توضیحات

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

دانلود پایان نامه و پروژه پایانی با موضوع جدید

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

پس از دیدن متن و فهرست پایان نامه

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

میتوانید نسبت به خرید آنلاین و دانلود فایل مورد نظر اقدام فرمایید میتوانید تغییراتی در متن پایان نامه ایجاد نمایید و یا از بعضی از فصل های پایان نامه مثل روش تحقیق پیشینه تحقیق بیان مسئله و یا منابع پایان نامه ادبیات فارسی استفاده فرمایید با آرزوی موفیقت برای دانشجویان عزیز

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

تخیّل، توانایی ذهن آدمی در آفرینش جهانی فراواقعی و تازه است، و عناصر صورخیال در شعر عامل اصلی بلاغت و جان‌مایه‌ی هر شعر محسوب می‌شود

که تازگی و زیبایی هر شعر، غالباً بستگی به میزان زیبایی و تازگی آن¬ها دارد.

قیام عاشورا، قیامی بی‌بدیل و شگرف در طول تاریخ بشریّت است. رخدادی که به ¬طور ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با توجه به تغییرات سیاسی و اجتماعی و

فرهنگی مربوط به آن، مورد توجه ویژه‌ی شاعران، بویژه شاعران مذهبی واقع شد، چنان که ایشان توانستند با نگاهی تازه به واقعه‌ی عاشورا، شعر عاشورایی را در ابعاد مختلف قالبی و موضوعی و زیباشناسیک پرورش دهند.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

در پایان‌نامه‌ی حاضر، تحلیل بعد زیبا‌شناختی و کاربرد انواع صورخیال در شعر عاشورایی بعد از انقلاب اسلامی با رویکرد به هفت شاعر برگزیده

(سید علی موسوی گرمارودی، سید حسن حسینی، قادر طهماسبی (فرید)، احمد عزیزی، علیرضا قزوه، سعید بیابانکی و

محمدسعید میرزایی) شیوه و هدف پژوهش است. نتیجه آن‌که تمامی انواع صورخیال با بسامد‌های مختلف در شعر این شاعران نمود یافته است.

شاعران با خلق تصاویر استعاری

که تشخیص در رأس آن‌ها قرار دارد، حس جنبش و پویایی و سرزندگی را به شعر عاشورایی این دوره بخشیده‌اند. تشبیه، کنایه و مجاز نیز به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.

هم‌چنین تصاویر حسی به‌خصوص عناصر طبیعت نسبت به تصاویر عقلی در شعر عاشورایی این شاعران، سهم بیشتری را به خود اختصاص داده است.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

کلمات کلیدی: شعر معاصر، شعر عاشورایی، شاعران برجسته‌ی عاشورایی، صورخیال، نقد بیانی، زیباشناسی شعر.

۱۶۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

را دانلود کنید

فهرست مطالب

فصل اول: مقدمات ۱
۱-۱٫ طرح تحقیق ۲
موضوع تحقیق ۲
زمینه، سابقه و تاریخچه‌ی موضوع تحقیق ۲

اهداف تحقیق ۷
اهمیت و ارزش تحقیق با تأکید بر کاربرد نتایج آن ۷
فرضیه‌ها یا سؤال‌های ویژه ۸
روش انجام تحقیق ۸
۱-۲٫ تصویر و تصویر‌گری ۹

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

۱-۳٫ نگاهی به شعر عاشورایی بعد از انقلاب اسلامی ۱۵
فصل دوم: بررسی انواع صور خیال در نمونه‌های برجسته‌ی شعر عاشورایی معاصر ۲۹
۲-۱٫ تشبیه ۳۱

۲-۱-۱٫ انواع تشبیه به لحاظ وجود یا حذف ارکان ۳۲
۲-۱-۱-۱٫ تشبیه کامل ۳۲

۲-۱-۱-۲٫ تشبیه مؤکد ۳۵

۲-۱-۱-۳٫ تشبیه مجمل ۳۶
۲-۱-۱-۴٫ تشبیه بلیغ ۳۷
۲-۱-۱-۴-۱٫ اضافه‌ی تشبیهی ۳۹
۲-۱-۲٫ انواع تشبیه به اعتبار طرفین آن ۴۳

۲-۱-۲-۱٫تشبیه حسی به حسی ۴۳
۲-۱-۲-۲٫ تشبیه حسی به عقلی ۴۴
۲-۱-۲-۳٫ تشبیه عقلی به حسی ۴۵

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

۲-۱-۲-۴٫ تشبیه عقلی به عقلی ۴۷
۲-۱-۲-۵ .تشبیه خیالی ۴۷
۲-۱-۳٫ انواع تشبیه به اعتبار مفرد و مقید و مرکب بودن ۴۸
۲-۱-۳-۱٫ تشبیه مفرد به مفرد ۴۸
۲-۱-۳-۲٫ تشبیه مفرد به مقید ۴۹
۲-۱-۳-۳٫ تشبیه مقید به مقید ۵۰

