توضیحات

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

تعیین مهریه‌های غیرمتعارف و غیرعقلایی به دلیل فقدان قدرت بر تسلیم آن از نظر فقهی و حقوقی باطل انگاشته می‌شود

و از عوامل تداوم زندگی

زناشویی به شمار نمی‌آید بلکه آثار نامطلوبی را درپی خواهد داشت.

در این رساله سعی شده است تا با گردآوری اطلاعات به شیوه‌ی کتابخانه‌ای به بررسی کتب فقهی وحقوقی مهریه‌های غیرمتعارف و غیرعقلایی و آثار

آن پرداخته شود تا شاید در یک مجموعه‌ی مدوّن اطلاعات سودمندی در اختیار طالبان این مباحث قرار دهد. به همین جهت با توجه به جایگاه مهریه به

عنوان یک سنّت کهن در سیره‌ی قولی و عملی ائمه وتفاوت نگرش مردم درزمان حال به تبیین و روشنگری اقسام مهریه، صحت و بطلان آن، ماهیت

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

فقهی و حقوقی آن، تفاوت‌ مهریه‌های غیرمتعارف و غیرعقلایی و احکام مربوط به هر یک، علل افزایش میزان مهریه و… پرداخته شده است.

بنابراین در خصوص مهریه رجوع به اصل دین، یکی از منابع مهم تولید ارزش و تعریف رفتار بهنجار در جامعه‌ی ماست. مهریه‌‌های غیرمتعارف

و غیرعقلایی از

منظر دینی یک ناهنجاری شمرده می‌شوند. روایات متعددی بر سبک بودن مهریه تأکید می‌کنند و افزایش آن را منشأ خصومت می‌دانند. برخی از

جامعه‌شناسان نیز در شناساندن رفتارهای بهنجار از رفتار نابهنجار

فقط به تعاریف مرسوم در منابع غربی توجه می‌کنند و احیاناً در تحلیل و تبیین آنها دچار اشتباه می‌شوند.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

واژگان کلیدی: مهریه، مهریه‌های غیرمتعارف، مهریه‌های غیرعقلایی

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

۹۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن را دانلود کنید

فهرست مطالب

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

عنوان صفحه
چکیده ۱
مقدمه ۲

فصل اول: تبیین ماهیت مهریه و حکمت‌ها و کارکردهای آن
۱٫ معنای‌ لغوی مهریه ۱۰
۲٫ مهریه در اصطلاح ۱۱
۳٫ مستند فقهی پرداخت مهر ۱۲
۳ـ۱ مهر در قرآن ۱۲
۳ـ۲ مهر در سنت و روایات ۱۴
۴٫ تاریخچه مهریه ۱۷

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

۴ـ۱ مهریه در اقوام مختلف ۱۷
۴ـ۱ـ۱ مهریه در یونان قدیم ۱۷
۴ـ۱ـ۲ مهریه در عربستان قبل از اسلام ۱۷

۴ـ۲ مهریه در ادیان مختلف ۱۹
۴ـ۲ـ۱ مهریه در حقوق زرتشتی ۱۹

۴ـ۲ـ۲ مهریه در آیین یهود و مسیحیت ۱۹

۴ـ۲ـ۳ مهریه در حقوق اسلام ۱۹

۴ـ۲ـ۴ مهریه در ایران ۲۰
۵٫ جایگاه مهریه ۲۲

۶٫ فلسفه و حکمت‌های پرداخت مهر ۲۳
۶ـ۱ حکمت پرداخت مهر در روایات ۲۳
۶ـ۱ـ۱ استحباب کم بودن مهریه ۲۴

۶ـ۱ـ۲ نکوهش مهر زیاد ۲۵
۶ـ۱ـ۳ فلسفه وجوب مهریه ۲۶

۶ـ۲ حکمت پرداخت مهر در دیدگاه برخی ‌اندیشمندان مسلمان

۲۶
۶ـ۲ـ۱ مهریه در مقابل استمتاع ۲۶

۶ـ۲ـ ۲ مهریه در مقابل بضع ۲۶

۶ـ۲ـ ۳ مهریه پاسخی به نیاز فطری ۲۶

۶ـ۲ـ ۴ مهریه مکمل سهم الارث ۲۶

۶ـ۲ـ ۵ مهریه وثیقه‌ای در مقابل طلاق ۲۷
۶ـ۳ حکمت‌ پرداخت مهر از نظر جامعه‌شناسان ۲۷

