توضیحات

رابطه بین شیوه های فرزندپروری  با مکان کنترل در دانش آموزان

پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین شیوه های فرزندپروری با مکان کنترل در دانش آموزان پسر پایه سوم راهنمایی می پردازد . به این منظور ۱۸۰ نفر از دانش آموزان پسر پایه سوم راهنمایی منطقه انگوت در استان اردبیل مورد مطالعه قرار گرفتند. گروه نمونه به صورت

تصادفی خوشه ای انتخاب شده و در ابتدا پرسشنامه مکان کنترل نوویکی – استریکلند را پر کردند

و سپس پرسشنامه شیوه ها فرزندپروری بانتون که ۱۵ سوال داشت اجرا شد.

طرح پژوهش از نوع همبستگی و مدل تحلیل داده ها رگرسیون گام به گام بود. نتایج پژوهش

نشان داد خرده مقیاسهای دیکتاتوری و دموکراتیک به طور معنی داری مکان کنترل را پیش بینی

می کنند. اما خرده مقیاس هرج و مرج مکان کنترل را پیش بینی می کنند. اما خرده مقیاس

رابطه بین شیوه های فرزندپروری  با مکان کنترل در دانش آموزان

هرج و مرج مکان کنترل را نمی تواند پیش بینی کند . این یافته ها بین معنی است که هر

چه شیوه ی فرزندپروری ادراک شده توسط دانش آموزان دیکتاتوری تر باشد م

کان کنترل بیرونی در آنان افزایش می یابد و هر چه شیوه ی فرزندپروری ادراک شده

راب\

دموکراتیک تر باشد مکان کنترل بیرونی کاهش یافته و بر میزان مکان کنترل درونی اشخاص افزوه می شود.

۱۰۶صفحه فونت ۱۶ فایل ورد منایع فارسی و لاتین دارد

یکی از مفاهیمی که پیوسته ذهن بشر را به خود مشغول داشته و به شکل های مختلفی در سراسر تاریخ بشر عنوان شده است ، توانایی فرد در کنترل محیط می باشد . در تراژدی های یونان باستان عقایدی در مورد درماندگی انسان به واسطه قضا و قدر ، به چشم می خورد .

فلاسفه با مفهوم کلان کنترل ، تحت عنوان جبرگرایی در برابر اراده آزاد دست به گریبان بوده اند .

جامعه شناسان از آن به عنوان خودمختاری در برابر از خود بیگانگی و روان شناسان از آن به عنوان رفتارگرایی در برابر ذهن گرایی نام برده اند ( بال ، ترجمه مسدد ، ۱۳۷۳ ) .

سازه مکان کنترل یکی از مفاهیم اکتسابی در حوزه های مختلف روانشناسی از جمله روان

شناسی بالینی ، روان شناسی تحولی ، روان شناسی شغلی و روان شناسی اجتماعی است . این سازه را اولین بار ‹‹ راتــر ›› در سال ۱۹۶۶ در قالب نظریه یادگیری اجتماعی معرفی کرد ( فراهانی ، ۱۳۹۹ ) .

مفهوم مکان کنترل رسماً به عنوان یک سازه روانی از دو دهه پیش سرچشمه می گیرد

رابطه بین شیوه های فرزندپروری  با مکان کنترل در دانش آموزان

، فردی که درونی نامیده می شود خود را مسئول رفتار خود می داند . از سوی دیگر ، فردی که بیرونی خوانده می شود ، دیگران و یا شرایط خارج از کنترل را مسئول رفتار خود می داند ( بال ، ترجمه مسدد ، ۱۳۷۳ ) .

در کشور ما ، سازه مکان کنترل مانند سایر سازه ها و مفاهیم روان شناختی با حداقل سه الی چهار دهه تأخیر مورد توجه محققان و دانش پژوهان قرار گرفته است ، اما در سالهای اخیر توانسته است تا اندازه ای تأخیر گذشته را جبران کند و دورنمایی روشن از این سازه را که می تواند تحت تأثیر عوامل فرهنگی باشد ارائه نماید ( فراهانی ، ۱۳۷۹ ) .

مفاهیم و اصول در نظریه یادگیری اجتماعی[۱] راتر

  نظریه های مختلفی در مورد ماهیت رفتار انسان وجود دارد که هر کدام تاکید متفاوتی بر منشاء رفتارهای

انسان دارند . انسان گرایان معتقدند ، انسان کاملاً بر رفتار خود کنترل دارد و از طرف دیگر

رفتارگرایان معتقد هستند که موقعیت ها و پیامد های محیطی ( برای مثال تقویت ها و تنبیه های محیطی )

هستند که چگونگی رفتار ما را تعیین می کنند . میان این دو عقیده نظریه سومی نیز وجود دارد

که تلفیقی از این دو می باشد و در آن ، هم به تأثیر عوامل بیرونی و محیطی و هم به انتخاب فردی بر رفتار اهمیت می دهد ( نقل از مهرافروز ، ۱۳۷۸ ) .