۲-۱-۳-۴٫ تشبیه مرکب به مرکب ۵۰

۲-۱-۳-۵٫ وجه شبه دوگانه یا صنعت استخدام ۵۱
۲-۱-۴٫ انواع تشبیه به لحاظ شکل ۵۲
۲-۱-۴-۱٫ تشبیه جمع ۵۲
۲-۱-۴-۲٫ تشبیه تسویه ۵۳

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

۲-۱-۴-۳٫ تشبیه معکوس ۵۳

۲-۱-۴-۴٫ تشبیه تفضیل ۵۴
۲-۱-۴-۵٫تشبیه مشروط ۵۵
۲-۱-۵ . تحلیل تصاویر تشبیهی در شعر عاشورایی معاصر ۵۵
۲-۱-۵-۱٫ تصاویر حسّی ۵۷
۲-۱-۵-۲٫ تصاویر عقلی ۶۷
۲- ۲٫ استعاره ۷۰

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

۲-۲-۱٫ استعاره مصرحه . ۷۰
۲-۲-۲٫ استعاره مکنیه ۷۴
۲-۲-۳٫ تحلیل تصاویر استعاری در شعر عاشورایی معاصر ۸۰
۲-۲-۳-۱٫ تصاویر حسی ۸۲
۲-۲-۳-۲٫ تصاویر عقلی ۹۶
۲-۲-۴٫ نماد ۹۸

۲-۲-۴-۱٫ نماد‌های عاشورایی در شعر جنگ ۱۰۶
۲-۲-۵٫ حسّامیزی ۱۱۱
۲-۳٫ مجاز ۱۱۳
۲-۳-۱٫ مجاز جزء از کل ۱۱۴

۲-۳-۲٫ مجاز حال و محل ۱۱۵

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

۲-۳-۳٫ مجاز به علاقه‌ی جنس ۱۱۶
۲-۴٫ کنایه ۱۱۸
۲-۴-۱٫ کنایه از موصوف ۱۱۸
۲-۴-۲٫ کنایه از فعل ۱۲۱
۲-۴-۳٫ کنایه از صفت ۱۲۳
۲-۵٫ بدیع در صورخیال ۱۲۴
۲-۵-۱٫ ایهام ۱۲۴
۲-۵-۲٫ اغراق ۱۲۷

۲-۵-۳٫ پارادوکس ۱۳۰
۲-۵-۴٫ تجاهل العارف ۱۳۴
فصل سوم: نتایج و نمودارها ۱۳۶
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری ۱۳۷
نمودارها ۱۴۰
فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………..۱۶۱

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

. طرح تحقیق

موضوع تحقیق:
تحقیق حاضر، به بررسی و تحلیل انواع صورخیال و کاربرد آن‌ها در شعر عاشورایی معاصر می‌پردازد. تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه به عنوان صنایع بیانی و اصلی و ایهام، اغراق،

پارادوکس و تجاهل العارف به عنوان چند صنعت بدیعی خیال آفرین، از جمله مباحثی هستند

که به تفصیل در اشعار شاعران عاشورایی مورد بررسی قرار گرفته است. نماد و حسّامیزی

نیز به عنوان زیر مجموعه‌ای از بحث استعاره در این پژوهش، مورد بحث واقع شده است. این

تحقیق عمدتاً به مباحث بلاغی و میزان به‌کارگیری هریک از آن‌ها و تحلیل عناصر آفریننده‌ی آن‌ها در شعر عاشورایی معاصر اختصاص دارد.

محدوده‌ی زمانی این تحقیق مربوط به

سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران از سال (۱۳۵۷) تا زمان حاضر (۱۳۹۲) است. گستردگی زمان و فراوانی اشعار عاشورایی و شاعران عاشورا‌یی‌سرا در این دوره، رویکرد

این پژوهش را به سمت و سوی چند شاعر خاص معطوف کرد تا تجزیه و تحلیل و رسیدن به هدف و نتیجه مقدور شود. سید علی موسوی گرمارودی (۱۳۲۰ه.ش)، قادر طهماسبی

(فرید)(۱۳۳۱ه.ش)، سید حسن حسینی (۱۳۸۳-۱۳۳۵ه.ش)، احمد عزیزی (۱۳۳۷ه.ش)،

علیرضا قزوه (۱۳۴۲ه.ش)، سعید بیابانکی (۱۳۴۴ه.ش) و محمد¬سعید میرزایی (۱۳۵۵ه.ش) هفت شاعر برگزیده‌ی این پژوهش‌اند که آثاری قابل تأمل و در خور اعتنا در حوزه‌ی شعر

عاشورایی آفریده‌اند. چنان‌که ملاحظه می‌شود

در این منتخب، هم شاعران نخستین سالیان انقلاب اسلامی و هم شاعران جوان‌تر لحاظ شده‌اند تا علاوه بر نشان دادن فراوانی صورخیال در شعر بعد از انقلاب در قیاس با گذشته، سیر تغییر و تحوّل‌ زیبا‌شناختی در شعر

عاشورایی، از اوایل انقلاب تا سال‌های اخیر نیز مشخص شود. (برای آشنایی بیشتر با هفت شاعر برگزیده¬ی این پژوهش، رجوع کنید به: کاروان شعر عاشورا، ص۵۵۵ به بعد؛ شرح منظومه¬ی ظهر، ص۶۰۰ به بعد.)