۶ـ۳ـ۱ نظریه کارکردگرایی ۲۷

۶ـ۳ـ ۲ نظریه مبادله ۳۰

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

۷٫ علل افزایش میزان مهریه در عصر حاضر ۳۰
۸٫ تدابیر اسلام برای مهار طلاق ناشی از مهریه ۳۷

فصل دوم: احکام مهریه

مقدمه ۳۹

۱ـ ماهیت فقهی، حقوقی مهریه ۳۹
۱ـ۱ـ تعریف مهریه ۳۹
۱ـ۲ـ مهریه و ماهیت‏حقوقى آن: ۴۱

۱ـ۳ـ اقسام مهر ۴۱

۱ـ۴ـ مقادیر و مصادیق مهریه ۴۳

۱ـ۵ـ شرایط صحت مهریه ۴۹

۱ـ۶ـ استحقاق و عدم استحقاق مهریه در صورت عدم تعیین مهریه ۵۴

۱ـ۷ـ معیوب بودن مهریه قبل یا بعد از عقد نکاح ۵۵
۱ـ۸ـ نکات مختلفى درباره مهر ۵۷

فصل سوم: مهریه‌های غیرعقلایی
۱ـ مهریه غیرمتعارف و غیر عقلایی ۶۳

۲ـ کارکردهای منفی افزایش مهریه ۶۷

۳ـ راهکارهای جلوگیری از مهریه‌های غیرمتعارف ۷۱

۴ـ پیشنهادات ۷۴

سخن نهایی ۷۵

فهرست منابع ۷۶

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

چکیده انگلیسی ۸۲

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

مقدمه

زندگی مشترک که با میثاق مقدس ازدواج آغاز می‌شود، یکی از با ارزش‌ترین نعمت‌هایی است که خداوند متعال جهت تکامل انسان‌ها قرار داده است.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

بی‌تردید چنانچه امر ازدواج با شرایط منطقی، صحیح و منطبق با اصول موجود در شرع مقدّس اسلام انجام پذیرد،

حاصلی جز نزدیکی به معبود یکتا و

آرامش انسان نخواهد داشت. یکی از شرایط ازدواج که لازم است پیش از وقع عقد زن و مرد بر سر ان به توافق رسند، مسأله‌ی مهریه است.

بر اساس دستورات شرع مقدس اسلام، شایسته است با تعیین مهریه‌ی متعادل، با توجه به اصول شرعی و در حدی که افراط و تفریط نباشد، پایه‌های

یک زندگی مشترک از ابتدا به گونه‌ای صحیح بنا نهاده شود. «براساس آیه‌ی ۴ سوره‌ی نساء «واتو انساء صدقاتهن نحله…» فلسفه‌ی شرع مقدس برای

مهریه یک نوع هدیه دادن است. سنت پیامبر در این زمینه در مورد حضرت زهرا(س) و زنان پیامبر مهر السنه بوده و زیاد نبودن مبلغ مهریه، به عنوان امری

پسندیده تلقی می‌شده است.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

در اجتماع کنونی ما که نوعاً ازدواج‌ها دچار آسیب شده است، برخی خانواده‌ها برای فرار از تزلزل و جدایی، در موقع پیوند ازدواج مهریه‌ی دختر را خیلی

بالا گرفته و از این گذرگاه می‌کوشند تا پیوند ازدواج را استحکام ببخشند؛ غافل از این که همین دوراندیشی راساً و مستقلاً عامل تزلزل و تضعیف خانواده

می‌گردد.

با توجه به این که در حال حاضر در کشور ما بین ۱۳ تا ۱۴ میلیون جوان در آستانه‌ی ازدواج قرار دارند و یکی از شرایط لازم امر ازدواج در شرع مقدس اسلام

مسأله‌ی مهریه است و نظر به این که ۷۸ درصد از جوانان، مهریه‌ی سنگین را موجب گریز از ازدواج می‌دانند، تعیین میزان مهریه به نوع که هم قابل

پرداخت بوده، و هم جلوی هر گونه سوء استفاده‌ی احتمالی را بگیرد، تبدیل به یکی از معضلات اجتماعی گردیده است. لذا مطالعه‌ی وضعیت مهریه در

ازدواج جوانان امروزی، آسیب‌شناسی آن به منظور برنامه‌ریزی جهت تسهیل امر مقدس ازدواج و برطرف نمودن موانع آن ضروری می‌باشد.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

پرداختن قرآن کریم به موضوع مهریه در برخی از آیات(نساء آیه‌ی ۴ و ۲۴) نشان‌دهنده‌ی اهمیت آن در زندگی انسان است. در اسلام، مسأله‌ی مهر و پرداخت آن تا آن درجه اهمیت دارد که در سنت اسلام

