توضیحات

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

انسان نیاز به زندگی اجتماعی دارد و نمی‌تواند بدون کمک اجتماع،

نیازهای حیاتی خود را رفع نماید و با گذشت زمان و ایجاد نیازهای مشترک،\

نیاز به هماهنگی و وحدت در راستای حل مشکلات در راه رفع نیازمندی‌ها، بیشتر از گذشته احساس می‌گردد. اکثر اجتماعات

دارای شریعت مخصوص به خود هستند و خواه نا خواه این عامل موجب تمایز افراد به مؤمن و کافر می‌شود. اسلام در خصوص مرزهای ارتباطی با کفار ضمن حفظ استقلال مسلمانان با رعایت اصول انسانی روابط با کفار را تعریف کرده است

این پژوهش مرزهای ارتباطی با کفار را از دیدگاه مذاهب

خمسه در چهار فصل کلیات، اصول روابط با کفار، ازدواج با کفار و روابط اقتصادی

با کفار را مورد بررسی قرار داده است و به شکل توصیفی- تحلیلی به تبیین شباهت‌ و تفاوت دیدگاه‌های موجود می‌پردازد.
واژگان کلیدی: ارتباطات ؛ارتباط با دشمن ، حقوق، کفار، مرزها، مذاهب خمسه.

۱۴۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل  را دانلود کنید

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده ۱
مقدمه ۲
فصل اول : کلیات
۱- کلیات ۵
۱-۱- بیان مسأله ۵
۱-۲– پرسش‌های تحقیق ۶
۱-۳- فرضیه ها ۶
۱-۴- اهداف تحقیق ۶

۱-۵- سوابق تحقیق ۷
۱-۶- جنبه نوآوری تحقیق ۸
۱-۷- روش تحقیق ۹
۱-۸- محدودیت‌ها و مشکلات ۹
۱-۹- مفاهیم ۹

۱-۹-۱- کافر ۹
۱-۹-۱-۱- اهل کتاب ۱۰
۱-۹-۱-۲- مشرک ۱۲
۱-۹-۱-۳- کافر حربی ۱۳
۱-۹-۱-۳- کافر محاید ۱۵
۱-۹-۱-۴- معاهد ۱۶
۱-۹-۱-۵- مستأمن ۱۷
فصل دوم: اصول روابط با کفار
۲- اصول روابط با کفار ۱۸

۲-۱- کرامت ذاتی انسانی

۱۹
۲-۲- التزام به معاهدات و پیمان ها ۲۰
۲-۲-۱- ادله لزوم قراردادها ۲۱
۲-۲-۱-۱- وفای عقود با غیر مسلمان ۲۱
۲-۲-۱-۲- وفای به عقود با کفار حربی ۲۴
۲-۳- اصل تفاهم ۲۸

۲-۳-۱- دیدگاه اسلام در مورد تفاهم ۲۹
۲-۳-۲- دعوت مقدمه تفاهم ۲۹
۲-۴- اصل برابری ملت ها ۳۰
۲-۴-۱- ادله تساوی ملتها ۳۱

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

۲-۵- اصل نفی سبیل ۳۲
۲-۵-۱- دلیل قرآنی ۳۳
۲-۵-۲- حدیث اعتلاء ۳۴
۲-۵-۳- اجماع ۳۴

۲-۵-۴- مناسبت حکم با موضوع

۳۵
۲-۵-۵- مصادیق فقهی مبتنی بر قاعده نفی سبیل ۳۵
۲-۶- اصل عدم اعتماد و موالات به ظالمان وکافران ۳۶

۲-۶-۱- قرآن و دوستی با کفار ۳۷
۲-۶-۲- قرآن و عدم دوستی با کفار ۳۹
۲-۷- تولی و تبری ۴۳
۲-۷-۱- ادله«تولی و تبری» ۴۴
۲-۷-۱-۱- آیات قرآنی ۴۴