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

زمینه، سابقه و تاریخچه‌ی موضوع تحقیق:
از میان آثاری که در زمینه‌ی شعر عاشورایی تدوین شده‌اند، می‌توان به چند اثر مهم و شاخص اشاره کرد:
۱٫ دانشنامه‌ی شعر عاشورایی تألیف مرضیه‌ی محمدزاده:

این اثر دو جلدیِ یک هزار صفحه‌ای، گردآوری چهارده قرن سروده‌های شاعران عرب و غیر عرب در رثای حسین بن علی  است که با مراجعه‌ی

صاحب اثر به بیش از چهارصد منبع فارسی، عربی، شیعی و سنی تدوین گشته است. جلد نخست دربرگیرنده‌ی مختصری از

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

زندگی شاعران عرب و نمونه‌هایی از بهترین اشعار و مرآثی آنان می‌باشد که براساس ادوار تاریخی و به ترتیب زمانی ظهور شاعران صورت پذیرفته است. جلد دوم نیز براساس الگوی

جلد اول به شاعران غیر عرب (ایرانی و سایر ملل) اختصاص یافته است. این کتاب با هدف معرفی شاعران عاشورایی از دیرباز تا اکنون تدوین شده است که در نوع خود به حق اثری جامع و قابل است.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

۲٫ کاروان شعر عاشورا به قلم محمدعلی مجاهدی:
محمدعلی مجاهدی (پروانه) این کتاب را با پشتوانه‌ی چهل سال مطالعه‌ی دامنه‌دار درباره‌ی

ادبیات آیینی به رشته‌ی تحریر درآورده است.

نگارنده در این کتاب ابتدا به ذکر انواع تذکره‌های

فارسی پرداخته است؛ سپس با ذکر این نکته که هیچ تذکره‌ی مستقلی درباره‌ی شاعران آیینی و به طور خاص شاعران عاشورایی نگاشته نشده است، دست بر قلم می‌برد و

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

انگیزه‌ی خود را از تألیف کتاب پر کردن این خلأ ملموس ذکر می‌کند. این تذکره دارای شش فصل است: فصل اول این اثر با عنوان “سیمای امام حسین  در شعر فارسی” به شاعرانی

اختصاص دارد که اثر منظوم مستقلی درباره‌ی شهدای کربلا ندارند، اما با رویکردی کوتاه و گذرا در برخی آثار منظوم خود از این مهم غافل نمانده‌اند. در این بخش نمونه‌هایی از آثار

سی و پنج تن از شاعران فارسی زبان از سده‌ی پنجم تا سده‌ی سیزدهم ارائه شده است.

نویسنده، فصل دوم را با عنوان “معرفی منظومه‌های عاشورایی دور از دسترس و آفرینندگان

آن‌ها” به رشته‌ی تحریر درآورده است و بیش از هشتاد منظومه‌ی نادر عاشورایی که اغلب

آن‌ها به زیور طبع آراسته نشده را معرفی می‌کند. مجاهدی در فصل سوم به نقل اشعاری می‌پردازد که بیشتر در مقاتل فارسی یافت می‌شود و نام سرایندگان آن‌ها مشخص نیست.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

در فصل چهارم با عنوان “چهره‌های آشنای شعر عاشورا”، به معرفی شاعرانی پرداخته است که از سده‌ی چهارم تا نیمه‌ی اول سده‌ی سیزدهم در ایران و سایر کشور‌های

اسلامی می‌زیسته‌اند و آثار مستقلی در حوزه‌ی شعر عاشورا رقم زده‌اند. در فصل پنجم این تذکره، رویه‌ای که در بخش چهارم اعمال شده، ادامه پیدا کرده است و به شرح احوال و آثار عاشورایی پنجاه و یک تن از شاعران فارسی زبان اختصاص یافته که در مقطع زمانی نیمه‌ی

دوم سده‌ی سیزدهم تا پایان سده‌ی چهاردهم زندگی می‌کرده‌اند. در فصل ششم نیز نویسنده، به شعر عاشورایی معاصر نظر می‌کند و به شرح احوال و نقل آثار منتخبی از عاشورایی سرایان معاصر می‌پردازد.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

۳٫ شکوه شعر عاشورا در زبان فارسی به قلم محمدعلی مجاهدی:
نگارنده در این کتاب، از کم و کیف عاشورا و جایگاه آن در شعر فارسی سخن می‌گوید و در

این راه، مباحث کتاب را با شواهد گوناگونی مشحون می‌سازد. این کتاب در شش فصل تدوین شده است که فصل اول با عنوان “شعر از منظر قرآن و سنّت” به بیان شعر عصر