ی زن نمی‌تواند از پذیرش مهریه، ولو به مقدار ناچیز، سرباز زند. «مهریه به آن درجه از اهمیت نیست که عدم پرداخت آن موجب گسستن زندگی گردد،

اما تعیین مهریه برای زن، نوعی عنایت و توجه به اوست.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

دین مبین اسلام نسبت به اصل مهریه نظر کاملاً روشنی ارایه می‌دهد و شرط صحت عقد نکاح را در تعیین میزان مهریه می‌داند، اما نسبت به مقدار آن

کمینه و بیشینه‌ای تعیین ننموده و به توصیه‌های اخلاقی با توافق طرفین بسنده نموده، اما شرایطی را در تعیین مهریه لحاظ کرده است.

با وجود آن که دین اسلام بر سبک بودن مهریه تأکید دارد، اما بررسی میزان مهریه‌ها در سال‌های اخیر افزایش میانگین مهریه را نشان می‌دهد. از آن جا

که پدیده‌ی افزایش مهریه در ایران نسبتاً جدید است ریشه‌های آن را باید در شرایط سال‌های اخیر بررسی نمود. مطالعات نشان می‌دهد که عوامل زیادی

افزایش مهریه را تحت الشعاع خود قرار داده که به طور خلاصه

می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: نسیه بودن مهریه، وقوع تغییراتی در نظام باورها، نگرش‌ها، رفتارها، انتظارات و ترجیحات اکثریت افراد جامعه و غلبه‌ی

نگرش‌های مادی، تحرکات اجتماعی و ایجاد فرصت‌های جدید و استقلال‌طلبی نسبی برای زنان، مهار طلاق و کنترل نوجویی‌های مردان با توجه به بالا

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

رفتن آمار طلاق، افزایش ارتقای منزلت اجتماعی زنان، تشریفات ازدواج، چشم‌و هم‌چشمی‌ها، کمال‌یابی‌، شیوع ازدواج‌های برون فامیلی، تضعیف اعتماد اجتماعی، ترویج بی‌بند و باری و غیره.‌

افزایش مهریه با وجود آن که طلاق را برای مرد مشکل می‌سازد پیامدهای منفی به دنبال دارد. افزایش سن ازدواج و عدم تأمین نیازهای روحی و

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

جسمی جوانان، تغییر در نوع همسرگزینی، کاهش نرخ ازدواج، ایجاد خصومت و دشمنی، تحمل اجباری زندگی‌های تصنعی، تحت‌الشعاع قرار گرفتن ارزش‌های دین، افسردگی، عصبیت و بدبینی، رواج فحشاء، حیله‌گیری و

بداخلاقی، عدم وفای به عهد و از بین رفتن سرمایه‌های اجتماعی از جمله این پیامدهاست.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

فلسفه‌ی مهریه در اسلام تبیین مطلوب بودن زن و طالب بودن مرد است. خداوند مهریه را تعیین فرمود تا مرد به وسیله‌ی مهریه صداقت خود را در ابراز

علاقمندی نشان بدهد. با توجه به فلسفه‌ی مهریه، تعیین مهریه متناسب در حفظ زندگی زناشویی نقشی مهم ایفا می‌کند، زیرا همان گونه که مهریه‌ی

سنگین در اسلام ناپسند شمرده شده، مهریه‌های اندک و حتی قرار

ندادن مهریه نیز نامعقول می‌باشد. چون مهریه نشان از احترام مرد و زن است و نبودن یا اندک بودن آن موجب می‌گردد که زن خود را در مقابل زنان هم

ردیف خود محقر و کوچک ببیند و آسیب‌های روحی و روانی به وی وارد آید. این در حالی است که در صورت زیاد بودن میزان مهریه مرد همیشه خود را

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

مطیع و فرمان‌بردار زن خواهد دید و از ترس این که زن بنا به دلایلی مهریه‌ی خویش را مطالبه نماید، سعی می‌کند بنا به خواسته‌ی زوجه عمل نماید.

«مهریه»، جزو حقوق امضایی شرع مبین اسلام است. در دین اسلام احکام و حقوق به دو دسته امضایی و تاسیسی تقسیم می‌شوند.

