توضیحات

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

دانلود پایان نامه و پروژه پایانی با موضوع جدید

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

پس از دیدن متن و فهرست پایان نامه

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

میتوانید نسبت به خرید آنلاین و دانلود فایل مورد نظر اقدام فرمایید میتوانید تغییراتی در متن پایان نامه

ایجاد نمایید و یا از بعضی از فصل های پایان نامه مثل روش تحقیق پیشینه تحقیق بیان

مسئله و یا منابع  استفاده فرمایید با آرزوی موفیقت برای دانشجویان عزیز

این رساله با عنوان “تصویر انسان آرمانی و کامل در مثنوی شریف مولانا” در شش فصل تنظیم شده است.
عن اوین ای ن ف صول عبارتن د از: ف صل اول کلیات تحقی ق ،فصل دوم ان سان آرم انی از منظ ر عرف ا ،فصل س ومچهارچوب نظری ،فصل چهارم شاخص های انسان آرمانی از

منظر مولانا ، فصل پنجم نمادهای انسان آرمانیاز منظر مولانا ،فصل ششم اصطلاحات و تعبیرات عرفانی.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

در ف صل اول ک ه کلی ات تحقی ق م ی باش د، ب ه بی ان م سئله و تبی ین م سئله

و تاریخچ ه مطالع اتی تحقی ق و اهمیتموضوع و اهداف تحقیق و سئوالات تحقیق و همچنین

روش تحقیق و فنون تجزیه و تحلیل اطلاعات در موردانسان آرمانی و کامل از منظر پرداخته ام.
در فصل دوم که انسان آرمانی از منظر عرفا است . ابتدا مقدمه ای از عرفان و تصوف بیان

شده است. و سپسبه بررسی نظرات عرفای مسلمان ، ابن عربی و نسفی و شمس و

عطار و شبستری در مورد انسان آرمانی وکامل پرداخته ام.و در انتها نمونه ای از یک متن عرفانی از مرصادالعباد نجم رازی آورده شده است.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

در فصل سوم که چه ارچوب نظری م ی باشد.از نظریات دکتر تنه ایی که نظریاتش مرتبط با

جامعه شناس یاسلامی است و از منظر جامعه شناسی به بررسی عرفای مسلمان پرداخته است استفاده شده است

ودر پن ج آیتم به بررسی عرفان پرداخته است که عبارتند از رویکرد هستی شناسی و رویکرد روش شناسی ورویکرد ایستا شناسی و رویکرد پدیدار شناسی و پویاشناسی استفاده شده است.در فصل چهارم که شاخص هایانسان آرمانی از منظر مولانا می باشد

ابتدا به مقدمه ای بر زندگی مولانا پرداخته ام.

و سپس از منظر شاخص های هستی شناسی و شاخص های روش شناسی و شاخص های معرفت شناسی به بررسی شش

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

دفتر مولانا پرداخته ام.در فصل پنجم که نمادهایانسان آرمانی است.

به بررسی نمادهای انسان آرمانی از منظر مولانا که در شش دفتر مثنوی معنوی استفادهشده است پرداخته ام .
در ف صل ش شم که اص طلاحات و تعبی رات عرف انی است .

که خ ود یک دای ره المع ارف کوچ ک اص طلاحات وتغبیرا ت عرفانی ست برای شناخت و فهم بهتر اشعار عرفانی مولانا استفاده شده در این پایان نامه گنجانده شده است.

۱۲۲صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل این پروژه را دانلود کنید 

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

فهرست مطالب

عنوان شماره صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

۱- ١)بیان مسئله ١
۲- ١)تبیین مسئله ١
۳- ١)پیشینه تحقیق(تاریخچه مطالعاتی) ١
۴- ١)اهمیت موضوع ٢
۵- ١)اهداف تحقیق ٢

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۶- ١)سئوالات تحقیق ٢
۷- ١)روش تحقیق ٣
٨ -١)محدودیت های تحقیق ٣
۹- ١)جامعه آماری ۴
۱۰- ١)فنون تجزیه و تحلیل اطلاعات ۴

فصل دوم:انسان آرمانی از منظر عرفا

مقدمه ای بر عرفان و تصوف ۵
ابن عربی و انسان کامل ١٢
نسفی و انسان کامل ٢٣
شمس و انسان کامل ٢٨

عطار و انسان کامل ٣٣
شبستری و انسان کامل ٣٨
نمونه ای از یک متن عرفانی(مرصادالعباد) ۴١