جاهلی، رفتار پیامبر اکرم  و ائمه  با شعر ارزشی و ضد ارزشی ، رجز‌های عاشورایی امام حسین  و اصحاب آن حضرت، و قلمرو شعر آیینی در گستره‌ی زبان فارسی اختصاص یافته است. نویسنده در فصل دوم با عنوان “پیشینه‌ی شعر عاشورا در زبان فارسی” به

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

بررسی نخستین اشعار عاشورایی و معرفی پیشکسوتان شعر عاشورا در زبان فارسی می‌پردازد. او در زیر مجموعه‌ی این فصل هم‌چنین، محتشم را قافله‌سالار شعر عاشورا

می‌خواند و صفحاتی را به بحث پیرامون ترکیب‌بند و تأثیر ترکیب‌بند محتشم در شعر عاشورا اختصاص می‌دهد. “سیر تطّور تدریجی شعر عاشورا” عنوان فصل سوم این کتاب است که

عوامل دخیل در تطّور ساختاری و محتوایی شعر عاشورا مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم این اثر “علل رویکرد شاعران به مفاهیم ارزشی در دو دهه‌ی اخیر” است که نگارنده، پیروزی انقلاب اسلامی ایران و هشت سال دفاع مقدّس را به عنوان مهمترین

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

علت‌ها ذکر می‌کند. “باید‌ها و نباید‌های شعر عاشورایی” مبحثی است که در فصل پنجم این کتاب مطرح می‌شود و مجاهدی بیان عینی و ملموس، زبان ساده و صمیمی، تصویر‌سازی، تنوّع در وزن و قالب و ردیف را در شعر عاشورایی اذعان می‌کند و نکاتی را که باید و نباید در

این گونه اشعار به زبان در آیند را گوشزد می‌کند. او در فصل آخر به “بررسی نوحه‌ها و شعار‌های عاشورایی” می‌پردازد و چهره‌های شاخص نوحه را در گذشته و امروز معرفی می‌کند.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

۴٫ شرح منظومه‌ی ظهر نوشته‌ی غلامرضا کافی:
شرح منظومه‌ی ظهر کتابی است پربار در نقد و تحلیل شعر‌های عاشورایی از آغاز تا امروز که در هفت فصل و ۷۸۳ صفحه تدوین شده است. این اثر که در اصل رساله‌ی دکتری غلامرضا کافی است، مبسوط‌ترین کتاب حال حاضر پیرامون نقد شعر عاشورا با رویکردی

علمی و دانشگاهی است. او فصل اول و دوم کتاب خود را به کلیّاتی راجع به پیشینه‌ی تحقیق و رابطه‌ی شعر با شرع و مذهب شیعه اختصاص می‌دهد. نویسنده در فصول بعد با تقسیم‌بندی ابتکاری خود، ادوار تاریخی شعر عاشورایی را در چهار دوره دسته‌بندی می‌کند:
الف. فصل سوم: وضعیت مرثیه‌سرایی در عصر اول (قرن چهارم تا پایان قرن نهم)

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

ب. فصل چهارم: وضعیت مرثیه‌سرایی در عصر دوّم (دوره‌ی صفویه)
ج. فصل پنجم: وضعیت مرثیه‌سرایی در عصر سوّم (افشاریه، زندیه و قاجاریه)
د. فصل ششم: وضعیت مرثیه‌سرایی در عصر چهارم (دوره‌ی معاصر)
نویسنده در هر فصل با دقت و مهارت، ابتدا به بررسی وضعیت سیاسی و اجتماعی عصر مورد نظر می‌پردازد. سپس بحثی پیرامون وضعیت عمومی شعر در آن دوره را از نظر

می‌گذراند تا کلیّتی از اوضاع جامعه‌ی آن عصر از هر لحاظ را به خواننده عرضه کند. کافی پس از آن، به طور خاص به مرثیه‌های عاشورایی رو می‌کند و خصوصیات مرثیه‌های رایج در آن

دوره را برمی‌شمارد. آن‌گاه مرثیه‌سرایان برتر آن دوره را معرفی کرده و مختصری از شرح حال و نمونه‌های برجسته‌ای از شعر آن‌ها را ذکر می‌کند. او این الگو را به طور منظم در تمام

فصل‌ها رعایت می‌کند. غلامرضا کافی فصل آخر کتاب خود را به نتیجه‌گیری از مباحث و گفته‌های مطرح شده اختصاص می‌دهد و در آخر پیشنهاداتی را برای اهالی تحقیق و علاقمندان به کار در این حوزه ارائه می‌کند. “بررسی آرایه‌های ادبی در شعر عاشورایی” که عنوان پژوهش ما است، یکی از همین پیشنهادات است.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

۵٫ جامعه شناسی تحریفات عاشورا به قلم عبدالحمید ضیائی:
ضیائی این کتاب را که از ارزشمند‌ترین تألیفات در زمینه‌ی عاشوراست، با نگرشی انتقادی و آسیب‌شناسانه به روضه‌ها، مقاتل و ادبیات عاشورایی قلم زده است. این کتاب در دو بخش تنظیم شده است: بخش اول با عنوان “عاشورا و رویکرد جامعه‌شناختی” و بخش دوم با .