احکام امضایی

از پیش از اسلام وجود داشته‌اند و شارع مقدس آنها را یا کاملا پذیرفته است یا با اندک تغییراتی جزو احکام و حقوق اسلامی برشمرده است. حال آنکه

احکام تاسیسی برای نخستین بار توسط شارع مقدس وضع

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

شده‌اند و مسلمانان موظف شده‌اند از این احکام و حقوق پیروی کنند. هنگامی که می‌گوییم

«مهریه» جزو احکام و حقوق امضایی است، بدین معن

ی نیز هست که «مهریه» جزو حقوق عرفی جامعه بوده و شارع مقدس آن را به رسمیت شناخته است. بنابراین وجه عرفی «مهریه» را نباید فراموش

کرد، ضمن آنکه در اسلام عنوان «مهرالسنه» که مهریه حضرت فاطمه سلام‌الله علیهاست و به عنوان میزان مهریه‌ای که سنت حضرت رسول (ص) آن را

پذیرفته و مقبول می‌داند، مورد تایید بزرگان دین قرار دارد. مقام معظم رهبری از دو تعبیر درباره مهریه‌های سنگین استفاده فرموده‌اند. نخست ضرر زدن به

جامعه است و تعبیر دوم سنت جاهلی است به فرض اگر دخترخانمی خواستار مهریه‌ای معادل سکه‌هایی که فاصله زمین تا ماه را پر کنند (در واقع چنین

چیزی بوده است) و مرد هم آن را پذیرفت این دو هم به جامعه

ضرر زده‌اند و هم سنتی جاهلی را ترویج داده‌اند. مهریه‌های عجیب و غریب مانند یک تن بال

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

پشه و دست و پای داماد و امثال اینها نیز بیش از آنکه مهریه باشند، رفتارهایی عقلانیت‌گریز به شمار می‌روند. جامعه‌ای که بر آن عقلانیت حاکم نباشد،

جامعه‌ای است که محیط مناسبی برای رشد انواع بزهکاری‌ها و ناهنجاری‌ها محسوب می‌شود. ازدواج امری عقلانی است، عقدی است دائم که جز با

رضایت طرفین منعقد نمی‌شود. براساس این عقد، زن و مرد بر

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

یکدیگر حلال می‌شوند و کانونی به عنوان خانواده را تشکیل می‌دهند.در این کانون که هسته‌ای‌ترین و بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی نیز هست، فرزندانی رشد و پرورش می‌یابند که قرار است انسان‌هایی صال

ح، سالم و کارآمد برای جامعه باشند. حال فرض بفرمایید که زن و شوهر به هنگام عقد یکی از انواع عجیب و غریب مهریه را پذیرفته باشند و عقد

براساس آن

منعقد شده باشد، در این صورت خانواده‌‌ای که در آینده شکل خواهد گرفت آیا می‌تواند رفتاری

عقلانی و زیستگاهی معقول برای اعضای آن باشد؟ پاسخ قطعا منفی است. مهریه‌های سنگین یا مهریه‌های عجیب و غریب، خود معلولند، علت‌ها را

باید شناخت و با ریشه‌یابی علت‌ها می‌توان با معلول برخورد کرد. متاسفانه طی چند دهه گذشته کمتر مشاهده شده است که نهادهای فرهنگ‌ساز و

نهادهایی که در زمینه فرهنگ جامعه تصمیم‌گیری یا

تصمیم‌سازی می‌کنند به این مهم توجه داشته باشند. اکنون ما با معضل رشد روزافزون مهریه‌های سنگین یا عجیب و غریب روبه‌رو هستیم. در واقع

عرفی در حال شکل‌گیری است که عرف بیمارگونه است. بی‌تردید باید به چاره‌جویی پرداخت. به نظر می‌رسد که در گام نخست باید جامعه را نسبت به

عوارض منفی این معضل آگاه ساخت که آن نیز برعهده مدیران تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر است.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

در قدیم خانواده‌ها به جای این که طلا مهر کنند، ۳دانگ خانه را به اسم عروس می‌کردند تا هم سرمایه‌ای برای عروس و پسرشان باشد و هم خانواده

دختر آینده نگری می‌کردند تا صاحب ملک شود و سرپناهی داشته باشد اما به دلیل شرایط بد اقتصادی چون خانواده‌ها سرمایه ای ندارند که بتوانند به

عنوان مهریه استفاده کنند به سکه روی آورده اند. تعیین مهریه‌های

نامتعارف به این دلیل است که دختران شغلی ندارند و اگر طلاق بگیرند باید بتوانند به نحوی زندگی‌شان را بگذرانند و بالا گرفتن مهریه به این دلیل است

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

که دختر کار نمی‌کند و اگر طلاق گرفت بتواند زندگی اش را بگذراند. پسرها نیز در زمان خواستگاری به این دلیل این مهریه‌ها را قبول می‌کنند که فکر می‌کنند مهریه را نه کسی داده و نه کسی گرفته و خ