فصل سوم :چهارچوب نظری

نظریه جامعه شناسی دکتر تنهایی ۵٠

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۵۰ هستی شناسی
روش شناسی تفسیرگرایانه ی دیالکتیکی

پدیدگرایی روش شناختی
۵۸ ایستا شناسی اجتماعی
پویا شناختی:تقابل فرضیه ی تراوش گرایی و تکامل گرایی

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

فصل چهارم: شاخص های انسان آرمانی از منظر مولانا

مقدمه ای بر زندگی مولانا
شاخص های هستی شناسی انسان آرمانی و کامل
۱- باخبری و اطلاع انسان کامل از حقیقت جهان ٧٠
۲- امیدواری انسان کامل به خداوند ٧٠

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۳- شادی و سرور و وجد در انسان کامل ٧١
۴- دریافت معنای خاص از جبر ٧١
۵- قناعت و ساده زیستی انسان کامل ٧١

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۶- نگرش متقاوت انسان کامل به مرگ ٧١
٧-نسبت دادن خوبیها درانسان کامل به خدا
٨- شیطان اصلی ترین دشمن از منظر انسان کامل
٩-درلحظه جاری بودن انسان کامل
١٠- عمل خارج از اسباب وغلت انسان کامل
شاخص های روش شناسی انسان آرمانی وکامل
۱- تسلیم بودن وپذیرش انسان کامل در برابر خدا ٧۴
۲- اعتدال ومیانه روی انسان کامل درکارها ٧۴

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۳- خوبی ومحبت انسان کامل به کل موجودات ٧۴
۴- محوریت عشق درتکامل انسان کامل ٧۵
۵- قناعت وساده زیستی انسان کامل ٧۵
۶- شکستگی نفس وفروتنی انسان کامل ٧۶
۷- اندیشه گرایی انسان کامل ٧۶

۸- معرفت شهودی انسان کامل ٧٧
۹- صبر و شکیبایی و ثبات انسان کامل ٧٧
۱۰- ابن الوقت بودن انسان های کامل ٧٨
۱۱- رابطه انسان کامل با پیر جهان ٧٩

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۱۲- مراقبت انسان کامل لحظه به لحظه از نفس خویش ٨٠
۱۳- عمل گرایی و فعالیت انسان کامل ٨١
۱۴- توکل انسان کامل در کارها به خدا ٨٢
۱۵- خاموشی و سکوت انسان های کامل ٨٢
۱۶- راضی بودن به رضای حق ٨٣
۱۷- لاابالی بودن و پاکبازی ٨٣

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۱۸- بلند همتی و با ارادگی ٨۴
۱۹- گمنامی در طریق حق ٨۴
۲۰- رهایی انسان های کامل از تعلقات دنیوی ٨۴

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

شاخص های معرفت شناسی انسان آرمانی و کامل
۱- معرفت شهودی انسان کامل ٨۵
۲- اندیشه گرایی انسان کامل ٨۵
۳- عمل خارج از اسباب و علت انسان کامل. ٨۵

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۴- تکامل حسهای الهی در انسان کامل ٨۶
۵- سیرعالم ملکوت در انسان کامل ٨۶
۶- آگاهی و جانداری انسان کامل ٨٧
۷- درد آگاهی و رنج آگاهی انسان کامل ٨٧

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۸- ارتباط بی واسطه با پروردگار ٨٨
۹- با خبری و اطلاع انسان کامل از حقیقت جهان ٨٩
فصل پنجم: نمادهای انسان آرمانی از منظر مولانا ٩٠

فصل ششم: اصطلاحات و تعبیرات عرفانی ١٣٢

فهرست منابع و ماخذ ١۴١

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

فصل اول

کلیات پژوهش

١-١) بیان مسئله
یکی از منابع ارزشمند معرفتی و شناختی فرهنگ ایرانی اسلامی مثنوی معنوی مولاناست. که در تحقیقاتجامعه شناسی و انسان شناسی از این منبع ارزشمند کمتر

استفاده شده است. و انسان آرمانی و جامعه آرمانییکی از دغدغه های انسان امروز است. که در این تحقیق تلاش می شود

با توجه به این اثر ارزشمند جواب اینسئوال داده شود.

٢-١)تبیین مسئله
زاده بل خ اس ت و ایران ی ام ا جه ان او را ب ا لق ب»روم ی« م ی شناس د و م ا ب رای اثب ات ایران ی ب ودنش، ق دم ه مبرنداشتیم.

