توضیحات

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

چکیده :

از آنجا که مبانی استنباط احکام شرعی در فقه شیعه با توجه به حجیّت احادیث ائمه (ع) متفاوت

با منابع اهل سنّت می باشد لذا در اغلب موارد نظریه فقهای شیعه و مستندات ایشان بطور

جداگانه مورد بررسی قرار گرفته و سپس دیدگاه فقهای

مکاتب اهل سنت آورده شده، در انتخاب آراء فقها نیز سعی شده است تا معروفترین

و معتبرترین نظریات از کتب موجود ارائه شود.

قبل از ورود به بحث اصلی یعنی شرایط قاضی، مباحث مقدماتی و لازم مبنی

بر بررسی واژه قضاء، نگرش اسلام به دادرسی، رابطه دادرسی با وظایف

رهبری، چگونگی انتصاب قاضی در زمان غیبت نزد شیعه و انتخاب قاضی

از دیدگاه اهل سنّت ، ثبوت قضاء و حکم آن در اسلام و راههای اثبات ولایت

 ۱۶۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴منابع بصورت پاورقی دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

 فهرست مطالب

عنوان                                                                                         صفحه

فصل اول

۱-۱            بررسی واژه فضاء

۱-۲            معنای اصطلاحی قضا در فقه

۱-۳            دادرسی در اسلام

۱-۴            حکم مشروعیت قضا در اسلام

۱-۵            اقسام قضاء

۱-۶            مشروعیت و ثبوت قضا در اسلام

۱-۷            قضاء بخشی از وظایف رهبری است

۱-۸            انتصاب فاضی از دیدگاه امامیه

۱-۹            اذن عام و اذن خاص

۱-۱۰        انتصاب قاضی در زمان غیبت

۱-۱۱        انتصاب قاضی در دیدگاه اهل سنّت

۱-۱۲        خلافت بر اساس شورا چیست

۱-۱۳        چگونگی انتخاب قاضی وگماردن  آن

فصل دوم

۲-۱                 طرق اثبات ولایت قاضی

۲-۲                 استماع

۲-۳                 بینّه

۲-۴                 استفاضه

۲-۵                 مکاتبه

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

۲-۶                 ادعای قاضی

۲-۷                 چگونگی اثبات ولایت قاضی در شرایط کنونی

۲-۸                 چگونگی قبول یا ردّ حکم

۲-۹                 دلیل تشتّت آراء  چیست

۲-۱۰             دلایل وجوب قضاء

۲-۱۱             مستندات استجناب قضاء

فصل سوم

۳-۱                 شرایط قاضی

۳-۲                 بلوغ

۳-۳                 عقل

۳-۴                 اسلام (ایمان)

۳-۵                 عدالت

۳-۶                 عدالت از دیدگاه فقهای اسلام

۳-۷                 نشانه های عدالت

۳-۸                 علم و اجتهاد

۳-۹                 علم قاضی از دیدگاه فقهای اسلام

فصل چهارم

۴-۱                 جایگاه وتعریف اجتهاد

۴-۲                 اجتهاد از دیدگاه مامیه

۴-۳                 اجتهاد از دیدگاه اهل سنّت

۴-۴                 اقسام وحد اجتهاد

۴-۵                 اعتبار شرط اجتهاد        از نظر امامیه    نظریه اول

۴-۶                 عدم اعتبار شرط اجتهاد از نظر امامیه      نظریه دوّم

۴-۷                 اعتبار شرط اجتهاد از نظر اهل سنّت

۴-۸                 مجتهد مطلق و متجزی

۴-۹                 دادرسی غیر مجتهد

۴-۱۰             استخلاف و نیابت در قضاء

۴-۱۱             قضاء غیرمجتهد در شرایط اضطرار

۴-۱۲             تجزی در اجتهاد نزد اهل سنت

۴-۱۳             قضاء مقلد نزد اهل سنت

فصل پنجم

۵-۱                 رجولیت یا مرد بودن در قاضی

۵-۲                 فقه شیعه و دادرسی زن

۵-۳                 فقه اهل سنّت و دادرسی زن

۵-۴                 شرط طهارت مولد

۵-۵                 شرط بینایی، شنوایی، گویایی ، حافظه  و توانایی خواندن و نوشتن

۵-۶                 حافظه

۵-۷                 کتابت

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

۵-۸                 بینایی

۵-۹                 شنوایی و گویایی

۵-۱۰             نتیجه

فصل ششم

۶-۱       قضاء تحکیم و یا حکمیت در دعاوی

۶-۲       قضاء تحکیم از دیدگاه فقهای شیعه

۶-۳       قضاء تحکیم از دیدگاه فقهای اهل سنت

۶-۴       حوزه عمل قاضی التحکیم

۶-۵تحکیم در زمان غیبت

۶-۶       شرایط قاضی در حقوق موضوعه

فصل هفتم

نتیجه پایان نامه

چکیده انگلیسی

اعلام

-۱-بیان مسئله :