وب می‌دانند که نمی‌توانند حتی یک صدم مهریه ای را که تعیین کرده‌اند، پرداخت کنند.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

در خصوص مهریه تحقیقات زیادی در ایران انجام شده است از جمله؛ یوسف‌زاده(۱۳۸۴) در مقاله‌ای تحت «عنوان پایش جامعه‌شناختی مهریه»، سنت

پرداخت مهریه را یک سنت دیرپا و کهن از نظام‌های مختلف حقوقی خانواده در بین تمدن‌های پیشین بوده است. از جمله کارکردهای اجتماعی مهریه،

ارضای نیاز فطری، بیمه اجتماعی، احساس امنیت نسبت به

آینده و ارزش نمادین ذکر می‌نماید و از جمله پیامدهای مهریه سنگین و غیرعقلایی را تغییر در نوع همسرگزینی، کاهش نرخ ازدواج، ایجاد خصومت و

دشمنی، احتمال سوداگری و موارد دیگر می‌داند. همچنین حقانی‌زنجانی(۱۳۸۴) در مقاله‌ای با عنوان: «مهر سنگین، زنجیری بر

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

پای ازدواج». با برشمردن انواع مهریه و تقسیم‌بندی آنها و نیز مسائل حقوقی مهریه سنگین به مضرات این نوع مهریه بر همسرگزینی و ازدواج و دوام

خانواده پرداخته است. و سعیدی(۱۳۸۹) در تحقیق خود با عنوان: «بررسی اعتبار حقوقی مهریه‌های سنگین»، بیان می‌دارد که؛ تعیین مهریه‌های سنگین

توسط زوجین که گاه ادای آن در توان زوج نیست از مشکلات شایع حقوقی

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

است. این مهریه‌ها اغلب به طور کلی فی‌الذمه بر عهده زوج قرار می‌گیرد در حالی که اوضاع و احوال نشان می‌دهد متعهد نه تنها توان بالفعل پرداخت آن

را ندارد بلکه احتمال معقولی به

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

توانایی او در آینده نیز نیست. وی معتقد است بطلان این گونه مهریه‌ها به علت مقدور التسلیم نبودن، مورد اشاره بعضی از اساتید حقوق قرار گرفته است. و در نهایت وحدتی‌شبیری(۱۳۸۷)

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

در مقاله تحقیقی خود با موضوع: «وضعیت حقوقی مهریه‌های سنگین در نکاح دائم» معتقد است که؛ امروزه در جامعه ایرانی و برخی جوامع دیگر مرسوم

شده است که برای اعتبار بیشتر ازدواج، مهریه‌های سنگین در نظر می‌گیرند و به نظر عوام هر چقدر مهر بیشتر باشد نهاد نکاح استحکام بیشتری

می‌یابد. با صرف نظر از بار منفی این رسم و عادت از بعد اخلاقی، از نظر

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

حقوقی نیز تعیین مهریه‌های سنگین می‌تواند پیامدهایی را به دنبال داشته باشد فرضیه

موردنظر تحقیق آن است که سنگین بودن مهر به خودی خود

موجبی برای بطلان آن نیست. ولی اگر مهر، بالاتر از توان عرفی مرد در نظر گرفته شود

به گونه‌ای که زن در هنگام ازدواج بداند که وی قدرت فعلی برای

پرداخت آن را ندارد، دیگر حق حبس نخواهد داشت.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

حال با توجه به موارد مطرح شده، پرسش اصلی اینست است که؛ تعیین مهریه‌های غیرمتعارف

و غیرعقلایی در استحکام زندگی زناشویی دارای چه‌ آثار

و پیامدهایی است؟ با توجه به آثار و پیامدهای تعیین مهریه سنگین و غیرمتعارف در این تحقیق

به این موضوع پرداخته شده است و برای بررسی این

موضوع بر اساس مبانی فقهی و حقوقی اقدام و آثار مترتب بر

آن نیز بحث شده است برای انجام تحقیق ابتدا به بررسی کلیاتی که شامل؛ مسأله تحقیق، اهمیت

و ضرورت، اهداف طرح، معرفی روش تحقیق و

مفاهیم و واژه‌های اصلی تحقیق آمده است.