واقعیت این است که جای خالی اندیشه مولانا در جامعه و زندگی روزمره ما هر روز نمود بیشتریپیدا می کند. و از اندیشه مولانا در

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

رسانه ها و هنر و در زندگی روزمره ما نیز خبری نیست.

و جامعه ما هرروز جامعه ای بی اخلاق تر می شود. و سهم ما از مدرنیته فقط اضطراب و بی ثباتی آن بود. امروز سنت ها رانیز از دست داده ایم.

ضرورت پرداختن به مولانا از منظر علوم به خصوص علوم انسانی یک واقعیت است که

جامعه امروز ما درمقابل سیل تفکرات و عرفان های غیر ایرانی به آن نیاز دارد.آمار گسترده

فروش کتابهای روانشناسی مثبت گراغربی و عرفانهای بودایی و سرخ پوستی و آفریقایی آیا نیاز معنوی انسان ایرانی امروز است؟

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

انسان در این مثنوی است که معنی می گیرد ورشد می کند ورها می شود در واقع به یک

آرامش درونی می رسد وسعادت وخوشبختی همین است که انسان به آرامش درونی برسد.
پس مولانا را باید شناخت نه فقط مولانا بلکه فرهنگ ایرانی و اسلامی را و ضرورت آن در جامعه بی اخلاق ومضطرب و هراس زده ما نهفته است.

ضرورت آن در آمار هراس آور آسیب های اجتماعی و بیماریهای روانیو آسیب های نوظهور

نهفته است.چه ضرورتی از این وحشتناک تر که ما نه تمدن و تکنولوژی

و نه دولت رفاه را از غرب به دست آوردیم. و نه سنت های طلایی خود را حفظ کردیم. واقعا در این جهان هراسناک پس چهچیز ما را نجات می دهد.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

٣-١) پیشینه تحقیق(تاریخچه مطالعاتی)
انسان آرمانی و کامل ایده آل همه انسان ها با هر نژاد و زبان و مذهبی بوده است.

و از آغاز حیات انسانیکی از دغدغه های انسان بوده است. که نمود آن را در متون مذهبی

و هنرها می توان مشاهده کرد. این مفهومرا می توان از هنرهای باستانی و نقاشی های

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

درون غارها تا استودیوهای انسان امروز دنبال کرد. ولی شایدریشه این مفهوم را بتوان در ادیان و متون باستانی جستجو کرد. در متون باستانی اینکاها و متون زرتشتی ومتون ودایی

تا متون ادیان متعالی مانند اسلام و مسیحییت و یهودیت که به صورت یک مفهوم بنیادی مطرح میشود.

واین آغازی است برای وارد شدن این مفهوم در آراء و نظرات عارفان و فیلسوفان و مفسرین ادیان تا مصلحاناجتماعی و علمای علم سیاست.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

در این رساله تلاش شده است تا آراء و نظرات از گذشته تا امروز به صورت اجمالی و کوتاه بررسی شود. تامقدمه ای باشد برای وارد شدن در محور اصلی رساله که مثنوی معنوی مولاناست.
۵-١) اهمیت موضوع
سیر صعودی کتاب های خودشناسی و روان شناسی که با تفکرات فلسفی و روانشناسی

غرب در جامعهشیوع پیدا کرده اند. در بافت و واقعیت اجتماعی غرب رشد و تکامل پیدا کرده

اند. و سئوال اینجاست .آیا اینکتاب ها و مقالات به انسان شرقی و به طور خاص انسان

ایرانی می تواند کمک کند. یا ذهن این انسان را دچاردوگانگی می کند.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

از یک سو اجتماعی شدن او در یک جامعه شرقی و از سوی دیگر تفکراتی که هیچ سنخیتیبا این بافت ندارند. ذهن او را دچار بی نظمی و آشوب می کند. این گونه است که هر روز او

مضطرب تر وسرگشته تر می شود. چرا که ذهن او دوپاره شده است.

در این رساله تلاش شده است. که از تفکراتی استفاده شودکه با بافت اجتماعی و تاریخی انسان ایرانی

سنخیت داشته باشد. و ذهن او را از دوپارگی به سوی یک وحدتفراگیر

که در کل هستی جاری است سوق دهد. و شاید در ساحل چنین تفکراتی به ساحل آرامش رهنمون گردد.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۶-١) اهداف تحقیق
هدف از این تحقیق تعریف انسان آرمانی و کامل از دیدگاه مثنوی معنوی مولاناست.و کاربرد

این تعریف بهعن وان یک الگ و در جامع ه ام روز .تا ای ن الگ و از مت ون ادبی ات وارد مت

ون جامع ه شناس ی و ان سان شناس ی وروانشناسی شود . و جنبه علمی به خود

گیرد. تا شاید به یک جامعه اخلاقی تر و معنوی تر منجر شود.و بابگسترش این متون در جامعه باز شود.

