توضیحات

مجموعه امنیتی منطقه ای باری بوزان و ارتباط آن با کشورهای حاشیه خلیج فارس و عضو پیمان شانگهای

نگاهی به چهارچوب همکاری‌های سازمان همکاری شانگهای در سال‌های اخیر، نشان می‌دهد این سازمان در اغلب نشست‌های خود، در کنار مباحث امنیتی، توجه ویژه‌ای به همکاری‌های اقتصادی داشته است و به طور وضوح مقامات این کشورها نیز از اهتمام خاص به حفظ و ارتقای همکاری‌های

اقتصادی در چهارچوب شانگهای سخن گفته‌اند. البته با نگاه کلی به سازمان همکاری شانگهای می‌توان گفت، کشورهای عضو و ناظر این سازمان از

توانایی‌های بالقوه وسیعی برخوردار می‌باشند، با این وجود با توجه به

الگوهای موجود همکاری‌های اقتصادی، سئوال این جاست که آیا سازمان همکاری

شانگهای که با اهداف سیاسی ـ امنیتی تشکیل شده، از مؤلفه‌های لازم برای یک سازمان اقتصادی ـ سیاسی برخوردار است؟ به نظر می‌رسد حداقل

یک حلقه ارتباطی بین اهداف سیاسی و امنیتی و همکاری‌های اقتصادی در این سازمان وجود دارد، که بیشتر مورد بهره برداری بانیان اصلی شانگهای یعنی روسیه و چین قرار می‌گیرد.
کلیدواژه‌ها: سازمان همکاری شانگهای،خلیج فارس، مجموعه امنیتی منطقه ای، باری بوزان .

 ۸۴صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد  

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

فصل اول

کلیات تحقیق

۱-۱- بیان مسئله
در عصر حاضر بسیاری از کشورها برای توسعه بیشتر و برون رفت از مشکلات ملی در اکثر پیمان¬های بین المللی حاضر شدند تا همکاری¬های گسترده¬ای با یکدیگر داشته باشند . اتحادیه اروپا، شورای همکاری کشورهای خلیج فارس، سازمان همکاری کشورهای عضو اکو و شانگهای و دهها

سازمان مشابه، نهادهای مشخصی از همکاری¬های بین المللی هستند که ما روزانه اخبار آنها را از رسانه¬ها می¬شنویم، آنها با پیمانهای اقتصادی، سیاسی، نظامی، امنیتی، فرهنگی، تجاری، ارتباطی و نیازهای خود را فراتر از مرزهای ملی دیدند و با همکاری¬های دو جانبه، چند جانبه و منطقه¬ای راه توسعه خویش را هموار ساختند.

علیرغم رویدادهای بزرگی که در نظام تجارت جهانی با دو مشخصه اصلی آن از جمله آزادسازی‌های تجاری و جهانی¬شدن اقتصادها روی داد، لیکن ذرّه¬ای از اهمیت رویکرد به بلوک‌ها، گروهها و ترتیبات اقتصادی و تجاری میان دول منطقه¬ای و جهان کاسته نشده است. عوامل انگیزشی مانند

افزایش تجارت، نیل به منافع رفاهی، همکاری‌های متقابل در زمینه‌های تجاری، اقتصادی و رشد اقتصادی، افزایش قدرت چانه‌زنی در مسایل گوناگون سیاسی، اقتصادی و تجاری با کشورها و گروه‌های فرامنطقه‌ای، تامین ملاحظات امنیتی و سیاسی و انجام همکاری‌‌ها در زمینه‌های رشد و توسعه و

اعتلای سرمایه‌گذاری از جمله عواملی است که موجب ایجاد همکاری‌های گروهی در سال های اخیر شده است. پس از تأسیس سازمان تجارت جهانی در پایان مذاکرات اروگوئه، ابعاد دیگری نیز به عوامل فوق الذکر افزوده شد. نقش این عوامل در فراهم ساختن بستر مناسب برای استفاده بهینه از فرصت ها و تجهیز کشورها در راستای غلبه بر مشکلاتی است که نظام جدید تجارت جهانی فراروی کشورها و بالاخص کشورهای در حال توسعه