در ادامه پس از کلیات سه فصل اصلی تحقیق آمده است که در فصل اول به تبیین ماهیت مهریه

و حکمت‌ها و کارکردهای آن پرداخته شده و در فصل دوم

احکام مهریه در حقوق اسلامی و حقوق مدنی ایران و در فصل سوم نیز به مهریه‌های غیرعقلایی

و نتیجه‌گیری از تحقیق پرداخته شده است.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

بیان مسأله
مهریه در نظام حقوقی خانواده از جایگاه ویژه‌ای برخور

دار است و به عنوان یکی از حقوق مالی زن در جریان ازدواج، تاکنون کمتر مورد توجه منظرهای

غیر حقوقی قرار گرفته است. معنای لغوی مهریه به مفهوم

هدیه داماد به هنگام عقد به عروس، بوده و آن، یک سنت دیرپا و کهن از نظام‌های مختلف

حقوقی خانواده در بین تمدن‌های پیشین بوده است. سیره

قولی و عملی

ائمه و بزرگان نیز همواره به این امر تاکید نموده و سبک بودن میزان آن را به عنوان یک هدیه

از طرف مرد توصیه کرده‌اند؛ ولی در گذر زمان این نوع نگرش

متحول شده و مهریه به طور بی‌رویه افزایش یافته و به یک مسأله اجتماعی تبدیل شده است. از جمله کارکردهای اجتماعی

مهریه، ارضای نیاز فطری، بیمه اجتماعی، احساس امنیت نسبت به آینده و ارزش نمادین ذکر شده است. در عصر کنونی مهریه علیرغم سفارش به

سبک گرفتن میزان آن در حال افزایش

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

است که پیامدهایی از جمله تغییر در نوع همسرگزینی، کاهش نرخ ازدواج، ایجاد خصومت و دشمنی، عدم ثبات زندگی زناشویی، احتمال سوداگری و

موارد دیگر به همراه داشته است.

امروزه در جامعه ایران نهاد مهر از فلسفه وجودی خویش فاصله گرفته و به صورت ضمانت

استحکام نکاح در آینده در آمده است. بسیاری از مردم تصور می‌کنند هر چه میزان مهر سنگین‌تر باشد،

ازدواج از استحکام بیشتری برخوردار است، در

حالی که قرار دادن مهریه‌های سنگین اگر از نظر اسلام ممنوع نباشد، لااقل ناپسند است. در متون اسلامی، بالا بودن میزان مهر موجب بروز دشمنی

قلمداد شده و این تصوّر که مهریه بالا از انحلال پیوند زناشویی جلوگیری می‌کند نفی گردیده است(مجلسی، ۱۰۰/۳۵۱ حدیث ۲۲).

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

علاوه بر تعیین مهریه‌های سنگین و غیر عقلایی در برخی موارد مهریه‌های غیرمتعارفی

نیز به جهت عدم آگاهی بسیاری از زوج‌ها تعیین می‌شود مانند ۲ هزار بال مگس، ۱۰ کیلو طلا، کلیه سمت راست و…

که غیر معقول و نامتعارف بودن آن در پرداخت و نیز عدم مطالبه آن و نیز خارج بودن آن از نظام حقوقی می‌تواند مشکلاتی

را برای خانواده‌ها بوجود آورد.

هم اکنون گرانی

مهریه به یکی از موانع موجود در راه ازدواج جوانان تبدیل شده بی‌تردید، آموزش و پرورش صحیح دختران و خانواده‌ها و تنویر افکار مردم و معتقد ساختن

آنان به اینکه ازدواج یک معامله اقتصادی نیست و حیثیت و آبرو و خوشبختی دختر و گرمی کانون خانواده به زیادی مهر بستگی ندارد، بیش از اصلاح قانون

می‌تواند مؤثر باشد، هر چند تلاش می‌شود در قانون‌گذاری‌های جدید

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

نوعی حد نهایی برای مهر در نظر گرفته شود. به هر حال، آنچه مد نظر ما در این تحقیق است،

تأثیراتی است که گزاف و غیر عقلایی و غیرمتعارف بودن

مهر بر وضعیت عقد و مهر و استحکام زناشویی می‌گذارد. در حقیقت سؤال آن است که آیا می‌توان چنین مهری را به دلیل فقدان

قدرت بر تسلیم باطل انگاشت؟ و بر فرض آن را صحیح بدانیم، آیا زن می‌تواند در چنین وضعیت

ی از حق حبس استفاده کند و مادام که تمامی مهر به وی پرداخت نشده است از انجام وظایف زناشویی امتناع ورزد؟

آیا تعیین این‌گونه مهر می‌تواند

باعث تداوم و استحکام زندگی زناشویی بشود؟ پاسخ به این پرسش‌ها به نظر می‌رسد

که ریشه اصلی بحت را در دو موضوع باید جستجو کرد: نخست

آنکه مهر چیست و رابطه حقوقی آن با عقد نکاح چگونه است؟ و دوم

آن که قلمرو اعتبار قدرت بر تسلیم در قرار دادها تا کجاست و آیا در مثل «مهر» نیز قدرت فعلی بر تسلیم شرط صحت آن است؟