٧-١) سئوالات تحقیق
۱- شاخص های هستی شناسی انسان آرمانی و کامل از منظر مولانا کدامند؟

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

۲- شاخص های معرفت شناسی انسان آرمانی و کامل از منظر مولانا کدامند؟

۳- شاخص های روش شناسی انسان آرمانی و کامل از منظر مولانا کدامند؟
۴- نمادها و سمبل های انسان آرمانی و کامل از منظر مولانا کدامند؟

٨-١) روش تحقیق
در این رساله از روش های تحقیق کیفی استفاده شده است. و با توجه به موضوع رساله

از روش های اسنادیو کتابخانه ای استفاده شده است.

و از بعضی از تکنیک های تحلیل

محتوا نیز استفاده شده است. و بررسی وتجزیه و تحلیل تفسیرها و شرح ها و مقالات موجود در این زمینه در کتابخانه ها و اینترنت استفاده شده است.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

٩-١) محدودیت های تحقیق
مثنوی معنوی مولانا اقیانوس بیکرانی است

که هر چه بیشتر به عمق و ژرفای این اقیانوس وارد می شویم.
از بیکرانگی و عظمت آن بیشتر آگاه می شویم.

شاید این شروعی باشد برای وارد شدن این متن قدیمی

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

به حوز ه های جامعه شناسی و انسان شناسی ، ولیواقعیت این است پژوهش بر روی مثنوی معنوی مولانا نیاز به یک تیم و

گروه دارد. که از متخصصان ادیان وزبان شناسی تا اسطوره شناسی و روان شناسی و حتی فیزیک استفاده شود تا شاید بتوان به هسته مرکزی واژه١٠-١)جامعه آماری
در این پایان نامه جامعه و نمونه پژوهش دیوان مثنوی شریف مولاناست.

و تفسیرهای موجود در این روش تحقیق تفسی رهای بدیع الزمان فروزانفر و دکتر شهیدی

و کریم زمانی و دکترزرین کوب و مقاله های موجود در مجلات تخصصی و مقالات موجود در اینترنت است.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

١١-١)فنون تجزیه و تحلیل اطلاعات
در ای ن تحقی ق از روش ه ای کیف ی و تحلی ل محت وا در تجزی ه

و تحلی ل اطلاع ات و گ ردآوری و جم ع آوریاطلاعات اولیه از دیوان مثنوی شریف مولانا و

تفسیرها و کتاب ها و مقالات در این مورد استفاده شده است.

فصل دوم

انسان آرمانی از منظر عرفا

مقدمه ای بر عرفان و تصوف
پیدایش عرفان نمی توان به تاریخ مشخصی از حیات آدمی اشاره کرد اما می توان تصور

نمود گام نخستانسان در کسب معرفت و شناخت ، طلوع اندیشه های عرفانی است

.این آغاز با شروع حیات آدمی پیوند خوردهو در طی زمان به غنای آن افزوده شده تا این که در

مقطعی از زمان می توان نمونه هایی براین سیر تکاملیاشاره کرد که عمده محققین آن را

نقطه اوج اندیشه های عرفانی در نظر گرفته و به اصطلاح تقویم زمانی رابرای عرفان از این به بعد منظور کرده اند.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

در ه ر ح ال دادن تعریف ی م شخص ازعرف ان نیازمن د ب ه توج ه ب ه م شرب فک ری

هری ک از معتق دین ب ه ادی انمشخصی است چون هریک از جریانات عرفانی متاثر از دین و آئینی هستند که در آن رشد یافته اند.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

در هریک از ادیان شیوه ای از پرستش وجود دارد که خدا را نه در شکل خاص و ترس از

عذاب و کیفر و بهامید پاداش بلکه از سر مهر و محبت و دوستی می پرستند( به تعبیری از

روی عشق) و این اشتراک در شیوهخود اشتراکات فطری را به میان می کشد که در

سرشت معنوی انسان به ودیعه نهاده شده و سرچشمه بسیاریاز نیات و افعال آدمی

است. این اندیشه ممکن است در هریک از ادیان ومکاتب تقریر شود که در اجماع نهاییبا

اصلاح برخی برداشتهای هر تعبیر و بیان که متاثر از روح مذهبی آن مکتب است به نمونه های مشابهی در شیوه

و سلوک برخورد می کنیم که همان عرفان است.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

هدف عرفان ارتباط با خدا بطور مستقیم ونزدیک است که از آن به شهود تعبیر می شود

. این مهم در شرایطیعملی می شود که دیگر مدعی شناختن در بین نباشد زیرا شناختن

محتاج به دو امر شناسنده و شناخته شده استدر حالی که ع رفان در مسیر کسب معرفت

به جایی می رسد که فقط حقیقت باشد و از خود نشانه ای باقی نمیماند و این مقام فناست که عموم مکاتب عرفانی در آن وحدت نظر دارند.