مجموعه امنیتی منطقه ای باری بوزان و ارتباط آن با کشورهای حاشیه خلیج فارس و عضو پیمان شانگهای

گشوده است. این عوامل همگی در ایجاد و تسهیل فضای مناسب برای ورود به نظام جدید تجارت بین‌الملل توسط کشورهای درحال توسعه بکارگرفته شد و زمینه را برای دسترسی بهتر نظام اقتصادی کشورهای مذکور به بازارها فراهم آورد.
سازمان کنفرانس اسلامی با ۵۷ کشور عضو در چهار قاره جهان یکی از این سازمان‌ها و تشکل های بین‌المللی کنونی جهان به شمار می‌رود، که هم به لحاظ سیاسی و هم از نظر اقتصادی دارای اهمیت ویژه‌ای است. هرچند در گذشته در محدوده و قالب این سازمان، گام‌های مفید و مهمی در جهت افزایش همکاری‌های اقتصادی و تجاری در بین اعضا برداشته شده است ولی علیرغم قدمت نسبی و تعداد اعضا هنوز نتایج مورد انتظار در خصوص افزایش تجارت و همکاری‌های اقتصادی حاصل نشده است.

یکی از راهبردهای اساسی ایران در عرصه سیاست خارجی همواره توجه به همکاری و همگرایی منطقه ای در جهت بر طرف سازی معضلات و شکوفایی اقتصادی برای ملت های منطقه بوده است. با در نظر گرفتن چنین رویکردی و نیز با توجه به حضور آمریکا در منطقه، لزوم توجهات بیشتر به همکاری و همگرایی در حل و فصل مسائل منطقه که راه حل بومی خود را می خواهد بیشتر برجسته می سازد. ایمن‌سازی روابط ایران با حلقه نخست منطقه پیرامون ضرورتی حیاتی است.

سازمان همکاری شانگهای، سازمانی منطقه ای به شمار می رود که در جهت همگرایی و همکاری های چندجانبه امنیتی تشکیل شده‌است. این سازمان در سال ۱۳۸۰ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان پایه‌گذاری شد.سازمان همکاری شانگهای در حقیقت ترکیب جدید سازمان ˈشانگهای ۵ˈ است که در سال ۱۳۷۵ تأسیس شده بود، ولی نام آن پس از عضویت ازبکستان به ˈسازمان همکاری شانگهایˈ تغییر داده شد. در سال های پس از شکل گیری این پیمان هند، پاکستان، مغولستان و جمهوری اسلامی ایران کشورهایی بودند که به عنوان اعضای ناظر به سازمان همکاری شانگهای پیوستند.

هدف اولیه تاسیس این سازمان، غیرنظامی کردن مرز بین چین و روسیه بود. اما در بستر تحولات منطقه ای و جهانی و الزامات فضای بین المللی جدید، اهداف و کارکردهای پیمان همکاری شانگهای بازتعریف و مورد بازبینی قرار گرفت.

باری بوزان در حوزه مطالعات امنیتی چهره شاخص و شناخته شده‌ای بوده و کتاب‌های او همواره بحث‌های مختلفی را در میان متخصصان دانشگاهی امنیت و نیز دست‌اندرکاران مسایل امنیتی برانگیخته است.کتاب دولت‌ها،مردم و هراس او را می‌توان نقطه عطفی در حوزه مطالعات جدید امنیتی در دهه ۱۹۹۰ دانست.باری بوزان در رویکرد خود به موضوع امنیت تلاش کرده است آن را در حوزه‌های‌ مختلف بررسی کند.مقوله امنیت اجتماعی و هویتی را بی‌شک باید تأثیر گرفته از رویکرد بوزان نسبت به امنیت دانست.

