توضیحات

ساماندهی بافت فرسوده شهری شهر تهران مطالعه موردی محله  مجیدیه

مشکلات بافتهای فرسوده درشهرهای بزرگ همواره یکی ازدغدغه های مردم ومدیران شهری بوده است

، زیرا سکونت وکار دراین نوع بافتهای شهری هرگز بازدهی مطلوب را ندارند زیرااستاندارهای مسکن زندگی درآنها

بدلیل فرسودگی شدید یا نسبی بسیار پایینتر از قسمتهای دیگر شهر میباشد. بافت فرسوده شهری به بافتی اطلاق میشود که از ابعاد کیفی وکمی وهمچنین ازلحاظ تجهیزات و تأسیسات شهری در سطح پایین قرار

گرفته باشد مشکلات اصلی اینگونه بافتها بهنگام مخاطرات طبیعی بروز میکند که باید توجه مسئولین

بیشتر متوجه اینگونه بافتها باشد عنوان بافت فرسوده شهری به با فتی اطلاق میشود که از ابعاد

کیفی وکمی مسکن وتاسیسات وتجهیزات وابسته به آن درسطح بسیار پایینی از برخورداری است.این بافت بعنوان بافتی ناکارآمد معرفی میشود واز اینرو مساله بهبود بخشیدن به آن روی مینماید. این بهسازی بسته به نوع

فرسودگی بافت مراحل مختلفی را شامل میشود.تهیه واجرای طرحهایی که به انحاء مختلف سعی در بهبود وضع این بافتها دارند ،نیازمند بررسی همه جانبه کمبودهای موجود وبرنامه ریزی مداوم برای رفع معضلات

اینگونه بافتهاست .بررسی همه جانبه بدین معناست  که درنوسازی وبازسازی این بافتها میبایست

درکناربهبود بخشیدن به وضع مسکن  که حدود ۴۰درصدازبافتهای شهری راتشکیل میدهد سایر نیازهای معیشتی

ساکنین نیز که در حیطه تاسیسات و تجهیزات شهری است تامین شود. بافت محله مجیدیه که بعنوان قسمتی

از بافتهای فرسوده شهرتهران شناسایی شده است.که دارای معضلات فراوانی بویژه در زمان بحرانهای طبیعی مثل زلزله میباشد

۱-۲-ضرورت تحقیق:

از آنجا که تراکم جمعیتی وساختمانی در بافتهای فرسوده شهرهای بزرگ بدلیل قیمت نسبتا” پاینتر زمین وساختمان درآنها بطور قابل توجهی بالاست و از طرف دیگر آسیب پذیری این بافتهای شهری در مقابل حوادث و بلایای طبیعی و…. بسیار بالاتر ازسایر قسمتهای شهری میباشد،لذا رسیدگی و ساماندهی

به این بافتها از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. هرگونه فعالیتی در جهت ساماندهی به بافتهای فرسوده نیازمند شناخت دقیق از ویژگیهای مختلف این بافتها درمناطق مختلف شهری است،.وازآنجا که ناحیه ۳منطقه ۸نیز از جمله فرسوده ترین بافتهای منطقه است ومشکلات بسیاری را برای ساکنین خود فراهم آورده بنابراین ضرورت تحقیق در این زمینه نیز بخوبی آشکار میگردد.

۱-۳-اهداف تحقیق:

۱-تأمین امکانات معیشتی مناسب برای شهروندان در راستای اهداف عدالت اجتماعی؛

۲-انتظام بخشی به مجموعه کاربریها و پاکسازی بافت از کاربریهای مزاحم؛

۳-تشویق به سرمایه گذاری به منظور بازسازی بافتهای فرسوده در جهت مقاوم سازی آنها؛

۴-ارتقائ کیفیت زندگی شهری؛

۵-اصلاح شبکه دسترسی.

 ۱۴۵صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

ا

-مبانی نظری

۲-۱- تعاریف

۲-۲- بافت:

مراد از بافت (بافت شهری)گستره ای همپیوند است که با ریخت شناسی های متفاوت طی دوران حیات شهری

در داخل محدوده شهر و یا حاشیه آن در تداوم وپیوند با شهر شکل گرفته باشد. این گستره میتواند از بناها، مجموعه ها ،راهها، فضاها، تأسیسات و تجهیزات شهری و یا ترکیبی از آنها تشکیل شده باشد.