از نظر راتر یکی از مسائل و مشکلات نظریه های یاد گیری در حوزه شخصیت ، تاکید این نظریه

رابطه بین شیوه های فرزندپروری  با مکان کنترل در دانش آموزان

ها بر نقش فرآیند یادگیری و نادیده گرفتن محتوی شخصیت می باشد . در مقابل نظریه های صفات در شخصیت ، بر محتوی شخصیت تاکید می کنند و نقش و فرایند یادگیری شخصیت را نادیده می گیرند ( راتر ، ۱۹۷۲ ؛ به نقل از فراهانی ، ۱۳۷۷ الف ) .

بنابراین راتردر نظریه خود کوشش کرده تا از یک طرف فرایند اکتشاف رفتار و از طرف دیگر ، محتوی شخصیت را لحاظ کند ( راتر ، ۱۹۷۲ ؛ به نقل از فراهانی ، ۱۳۷۷ الف ) .

برای درک بهتر نظریه یادگیری اجتماعی راتر ، باید با اصولی که این نظریه بر آنها بنا شده است آشنا شویم

. چهار مفهوم اصلی نظریه راتر عبارتند از : پتانسیل رفتار ، انتظار ارزش ، تقویت و موقعیت روانی .

پتانسیل رفتار[۲] : در فرمول بندی راتر ، پتانسیل رفتار عبارت است از ‹‹ پتانسیل وقوع هر رفتار در موقعیت های مختلف ، با یک تقویت کننده یا مجموعه ای از تقویت کننده ها ›› ( راتر ، چانس و فارس ، ۱۹۷۳ ص ۱۲ ؛ به نقل از فراهانی ، ۱۳۷۷ ب ) .

مفهوم پتانسیل رفتاری راتر ، جنبه نسبی دارد . او می کوشد احتمال وقوع یک رفتار خاص را در ارتباط با رفتارهای دیگریکه فرد میتواند در آن موقعیت به نمایش بگذارد ، پیش بینی کند ( کریمی ، ۱۳۷۴ ) .

پتانسیل هر رفتاری ، تحت تاثیر ادراک فرد از رفتارهایی است که در آن موقعیت خاص

در دسترس اوست . بنابراین مجموعه ای از عوامل درونی و شناختی در پیش بینی رفتار دخالت می کنند . این عوامل درونی و شناختی از نکات مهم نظریه اجتماعی راتر است ( فراهانی ، ۱۳۷۷ الف) . انتظار اصلی ترین مفهوم نظریه راتر تلقی می شود

و به معنای احتمال ذهنی است که فرد برای هر نوع تقویت خاصی که احتمال وقوعش در یک موقعیت فرضی وجود دارد ، درنظر می گیرد (راتر و هوچریچ ، ۱۹۷۵ ؛ نقل از فراهانی ۱۳۷۷الف ) .

رابطه بین شیوه های فرزندپروری  با مکان کنترل در دانش آموزان

درجه انتظار[۳] معمولاً توسط دو عامل تعیین می شود :

نخستین ، ماهیت تقویت قبلی برای رفتار کردن به شیوه ای معین در آن موقعیت است . به این ترتیب که تقویت قبلی ما انتظارمان را درباره تقویت آینده تحت تاثیر قرار دهد .

دومین عامل مؤثر بر انتظار ، میزان تعمیم از موقعیت های تقویت کننده مشابه است ( شولتز ، ترجمه محمدی ، ۱۳۹۷ ، کریمی ، ۱۳۹۴ ) .

به عقیده راتر و هوچریچ ( ۱۹۷۵ ، نقل از فراهانی ، ۱۳۹۷ ب ) انتظارات به لحاظ عمومیت و تعمیم پذیری متفاوت هستند ، به عبارت دیگر ، ممکن است ، دارای انتظارات تعمیم یافته و یا انتظارات ویژه در ارتباط با یک موقعیت فرضی باشیم . انتظارات می تواند تعمیم یافته و یا خاص باشد ، انتظارات تعمیم یافته ، در دامنه وسیعی از موقعیت ها عمل می کنند ، حال آنکه انتظارات خاص[۴] ، صرفاً در موقعیتی ویژه عمل می کنند ( فراهانی ، ۱۳۹۷ الف ) .

برای مثال ، وقتی از دانشجویی که فبلاً اطلاعی از درس فیزیولوژیکی ندارد و در ابتدای ترم در کلاس این درس شرکت می کند ، بپرسیم که انتظار دارد در این درس چه نمره ای بگیرد . وی پاسخ می دهد که انتظار دارد ، نمره الف بگیرد .

وی این احتمال را بر اساس تجربه کلی که از سلیر دروس دارد ، تعمیم[۵] می دهد ، اما وقتی از همین دانشجو در آخر ترم سوال می کنیم ، وی پاسخ خود را بر اساس تجربه اختصاصی که در طول ترم تحصیلی از این درس بدست آورده ، متمرکز می کند ( خداپناهی ، ۱۳۹۶ ) .