اگر بوزان در کتاب دولت‌ها،مردم و هراس تلاش کرده است به یک‌ طبقه‌بندی از امنیت دست پیدا کند،در آثار دیگر خود امنیت را در سطح مختلف‌ مطالعه کرده است اما بوزان برای تعریف و مشخص نمودن مجموعه امنیتی منطقه ای ویژگیهایی را برای آن متصور است. در این رابطه وی اشاره دارد که «از لحاظ امنیتی منطقه به معنای شبه سیستم مشخص و مشهوری از روابط امنیتی بین مجموعه ای از دولتهاست که از لحاظ جغرافیایی نزدیک یکدیگر باشند». در این تعریف، دو نکته مهم و برجسته وجود دارد. نخست وجود شبکه ای از روابط امنیتی میان واحدهای سیاسی و دیگری وجود نزدیکی جغرافیایی میان اعضای مجموعه. نکته مهمتر همانگونه که اشاره گردید وجود الگویی از روابط امنیتی میان اعضاء می باشد که در واقع زیربنای اصلی شکل گیری یک مجموعه امنیتی منطقه ای را تشکیل می دهد و از طرف دیگر باعث تمایز این مجموعه ها از سایر اشکال گروهها و احتمالاً مجموعه های اقتصادی، فرهنگی و… می شود.

۱-۲- اهمیت و ضرورت تحقیق

طی سال‌های گذشته بحث‌های زیادی درخصوص منطقه و روندهای منطقه‌گرایی در روابط بین‌الملل آغاز شده است . منطقه به فضای خاص جغرافیایی اطلاق می‌شود که از یک سلسله پدیده‌های مشابه و عوامل پیوند‌دهنده فرهنگی ، قومی ، مذهبی ، نژادی ، اقتصادی ، سیاسی ، امنیتی و اجتماعی برخوردار است . روند رشد و تکامل منطقه‌گرایی در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ موجب رشد ابعاد مختلف سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی مناطق مختلف شد . در این بین پایان جنگ سرد و فروپاشی بلوک شرق به مثابه یکی از دلایل رشد منطقه‌گرایی ، باعث شد که سطح تحلیل به‌ویژه در عرصه مناسبات بین‌المللی ، از دولت- ملت به اتحادیه و بلوک‌های سیاسی ، اقتصادی و تجاری منطقه‌ای تغییر پیدا کند .

ادبیات مربوط به سیستم های منطقه ای در دهه ۱۹۶۰ میلادی در رشته روابط بین الملل گسترش یافت . اما در دهه های بعد تا فروپاشی شوروی دردهه ۱۹۹۰ میلادی برای مدتی طولانی کم توجهی به این ادبیات صورت می گرفت . پس ازفروپاشی نظام بین الملل دو قطبی بار دیگر توجهی خاص به مبحث سیستم های بین المللی و منطقه ای صورت گرفت . همان گونه که باری بوزان بیان داشته است علت این کم توجهی یا بی توجهی اولیه این بود که جنگ سرد موجب توجه زیاد به سطح نظام جهانی و بی توجهی به تنوعات در میان سیستم های گوناگون منطقه ای شده بود . البته یک دلیل این