۲-۷-۱-۲- روایات ۴۵
۲-۷-۲- خیر خواهی اسلام و تولی و تبری ۴۵
۲-۸- اصل حمایت از مظلومان و محرومان ۴۷
۲-۹- اصل صلح و هم‌زیستی مسالمت آمیز ۴۹
۲-۹-۱- ادله اصل هم‌زیستی مسالمت آمیز ۵۲

۲-۱۰- اصل عدم مداخله ۵۶
۲-۱۰-۱- دیدگاه اسلام ۵۹
۲-۱۱- اصل منع توسل به زور ۵۹

۲-۱۱-۱- جایگاه اصل منع توسل به زور در منظر فقها ۶۰
۲-۱۲- آمادگی رزمی ۶۶
۲-۱۲-۱- ادله مشروعیت اصل آمادگی رزمی ۶۷
۲-۱۳- اصل مجاهده (جهاد) با کفار ۶۹
۲-۱۳-۱- ادله جهاد ابتدایی ۷۲

فصل سوم: ازدواج با کفار
۳- ازدواج با کفار ۷۴
۳-۱- تاریخ تحریم ازدواج با بیگانگان در اسلام ۷۵

۳-۲- نگاهی به آرای فقهای اسلام در زمینه ازدواج با بیگانگان ۷۷
۳-۳- روایات وارده در مورد منع یا جواز ازدواج با بیگانگان ۸۵

۳-۴- ازدواج با کنیزان غیر مسلمان ۸۸
۳-۴-۱- ازدواج زنان مسلمان با مردان غیر مسلمان ۹۲
۳-۵- ازدواج موقت مسلمان با بیگانه ۹۵
۳-۶- نتیجه ۱۰۰
فصل چهارم: روابط اقتصادی با کفار
۴- روابط اقتصادی با کفار ۱۰۳
۴-۱- ربا بین مسلمان و کافر ۱۰۳

۴-۱-۱- ادله جواز ربا بین مسلمان و کافر ۱۰۵

۴-۱-۲- ادله منع ربا میان مسلمان و کافر ۱۰۶
۴-۲- شفعه بین مسلمان و کافر ۱۰۷
۴-۲-۱- نقل و بررسی ادلّه مسئله ۱۰۸
۴-۲-۲- نقل و بررسی ادلّه ‌اثبات کننده شفعه کافر ذمی نسبت به مسلمان ۱۱۱

۴-۲-۳- ممنوعیت شفعه کافر بر مسلمان حکم ثانوی است ۱۱۳
۴-۳- وصیت مسلمان برای کافر ۱۱۴
۴-۳-۱- دسته بندی نظرات فقهاء ۱۱۵
۴-۳-۲- مستندات مسئله ۱۱۶

۴-۳-۲-۱- ادله جواز ۱۱۶

۴-۳-۲-۲- ادلّه منع ۱۱۷
۴-۳-۲-۳- تبیین موضوع نسبت به کافر حربی ۱۲۰
۴-۳-۲-۴- حکم وصیت به کافر در فقه مذاهب اهل سنت ۱۲۱
۴-۴- نتیجه گیری ۱۲۲
نتیجه‌گیری ۱۲۴
فهرست منابع ۱۲۵

مقدمه

با اندکی دقت در مورد خود و دیگران به این نکته پی برده می‌شود به رغم تفاوت‌های متعدد و متنوع موجود در میان انسان‌ها در شکل ظاهری و خلق و خوی انسانی و صفات ظاهری دیگر، انسان‌ها در جسم و جان با یکدیگر وجوه مشترک دارند.

این اشتراک گاهی میان جمعی محدود یا گسترده از انسان‌ها و گاهی در میان همه افراد انسانی یافت می‌شود و هیچ امری حتی گرایش به دین خاصی قابلیت محدویت آن را ندارد.