اسلام به عنوان دین برتر وتضمین کننده حیات وتکامل بشری به تمام زوایا

وخواستهای انسان پرداخته تا نیازهای اورا در هر مقطع زمانی و مکانی پاسخ گو باشد.

چشم انداز اسلام در مقوله قضاء ریشه در اعماق فلسفه اسلام دارد که نظام هستی

را برمبنای عدل و داد می داند « قاممت السموات والارض بالعدل ».

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

دراسلام بحث از حل وفضل منازعات واجرای عدل وداد هرگز مستقل ومجردد

از بحث شرائط و اوصاف کیسکه اجرای آن را بعهده دارد مورد بررسی قرارنگرفته

بلکه این دومکمل یکدیگر بوده ومشروعیت قضاء رافراهم می سازند و این دورکن عبارتند از :

۱-    اهلیت قاضی به لحاظ احراز شرایط ویژه آن

۲-    مطابقت احکام صادره با قوانین الهی

وبهمین منطور است که در اسلام هر گاه فردی واجد شرایط دادرسی نباشد

هرجند به عدل و داد حکم نماید گماردن و ی در منصب قضاء حرام وقبول اونیز گناه و بردن دعاوی ازسوی مسلمانان در محکه او نیز حرام می باشد .

۱-۲-اهمیت وهدف تحقیق

کثرت روبه تزاید  جمعیت ، ارتباطات دقیق و ظریف و لحظه ای انسانها،

حرف وشغلها وتخصصهای مختلف ، نیاز انسانها به یکدیگر در عرصه های گوناگون

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

وتعاملات انسانها با یکدیگر و… طبیعتاً اصطکاک هایی رابه وجود می آورد که

به جهت رعایت اصول عدالت اجتماعی و ایجاد آرامش زندگی آحاد وجامعه

، ضروری است علاوه بررعایت قوانین با متخلفان از آن برابر ضوابط رفتار شود .

پرواضح است که در این راستا علاوه بر احکام وضوابط عاملان ایجاد عدالت

ومجریان امر یعنی قضات باید دارای شرایط ویژه باشند تا هرچه بیشتر جامعه از کج روی ها و هرج ومرج وبی قانونی مصون بماند .

علاوه برموارد فوق هدف از انتخاب این موضوع این نکته است که طرح آراء

مختلف فقها و مکاتب فقهی نه تنها زمینه وبهانه تشدید اختلافات مذهبی

نبوده برعکس ارائه تطبیقی نظریات گوناگون فقهی در جوی سالم کوششی است

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

در جهت یافتن دیدگاههای فقهی مشترک ودستیابی به علل واقعی اختلاف آراء، از سوی دیگر طرح موضوع

شرایط قاضی در اسلام به عنوان مسئله روز ومورد ابتلاء جوامعی است

که عزم اجرای احکام الهی را نموده اند ولی می تواند راهگشای نیازمندیهای قضائی گردد .

گستردگی عالم اسلام ونیاز جامعه اسلامی به دادرسی ا زدیدگاه فرق مختلف اسلام

ونظرات فقها پیرامون موضوعات مختلف اهمیت بحث را جهت دانش بیشتر ورسیدن

به ایده های برتر جهت پیشبرد امر قضاء ونیز شرایط قاضی که درحقیقت بعد ازاحکام قوانین رکن رکین امر دادرسی در اسلام است مطرح می سازد .

۱-۳-سوال مورد تحقیق

۱-    شخصی با احراز چه شرایطی می تواند برمسند قضاوت بنشیند .

۲-    مشروعیت وثبوت قضاء دراسلام

۳-    انتصاب قاضی از دیدگاه امامیه واهل سنت

۴-    انتخاب وگماردن قاضی ازنظر امامیه واهل سنت

۵-    اجتهاد ازدیدگاه امامیه واهل سنت

۶-     قضاء تنصیب وتحکیم

۷-    قضاء تحکیم ازدیدگاه امامیه واهل سنت

۸-    شرایط قاضی در حقوق موضوعه

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

۱-۴-فرضیه :

دادرسی یکی از مهمترین وظایف انبیاء الهی و اوصیاء آنان بوده و شخصاً به حل و فصل دعاوی مردم وستاندن حقوق ایشان پرداخته اند .