اهمیت و ضرورت پژوهش

گاهی اتفاق می‌افتد که مردان در هنگام ازدواج، مهریه‌های سنگین را قبول می‌کنند که از

پرداخت آن ناتوانند در حالی که مهریه هدیه ای است که میزان

آن بستگی به توان فرد دارد. با گذر زمان، برداشت دیگری از تعیین مهریه در امر ازدواج شده است؛ به نوعی که گاهی تصور می‌شود میزان مهریه، موجب

استحکام خانواده می‌شود؛ در حالی که مهریه هدیه‌ای است که

میزان آن بستگی به توان فرد دارد. گاهی اتفاق می‌افتد که مردان در هنگام ازدواج، مهریه‌های

سنگین و کلانی را قبول می‌کنند؛ در حالی که از عدم

توانایی مالی خود مبنی بر پرداخت این مهریه، آگاهی دارند و این موضوع به معنای دادن وعده پرداخت هدیه‌ای است که توانایی

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

پرداخت آن وجود ندارد؛ بدیهی است که این موضوع نه تنها موجب استحکام خانواده نمی‌شود

بلکه موجب ایجاد کدورت و دلخوری نیز خواهد شد. بسیاری

از خانواده‌ها هستند که با مهریه‌ای اندک، بهترین و شیرین ترین زندگی را دارند؛ در حالی

که برخی خانواده‌ها نیز با بیشترین میزان مهریه، زندگی تلخی را

ادامه می‌دهند و به دلیل سنگین بودن مهریه، یکدیگر را تحمل

می‌کنند؛ این افراد با شرایطی سخت، عمر خود را به تباهی می‌گذرانند و لذتی از زندگی نمی برند.تضمین زندگی خوب و لذت بخش از طریق انس،

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

الفت، عشق و محبتی است که میان زن و شوهر ایجاد می‌شود و این عشق هیچگاه با مسائل مادی تامین نمی شود. توانایی پیدا کردن همسری مناسب که با شخصیت، منش و رفتار فرد همخوانی د

اشته باشد برای جوانان

امروز تا حدودی مشکل شده است و بسیاری از آنان برای پیدا کردن همسر ایده آل خود با مشکل روبه رو هستند و نمی توانند به افراد دیگر اعتماد و

اطمینان کافی داشته باشند؛ این موضوع نیز موجب به تاخیر افتادن ازدواج این جوانان می‌شود.توجه جوانان به تشریفات ظاهری

یکی دیگر از مشکلات آنها برای ازدواج است.گذشتگان ما با قناعت، زندگی راحت تری داشتند و از آن لذت می‌بردند؛ در حالی که هم اکنون افراد برای

برگزاری عروسی‌های مجلل، خود را بدهکار می‌کنند و زیر بار قرض می‌روند.اشتغال یکی دیگر از مشکلات جوانان در امر ازدواج

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

است.در صورتی که وضعیت اشتغال جوانان مناسب باشد، آنها می‌توانند زندگی راحت و ساده ای داشته باشند؛ بنابراین داشتن منبع درآمد، موجب

اطمینان خاطر جوانان می‌شود.به دلیل عدم وجود امکانات زندگی و تامین شغلی مناسب، جوانان زیر بار ازدواج نمی روند؛

در حالی که باید به این موضوع توجه داشته باشند که خداوند وعده داده است اگر کسی وارد عرصه ازدواج شود هیچگاه زمین نخواهد خورد و با همت و توکل به خدا مورد لطف الهی

قرار می‌گیرد.

بررسی فقهی  مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

فرهنگ سازی در جهت ازدواج آگاهانه، ساده و پایدار جوانان ضامن افزایش میزان ازدواج و استحکام خانواده است.

مسائل اقتصادی، تنها معیار ازدواج نیست و در اولویت قرار ندارد بلکه فرهنگ سازی بر مب

نای قناعت و سادگی در اولویت قرار دارد؛ در این زمینه سازمان‌ها و دستگاه‌های متولی، از جمله سازمان ملی جوانان باید این فرهنگ سازی را در جامعه

نهادینه کنند تا انگیزه لازم جهت ازدواج در جوانان ایجاد شود.