عنوان “ادبیات عاشورا در بوته‌ی نقد”. زیر مجموعه‌های بخش اول عبارتند از:
الف. فصل اول: عاشورا و رویکرد جامعه‌شناختی
ب. فصل دوم: نقد و بررسی منابع و مقاتل عاشورایی
ج. فصل سوم: تحریف‌شناسی و فرهنگ عاشورا

بخش دوم این کتاب به مباحث زیر اختصاص دارد:
الف. فصل اول: ادبیات عاشورا در بوته‌ی نقد
ب. فصل دوم: عاشورا در ادبیات فارسی
ج. عاشورا و ادبیات انقلاب اسلامی

نسبت ادبیات و دین، تعریف، اوصاف و معضلات شعر مذهبی، نخستین مرآثی عاشورایی، ادبیات عاشورایی تا قرن نهم، تحول مرثیه‌سرایی پس از قرن نهم، نگرشی انتقادی به آثار

مطرح عاشورایی، شاعران و قالب‌های شعر عاشورایی، عاشورا در شعر کودک و نوجوان و کاستی‌های ادبیات عاشورا از جمله مباحث مهمی است که نویسنده در بخش دوم کتاب خود به آن‌ها پرداخته است.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

بررسی برخی از آثار عاشورایی معاصر، از جمله گنجشک و جبرئیل سید حسن حسینی و سروده‌های علی معلم، سلمان هراتی

و علی موسوی گرمارودی از نکات مثبت این اثر می‌باشد که به کار پژوهش حاضر خواهد آمد.

تحریفات گسترده در وقایع عاشورا و مفاهیم ضد ارزش و مطالب دروغینی که به تبع آن وارد عرصه‌ی ادبیات عاشورا شد، ضرورت تألیف چنین اثری را ایجاد کرده است.

۶٫ عاشورا در آیینه‌ی شعر معاصر اثر نرگس انصاری:
نرگس انصاری رساله‌ی دکتری خود را با عنوان بررسی و تحلیل شعر‌های عاشورایی فارسی و عربی به رشته‌ی تحریر درآورده

و سپس در قالب کتابی با نام عاشورا در آیینه‌ی شعر

فارسی روانه‌ی بازار کرده است. این اثر ارجمند، نخستین پژوهش تطبیقی میان شعر‌های عاشورایی در دو زبان گوناگون است و از این نظر ارزشی بزرگ دارد. این کتاب در چهار فصل تدوین شده است:

الف. فصل اول: سیر تاریخی شعر عاشورایی از آغاز تا دوره‌ی معاصر

ب. فصل دوم: تحلیل و مقایسه‌ی محتوایی شعر عاشورایی عربی و فارسی
ج. فصل سوم: نقد و مقایسه‌ی تصویر‌پردازی‌های هنری در شعر عاشورایی
د. فصل چهارم: نقد زبان‌شناختی اشعار برجسته‌ی عاشورایی

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

نویسنده ابتدا درباره‌ی شعر عاشورایی در دو زبان فارسی و عربی، سابقه، علل و انگیزه‌ها و پیشگامان این گونه‌ی شعری قلم می‌زند.

سپس قبل از ورود به بحث تحلیل و بررسی

اشعار، نگاهی به اوضاع سیاسی، اقتصادی، ادبی و فرهنگی ایران و کشور‌های عربی در سده‌ی اخیر می‌اندازد که بی‌شک از عوامل مؤثر بر ادبیات هر مملکت‌ است. او فصل دوم اثر

خود را در دو بخش شخصیت‌ها و موضوعات دسته‌بندی کرده،

به تحلیل و مقایسه‌ی محتوایی اشعار عاشورایی عربی و فارسی می‌پردازد. انصاری در فصل سوم ابتدا مختصری

پیرامون تصویر و تصویر‌پردازی سخن می‌گوید،

سپس تصاویر تشبیهی و استعاری در شعر عاشورایی دو زبان را به تحلیل و بررسی می‌گذارد. او هم‌چنین نگاهی خاص به حواس در

حوزه‌ی تصویر‌پردازی می‌اندازد

. نقد زبان‌شناسانه‌ی گزیده آثار عاشورایی فارسی و عربی، موضوعی است که نویسنده، فصل سوم اثر خود را به آن اختصاص می‌دهد. “راز رشید” از

سید حسن حسینی، “خط خون” از علی موسوی گرمارودی، مثنوی “تاوان این خون تا قیامت ماند بر ما” از علی معلم، مثنوی “نی نامه” از قیصر امین‌پور، ترکیب‌بند “نینوای