بدیهی است که بموازات اهمیت وارزشی که مقام دادرسی در اسلام دارد .

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

شرایط و ویژگیهای کسی که امر دادرسی رابه عهده میگیرد نیز اهیمت یافته  وبدین سبب

دربینش اسلامی هرگز نمی توان سرنوشت امور قضائی و حل وفصل دعاوی که در حقیقت اجرای عملی وعینی احکام الهی است رابدست نا اهل سپرد وتعریف قضاء در شرع ولایت برصدور حکم است واز ناحیه کسی است که حائز شرائط فتوا باشد .

قاضی باید متصف به اسلام ( ایمان ) علم ، اجتهاد ، عدالت ، رجولیت ، دارای حافظه، بینائی – شنوائی ، توانستن برکتابت ( خواندن ونوشتن ) باشد وتمام این صفات مورد نظر واتفاق اسلام می باشد .

۱-۵-تعریف واژگان :

قضاء : واژه ای است عربی ، اصل آن قضائی بوده است و جمع آن اقضیه می باشد ودر فارسی به  داوری  وحکم ترجمه شده است.

استفاضه : در لغت به معنای جریان وانتشار وشیوع آمده است ، ” افاض السیل”  سیل جاری شد .استفاض الحدیث،

یعنی خبر شایع ومنتشر شد ، ودر اصطلاح علم حدیث به خبری که بیش از سه نفر آن را نقل کند که موجب صحت یا اطمینان قریب به یقین گردد اما به حد تواتر نرسد .

بینه : شاهد عادل

اجتهاد : در مفردات راغب به دو نحو آمده است الجهد بافتح ج یعنی مشقت وسختی وباضم آن یعنی کوشش گسترده و وسیع به اندازه طاقت

مجتهد مطلق : طبق نظر وفتوای خود عمل کند و تقلید ا زدیگری بر او حرام است

مجتهد متجزی : برخی از احکام را از ادله استنباط کند وبرخی رانتواند

رجولیت :یعنی مرد بودن مذکر بودن .

قاضی تنصیب : که از ناحیه امام وحکومت باشد قاضی التنصیب

قاضی تحکیم : هرگاه طرقین نزاع برحکمت و داوری فردی رضایت دهند قاضی التحکیم .

۱-۶-محدودیتها :

 علم وتکنولوژِ باهمه توان وپیشرفتهای موجود به کمک بشرآمده تا نیازهای مادی ومعنوی

خود را سریعتر از گذشته وبارعایت زمان انجام دهد وبی بعضاً مشاهده میشود باپیشرفت دنیای رایانه و دیجیتال بهره مندی از این فناوری عام شمول وهمگانی نگردیده .

کسب منابع وکتب مورد نیاز برای تهیه این رساله از این قاعده مستثنی نبوده و طبیعتاً ممکن است عدم وجود یک بایگانی ر…………………

-۷-پیشینه تحقیق

دادرس از عمده ترین مسئولیتها خلفا وائمه وحکام اسلامی بوده .وحتی

در بینش کسانیکه معتقد به ولایت فقیه در زمان غیبت امام نمی باشند نیزداد رسی از وظایف فقهای شیعه در زمان غیبت بوده وولایت وی در امور قضائی ورسیدگی به  مرافعات و مخاصمات واجرای حدود الهی از جمله مسئولیتهای است که مورد اتفاق ………………..

-۸-روش تحقق :

پژوهش حاضر به جهت اسنادی بودن رش کتابخانه ای و مطالعاتی را در پیش گرفته و پس ازفیش برداری و رجوع به منابع معتبر فرق مختلف برای بررسی مقایسه ای به تدوین فصول پژوهش پرداخته است .

۲-۱-بررسی واژه قضاء:

قضاء واژه ای است عربی، اصل آن قضایٌ بوده است که به خاطر قاعده صرفی یای بعد از الف تبدیل به همزه شده و جمع آن اقضیه می باشد، واژه قضیه نیز به معنای حکم آمده که جمع آن قضایا است.

واژه قضاء در فارسی به داوری، دادرسی و حکم ترجمه شد و در کتب فقهی احکام قضا را تحت عنوان کتاب القضاء، کتاب القضایا، کتاب القضیه، آداب القضاء و ادب القاضی می توان یافت.