اهداف پژوهش

در آغاز یک پژوهش و قبل ‌از انجام هرگونه اقدامی، می‌باید اهداف محقق از بررسی موضوعی‌که

انتخاب‌گردیده ‌است، مشخص‌شود. بی‌هدفی، ابهام وگنگ بودن موضوع تحقیق، موجب خواهدشد که پس‌از پایان کار تحقیق، نتیجه‌ی به‌دست آمده

رضایت محقق را فراهم نیاورد.

بنابراین تحقیق حاضر برای دست یابی به اهداف زیر صورت می‌گیرد.

۱ـ هدف کلی:

بررسی نقش مهریه‌های غیرمتعارف و غیرعقلایی در استحکام زندگی زناشویی.

۲ـ اهداف‌ فرعی:

۱٫ بررسی وضعیت حقوقی تعیین مهریه‌های غیرمتعارف و غیرعقلایی و عدم قدرت تسلیم آن.

۲٫ بررسی تعیین مهریه‌های سنگین و غیرعقلایی در تدام و استحکام زندگی زناشویی.

۳٫ بررسی حقوقی نقش تعیین مهریه‌های سنگین و غیرعقلایی با عقد نکاح.

بررسی حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

۳ـ‌ هدف‌های کاربردی:

با مطالعه و بررسی این موضوع و مشخص شدن نقش مهریه‌های غیرمتعارف و غیرعقلایی در زندگی زناشویی می‌توان راهکارهای مناسب جهت

آگاهی‌بخشی به دختران و پسران جامعه، زوج‌های جوان، خانواده‌ها در خصوص پیامدهای منفی تعیین این‌گونه مهریه‌ها اقدام نمود.

فرضیات پژوهش

۱ـ فرضیه کلی:

مهریه‌های غیرمتعارف و غیرعقلایی در استحکام زندگی زناشویی تأثیر منفی بجا می‌گذارد.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف  آثار آن

۲ـ فرضیه‌‌های فرعی:

تعیین مهریه های غیر متعارف و غیر عقلایی به دلیل

فقدان قدرت بر تسلیم آن به لحاظ حقوقی باطل انگاشته می‌شود .

تعیین مهریه های سنگین و غیر عقلایی باعث تداوم زندگی زناشویی نمی‌شود بلکه آثار نامطلوبی را در پی خواهد داشت.

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

روش کار

نوع روش تحقیق : باعنایت به موضوع روش تحقیق کتابخانه‌ای است.

روش گرد آوری اطلاعات: از روش فیش‌برداری، کتابخانه‌ای استفاده شده است.

ابزار گردآوری اطلاعات: برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است.

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات : قیاسی و استدلالی است.

فصل اول

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار

تبیین ماهیت مهریه
حکمت‌ها و کارکردهای آن

بررسی فقهی و حقوقی مهریه‌ های غیرمتعارف و آثار آن

تبیین ماهیت مهریه و حکمت‌ها و کارکردهای آن
۱٫ معنای‌ لغوی مهریه

دانشمندان علم لغت برای واژه مهر که ظاهراً رایج ترین اصطلاح برای این حق مالی است معانی گوناگونی را ذکر کرده‌اند.

واژه مهر در کتاب‌های لغوی عرب در این معنا آمده است: «مهر مهراً المراه» به او عطا کرد یا برای او مهری قرار داد. «المهر مهور مهوره»

صداق و آن چیزی

است که قرار می‌دهند برای زن مالی را که شرعاً از آن سود ببرد. واژه‌های الصداق، الصداقه، حله، الاجر، الفریضه، الطول نیز در معرفی این حق مالی زن

بکار رفته است.

البته واژه «اجر» بیشتر در حق استمتاع فقه(نکاح منقطع) بکار می‌رود.

در لسان العرب ذیل ریشه «نحل» از قول کتاب تهذیب اللغه آمده است: در جاهلیت مهریه زنان را به آنها نمی‌دادند لذا خداوند فرمود: و مهر زنان را به

عنوان «نحله» به آنان بپردازید یعنی به عنوان هبه و هدیه‌ای که از جانب خداوند برای زنان بر عهده‌ی مردان مقرر شده است، در

جاهلیت وقتی کسی می‌خواست دخترش را شوهر بدهد برای خودش(نه برای دختر) مبلغی مقرر می‌کرد ... تا اینکه خداوند مهریه را برای زنان مقرر کرد

و رسوم جاهلیت را باطل فرمود .

در قرآن مجید واژه مهر بکار نرفته است و از لغات معادل آن ذکر شده استفاده شده است.

در دایره‌المعارف اســـلام برای تعریف مهریه آمــده است: «مهر از کلمه عبری موهآر و از ریشه سریانی مهرا گرفته شده که به معنای هدیه عروس است.

%۰