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

همچنین انواع مختلف حیوانی از این امور مشترک مستثنی نیستند و علاوه بر این غرایز مشترک، صفات و طبیعت مختص به خود دارند. مقصود از این که انسان دارای سرشت

مختص خود است، اثبات این نکته نیست که انسان، حیوانی هم تراز با سایر حیوانات است و همانند هر یک از انواع آن،

این نوع نیز ویژگی‌های فراحیوانی به طور مشترک در میان همه افراد بشر یافت می‌شود. این عناصر طبیعت مشترک انسانی از آغاز تولد در همه انسان‌ها

به ودیعه نهاده شده است و عوالم محیطی و اجتماعی، سازنده یا از بین برنده آن نیست و تعلیم و تعلم، در پیدایش آن‌ها و نقشی بازی نمی‌کند و نقش عوامل یاد شده در طبیعت انسانی، نقش تقویت و تضعیف و یا جهت دهنده دارند.

آیات و روایات متعددی با صراحت و یا به طور ضمنی بر وجود حقیقت ویژه انسانی و طبیعت مشترک انسان‌ها

و عناصر و ویژ‌گی‌های آن در بعد شناختی، گرایشی و توانشی دلالت دارد و آن چه که از همه بیشتر مورد تأکید قرار می‌گیرد، مسأله«فطرت الهی» است.

روشن ترین آیه دال بر این حقیقت عبارت است از: «فاقم وجهک للدین حنیفاً فطرت الله التی فطر الناس علیها لا

تبدیل لخلق الله؛ در حالی که به حق روی می‌آوری به طور هم‌سوی دین باش، با سرشت خدایی، که مردم بر آن سرشته است همگام باش، آفرینش الهی تغییر ناپذیر است» (روم/۳۰).

همچنین «هوالذی خلقکم من نفس واحد» (او خداوند کسی است که شما را از نفس یکسان آفرید) (اعراف/ ۱۸۹).
این آیه به صراحت از وجود نوعی فطرت الهی در انسان خبر می‌دهد، یعنی انسان با نوعی از سرشت و طبیعت آفریده شد که برای پذیرش دین آمادگی دارد و در مقابل دعوت انبیاء انسان‌ها بی تفاوت نبوده و در ذات خود، تمایل و کشش به سوی توحید دارند.

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

علاوه بر این آیه، در برخی از روایات نیز به فطرت الهی داشتن انسان تصریح شده است.

امام باقر (ع) در توضیح روایتی از پیامبر (ص) که فرموده‌اند: هر نوزادی بر فطرت توحید زاده

می‌شود. (کلینی، ۱۳۹۸، ج۲، ص۱۳). مقصود پیامبر آن است که هر نوزادی با این معرفت و آگاهی که خداوند خالق و آفریننده اوست متولد می‌شود. علی (ع) می‌فرماید: «یکتا دانستن پروردگار مقتضای فطرت انسانی است» (همان، ص۱۲).

منظور از فطرت، تنها امور سرشتی منحصر به جنبه الهی و گرایش توحیدی انسان نیست؛ بلکه تمام گرایشات و شناخت‌ها و توانایی‌های اصیل و فطری

فراوان را شامل می‌گردد و علت پر رنگ شدن و جلوه گری فطرت الهی بشر نسبت به سایر امور فطری، به خاطر اهمیت ویژه این عنصر و راز آلوده بودن آن است و از این گذشته منظور از فطرت «علم

حضوری و شهودی بشر نسبت به خداوند» است. بر طبق این سخن همه انسان ها، حتی انسان‌های کافر به درجات مختلف از معرفتی حضوری و بی واسطه نسبت به خداوند برخوردارند (رجبی، ۱۳۹۸، ص۶۹).

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

انسان کافر با توجه به فطرت الهی درونی خود، ناگزیر میل و گرایش به توحید و دین و تمام ضروریات آن دارد؛ اما به دلایل فراوانی این میل و گرایش را

کتمان می‌کند و در درون خود می‌پوشاند و در حالی که با لذات الهی است و از وجود او آگاه است، آن‌را انکار می‌کند. البته این استدلال بیشتر متوجه مشرکین و بت پرستان می‌شود.

