپردازیم.

باید اذعان نمود آنچه در اینجا آورده ایم هنوز نمی است از یم بیکران سیره سراسر درس آن حضرت، به امید اینکه این تحقیق گامی هر چند اندک فرا روی

سایر محققان و اندیشمندان و متولیان امور تعلیم و تربیت قرار دهد .

………………………….

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

بررسی واژه ها و مفاهیم کلیدی در هر پژوه

ش بی تردید در فهم ابهام تأثیر بسزایی دارد این کار در واقع به درک صحیح از موضوع مورد بحث می انجامد که به سبب کاربرد وسیع واژگان و عدم دقت

علمی در استعمال آن همواره با نوعی اختلاط مفاهیم ومعانی مواجهیم.

بنابراین پیش از ورود به متن پژوهش به بررسی واژه های کلیدی این نوشتار می پردازیم. مهمترین واژه های مورد نظر عبارتند از جلوه، سیره و تربیت که در عنوان پژوهش ذکر شده است.

جلوه

جَلَوَ، جلا، تجلی به معنی همان کشف و ظهور است.

جلو به معنی واضح، روشن، آشکار شدن، آشکار شدن ظاهری می باشد و «وَ الَْنَْهارِ اِذا تَجَلّی »

( قسم به روز، هنگامیکه روشن سازد)

دهخدا می گوید: «جلوه یعنی عرضه کردن عروس را بر شوهر، جلوه داشتن به معنی رونق داشتن و جلا: امری آشکار به سپیدی روز، بیرون کردن ».

جَلَوَ، جلی، جَلا: پاک کردن، واضح و روشن کردن، موضوعی را شکافتن و باز کردن.

جلوه دادن: عرضه کردن چیزی.

تَجَلی: کشف و روشن کردن، نمایان شدن و به بیان آمدن.

جلوه: پرده گشایی، حجاب گشایی معنی شده است.

سیره

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

سیره در لغت

واژه «سیره» اسم مصدر از «سیر» است که بر گذشتن و روان شدن و بر حرکت کردن دلالت می کند و نیز به معنای «رفتن و سیر کردن در زمین» است

راغب اصفهانی می نویسد «سیر یعنی حرکت درروی زمین، در زمین راه رفتن وگذشتن و عبور نمودن »

«سه حرف «سین ، یاء و راء» به صورت «سیره هم حرکت در روز و هم حرکت در شب را معنا

می دهد در حالیکه به صورت «سری» تنها حرکت در شب را می رساند.

«جَلْسَهْ » یعنی نشستن، «جِلْسَهْ» یعنی نوع نشستن و «سِیْرِهْ» نوع حرکت است. لذا اهل لغت در توضیح معانی آن گفته اند: »سیره» طریقه، هیات و

حالت است .

و با توجه به آنچه از اهل لغت ذکر شد که «سیره» را به معنای «سنت، روش، مذهب، هیات، حالت، طریقه و راه و رسم گفته اند، می توان «سیره» را

نوع رفتار و سبک رفتار و طریقه زندگی معنا کرد .
سیره در اصطلاح:

سیره به نوع رفتار و شیوه زندگی و گفتار امام، و شناخت طرز فکر و سیره عملی حضرت در زمینه های گوناگون معرفت دینی و اخلاقی و تربیتی گفته

می شود.

«سیره» زمانی به عنوان یک رشته از مباحث تاریخی مورد بحث قرار گرفت که مورخانی که از احوال پیامبر اسلام(ص) کتاب نوشتند و عنوان تاریخ خود را

«سیره النبی» گذاشتند و شاید نخستین رشته تاریخی که مورد توجه و نظر مسلمانان قرار گرفت همین «علم السیره» باشد. محتمل است که آنان

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

می خواستند سبک و رفتار یا رفتار شناسی

پیامبر را بیان کنند.

«آنچه که مهم است شناختن سبک رفتار پیامبر است آنها که سیره نوشتند رفتار پیامبر را نوشته اند. این کتابهایی که ما به نام سیره داریم سیر است نه

سیره، رفتار پیامبر نوشته شده نه سبک پیامبر در رفتار، نه اسلوب و متد رفتار پیامبر. سیره یعنی سبک، یعنی روشی که پیامبر به کار می برد برای هدف

و مقصد خودش ».

بدین ترتیب واژه «سیره» در مفهوم اصطلاحی آن در قالب شرح احوال و تاریخ زندگی پیامبر شکل گرفت و همچنان باقی ماند و به عنوان «رفتار شناسی»

و «روش» شناسی مورد عنایت جدی قرار نگرفت ».

سیره به معنای حالت و چگونگی رفتار می باشد که در عرف مسلمانان و متون اسلامی معادل معنای «سنت»

نیز به کار رفته و آن عبارت است از گفتار و

رفتار پیامبر(ص) و اهل بیت(ع). مراد از سنت و سیره در این معنا عبارت است از مجموع رفتارهایی که یک فرد در طول زندگی خود، در موقعیتهای مختلف

داشته است. از آنجا که رفتارهایی که افراد در طول زندگی، در موقعیتهای مختلف انجام می دهند با یکدیگر متفاوت است، سیره های افراد نیز با یکدیگر

تفاوت پیدا می کند.