امر نیز ابهام های اساسی در این ادبیات بود . در هر حال با پایان جنگ سرد اقبال جدیدی نسبت به سیستم های منطقه ای صورت گرفت . در مجموع می توان به دو رویکرد یا نظریه عمده در مورد سیستم های منطقه ای اشاره کرد . رویکرد اول منطقه را به مثابه الگوهای روابط یا اندرکنش ها درون یک عرصه جغرافیایی خاص می داند که میزان خاص از قاعده مندی و شدت را به نمایش می گذرد ، به حدی که دگرگونی در یک نقطه از سیستم بر نقاط دیگر نیز تاثیر می گذارد .
رویکرد دوم با عنوان رویکرد سازنده گرائی منطقه را به عنوان یک کیان اجتماعی می داند که به سبب اینکه دولتها خود را به عنوان بازیگرانی که در یک عرصه مشترک با یکدیگر زندگی می کنند و دارای آینده مشترکی هستند تصور می نمایند معنا واهمیت می یاید . سیستم های منطقه ای فهم هائی از خود هستند که به طور دسته جمعی ایجاد شده اند .
تأسیس نظامهای منطقه ای و گروهبندی کشورها با اهداف اقتصادی ، نظامی و سیاسی از سال ۱۹۴۵ یعنی بعد از جنگ جهانی دوم آغاز شده ، هر چند همکاری های اقتصادی ، بمراتب ساده تر و سهل الوصول تر از همکاریهای سیاسی و نظامی است . امروزه جهان شاهد اتحادها و ائتلافهای فضایی – منطقه ای متعددی است که به دنبال تجربه های اروپایی (اتحادیه اروپا) شکل گرفته است . برای نمونه در مقیاسهای کلان ، به اتحادیه های آفریقا ، اقیانوس کبیر ، اقیانوس هند و کشورهای مشترک المنافع شوروی پیشین ، در مقیاس متوسط اتحادیه نفتا در آمریکای شمالی ، سارک در جنوب شرق آسیا و اتحادیه عرب و در مقیاس کوچک به شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه شرق آفریقا اشاره کرد.
۱-۳- پیشینه تحقیق
۱- بری بوزان (۱۳۷۸) مفهوم «مجموعه امنیتی منطقه¬ای» برای نخستین بار توسط باری بوزان درکتاب مردم، دولتها و هراس مطرح گردید. وی بر این باور است که از آنجا که سطوح تحلیلی ملی و بین¬المللی نمی¬توانند برای تجزیه و تحلیل مسایل مربوط به مناطق مناسب باشند، لذا وجود یک سطح تحلیل میانه برای این منظور ضروری خواهد بود. خود وی منظور از ارئه سطح تحلیل میانه را تلاشی در جهت پر نمودن شکاف میان سطح دولت و سیستم(نظام بین¬الملل) می¬داند. بوزان در جایی دیگر ذکر می¬کند که اعطای هویتی مشخص به شبه سیستم¬های منطقه¬ای باعث قرار گرفتن آنها به عنوان سطح میانی از تحلیل مابین سطح سیستم و دولت می¬گردد. وی تنها شکل نزدیک به شبه سیستم منطقه¬ای را نظام توازن قدرت محلی یا منطقه¬ای می¬داند اما میان سطح تحلیل منطقه¬ای خود با شکل سنتی آن یعنی ایده توازن قدرت محلی یا منطقه¬ای تفاوت قایل است زیرا آنرا ایده¬ای تک بعدی و محدود به قدرت می¬داند که از نظر او باعث ابهام در وضعیتهای منطقه¬ای می¬گردد.
اما بوزان برای تعریف و مشخص نمودن مجموعه امنیتی منطقه¬ای ویژگیهایی را برای آن متصور است. در این رابطه وی اشاره دارد که «از لحاظ امنیتی منطقه به معنای شبه سیستم مشخص و مشهوری از روابط امنیتی بین مجموعه¬ای از دولتهاست که از لحاظ جغرافیایی نزدیک یکدیگر باشند». در این تعریف، دو نکته مهم و برجسته وجود دارد. نخست وجود شبکه¬ای از روابط امنیتی میان واحدهای سیاسی و دیگری وجود نزدیکی جغرافیایی میان اعضای مجموعه. نکته مهمتر همانگونه که اشاره گردید وجود الگویی از روابط امنیتی میان اعضاء می¬باشد که در واقع زیربنای اصلی شکل¬گیری یک مجموعه امنیتی منطقه¬ای را تشکیل می¬دهد و از طرف دیگر باعث تمایز این مجموعه¬ها از سایر اشکال گروهها و احتمالاً مجموعه¬های اقتصادی، فرهنگی و … می¬شود.
۲- ابراهیمی(۱۳۸۴) در ماهنامه ای تحت عنوان خلیج فارس :ساختار نظامهای سیاسی، امنیت و همگرایی به تجزیه و تحلیل مسایل مربوط به مناطق مناسب پرداخته است.
۳- واعظی در مقاله ایی تحت عنوان “روند تکاملی سازمان همکاری شانگهای:اهداف و منافع بنیانگذاران” یکی از مهم ترین ویژگی های نظام بین الملل در دوران پس از جنگ سرد، شکل گیری روندهای جدید منطقه ای د انسته.
خارج شدن محیط بین المللی از فضای دوقطبی، متصلب و ایدئولوژیک دوران جنگ سرد، موجبات گسترش افقی وعمودی همکاری های منطقه ای را در نقاط مختلف جهان فراهم ساخت . حوزه ژئوپلیتیک اوراسیا نیز از جمله مناطقی بود که به صورت قابل ملاحظه ای تحت تاثیر این شرایط قرار گرفت و روندهای جدیدی از همکاری های منطقه ای در حوزه های مختلف میان کشورهای این حوزه شکل گرفت. در میان سازمان های منطقه ای مختلفی که دراین حوزه بنیان نهاده شد، سازمان همکاری شانگهای به دلیل پویایی و تاثیرگذاری قابل ملاحظه، نماد همکاری های منطقه ای در فضای اوراسیا در دوران پس از جنگ سرد به شمار می رود. با توجه به نقش بنیادین دو کشور جمهوری خلق چین و فدراسیون روسیه، به عنوان بنیان گذاران این سازمان، در روند شکل گیری، تکامل و پویایی آن، مقاله پیش رو درصدد است با رویکردی توصیفی تحلیلی به نقش، اهداف و منافع این دو کشور در قبال سازمان همکاری شانگهای در سه سطح سیاسی، دفاعی امنیتی و اقتصادی بپردازد تا درک بهتر و جامع تری از تحولات این سازمان منطقه ای نوظهور در نظام نوین بین الملل و نیز حوزه ژئوپلیتیک اوراسیا حاصل شود.