با اثبات نیک بودن سرشت مشترک انسان، این امر تنها عامل رفتارهایی که بر اساس آن شخصیت فرد ظاهر می‌گردد، نیست؛ بلکه شخصیت هر فردی

شامل ویژگی‌های فردی او نیز می‌شود و معمول عوامل متعدد طبیعی و اجتماعی است.

تفاوت‌های وراثتی، محیط و عوامل ماوراءالطبیعه و ذات انسان هر یک سهمی در شکل گیری شخصیت و شاکله فرد دارند.

پس ذات و فطرت الهی در عرض عوامل یاد شده در ساختار شخصیت فرد مؤثر است؛

در حالی که بکارگیری آن، تنها عامل اختیاری در بین این عوامل است. پس با بیان تفاوت فطرت و شخصیت، وجود تفاوت‌های فردی به معنای انکار فطرت نیست؛ اما با این حال، امور فطری

و ذاتی به یک اندازه در افراد بیدار و شکوفا نمی‌گردد. به همین دلیل نمی‌توان سهم مشخص و ثابتی را برای عامل فطرت در عرض سایر عوامل در نظر گرفت.

لذا کافران با فطرتی از جنس فطرت مسلمان، ولی با شخصیتی متفاوت با شخصیت آنان

، دعوت آخرین فرستاده پروردگار را رد کرده‌اند و این ممانعت از پذیرش دین حق، مستلزم کم رنگ شدن فطرت الهی نسبت به عوامل هم عرض که هر سه رنگ و بوی جبر می‌دهند

می‌باشد. اما نباید با همین وضعیت از نقش اهم و مؤثرتر فطرت الهی غافل ماند؛ لذا شخصیت انسان امری است، اختیاری و نتیجه آن موجب برتری انسان‌ها نسبت به یکدیگر

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

می‌شود و در قرآن به عنوان «تقوی» شناخته می‌شود.یکی از لوازم تقوی، احترام و تکریم همه انسان‌ها است؛ چون انسان اشرف مخلوقات است (ثم أنشأناه خلقاً آخر فتبارک الله احسن الخالقین (مؤمنون/۱۴)؛ پس از آن -به دمیدن روح پاک- خلقتی دیگر ایجاد نمودیم، خداوند آفرین باش گفت: بر قدرت بهترین آفریننده) و خلیفه بر روی زمین است و از کرامت

خاصی برخوردار است و آن چه را که بر روی زمین و در آسمان‌ها است، برای او خلق شده است و مسخر او گردانیدند (اشاره دارد به آیه «و سخر لکم ما فی السموات و ما فی الارض جمیعاً منه؛ همه آن چه در آسمان‌ها و زمین است، مسخر شما گردانید» (جاثیه/۱۳)).

فصل اول:
کلیات

۱- کلیات

۱-۱- بیان مسأله

انسان بر میل فطری، زندگی اجتماعی دارد و نمی تواند بدون کمک

اجتماع نیازهای حیاتی خود را رفع نماید و با گذشت زمان و ایجاد نیازهای فراوان مشترک و پیچیده‌تر، نیاز به هماهنگی و وحدت در راستای حل مشکلات در راه رفع نیازمندی‌ها، بیشتر از گذشته احساس می‌گردد. از سوی دیگر اکثر این اجتماعات دارای شریعت الهی منحصر به فرد

هستند و خواه ناخواه این عامل موجب تمایز افراد این اجتماعات به دو گروه کافر و مؤمن می‌شود (احمدی، ۱۳۹۹، ص۲۵).

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

این تقسیم بندی، احکام و آثار خاصی دارد و قلمرو وظایف دو گروه را از هم متمایز می‌سازد. به طور طبیعی یک نظام سیاسی- دینی، رویکرد سیاسی

خود را بر اساس اصول و قواعد منتج از این آثار و لوازم ، مشخص می‌کند و روابط خود را بر طبق آن اصول و ایدئولوژی نشأت گرفته از آن منظم می‌سازد (شکوری، ۱۳۹۹، ص۳۳ ).