عده ای از فقهاء معنای عرفی قضاء را معادل معنای لغوی آن یعنی حکم گرفته اند و گروه دیگر از آن به ” ولایت بر حکم” یا ” الزام به حکم” تعبیر نموده اند.

مهمترین تعاریفی که از قضا در کتب فقهی شیعه و اهل سنّت آمده بدین شرح است:

الف: شهید اول : ” ولایه شرعیه علی الحکم فی المصالح العامّه مِن قِبَلِ الامام” .[۱]

ب : شهید ثانی : ” القضاء ای الحکم بین النّاس” .[۲]

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

ج : مقدس اردبیلی: ” القضاء ولایه عامه بالنّیابه عن النّبی اوالامام عموماً اَوخصوصاً” .[۳]

د : میرزا محمد حسن آشتیانی : نیز همانند شهید ثانی و صاحب جواهر الکلام تعریف قضا رابه ”  الحکم بین النّاس”  بهتر از سایر تعاریف دانسته است. [۴]

هـ : امام خمینی (ره) : ” القضاء و هوالحکم بین النّاس ارفع التّنازع بینَهُم” .[۵]

و: دکتر جعفر لنگرودی: ” حکم قاضی بیان کننده در مورد مسائلی است که احراز کرده  است خواه امور کیفری باشد یا نباشد” .[۶]

ز: احمدبن محمدبن احمد الدردیر (مالکی): “( القضاء) فی الشّرع هو حکم حاکم او محکّم بامرٍ ثَبتَ عنده : کدینٍ و حبسٍ و قتلِ و جرحٍ و ضربٍ و سَبٍّ و ترک

صلوه و نحوها، وقذف و شرب و زنا و سرقه و غضب و عداله و ضدّها و ذکوره و انوثه و موت و حیاه و سفهٍ و رشد و کبر و نکاح و طلاق و نحو ذلِک لیرتّب علی ما ثبَتَ عندهُ مقتضاهُ او حکم بذلک المقتضی”.[۷]

ح: ” القضاء … شرعاً ، فصل الحضومات و قطع المنازعات” (حنفی).[۸]

لغت شناسان برای واژه قضاء معانی گوناگونی ذکر کرده اند، نویسنده کتب فقهی: ” جواهرالکلام” به نقل از اهل لغت ده معنای قضاء را بشرح زیر شمرده است و برای هر یک نیز شواهدی از آیات قرآن مجید آورده:

” حکم، علم، اِعلام، قول، حتم، امر، خلق، فعل ، اتمام و فراغ” .[۹]

بررسی شرایط قاضی در فقه اسلامی

صاحب کتاب نفیس ” وجوه القرآن” با استناد و استشهاد آیات کریمه، کاربرد قضاء را در قرآن بر سیزده وجه دانسته، وی علاوه بر معانی فوق الذکر وجوه

دیگری همچون : منیه = مرگ، قتل = کشتن، فصل = جدا کردن و اداء برای واژه قضاء برشمرده است.[۱۰]

آیا واژه قضاء مشترک لفظی است بین معانی ذکر شده؟ چنانکه نویسنده کتاب ” بُلغه السالّک” بر آنست[۱۱] ی

ا آنکه قضاء در اصل برای یک یا چند معنای

محدود همچون حکم، فراغ و اتمام وضع شده و استعمال آن در دیگر معانی از باب اشتراک در معنا می باشد و اینکه آن معنای اصلی کدامیک از معانی مذکور می باشد و همچنین در بیان رابطه معنای لغوی با معنای اصطلاحی قضاء میان فقهاء اختلاف نظر وجود دارد.[۱۲]

بهر حال مشهورترین معنای لغوی قضاء حکم است که با معنای اصطلاحی آن نیز مناسبت تام دارد.

۲-۲-دادرسی در اسلام :

یافتن تاریخ و مبدأ مشخصی برای توجه بشر به امر دادرسی کار آسانی نیست و می توان گفت دقیقاً از روزگاری که آدمی به زندگی اجتماعی و برقراری

روابط ، هر چند به شکل ابتدایی و ساده روی آورد، این واژه نیز در فرهنگ حیات بشری پدیدار گردید، اجتماعی زیستن حتی در ابتدایی ترین نوع خود

مستلزم پذیرش محدودیتهایی است که بدون آن برقراری رابطه با دیگران و تشکیل اجتماع امکان ناپذیر است.