بافت شهر عبارت است از دانه بندی و در هم تنیدگی فضاها و عناصر شهری که به تبع ویژگیهای محیط طبیعی، بویژه توپوگرافی و اقلیم در محدوده شهر یعنی بلوکها و محله های شهری بطور فشرده یا گسسته و با نظمی خاص جایگزین شده اند. (توسلی،۵:)

بافت هرشهر کمیتی پویا و در حال تغییر است که وضع کالبدی شهر و چگونگی رشد و گسترش آنرا در طول

زمان نمایان میسازد. بافت هر شهر، ابتدا دانه بندی فضاهای کالبدی شهر، یعنی فضاهای خالی و پر و تراکم آنها را نسبت به یکدیگر مشخص میکند. همچنین چگونگی و فاصله بین عناصر شهری را معین میکند. بافت شهر شبکه گذرگاهی و نحوه توزیع فضایی آنها را نشان میدهد. ابعاد و اندازه هر یک از فضاهای کالبدی در افق

و در ارتفاع با صورت یا افقی میتواند نمایانگر نوع و حجم بافت خاصی از شهر باشد. فضاهای خالی گویای

ویژگیهای خاص شهری اند. مثلا فضاهای خالی موجود در مرکز محله های شهری و راههای مهم و تقاطعها و در مجموع بافت، گویای وجود مراکز و هسته های شهری و محله ای هستند(شماعی، پوراحمد، ).

بافت هر شهر نحوه شکل گیری و مراحل رشد و توسعه شهر را در طول تاریخ نشان میدهد. یکی از عوامل اصلی و بسیار مهم شکل گیری بافت شهر در گذشته عوامل محیط طبیعی بوده است سه عامل توپوگرافی زمین، آب و هوا و منابع، عوامل اساسی و مهم طبیعت اند که در بافت شهرهای قدیمی ایران تاثیر عمیقی به جای گذاشته اند (سلطانزاده،۲۹۹:).

۲-۲-۱- بافت وفرسودگی:

آنچه در این تحقیق مدنظر است، پرداختن به (بافتهای فرسوده شهری) است، از اینرو لازم است مقدم برهرچیز مراد از״بافت״و ״فرسودگی״روشن گردد.

۲-۲-۲- انواع بافت شهری:

میتوان باتوجه به مراحل رشد و توسعه کالبدی فضایی شهرها، لایه های گوناگون بافت شهری را از همدیگر تشخیص داد. مثلا در شهرهای بزرگ ایران هفت گونه از بافت شهری در بررسی گونه شناسی بافتهای شهری قابل تشخیص است(مشهدیزاده دهاقانی،۴۲۵:۱۳۷۳).

الف- بافت تاریخی، هسته اولیه شهر

بافت تاریخی را میتوان هسته اولیه شهر دانست. قلعه،ارگ، یا کهندژ و آنچه را به عنوان هسته اولیه شهر امروزی که در زمانهای پیشین (در ایران قبل از قاجاریه) ساخته شده میتوان بافت تاریخی نامید.

ارگ، برج، بارو و هسته های اولیه شهرهایی چون همدان، شیراز، اصفهان، یزد و تبریز چنین ویژگیهایی دارند.(شماعی، پوراحمد، ۸۵:۱۳۸۴)

ب-بافت قدیمی شهر

بافت قدیمی، بافتی است که گرداگرد هسته اولیه شهری یا بافت تاریخی تنیده شده است. مثلا” در ایران بخشهایی از شهر که از نظر زمان شکل گیری آنها به اواخر دوره قاجاریه میرسد(تا اوایل قرن حاضر) شامل میشود. از نظر سبک معماری و شهرسازی، ویژگیهای اصیل و سنتی در آن حاکم است(حائری،۲۷:۱۳۷۱).

بافت قدیمی در طی زمان طولانی و بر اساس تجارب گذشتگان روند تکاملی خود را طی کرده است(مشهدیزاده دهاقانی، ۴۲۵، ۱۳۷۴).

امروزه جمعیت این بافتها با گسترش شهر و رشد بی رویه و سریع شهرنشینی، تخلیه شده و مراکز خدماتی، تجاری و… به حاشیه شهرها انتقال یافته است. در نتیجه کمبود خدمات، زیر ساختها و تأسیسات زیربنایی، عدم کشش مناسب و کافی شبکه ترافیکی و نارساییها و ناکارآمدی های بافتهای قدیمی در برآوردن وتامین نیازهای امروزی شهروندان، موجب شده تا این بافتها روز به روز بی رونق و فرسوده تر شوند و بعنوان بافتهای مسأله دار و مشکل زا در افکار ونظر بسیاری از مدیران شهری و شهروندان مطرح باشند.

ج-بافت میانی شهر

این بافت از حدود ۱۳۰۰تااوایل دهه ۴۰گرداگرد بافت قدیم شهر شکل گرفت.

همزمان با رشد و گسترش شهرها، تغییرات کالبدی جدیدی در بخش قدیمی شهرها صورت گرفت. احداث خیابانهای جدید، نخستین نمودهای شهرسازی جدید است. بدنبال آن، حاشیه خیابان ها تغییر شکل داده و بناهای تازه ای ساخته شد، اما قسمت درونی کمتر دچار تغییر و تحول شد. مرحله تخریب بافت قدیمی با ایجاد میدانهایی در مرکز شهر ها وخیابانهای عمود بر هم به شکل شطرنجی شروع شد.