عرفان را می توان به راه میانه ای در مقابل دو نظریه اصالت ماده و اصالت تصور تعریف

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

کرد.زیرا در کنارقبول ادرا کات حسی برای نیل به حقیقت آن را مقدمه ای بر شناخت می

دانند و تا زمان حیات تجربه آن را برایسالک ضروری می دانند اما در آن متوقف نمی شوند.

عارف در پی مشاهده باطن حقیقت است که خود مستلزمقطع پیوندهای مادیست تا با

حقیقت ازلی که آغاز و انجامی ندارد به وحدت برسد. تجربه ای مافوق تجربه هایمعمول و متداول

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

عرفان ایران ضمن برخورداری از غنای فرهنگی ایران باستان و اندیشه های حکمت خسروانی که در فلسفهاشراق متجلی شده است در دوره های بعد از تعالیم عالیه اسلام در تربیت معنوی و تقویت ابعاد روحی و روانیبهره مند شده است.

عرفان اسلامی بطور مشخص به تصوف اطلاق می شود در حالی که هنوز هم اظهار نظرهای متفاوتی در این باره صورت می گیرد که حوزه عرفان را از تصوف جدا نموده و سعی در انحرافی خواندن تصوف دارند.

نظر دیگری هم در این باب هست که گفته می شود تصوف عرفان ایرانی – اسلامی است.

در حا لی که بنا بهروایات تاریخی نام صوفی برای اولین بار به ابوهاشم کوفی اطلاق شده

که در حوزه سرزمین های عربی بودههرچند ممکن است توجه به سابقه تاریخی شهر

کوفه داشته باشند که ترکیبی از اقوام مهاجر بوده به دلایل نظامیب ا ای ن وص ف عرف ان

و ت صوف اس لامی در ای ران از رش د و بالن دگی ب سیاری برخ وردار ب وده و ح وزه ه ایجغرافیایی چون خراسان و کرمان و اصفهان جلوه بیشتری دارند.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

هفت وادی عرفان
وادی در لغت به معنی رودخانه و رهگذر آب سیل، یعنی زمین نشیب هموار کم درخت که

جای گذشتن آب سیلباشد و همین طور به معنی صحرای مطلق آمده است.در اصطلاح

شیخ عطار مراحلی است که سالک طریقتباید طی کند و طی این مراحل را به بیابانهای

بی زینهاری تشبیه کرده است که منتهی به کوههای بلند و بیفریادی می شود که سالک

برای رسیدن به مقصود از عبور از این بیابانهای مخوف و گردنه های مهلک ناگزیر است و آن را به وادیها و عقبات سلوک تعبیر کرده است.

صوفیان مقدم در تصوف هفت مقام تصور کرده اند از این قرار

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

– مقام توبه ٢- مقام ورع ٣-مقام زهد ۴-مقام فقر ۵-مقام صبر ۶- مقام رضا ٧-مقام توکل.
ده حال هم بر این هفت وادی ذکر کرده اند:

١- مراقبه ٢- قرب ٣- محبت ۴- خوف ۵- رجا ۶- شوق ٧- انس٨- اطمینان ٩- مشاهده ١٠- یقین
عط ار در م صیبت نام ه پ نج وادی ت صور ک رده اس ت و در منط ق الطی ر هف ت وادی. از ق رار زی ر :
١- طلب ٢- عشق ٣- معرفت ۴- استغناء ۵- توحید ۶- حیرت ٧- فقر و فنا

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

موضوعات عرفان
دیدگاه عرفانی نسبت به مسائل ملهم از اندیشه های عارف به جهان پیرامون خود و موضوعات اساسی ان است.
مهمترین آنها را می توان به قرار زیر و فهرست وار اشاره کرد:

۱- آفرینش: عارف ، جهان ملموس و عینی را واقعی نمی داند و در نظر وی خلقت مانند آینه ای است که یکروی آن سیاه و کدر و روی دیگر آن صاف و روشن است………………………………