پس سیره به معنای «راه و روش» است و به معنای «گفتار و رفتار پیامبر (ص) و اهل بیت» خاص می باشد و به شخص دیگری قابل اطلاق نیست، البته

تذکر این نکته لازم است که از دیدگاه اهل تسنّن «سیره» تنها به رفتار و گفتار پیامبر (ص) اطلاق می شود ».

در این نوشته مراد از سیره، رفتار حضرت امام رضا (ع) است، ما در این صدد هستیم که رفتارهای

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

صادر شده از امام را مطالعه کنیم و راه و روش حضرت را

کشف کنیم.

سیره به این معنی، برخی از گفتارهای امام رضا (ع) را هم از آن جهت که کیفیت خاصی دارند شامل می شود. از این رو سیره به دو قسم تقسیم می شود: سیره فعلی و سیره قولی، بنابراین چگونگی و کیفیت خاص منظور، و چگونگی بیان گفتارها، مخاطب، اوضاع و احوال صدور روایت، قصد و هدف

معصوم (ع) از اظهار آن مفاد و چگونگی تأثیر گذاری در مخاطبان نیز بررسی می شود .

گفتارهای صادر شده از امام در مقام تربیت نیز در اینجا بررسی خواهد شد.

در مطالعه سیره (رفتار) دو موضوع اهمیت فراوانی دارد:

نخست، تعیین نوع سیره و اینکه امام رضا (ع)‌در یک موقعیت خاص، برای رسیدن به یک هدف خاص چه کاری انجام می دادند؟

دوم اینکه آن کار را چگونه انجام دادند؟

با توجه به نوع و چگونگی یک سیره، می توان نکات، ظرافتها و حتی اصول و قواعد حاکم بر آن سیره را کشف کرد واز آنها در موقعیتهای دیگر نیز استفاده

کرد. مطلب دیگر اینکه؛

بسیاری از نکات و مطالب تربیتی وجود دارد که گرچه در سخنان ائمه معصومین بیان نشده اما در سیره های تربیتی آنان پنهان است و می توان آنرا از دل

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

این سیره ها استخراج کرد.
سیره شناسی
در مکتب اسلام، معصومین (ع) مرکز و محور

ی هستند که مسلمانان می توانند کلیه اعمال، رفتار و وظایف خود را از این مرکز و معدن استخراج کنند. خود را در همه امور منطبق با آنان نموده و این

امری ثابت و همیشگی است و از ایمان مسلمانان است که به آنان تأسی کنند، هم به گفتارشان و هم به رفتارشان.

خداوند در قرآن پیامبر را به عنوان اسوه حسنه معرفی می کند و این در واقع بیان بزرگترین تفاوت میان مکتب

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

انبیاء و غیر آن است زیرا مکتب انبیاء از

خصوصیت عملی بودن و به عینیّت توجه داشتن برخوردار است. در مکتب انبیاء نمونه ای برای پیروی عملی ارائه می شود، نمونه ای که روش های عملی او در کلیه شئون فردی، اجتماعی و اخلاقی و … قابل دستیابی و پیروی عملی از جانب پیروان مکتب است.

به لحاظ اینکه اسلام آخرین دین الهی است این موضوع در اسلام جدی تر و روشن تر مطرح است و لازم است «امّت» نمونه ای تمام عیار و قابل پیروی

برای همه زمانها، در هر اوضاع و احوالی داشته باشند.

حضرت علی (ع) پیامبر را به عنوان نمونه ای کافی معرفی می کند و می فرماید:

«وَ لَقَدْ کانَ فی رسول الله – صلّی الله علیه و آله- کَافٍ لکَ فی اسوَهَ »

پیروی کردن از رفتار …………………………….

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

بررسی آثار اسلامی نشانگر این است که س

یره اهل بیت گرامی، پس از سیره پیامبر اکرم (ص) از مهمترین موضوعاتی است که افکار محدثان و سیره نویسان را به خود اختصاص داده است چنانچه

از مجموع کتابهایی که در این موضوع از آغاز قرن دوم تا کنون نوشته شده است آماری تهیه شود خواهیم دید حتی ذکر اسامی آنها در یک کتاب نمی

گنجد چه رسد به خود کتابها که گردآوری آنها کتابخانه ای بس بزرگ را تشکیل خواهد داد.

شاید تصور شود که با این نوشته های زیاد، چه نیازی به سیره نویسی مجدد وجود دارد؛ ولی باید یادآور شویم که حیات و زندگانی اولیای الهی به سان

جهان طبیعت، ابعاد بس گسترده ای دارد که هر چه درباره آنان نوشته شود باز سرزمینهای ناشناخته و کاوش نیافته ای وجود خواهد داشت.

در عصر حاضر که نسل جوان و تحصیل کرده خواهان آگاهی بیشتری از زندگانی سیاسی، اخلاقی، تربیتی، اجتماعی پیشوایان هستند لازم است

نویسندگان به این موضوع توجه بیشتری کنند. زیرا اولاً آنچه در تاریخ زندگانی پیامبر اسلامی و ائمه معصومین علیهم السلام برای ما مهم و آموزنده

پایان نامه جلوه هایی از سیره تربیتی امام رضا

است، شناخت خود زندگانی و رفتار آنها نیس

ت، بلکه شناخت نوع زندگی و سبک رفتار اجتماعی آن بزرگواران و چگونگی موضعگیری اجتماعی و سیاس و شیوه ف%B