عشق” از جلال‌الدین همایی، ترکیب‌بند “با کاروان نیزه” از علیرضا قزوه، “نیمی از خورشید” از سعید بیابانکی، و رباعی “تشنه” از سید حسن حسینی، اشعار منتخبی است که نرگس

انصاری برای نقد در شعر عاشورایی فارسی برگزیده است. او پژوهش خود را با مقایسه‌ی و نتیجه‌گیری میان شعر عاشورایی فارسی و عربی در زمینه‌هایی که گذشت به پایان می‌برد

و چند پیشنهاد برای ادامه‌ی کار ذکر می‌کند که “بررسی صورخیال در شعر عاشورایی” یکی از آن‌هاست. ‌در مجموع این اثر با توجه به گستردگی موضوع، از بهترین آثاری است که حوزه‌ی ادبیات عاشورا به رشته‌ی تحریر درآمده است. پرداختن به جنبه‌های زیباشناختی

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

شعر عاشورا ــ هر چند نه به طور کامل ــ از تازگی‌هایی است که در این اثر نمود یافته است و به عنوان پیش زمینه‌ای برای تحقیق حاضر به کار می‌آید.

مقالاتی چند در زمینه‌ی شعر عاشورا نیز تألیف شده که “تصویر‌های ادبی در شعر عاشورایی معاصر” نوشته‌ی دکتر محمود فضیلت و شیدا اسکندری از جمله مقالاتی است که در حوزه‌ی صورخیال به رشته‌ی تحریر درآمده است که البته نویسندگان نه به شاعران

شاخص و نه به شعر‌های برجسته‌ی عاشورا نظر داشته‌اند و کلیتی از مباحث بلاغی را در اشعاری پراکنده با موضوع عاشورا مورد بررسی قرار داده‌اند. در سایر مقالات نیز حضور

صورخیال و مباحث بلاغی بسیار کمرنگ و اغلب بی‌رنگ است. از جمله: “ادبیات و رثای حسینی و عاشورایی” از محمد جنتی‌فر، “تجلی عاشورا و انقلاب حسینی در شعر شیعه” از سید حسین سیدی و هوشنگ استادی، “سیمای امام حسین  در شعر عاشورایی معاصر فارسی و عربی” از عبدالعلی آل بویه لنگرودی و نرگس انصاری.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

اهداف تحقیق:
این پژوهش در پی آن است تا با بحث و بررسی انواع صورخیال در شعر عاشورایی معاصر با ذکر نمونه‌ها و به دست دادن نتایج و آمارها، این فرضیه را اثبات کند که این گونه‌ی شعری در دوره‌ی پس از انقلاب اسلامی، شاهد رشد چشمگیری در حوزه‌ی زیبایی‌های ادبی به ویژه

در حوزه‌ی بلاغت شده است و این‌که تصویر‌پردازی‌های هنری که ناشی از نگاه نوآورانه‌ی شاعران به واقعه‌ی عاشوراست سبب شده است که شعر عاشورایی به جایگاه والایی دست یابد. امری که در دوره‌های قبل کمتر به چشم می‌آمد.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

اهمیت و ارزش تحقیق با تأکید بر کاربرد نتایج آن:
اهمیت این پژوهش در پرداختن به بعد بلاغی (بیانی و بدیعی) شعر عاشورایی و سیر تحول و تکامل آن در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. امری که کمتر مورد توجه

پژوهشگران قرار گرفته است. نتایج این تحقیق در درس‌ها و مباحث یا گرایش‌های رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی، مثل تاریخ ادبیات فارسی، ادبیات معاصر (نظم)، ادبیات انقلاب اسلامی و به‌خصوص ادبیات مقاومت و پایداری کاربرد دارد.

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

فرضیه‌ها یا سؤال‌های ویژه:
تمام گفتگو‌ها و جستجوها برای ارائه‌ی این پژوهش در جهت یافتن پاسخ برای این چند پرسش است:

۱٫ صورخیال در شعر عاشورایی بعد از انقلاب نسبت به گذشته از نظر کمّیت و کیفیت چه سیر و تحولاتی داشته است؟

۲٫ نقش صورخیال در تحول و تکامل شعر عاشورایی پس از انقلاب تا چه اندازه است؟
۳٫ در شعر شاعران شاخص عاشورایی، کدامیک از انواع صورخیال کاربرد بیشتری داشته است و چرا؟

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

روش انجام تحقیق:
– جمع‌آوری اشعار عاشورایی شاعران برجسته؛
– تشخیص انواع صورت‌های خیال در شواهد شعری جمع‌آوری شده؛
– بررسی و تحلیل کاربرد انواع صورخیال در اشعار و تدوین نتایج حاصل از بررسی؛
پژوهش حاضر در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول که با مقدماتی پیرامون کلیّات کار تألیف یافته است، به بیان تصویر و تصویر‌پردازی و تعاریف و دیدگاه‌هایی که در زمینه‌ی تخیّل و