تصوف نامی است که بر عرفان اسلامی – ایرانی نهاده اند. اگرچه د ر وجه تسمیه آن نظر

واحدی وجود ندارداما شواهد گواه بر آنست این نام گذاری ارتباطی با نوع باور آنان ندارد

بلکه به جهت پوشش اولیه ای بود کهبرخی بنام تصوف بر تن می کردند که آن لباس

پشمینه ای بود و اعراب بدان صوف می گفتند و صوفی کسیبود که لباس پشمینه می پوشید.
اما اشاره به اهل صفا بودن بیشتر نزدیک به باورهای آنان است. صوفیه اعتقادی فراتر از

مرزهای شریعت بهجهان و هستی دارند که در نهایت به خدا ختم می شود و آن فنا نام دارد که در این مقام چیزی از هستی و نامونشان او باقی نمی ماند.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

عده ای با قبول عرفان، بر اندیشه صوفیانه قلم نفی و ارتدادکشیده اند

و معتقدند این گروه منحرفان از شریعتهستند که سعی دارند با اظهار کردن آزاد اندیشی دینی ، راه را برای هر

گونه فعل آدمی به بهانه رسیدن به سرمستی و شوق فراهم آورند و آنان را متهم به اباحه گری می نمایند.

یکی دیگر از جنبه های تصوف می تواند نهضت فکری ایرانیان در قبال اعراب مهاجم ذکر

شود و این که فرهنگ ایرانیان بسیار غنی تر از آنچه بود که اعراب با خود داشتند.

ایرانیان بعد از آشنایی با محتوای فرهنگاسلامی، مشاهده کردند آنچه که اعراب با خود به عنوان فرهنگ اسلامی به اینان تحویل می دهند

مغایرت فاحشی دارد لذا در برابر آنان با بهره گرفتن از میراث عرفانی خود، به اجماع اندیشه های اسلامیپرداختند که حاصل آن تصوف اسلامی- ایرانی بود . هرچند در شناخت سلسله های صوفیه به مواردی برخوردمی کنیم که گویای انحرافات برخ

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

ی در این راه انسان ساز

بوده و تحت تاثیر تمنیات نفسانی خود قرار داشتندمنتهی از این عنوان مقدس برای ارضاء

خواسته هایشان بهره گرفتند. نمونه مشخص این جریان حکومت صفویهدر ایران است.

متذکر این نکته نیز باشیم در معرفی مکاتب و سلسله های صوفیه به تمام موارد موجود در جهان اسلام اشارهنشده است. آنچه گ زینش ش ده ،بخشی از می راث ص وفیه است که از ش هرت و فعالیت بی شتری برخوردارن د ومختص ایران نیزنیستند.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

عرفان دانشی است که موضوع آن معرفت خداوند و راه های نیل به آن است . و به

عبارتی، شناخت خداوند دردرون خویش و تسلیم شدن به او و عشق ورزیدن به او با عقل و دل و جان میباشد .عرفان در اصطلاح عبارتاست از معرفت قلبی که از طریق کشف و

شهود، نه بحث و استدلال ، حاصل می شود و آن را علم وجدانی هممیخوانند. کسی را که واجد مقام عرفان است عارف گویند.از نگاهی دیگر عرفان نه علم است نه تکنیک

عرفانطرز نگاه به خود به آفریننده و جهان دور و بر است.و در یک جمله عرفان قدرت تجزیه و

تحلیل و برداشت ازجهان درون وبرون و دیروز

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

و امروز و فرداست هر قدر این نگاه را درونی تر و بدون سفسطه و بازی با کلماتارج نهیم وبشناسانیم و حد و مرزی برای آن چه از نظر

جنسیت و دین و جغرافیا و سواد و سن قائل نشویم که دراصل نیز بر این موضوع مترتب نیست آن را رواج داده ایم.

عرفان از نظر لغوی به معنی شناختن، شناسایی و آگاهی است. عرفان یعنی شناخت خداوند.عرفان علمی استجهت شناختن حق تعالی و اسماء و صفات او. شناخت خداوند به دو روش ممکن میشود . یکی به روش استدلالیعنی از اثر پی به وجود موثر بردن و از صفات

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

به ذات پی بردن که علما به این روش عمل می کنند .وروش دیگرصاف و خالص نمودن باطن و روح می باشد که این، روش اولیاء و عارفان می باشد.