تعادل زیست محیطی بین شهر وروستاهای اطراف کشتزارها و باغها تا اواخر این دوره برقرار بود. از خصوصیات بارز بافت میانی شهرها، ساخت و سازهای غیر بومی، پهن تر بودن کوچه ها، وجود نشانه هایی از خیابانها به سبک مدرن و همچنین درختکاری و ساخت پیاده روها و نماسازیی مدرن در حاشیه خیابانهاست.(شماعی، پوراحمد، ۸۶:)

چ-بافت جدید شهری

از دهه ۱۳۴۰به بعد تغییر وتحولات اوضاع اجتماعی واقتصادی و فناوریهای نوین در کشور تشدید شد. در نتیجه یک بافت جدید به دور بافت قبلی شهر ها شکل گرفت.

اقدامهای عمرانی در شهرها مانند خیابان بندی و آسفالت کوچه ها و معابر، توسعه خدمات و زیربناها در شهرها، ایجاد ساختمانها و اداره های جدید، ایجاد پارکها و… به رشد و توسعه فعالیتهای ساختمان سازی وشهرسازی توسط………………………..

-۹ اهداف اساسی نوسازی وبهسازی بافتهای قدیمی وفرسوده شهرها:

اهداف اساسی نوسازی وبهسازی بافتهای قدیمی وفرسوده شهرها توسعه محیط زندگی برای انسانهاست.این اهداف در قالب اهداف اجتماعی-فرهنگی واقتصادی جای میگیرند .فضاهای ساخته شده شهری از نظر اقتصادی حاصل سرمایه گذاری وترکیبی از نیروی کار انسانی،مهارتها،مواد ومصالح گوناگونی هستند وبا وجود گذشت

زمان وفرسوده شدن ،هنوز هم به بسیاری از احتیاجات روزمره زندگی پاسخ میدهند وبا سرمایه گذاری در جهت حفظ وتقویت ودر مواردی با ایجاد تغییراتی در آنها به منظور پاسخگویی به احتیاجات جدید میتوان از هدر رفتن سرمایه های اقتصادی جلوگیری کرد وتاسیسات وتجهیزات جدید زندگی را به جای گسترش بیش از حد

در زمینهای بکر وحاشیه ای شهر ،به درون این بافتهای قدیمی برد وبا بهسازی ونوسازی دوباره احیا کرد .اگر ارزشهای اقتصادی به تنهایی مد نظر باشند ممکن است نوسازی وبازسازی،زمینه ساز شهرسازی تعویضی شود.

از اینرو در مورد بافتهای تاریخی شهرها ضرورت فرهنگی احیای آنها باید مد نظر باشد .بنابراین سازه های تاریخی-فرهنگی شهر شامل بناها وفضاهای شهری که حامل ارزش فرهنگی –تمدنی اند نیازمند حفاظت  اند .این سازه ها علاوه بر اینکه برای نسلهای امروز وفردا حامل پیامهای مفید وارزنده ای اند ،بخشی از مشترکات یک ملت وعامل وحدت نیز به شمار میآیند.(ابلقی ،،۱۱۳)

۲-۱۰ضرورت اجتماعی بهسازی ونوسازی شهر:

بافتهای قدیمی بدلیل قدمت وفرسودگی وتخریب ناشی از آن وکمبود وحتی نبود تاسیسات وتجهیزات شهری،دچار نارسایی هایی در پاسخگویی به نیازهای امروز زندگی شده اند. به همین دلیل جمعیت بومی ساکن این بافتها به حاشیه شهر ها مهاجرت میکنند ومهاجران روستایی واقشار کم درآمد جایگزین آنها میشوند.تنها انگیزه ساکنان جدید برای زندگی داشتن یک سرپناه است.آنها

در این بخش از شهر با توجه به نازل بودن قیمت مسکن اسکان میابند.به تبع آن بی ثباتی اجتماعی-اقتصادی وفرهنگی در این محله ها پدید می آید وافزایش پیدا میکند .در نتیجه روند فرسودگی وتخریب بافت شهری شدت میگیرد.

در واقع بخشهایی از بافت شهری که عمدتا خود ،از نظر کالبدی ارزشمند ودارای هویت اند ،از نظر اجتماعی –فرهنگی گرفتار بی هویتی شده وروند فرسودگی وتخریب در آنها تشدید میشود.

با مهاجرت ساکنان بومی وقدیمی از این گونه بافتها ،ارزش غنی فرهنگی –تاریخی رفته ،رفته به فراموشی سپرده شده واحساس تعلق به خانه ،محله وشهر کمرنگ میشود.به نحوی که در برخی موارد حتی حیات شهری نیز تهدید میشود.اگر به بخشهایی از بافت قدیم شهرهای کشورمان ایران نظری بیفکنیم،خواهیم دید که چگونه

با رکود وفرسودگی بیش از حد فضاهای شهری ،مخروبه ها وبیغوله هایی برجای مانده اند که مناسبترین مکان را برای کجروی رفتاری،ناهنجاری اجتماعی،بزهکاری فراهم آورده اند.زندگی در چنین مکانهایی با افسردگی،اغتشاش،هرج ومرج وفقدان مشارکت اجتماعی همراه است ودر یک کلام زندگی سالم شهری جریان ندارد .براین اساس یکی از ضرورتهای مهم شهر وشهرنشینی عصر حاضر بهسازی ونوسازی این بافتها ی شهری است.