صورت‌های خیال مطرح شده است، اختصاص می‌یابد. در همین فصل هم‌چنین، صفحاتی چند را به بحث راجع به شعر عاشورایی بعد از انقلاب اسلامی و تغییر و تحولات محتوایی و زبانی و ساختاری آن، که همزمان با دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی مردم

ایران رخ داد، مخصوص می‌گردانیم. در فصل دوم که هدف اصلی از انجام این پژوهش است، به دسته‌بندی انواع صورخیال اعم از تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، نماد، حسّامیزی، ایهام، اغراق، پارادوکس و تجاهل‌العارف در شعر عاشورایی معاصر می‌پردازیم. در پایان هر مبحث

هم‌چنین به تحلیل و بررسی هرکدام از صورت‌های خیال و عناصر تشکیل دهنده‌ی آن‌ها، صفحاتی را اختصاص می‌دهیم. میزان به¬کارگیری هر کدام از صورخیال در تعداد یکسانی از اشعار عاشورایی شاعران منتخب، هم به صورت جداگانه در شعر هر شاعر و هم در مجموع

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

اشعار، هم‌چنین فراوانی انواع عناصر سازنده‌ی تصاویر شعری در اشعار عاشورایی مباحثی است که در فصل آخر با آمار و نمودار به تصویر کشیده می‌شود.

۱-۲٫ تصویر و تصویر‌گری
“حوری بدوی تکلم”؛ این ترکیب، تعبیرِ خیالی شاعری از شعر است. آن‌گاه که جان مایه‌ی شعر، خیال و خیال‌پردازی است، تعریف و تعبیر و تصویر شعر، خیال‌انگیز می‌شود. شعر در تمامی تعاریفش، خیال را به عنوان عنصر اصلی، به همراه دارد. در چیستی واژگان خیال

نوشته‌اند که «در لغت فارسی برابر سایه، پرهیب، شبح و تصویر است.» (فرهنگ اصطلاحات ادبی، ص۱۳۹) ؛ چنان‌که مثلاً «مترسک سر جالیز را، از این روی که شبحی و پرهیبی از انسان دارد، خیال می‌خوانند و نیز تصویر حاصل در آینه را خیال می‌گویند.» (صورخیال در شعر

فارسی، ص۱۱) خیال در شاخه‌های مختلفی ریشه دوانده است. «در روانشناسی گاه آن را با وهم و گمان برابر می‌دانند و گاه با تصویری که انسان در خواب می‌بیند. در فلسفه‌ی

افلاطونی، خیال همان مُثُل یا سایه است که بر اثر تابش نور حقیقت بر ماهیت‌های حقیقی در خارج از غار بر دیواره‌ی غار هستی پدید می‌آید. اما در مباحث ادبی، خیال و تصویر در

برابرimage/imagery به مجموعه تصرفات بیانی و مجازی اطلاق می‌شود که گوینده با کلمات تصویر می‌کند و نقشی را در ذهن خواننده یا شنونده به وجود می‌آورد.» (همان‌جا) از دیگر تعاریفی که از خیال در عرصه‌ی ادبیات ارائه کرده‌اند، خیال «عبارت است از ادراک آمیخته به

عاطفه؛ یعنی خوشی یا رنج حاصل از برخورد با امور و اشیا.» (بیان در شعر فارسی، ص۱۷) به بیان شفیعی کدکنی «تصرف ذهنی شاعر در مفهوم طبیعت و انسان و کوشش ذهنی او برای برقراری نسبت میان انسان و طبیعت، چیزی است که آن را خیال می‌نامیم و عنصر

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

معنوی شعر در همه‌ی زبان‌ها و در همه‌ی ادوار همین خیال و شیوه‌ی تصرف ذهن شاعر در نشان دادن واقعیات مادی و معنوی است و زمینه‌ی اصلی شعر را، صور گوناگون و بی‌کرانه‌ی این نوع تصرفات ذهنی تشکیل می‌دهد.» (صورخیال در شعر فارسی، ص۲) پورنامداریان در تعریف تخیّل شاعرانه می‌نویسد: « تخیّل، نیرویی است در شاعر که نه‌تنها در محور عمودی اثر فعال است و بخش‌ها و اجزای مختلف را به وجود می‌آورد و پیوند می‌زند و جهانی تازه

می‌آفریند، بلکه با ترکیب موجودات و پدیده‌ها و پیوند میان انسان و طبیعت و میان مفاهیم و اشیایی که با هم بیگانه‌اند، عناصر متضاد و بیگانه از هم را آشتی می‌دهد و در کنار هم

جمع می‌کند تا کثرت و اختلاف را به وحدت و اتفاق بدل کند. صورخیال به درک حقیقت

پنهانی که در ورای پریشان نمایی عالم هستی نهفته است مدد می‌رساند.» (سفر در مه، ۶۱)
نیروی تخیّل از شگفت‌ترین توانایی‌هاست که در پندار آدمی پدیدار می‌گردد و شگفتی می‌سازد. «قدرت تخیّل، یعنی شور و هیجانی کامل که به کار می‌افتد تا احساس‌ها و اشیا و تجربیات مختلف و متعلق به زمان‌ها و مکان‌های مختلف را در یک لحظه‌ی خاص، در کنار