اجرای این روش فقط از طریق اطاعت و عبادت قلبی است.عرفا اعتقاد دارند که برای رسیدن به حقیقت عارف باید

مراحلی را سپرینمایدتا نفس به اندازه ظرفیتش از حق آگاه شود. مبنای کار عرفا کشف و شهود و سیر میباشد.
تصوف
تصوف (یا صوفیگری ) فرقهای اسلامی است و طریقه عملی عرفان یا همان خدا شناسی میباشد . صوفیانآفریننده هستی را دارای هیچیک از

صفاتی که ما میشناسیم نمی دانند و او را بالاتر از هر پندار و توصیفیشکل گیری جنبش صوفی گری و دراویش تقویت و گسترش

شاخه غیر مسلحانه از مبارزات طولانی مردم ایران علیه سلطه گران عرب بود، که بر مزار جنبش های شکست خورده سه قرن پیشین بنا نهاده شد

. این جنبشکه بیشتر عرفانی و مقاومت منفی بود از حلاج (زادهٔ ۴۴٢ هجری ) و شبلی و دیگران آغاز و تا دوره سلطان

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

سهاک بنیانگزار نوشتاری مکتب و دین اهل ح ق یارسان در قرن هفتم و هشتم هجری قمری ادامه داشت. حلاج دقیقادر ایامی ظهور نمود و

شعار انا الحق سر داد که دین و دولت با تبانی همدیگر، در برابر مردم ایستادهبودند. حلاج به عقل انسان ارزش و اعتبار می دهد و تاکید می کند: “آنچه می گویم با دیده عقل بنگر…”

از تأثیرگذارترین صوفیان ایرانی و اسلامی می توان

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

به بایزید بسطامی (در سال های ١۶١ تا ۴٢٣ می زیسته ،) ابوس عید اب والخیر ، جنی د بغ دادی ، مول وی، س عدی، عط ار نی

شابوری ، ج امی و ش اه نعم ت اﷲ ول ی اش اره کرد.همچنین از عارفانی که هم اکنون در قید حیات می باشند می توان علی اکبر خانجانی را نام برد.

ص وفیان ک سانی ب ودهان د ک ه در راه طریق ت ق دم زده ان د. ب رای ت صوف و اینک ه از چ ه کلم های م شتق ش دهاس ت مطالب بسیاری نگاشتهاند که از جمله از صوف به معنی پشم یا از صوفیای یونانی به معنی حکمت و فلسفه و…

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

گرفته شدهاست و یا اختصار کلمات ترک و توبه و تقوا – صبر و صدق و صفا – ورد و ود و وفا – فرد و فقر وفنا نیز میدانند. اما خود صوفیان معموًلاً گرفتار این بحث در لغات و کلمات

نیستند و هدف صوفیه تزکیه درونو طی مراحل سلوک تا رسیدن به خداوند و خالق هستی

است.درک این نکته که همه موجودات یک حقیقت واحددارندو برای درک این موضوع و

بینش آن باید مراحل سلوک را مرحله به مرحله طی کنند تا از خودی خودفانی شده و به مرحله لقاء برسند . در نظر صوفیه و عرفا عشق مفهوم وسیعی دارد. آنها عشق را امانت

بزرگ وناموس الهی میدانند و بر این اعتقادند

که خداوند انسان را از عشق خلق کرد و او

اولین عاشق و اولین معشوقاست. به قول مولوی: کرد فضل عشق انسان را فضول زین فزون جویی ظلوم است و جهول

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

همچنان که هر مذهب و دینی فرقههای مختلفی دارد

صوفیه نیز دارای انشعبات زیادی شدهاس ت و علت آن هماین است که بعدها که تصوف رونق گرفت و مفاهیم زیبا و عمیق

آن بین عوام پخش شد عده ای برای این که خودرا از خوان آن بهره مند کنند به تصوف رو آوردند بدون اینکه درک درستی از آن داشته باشند.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

ابن عربی و انسان کامل
از نظر ابن عربی انسان عالم کبیر است و عالم انسان صغیر. از آنجا که در انسان همه

اسماء و حقایق عالموجود تجلی نموده است او را “عالم کبیر ” می گویند و از جهت آنکه

جمیع آنچه در عالم است جز از نشئه انسانیظهور پیدا نمی کند، عالم را “انسان صغیر” نام نهاده اند.
ابن عربی، انسان را “خلیفه” و “کون جامع ” نیز نام نهاده است. علت این وجه تسمیه نیز جامعیت انسان است،چرا که تمام حقایق عالم وجود در وی نهفته است.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

فسمی هذا المذکور انسانا و خلیفه، فاما انسانیه فللعمو نشاته و حصره الحقایق کلها.١
ابن عربی از انسان به عنوان “انسان العین حق” هم یاد کرده است، چرا که نسبت انسان

به حق مانند نسبتمردمک چشم است به چشم. همان گونه که به کمک چشم می توان به عالم نظر کرد، حق تعالی نیز به وسیله پساز تجلی مشاهده می نماید.