۲-۱۱ضرورتهای اقتصادی بهسازی ونوسازی شهر:

از آنجا که بافتهای قدیم بیشتر در بخش مرکزی شهرها واقع شده وعمدتا بازار را در خود جای داده اند،در مجموعه شهری امتیاز وموقعیت مکانی بسیار خوبی دارند.براین اساس امتیازهای اقتصادی بسیاری به شرح زیر دارند:

-سهولت دسترسی به تمام نقاط شهر وخدمات رسانی تسهیلات شهری از مرکز شهر .

-وجود زمینه های رشد وتوسعه صنعت توریسم ازطریق صنایع دستی وکوچک بومی هرناحیه جغرافیایی.

-وجود توان بالقوه مناسب برای توسعه مناطق مسکونی.

-دارابودن امکانات وتاسیسات زیربنایی هرچند اندک درمقایسه با زمینهای بکر حاشیه شهر

ضرورتهای اقتصادی محلی دربهسازی بافتهای قدیمی ،بیشتر ناشی از تخلیه تدریجی محل از ساکنان فعال ومهاجرت اقشار پردرامد واصیل مناطق قدیمی وجایگزینی آنها با مهاجرین فقیر از نظر اقتصادی وفرهنگی است . ساکنان جدید که هم فقر اقتصاد ی وهم فقر فرهنگی دارند ،فاقد هر گونه وابستگی به این مناطق هستند .از سوی دیگر به به منظور پیشگیری از بروز وگسترش انواع بزهکاری های اجتماعی وواگذاری بافتهای قدیمی به فعالیت های ضعیف اقتصادی و رده پایین سبب کاهش ارزشهای فرهنگی درآن شده است.

مهمترین جنبه های اهمیت وضرورت واهداف بهسازی ونوسازی شهری را به شرح زیر میتوان برشمرد:

۱-بهسازی ونوسازی شهری بدنبال تامین کارایی مطلوب ،عدالت،کیفیت محیطی،ایمنی وامنیت ،بهداشت،آسایش وزیبایی فضاهای شهری است.

ساماندهی بافت فرسوده شهری شهر تهران مطالعه موردی محله  مجیدیه

۲-بهسازی ونوسازی شهری درمراکز قد یم شهری میتواند رابطه تاریخی- فرهنگی مرد م را با گذشته خویش به نحوی ملموس تر برقرار سازد،گذشته ای که امروز  درحال تحول وتکامل است ونه تکرار.

۳-رشد وگسترش شهرها درچند دهه اخیر بویژه درکشورهای جهان سوم از جمله ،موجب گسترش بافتهای خودرو وبه عبارتی دیگر اسکان های غیر رسمی وشهر سازی نامتناسب با نیازهای زمان حاضر شده است،از اینرو بهسازی ونوسازی شهری بسیار ضروری است.

۴-گسترش ورشد شهرهای جهان سوم ،ازجمله ایران درنیم قرن اخیر بسیار زیاد وبی رویه بوده وبه اصول وروشهای سالم سازی شهری ضمن حفظ هویت فرهنگی وملی بسیار ضروری است که اندیشمندان رشته های گوناگون باید بدان بپردازند.

۵-نوسازی و بهسازی شهر داری ابعاد گوناگونی است. ازجمله بهسازی و نوسازی کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، اداری وبطورکلی فرهنگی است، به عبارتی دیگر حفظ هویت وحیات شهری درنوسازی وبهسازی باید همه جانبه باشد.

۶-نوسازی وبهسازی کالبدی شهر برای ساماندهی فضایی –کالبدی شهرها،نحوه استفاد ه از زمین،ضوابط منطقه بندی،ضوابط ساختمان سازی ،تامین معیارهای ساخت وساز ومرمت وآسایش زیستی باری سازه ها ی شهری متناسب هر منطقه جغرافیایی است.

۷-بهسازی ونوسازی شهر با شهر سازی بی هویت وتعویضی متفاوت است .در شهرسازی تعویضی صرفا فضاهای کالبدی بی هویت شکل میگیرند .اما دربهسازی ونوسازی شهری به هماهنگی وسازگاری با محیط طبیعی وسازمان اجتماعی –فرهنگی جامعه توجه میشود.

۸-بهسازی ونوسازی شهر مانع  گسستگی اجتماعی و ناهنجاریهای  رفتاری ، روانی، شغلی و…میشود.