۱-۴- اهداف تحقیق
شناخت و بررسی مقایسه ای کشورهای منطقه خلیج فارس با کشورهای عضو شانگهای بر مبنای مجموعه امنیتی منطقه ای یری بوزان.
تبیین تئوری مجموعه امنیتی منطقه ای بری بوزان و کاربرد آن به صورت مقایسه ای در کشورهای خلیج فارس و کشورهای عضو منطقه ای شانگهای.
بررسی این موضوع می تواند به صورت کاربردی یک تئوری را در روابط بین دو گروه از کشورها که مد نظر قرار گرفته مورد مطالعه قرار دهد.

۱-۴-۱- سوال اصلی تحقیق
آیا تئوری مجموعه امنیتی منطقه ای بری بوزان قابل تحقق در بین کشورهای منطقه خلیج فارس و پیمان شانگهای می باشد؟
۱-۴-۲- فرضیه‌ها
۱-کشورهای عضو پیمان شانگهای با مولفه های تئوری مجموعه امنیتی منطقه ای بری بوزان تطابق دارند.
۲-کشورهای منطقه خلیج فارس قابلیت تطابق با مولفه های تئوری مجموعه امنیتی منطقه ای بری بوزان را ندارند.
۱-۵- روش تحقیق در این پژوهش
هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که «محقق مشخص نماید چه شیوه یا روشی را اتخاذ نماید تا او را هر چه دقیق تر، آسان تر و سریعتر در دستیابی به پاسخ کمک نماید».
روش انجام تحقیق در این پژوهش با توجه به نوع موضوع، توصیفی- تحلیلی می باشد، بدین صورت که پس از رجوع به منابع اصلی و دست اول اطلاعات به صورت فیش از موارد مطالعه شده تدوین و جمع آوری می گردد سپس اطلاعات گردآوری شده بر اساس سر فصل های تعیین شده تقسیم بندی گردیده و در هر فصل مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در مرحله بعد نتایج حاصله با استناد به متن فیش ها تدوین گردیده و مورد مطالغه و تحقیق قرار می گیرد.

۱-۶- تعریف اصطلاحات
خلیج فارس: خلیج فارس دریاى کم‌عمقى است که در حاشیه غربى اقیانوس هند واقع شده و بین شبه‌‏جزیره عربستان و جنوب شرقى کشور ایران قرار دارد. مساحت این دریا ۲۴۰ هزار کیلومتر مربع است.
مجموعه امنیتی منطقه ای: «مجموعه از واحدها است که در آنها فرایندهای عمده امنیتی کردن و غیر امنیتی کردن یا هر دوی آنها آن اندازه در هم تنی………………
…………………………….

باری بوزان: از نظریه پردازان پرآوازه امنیت بین الملل است. او طی سی سال اخیر دهها کتاب و مقاله معتبر و موثر نگاشته و در بنیانگذاری مکتب کپنهاگ و مکتب انگلیسی، نقش تعیین کننده ای داشته است. بوزان به مسائل خاورمیانه نیز پرداخته است و طی سفرهایی علمی……………………