و هو للحق بمنزله انسان العین من العین الذی یکون به النظر و هو المعبر عنه بالبصر.
از نظر ابن عربی عالم به صورت حق است، اما انسان هم مخلوق بر صورت حق است و هم بر صورت عالم.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

والعالم علی صوره الحق، والانسان علی الصورتین
نسبت انسان به عالم چون نسبت فص(نگین ) است به خاتم،که این فص محل نقش و علامت است و پادشاه بهوسیله آن خزاین خود را مهر می نهد.

انسان به اعتباری جزو دایره وجود است و دایره وجود به او ختم می شود و به بیانی متمم دایره وجود عینیاست جزو عالم وجود به شمار می آید

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

، اما از آن جهت که محل نقش اسماء الهی است عالمی مستقل به حسابمی آید و عنوان خلیفه اﷲ را پیدا می کند.

فهو من العالم کفص الخاتم و هو محل النقش و العلامه التی بها یختم الملک علی خزائنه و سماه خلیفه.٣
مرتبه انسان جامع جمیع مراتب عالم است. انسان آینه مرتبه الهیه است و قابل ظهور همه

اسماء خدا می باشد وغیر از انسان از هیچ موجودی قابلیت ظهور اسما و صفات خدا را ندارد.
الا تری المخلوق یظهر بصفات الحق من اولها الی آخرها و کلها حق له انسان مخلوقی است که حق تعالی اورا به صورت خود آفریده است.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

چنانکه در حدیث آمده است.
ان اﷲ خلق آدم علی صورته و به روایتی علی صوره الرحمن.
از همینجاست که معرفت انسان به نفس خود مقدم بر معرفت رب است و معرفت رب نیز نتیجه معرفت نفساست.

و معرفه الانسان بنفسه مقدمه علی معرفته بربه فان معرفته بربه نتیجه عن معرفه

بنفسه.لذلک قال علیه السلام”من عرف نفسه فقد عرف ربه.”۵

انسان دارای ظاهر و باطن است. ظاهر انسان همان بعد جسمانی وی است که از حقایق و صور عالم حاصلش ده اس ت . ب اطن ان سان نی ز هم ان روح ان سان اس ت ک ه

خداون د در عل م خ ود ، ب ر ص ورت خ ویش ، آفری ده است.یعنی متصف به صفات و اسماء خود نموده است.

فانشا صورته الظاهره من حقایق العالم و صوره و انشاء صورته الباطنه علی صورته.۶

به بیان دیگر همان گونه که عالم آفرینش دارای غیب و شهادت است، انسان نیز دارای غیب و شهادت است.

تصویر انسان کامل در مثنوی مولانا

روح و دل آدمی نمودار عالم غیب است و مشاعر و قوای ظاهری هم عالم شهادت انسان به شمار می آیند. انسانحق تعالی انسان را بر اساس دو صفت جلال و جمال خود……………………………….

شاخص های انسان آرمانی از منظر مولانا

مقدمه ای بر زندگی مولانا
ج لال ال دین محم د بلخ ی در ۶ ربی ع الاول س ال ٠۶۴ هج ری قم ری در بل خ (ولایت ی در افغان ستان امروزی) زاده شد . پدر او مولانا محمدبن حسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شدهاست و.

نیز او را با لقب سلطان العلماء یاد کردهاند . بهاءولد از اکابر صوفیه واعاظم عرفا بودو خرقهٔ او بهاحمد غزالی میپیوست. وی در علم عرفان

و سلوک سابقهای دیرین داشت و از آن رو که میانٔهٔ خوشیبا قی ل وق ال و بحث و ج دال نداش ت و عل م و معرف ت حقی ق ی را

در س لوک باطنی م ی دان ست و ن ه در مباحثات و مناقشات کلامی و لفظی، پرچمداران کلام و جدال با او از سر ستیز در آمدنداز

آن جملهفخرال دین رازی ب ود ک ه اس تاد س

لطان محم د خوارزم شاه ب ود و ب یش از دیگ ران ش اه را ب ر ض د اوبرانگیخت. به درستی معلوم نیست که سلطان العلماء

در چه %D