۹-شهر همانند موجودی زنده است وهرگونه مداخله باید هماهنگ با مفهوم ومعنای زندگی آن محیط جغرافیایی باشد .داشتن مرکز بعنوان قلب همراه با شاخص های خاص خود ونیز مرکز محله های شهر یک سازمان دهنده فضاهای کالبدی شهر باشند ضروری است.

۱۰-نوسازی وبهسازی شهری بدنبال تطبیق فناوری جدید ازجمله حمل ونقل واتباطات وسایر خدمات زیستی با سازمان فضایی کالبدی شهر قدیمی است،از اینرو تلفیق شیوه های جد ید با روشهای سنتی وبومی ضروری است.( شماعی ،پوراحمد،: ۲۹-۵)

۲-۱۲عوامل موثر در ایجاد فرسودگی و تخریب بافتهای شهری و آسیب شناسی آن

تشخیص فرسودگی وضایعات درمحله های شهری وعوامل فرساینده ومخرب مهمترین بخش درفرایند بهسازی ونوسازی است

.آسیب شناسی بعنوان معاینه دقیق بافت،اگربخوبی انجام نگیرد ،بهسازی ونوسازی نمیتواند موثر واقع شود.مطالعات آسیب شناسی بر شاهدات عینی وبررسیهای فنی وتجربی استواراست.لذا جهت برنامه ریزی بهسازی ونوسازی این بافتها نیاز به آسیب شناسی وسپس ارائه راهکارهای بهسازی ونوسازی مورد نیاز است.

بخشهای قدیمی شهرها،روزگاری مهمترین وبهترین محله های مسکونی شهرها بوده اند واکنون نیز صدها عنصر باارزش شهری در آنها وجود دارد.بازارها که قلب اقتصادی واجتماعی شهر به شمار میروند ،دربافتهای قدیمی شهرها دایر هستند وهنوز درآنها جنب وجوش مردم،تراکم روابط  اجتماعی وسرزندگی فضاهای عمومی ورفتارهای مذهبی به چشم میخورد .لیکن چند اتفاق مهم موجب فرسودگی واز کار افتادن بافت شهری دربخش قدیمی شهرها شده است.

۱-تغییرسیمای مسکونی بافت قدیمی بعلت انتقال جمعیت اصلی از این بخش به سایر بخشهای شهر وجایگزینی گروههای اجتماعی مهاجر وغیر بومی وهمچنین فزونی تراکم سکونتی درواحد مسکونی

۲-تغییر کاربری واحد مسکونی به انبار وکارگاه بدلیل کمبود فضا درناحیه مرکز ی شهری وضرورت توسعه واحدهای تجاری وخدماتی جانبی

۳-مشکلات دسترسی وتنگناهای شبکه ارتباطی وتاسیسات زیربنایی

-عوامل کالبدی ،اقتصادی،اجتماعی،حقوقی،مدیریتی،برنامه ریزی و….که در زیر مختصرا

به آنها اشاره میشود،از مهمترین عوامل فرسودگی بافتهای کهن شهری وناحیه مرکزی شهرها هستند:

۲-۱۳علل و عوامل آسیبهای کالبدی شهر:

عوامل آسیب رسان وتخریبی بناها وفضاهای شهری بسیار متنوع وگسترده اند .با توجه به عوامل محیط جغرافیایی درفرسودگی وتخریب بناهای شهری،عوامل فرسودگی بناها وفضاهای شهری را دردو عامل محیط جغرافیایی یعنی عوامل محیط طبیعی وعوامل انسانی میتوان طبقه بندی کرد:

۲-۱۳-۱ عوامل محیط طبیعی:

این عوامل شامل نوع آب وهوا وعناصر اقلیمی از جمله دما ،بویژه اختلاف درجه حرارت،بارش وبویژه بارشهای سیلابی ،رطوبت هوا ،یخبندان،نور آفتاب که درتخریب وبی رنگ کردن منظر وساختار عناصر وفضای شهری موثرند.درنتیجه بهسازی ونوسازی وبازسازی شهری بدون درنظرگرفتن اوضاع اقلیمی پایدار نخواهد بود.

لذا کلیه عوامل وپدیده های طبیعی موردتوجه برنامه ریز وطراح شهری باشد تا براساس آن بتواند بهسازی ونوسازی شهری پایدار ومطلوب تحقق یابد.

۲-۱۳-۲ عوامل انسانی:

انسان وفعالیتهای اومهمترین عامل فرسودگی وتخریب بناها وفضاهای شهری است. عوامل انسانی که موجب آسیب ها،مسائل ومشکلات بافتهای قدیم شهری میشوند وروند تخریب در بافت های شهری را تشدید میکنند،درسه گروه قابل بررسی اند:

۱-عوامل اجتماعی

۲-عوامل اقتصادی

۳-عوامل کالبدی –فضایی (شماعی،پوراحمد،: ۱۱۱-۱۱۰ )

۱-عامل اجتماعی

الف)پراکندگی ناموزون ونامتعادل تراکم وسرانه جمعیت

بخشهای مرکزی شهرها معمولا بعلت تراکم زیاد جمعیت وفعالیتها از یک طرف واز طرف دیگر سرانه کم شهری فشار جمعیت برفضاها موجب تخریب وفرسودگی بیشتر فضاها میگردد.