هم جمع کند و یا بر یکدیگر منطبق نماید و در لحظه‌ای، زمانی بیکران و در مکانی محدود، سرزمینی پهناور را ارائه دهد. قدرت تخیّل، فقط آن قدرت سرکش گریز از مرکز و پراکنده کننده

نیست، بلکه قدرتی است جهت تلفیق حالات مختلف و برداشت‌های گونه گونه از ادراک انسان از طبیعت. تخیّل، مستقیماً از حافظه توشه می‌گیرد، گاهی تداوم زمانی حافظه را

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

حفظ می‌کند و زمانی، همه‌چیز را در هم می‌ریزد تا قسمت‌هایی از حافظه را بکند و به وسیله‌ی تصاویر آن‌ها را در کنار هم قرار دهد و یک حلقه‌ی فکری و عاطفی ایجاد نماید.»

(طلا در مس، جلد ۱، ص۱۳۱) شاعران با تخیّل نا‌محدود خویش تمام هستی را در‌می‌نوردند تا زیباترین و شگفت‌ترین تصاویر را با خود به ارمغان بیاورند. «تخیّل و تصویرگری شاعرانه، توان

خلق تصاویر ذهنی و حسّی و ارائه‌ی آن به کمک تصرفات بیانی گوناگون هم‌چون انواع مجاز و توصیفات ساده است. هنرمند در فرآیند تصویر‌گری، مواد خام پیرامون خود را که حاصل

تجربه‌های حسّی وی است، در موقعیّت‌های متفاوتی از موقعیّت‌های واقعی آنان قرار می‌دهد و به آفرینش دنیای تازه‌ای دست می‌زند.»

(فرهنگ اصطلاحات ادبی، ص۱۲۱) جهان تازه‌ای که شاعران به مدد نیروی تخیّل خویش می‌سازند، جهانی است که اشیا و

پدیده‌هایش، دیگر گونه‌اند. گاهی خود‌اند و گاهی دیگری. «شاعر، حکم کارخانه‌ای را دارد که در کارگاه ذهن خود، به اشیا شکل انسانی می‌بخشد. طوری که اشیا هم حالت عینی خود را داشته باشند هم حالت ذهنی ادراک و تخیّل انسان را؛ هم خود باشند و هم چیز دیگری

که انسان است و در واقع همین خود بودن و دیگری بودن و عینی بودن و خود را در اشیا و اشیا را در خود دیدن، پایه‌های اصلی شعر هستند.»

(طلا در مس، جلد۱، ص۴۴) پورنامداریان تعبیر تازه‌ای از حضور تصویر در شعر دارد. او معتقد است شعرِ با تصویر، شعری ماورایی و روحانی است: «صورخیال، تشبیه و استعاره و تمثیل و کنایه و صور پیچیده‌تر آن،

کاربرد انواع صورخیال در اشعار عاشورایی

رمز و اسطوره یکی از عناصر مهم شعر است که بعدی متافیزیکی در شعر ایجاد می‌کند که انسان را در فضای حضور امری مقدس و در آستانه‌ی راز قرار می‌دهد. چنین حضوری خود

سبب پرورش وجدانی دینی و رهایی از ارزش‌های حقیر مادی و دنیوی می‌گردد که من فکر می‌کنم این یکی از اسباب بقا و نیز لزوم توجه به شعر در دنیایی است که روز به روز از نیاز‌های روحی و معنوی انسان بیشتر فاصله می‌گیرد.» (سفر در مه، ص۶۲)

شاعران، ‌خیال‌انگیز‌ترینِ هنرمندان‌اند. «هنرمندان از آن رو که عاطفی‌اند، با تخیل رابطه‌ی عمیق‌تری دارند. آفرینش صورت خیالی، متعلق به عرصه‌ی هنر است. هنر یعنی اندیشیدن با

صورت خیالی. شاعران بیش از هرکسی مستغرق در خیال‌اند و با خیال می‌اندیشند و به مدد آن جهان‌های تازه می‌سازند.»

(بلاغت تصویر، ص۵۴) هرچند جز شاعران، دیوانگان و عاشقان را نیز برخوردار از تخیلی وافر می‌دانند. (فرهنگ اصطلاحات ادبی، ص۱۱۹)

تخیّل، رستنگاه تصویر است. تصویر در شعر « بر کل زبان مجازی اطلاق می‌شود؛ یعنی آن بخش از کاربرد‌های خلّاقانه و هنری زبان که از رهگذر تصرّفات خیال در زبان عادی به وجود

می‌آید.» (بلاغت تصویر، ص۴۱) به بیان کامل‌تر «اصطلاح تصویرپردازی را برای کلیه‌ی کاربرد‌های زبان مجازی به کار می‌برند.

در این مفهوم، تصویر عبارت است از هرگونه کاربرد

مجا%