در دنیای امروزی که ارتباطات بسیار گسترده شده و جهان به دهکده ای است که توسط انواع وسایل ارتباط جمعی به هم مرتبط‌اند و همچنین با توجه به

این‌که تعامل کشورهای مختلف با هم، نیاز به ارتباط اجتماعی بین‌المللی بیشتر نمود پیدا می‌کند. حال با توجه به تعامل کشورهای مسلمان علاوه بر ارتباط با کشورهای هم‌دین و مسلک خود ممکن است

به ارتباط با کشورهای اهل کتاب و یا حتی کافر نیاز پیدا نمایند. می‌توان این پرسش‌های را مطرح نمود که کافر کیست؟ تقسیم بندی انسان‌ها به

مسلمان و کافر چه آثاری در میزان کیفیت روابط میان آنها می‌گذارد؟ آیا اسلام در مقایسه با سایر مکاتب و نظام‌های حقوقی معاصر از توانایی و مؤلفه‌‌های یک نظام کامل و جامع برخوردار است؟ (همان، ص۳۰).

بر همین اساس، احکام و آثار هر کدام از این ارتباط از هم متمایز است و طبیعی است که یک نظام سیاسی- دینی رویکرد تعامل سیاسی خود را بر

اساس قواعد و اصول بدست آمده از این آثار و احکام مشخص می‌کند که این پژوهش مسائل فوق را جوابگو خواهد بود (احمدی، ۱۳۹۸، ص۲۹).

۱-۲- پرسش‌های تحقیق

۱- اصول حاکم بر روابط بین الملل و مرزهای ارتباطی با کفار از دیدگاه فقه و حقوق اسلامی چگونه است؟
۲- چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی میان مرزهای ارتباطی با کفار در فقه امامیه و فقه اهل سنت وجود دارد؟

۱-۳- فرضیه ها

۱٫ ارتباط با کفار مانعی ندارد اما باید با نهایت دقت و احتیاط باشد.
۲٫ اسلام در مقایسه با سایر مکاتب توانایی لازم برای ارائه برنامه و الگوی ساختاری مناسب در تمام حوزه‌های روابط بین‌الملل را دارد.

۱-۴- اهداف تحقیق

۱- مقایسه نظام ارتباطی اسلام با سایر نظام‌ها و مکاتب.
۲- تعیین نقاط ضعف و قوت حوزه ارتباط بین‌الملل اسلامی.
۳- ارائه دیدگاه جامع اسلام در خصوص مسأله ارتباط مسلمانان با کفار.

۱-۵- سوابق تحقیق

در مطالعه تاریخ و پیشینه موضوع تحقیق در بستر زمان، ناگزیر باید به عصر حضرت رسول (ص) بازگشت و این مطلب در زمان پس از هجرت جلوه خاصی پیدا می‌کند، آنجا که اکثر آیات نازل شده بر محور مسائل اجتماعی، دور می‌زند و پیمان‌ها و نامه‌های ایشان اولین

مرحله موضوع است که بیشتر، اصل «دعوت» را شامل می‌گردند. بنابراین در ادوار اولیه اسلام به علت وسعت محدوده جغرافیایی دنیای اسلام و

دسترسی نسبی مسلمانان به این منابع، کتب مستقل حول موضوع به چشم نمی‌خورد ولی با گسترش مرزهای

جغرافیایی با کفار این موضوع اهمیت بیشتری پیدا کرد و روابط بین‌المللی در اسلام عنوان «علم سیر» را به خود گرفت. لذا «سیره» دارای دو مفهوم

خاص و عام می‌باشد که اولی گفتار، کردار، تقریرات و مجموعه فرمان‌های معصوم در زمان صلح و جنگ یا متارکه را شامل

می‌شد و دومی شامل کلیه امور مرتبط به زمان جنگ‌های داخلی و خارجی اسلام و نیز ترتیب برقراری صلح و آرامش و سلوک، در زمان صلح با همسایگان و مجاورین است (بهزادی، ۱۲، ص۵۳).