تراکم بالای جمعیت نیز ضمن ایجاد ازدحام ،موجب تغییر شکل روابط وگسیختگی سازمانهای اجتماعی متعارف  می گردد .بافتهای سنتی وکهن از نظر فیزیکی ،ظرفیت پذیرش تراکم جمعیتی بیش از حد را ندارد.اسکان چندین خانوار دریک واحد مسکونی وحتی یک خانوار دریک اتاق از تحمل فیزیکی بافتهای قدیمی خارج است .این پدیده نیز به تخریب فیزیکی بافت منجر میشود.

بخش عمده ساکنین بافتهای کهن شهری را مهاجران تشکیل میدهند .این مهاجرین فرهنگهای بومی متفاوت دارند واغلب از لایه های اجتماعی فقیر وروستایی به شهرها آمده اند ،بافت کهن در برخی شهرها ی بزرگ ،بعلت فقر وبیکاری مهاجران،مرکز وقوع جرمهای اجتماعی میشوند وپدیده نامساعد همزیستی وروابط نا متعادل اجتماعی،با افزایش تراکم مسکونی درمحله های قدیمی ظهور میکند.بدلیل ازدحام جمعیت مهاجر واسکان …………………………

-ویژگیهای منطقه(وضعیت موجود)

۳-۱محدوده (مختصات وسعت)

منطقه ۸در دامنه شیب ملایم رشته کوه البرز در شمال کوه های سه تپه در شرق تهران قرار گرفته است واز طریق همسایه شمالی خود(منطقه ۳)به ارتفاعات کوه البرز واز طریق همسایه جنوبی خود منطقه ۱۳به جنگل های سرخه حصار وکوههای سه تپه میرسد شیب طبیعی این اراضی از شمال به جنوب هدایت کننده آبها ی سطحی بالادست به این منطقه وسپس مناطق جنوبشرقی شهر تهران است .بطور کلی از لحاظ تقسیمات شهرداری،منطقه هشت در وضع موجود ،از سمت شمال وشمالشرقی به منطقه ۳،ازجنوب به منطقه ۱۳واز سمت غرب به منطقه ۷ محدود میشود ووسعت آن معادل ۱۳۳۹هکتار میباشد (مهندسین مشاور زیستا،۱۳۸۲).نقشه شماره ۳-۱موقعیت منطقه ۸درتهران رانشان میدهد…………

………………….

-۲بررسی تقسیمات درون منطقه ای:

کل منطقه شامل سه ناحیه است که هر ناحیه هویت جداگانه ای با نواحی دیگر دارد وبه عبارت دیگر دارای هویت کالبدی مستقلی است .

نواحی ۱و۲ منطقه ۸به ترتیب شامل محلات تهرانپارس ونارمک وناحیه ۳به محلات وحیدیه –مجیدیه اطلاق میگردد.

ناحیه ۱ منطقه ۸شامل ۶محله میشود (۷-۶-۵-۸-۹-۲۰)محله ۷که شرقی ترین محله از محلات منطقه ۸ میباشد .از سمت شمال وشرق به رسالت ،از جنوب به خیابان دماوند واز غرب به آرش تیرانداز محدود میگردد.قسمت اعظم بافت کالبدی این محله ،صنعتی ودر ارتباط با صنایع حوزه شرق تهران ،به صورت گسترده در حاشیه محور دماوند به شکل بافت پر وبهم پیوسته شکل گرفته اند .قدمت آنها به قبل از سال ۱۳۴۳(به استناد اولین عکس هوایی تهران)میرسد قسمت دیگر بافت این محله در حاشیه محور آرش تیر انداز ودر حد شرقی آن واقع گردیده به صورت بافت مختلط مسکونی –تجاری خدماتی شکل گرفته است .به غیر از خیابان دماوند که قدمت آن به شکل گیری شهر تهران منتسب میگردد وبه اصلی ترین شبکه شهر تهران

(خیابان انقلاب )متصل میشود .خیابان آرش تیر انداز اصلی ترین وقدیمی ترین خیابان این محله است که بافت کالبدی تهرانپارس( ناحیه ۱)حول این محور شکل گرفته وتوسعه یافته است ودر حاشیه این محور نیز کاربریهای خدماتی رده ناحیه ومحله ایجاد گردیده اند وفلکه اول از فلکه های چهار گانه تهرانپارس در این محله قرار دارد که مرکز ناحیه ۱بوده وکاربریهای خدماتی رده ناحیه وفراتر در حاشیه آن مستقر شده اند .ادامه خیابان گلبرگ غربی به این محله وارد شده وبه میدان پروین متصل میشود وجداکننده بافت صنعتی از بافت مسکونی منطقه ۸میباشد .مساحت این محله حدود ۱۰۸/۸۰هکتار میباشد.

محله ۶از ناحیه ۱در حد شمالی به خیابان رسالت،از سمت شرق به آرش تیرانداز ،از جنوب به خیابان دماوند واز سمکت غرب به بزرگراه تهرانپارس محدود میشود ومعادل ۳۱۵/۱۶۶هکتار مساحت دارد .کاربریهای خدماتی این محله حول محور شمالی –جنوبی رشید وشرقی –غربی گلبرگ مستقر هستند وحاشیه خدماتی آرش تیر انداز نیز در شعاع عملیاتی این محله است.ضمن آنکه کاربریهای مستقر در حاشیه خیابان رسالت در شعاع عملیاتی پلاکهای شمال این محله قرار دارند.

محله ۵این ناحیه به مساحت حدود ۸۳۴/۱۲۸هکتار از سمت شمال به خیابان رسالت ،از سمت شرق به بزرگراه تهرانپارس،ازسمت جنوب به گلبرگ وقسمتی از خیابان شهید اکبری واز سمت غرب به خیابان آیت محدود است ومراکز خدماتی آن در حاشیه رسالت-آیت وگلبرگ قرار دارند ومیدانهای محلی تجمع خانوارها نیز مراکزی است برای تحرکات اجتماعی –فرهنگی.

محله ۸ناحیه ۱به مساحت ۳۰۳/۴۵هکتار از سمت شمال به خیابان گلبرگ وقسمتی از خیابان شهید اکبری ،از سمت شرق به قسمتی از بزرگراه تهرانپارس ،از سمت جنوب به خیابان شهید ایگه ای واز سمت غرب به خیابان مهر محدود میشود ومراکز خدماتی آندر حاشیه خیابانهای گلبرگ،دردشت،شهید ایگه ای وآیت مستقر هشتند ومیادین ان مناسب تحرکات اجتماعی وفرهنگی برای خانواده های همجوار می باشد.

محله ۹به مساحت حدود ۲۴۶/۷۴هکتار از سمت شمال به خیابان گلبرگ،از سمت شرق به خیابان مهر،از سمت جنوب به شهید ایگه ای واز سمت غرب به خیابان آیت محدود میشود ومراکز خدماتی آن در حاشیه محور خیابان آیت ومدائن قرار دارد.

محله ۲۰به مساحت حدود ۹۱۵/۳۶هکتار از سمت شمال به شهید ایگه ای ،از سمت شرق به بزرگراه تهرانپارس ،از سمت جنوب به خیابان دماوند واز سمت غرب به خیابان آیت محدود است ومحورهای خدماتی آن در حاشیه دماوند وآیت مستقر هستند.

ساماندهی بافت فرسوده شهری شهر تهران مطالعه موردی محله  مجیدیه

ناحیه ۲منطقه ۸شامل محله های ۳،۴،۱۰،۱۱،۱۸،۱۹میشود که محله ۳از سمت شمال به خیابان رسالت،از شرق به شهید مدنی و۳۰متری گلستان،از جنوب به مسیل باختر واز غرب به محور بزرگراهی شرق تهران محدود است.در این محله محور خدماتی حاشیه گلستان قرار دارد که محور خدماتی منطقه ای –فرامنطقه ای شناخته میشود وشامل باشگاه ورزشی ،فرهنگسرا ،مراکز درمانی ،تفریحی وآموزشی است وحدود ۱۴۶/۸۴هکتار مساحت دارد.

محله ۴ناحیه ۲با مساحت حدود ۴۷۳/۴۵هکتار از شمال به خیابان رسالت ،از شرق به خیابان آیت،از جنوب به خیابان گلبرگ واز غرب به شهید مدنی وخیابان گلستان محدود میشود .ایین محله ،از محلاتی است که هر دو بلوک شهری آن دارای مرکز تجمع (میدان)میباشد که محل عبور عامه نبوده وفقط اختصاص به محل تجمع خانوارهای داخل بلوکها دارد ومحلی است برتای تبادل افکار خانوارها.مراکز خدماتی آن در حاشیه خیابانهای آیت ،سمنگان ،گلبرگ وشهید مدنی قرار دارند.

محله ۱۰به مساحت حدود ۵۱۷/۷۲هکتار از شمال به خیابان گلبرگ،از شرق به خیابان آیت ،از جنوب به خیابان شهید ایگه ای واز غرب به خیابان سمنگان محدود میشود ومراکز خدماتی آن در حاشیه گلبرگ ،آیت ،سمنگان وشهید ایگه ای قرار دارند.

محله ۱۱به مساحت ۵۵۷/۵۶هکتار از شمال به خیابان گلبرگ،از شرق به سمنگان،از جنوب به شهید ایگه ای واز غرب به ۳۰متری گلستان محدود است ومراکز خدماتی آن در حاشیه محورهایذ افشار-مسیل باختر قرار دارد ومیادین آن مراکزی است برای تحرکات اجتماعی-فرهنگی خانوارهای همجوار.

محله ۱۹به مساحت ۳۵۳/۴۲هکتار از شمال به شهید ایگه ای،از شرق به خیابان آیت ،از جنوب به خیابان دماوند واز غرب به شهید افشاری محدودمیشود ومراکز خدماتی آن در حاشیه های شهید ایگه ای ،آیت،دماوند وافشاری مستقر هستند.

ناحیه ۳منطقه۸شامل محله های۱،۲،۱۲،۱۳،۱۴،۱۵،۱۶،۱۷میباشد.

محله ۱به مساحت حدود ۳۹۷/۵۵هکتار از شمال به خیابان رسالت،از شرق به ۱۶متری اول،از جنوب به مسیل باختر واز غرب به خیابان استاد حسن بنا محدود می باشد ومحورهای خدماتی آن در محدوده های رسالت ،۱۶متری اول واستاد حسن بنا (مجیدیه )مستقر هستند.

محله ۲به مساحت حدود ۷۲۶/۱۴۶هکتار ،از شمال به خیابان رسالت ،از شرق به ۱۶متری اول واز جنوب به مسیل باختر واز غرب به ۱۶متری اول وادامه گلبرگ محدود میباشد ومحورهای خدماتی آن در حاشیه خیابانهای رسالت،۱۶متر های اول ودوم،مسیل باختر مستقر هستند.

محله ۱۴به مساحت حدود ۶۲۰/۳۴هکتار ،از شمال به خیابان شهید مسعود بخت آزاد ،از شرق به خیابان دماوند ،از جنوب به خیابان سبلان واز غرب به خیابان شهید مدنی محدود میباشد ومحورهای خدماتی آن در حاشیه خیابان های دماوند ،سبلان وشهید مدنی مستقر هستند.

محله ۱۵به مساحت حدود ۱۱۷/۳۵هکتار،از شمال به خیابان وحیدیه (شهید ئاودی)،از شرق به خیابان دماوند ،از جنوب به خیابان شهید بخت آزاد واز غرب به خیابان شهید مدنی ،شهید فتاحی وشهید قاری مستقر هستند.

محله ۱۳به مساحت حدود ۹۵۳/۶۱هکتار ،از شمال به خیابان مسیل باختر ،از شرق به خیابانهای شهید قاری ،شهید فتاحی،از جنوب به خیابان سبلان واز غرب به مجیدیه (استاد حسن بنا)محدود میشود ومراکز خدماتی آن در حاشیه خیابانهای مسیل باختر،وحیدیه وشهید مدنی مستقر هستند.

محله ۱۷به مساحت حدود ۳۶۹/۳۷هکتار از شمال به خیابان مسیل باختر،از شرق به خیابان دماوند،از جنوب به وحیدیه واز غرب به شهید یدالهی محدود میشودومحورهای خدماتی آن در حاشیه خیابانهای مسیل باختر ،دماوند ووحیدیه مستقر میباشند.(مهندسین مشاور زیستا،مطالعات سازمان فضایی وسیمای شهری،۱۳۸۲)

۳-۳-پیشینه کلی منطقه:

هسته مرکزی منطقه (نارمک)که اولین تجربه شهرسازی مدرن ایرانی است وعملیات ساختمانی کوی کالاد که درسال ۱۳۲۹بوسیله بانک ساختمانی طرح ریزی اولیه گردیده،درحدود سال ۱۳۳۸ شروع ودر سال ۱۳۴۵به پایان رسید .نارمک را میبایست جزو اولین شهرکهای طراحی شده با ساختار منظم شبکه معابر شمالی-جنوبی ودارای سلسله مراتب دانست .اولین قسمتهایی که در نارمک شکل گرفت،ایستگاه دفتر ومیدان نبوت (هفت حوض) بود.

به موازات توسعه نارمک رشد برنامه ریزی نشده در قسمت شمالشرقی تهران درامتداد راه دروازه شمیران به سوهانک ودر اطراف کارخانه مجدیه به ایجاد محله مسکونی مجیدیه انجامید.درگذر زمان هسته های دیگری نیز درقسمت شمال شرق درادامه رشد بافت بیرون حصار ناصری دروازه شمیران به نام محله های نظام آباد ووحیدیه با دسترسی ازمحور دماوند شکل گرفتند.درحدود سال ۱۳۴۸درمرحله سوم گسترش منطقه بین چهارراه سرسبز وبالای ۴۶متری تا فرجام ساخت وسازها یی بصورت پراکنده ایجاد شد.گدراواخر دهه ۱۳۳۰اراضی شرق مسیل تهرانپارس (جاجرود) بصورت شبکه شطرنجی تفکیک وجهت سکونت واگذار شد که درسال ۱۳۵۰ این محله نیز وارد محدوده