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

مطالب مرتبط با «ارتباط با کفار» در کتاب «المجموع فی الفقه» اثر «زید بن علی »، که به روایت پروفسور حمید ا.. نخستین اثر تاریخی در این رابطه آمده است و شامل اقوال و

احادیث زید در پاسخ به پرسش‌های «ابو خالد واسطی» می‌باشد (حمید‌ا…، ۱۳۹۸، ص۲۵) همچنین در کتاب فقه پژوهی (مهریزی، ۱۳۹۹، ص۱۹۸)، و درکتاب الدماء، کتاب فقهی خوارج، نیز مطالبی وجود دارد.

کتاب «الخراج و الرد علی الاوزعی» اثر ابویوسف و کتاب اوزعی در رد انتقاد

به نظریات «ابوحنیفه» به نگارش درآمده که ابویوسف شاگرد مشهور او کتاب اخیر را در جواب به اوزعی نگاشت (محقق داماد، ۱۳۹۸، ص ۲۳).

بعد از ایشان، شاگردان ابوحنیفه سلسله درس‌های مستقل وی در حول حقوق جنگ، صلح و بی طرفی را به رشته تحریر در آوردند و به قول آیت‌ا… شکوری در کتاب فقه سیاسی، نتیجه این امر، دو کتاب «السیر الصغیر و السیر الکبیر» شیبانی و کتاب «السیر» ابراهیم الفرازی می‌باشد (شکوری، ۱۳۶۱، ص۲۹).

به قول مهریزی، در همین دوره کتاب دیگری با نام «علم المغازی والسیر» اثر محمد بن اسحاق تألیف شد و این کتاب، اولین کتاب مستقل در این زمینه می‌باشد (مهریزی، ۱۳۹۹، ص۶۵).

ادله این منابع بیشتر به سنت پیامبر اکرم (ص) و خلفای راشدین

و سایر خلفاء در صورت عدم مغایرت با سنت پیامبر و آیات قرآن می‌باشد. نکته قابل توجه در این آثار، اختلاف نظر مشهود و غیر قابل اغماض در بین نویسندگان این آثار می‌باشد و شاید علت عمده آن

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

بیشتر، جنبه‌های سیاسی بوده: زیرا دوره این گروه از علماء مقارن

با حکومت خلفای متأخر بنی امیه بوده و طایفه ای از ایشان در راستای حمایت از حکومت وقت، رویکرد متفاوتی نسبت به دیدگاه اکثریت علماء زمان داشتند (شکوری، ۱۱، ص۳۱).

در ادوار بعدی در ضمن مجموعه‌های حدیثی و فقهی، موضوع به عناوین در «کتاب الجهاد»، «کتاب الخراج»، «کتاب الحسبه»، «احکام اهل ذمه» و … به صورت غیر مستقل مورد پژوهش قرار گرفت، که می‌توان به آثاری از جمله «رساله فی الخراج» مقدس اردبیلی،

نوشته محقق کرکی و «ذبیحه اهل الکتاب » اثر شیخ بهایی اشاره کرد،

که هر کدام بعد خاصی از روابط بین مسلمانان و کفار را در نظر گرفته اند. در عصر کنونی، فقهای اسلامی

به طور مستقل مطالب فراونی در این حوزه نگاشته اند. همچنین

حقوق‌دانان اسلامی با خلق آثاری با عنوان «اسلام و حقوق بین الملل»، «حقوق بین‌الملل اسلامی»، «فقه

سیاسی روابط الملل» و… بر این مهم همت گماشته و علاوه بر این، کسانی نیز اصول روابط با کفار، مانند اصول هم‌زیستی مسالمت‌آمیز، عدم مداخله و منع توسل به زور را به طور مجزا مورد بحث و پژوهش قرار دادند (خلیلیان، ۱۳).

۱-۶- جنبه نوآوری تحقیق

از آنجا که این تحقیق مرزهای ارتباطی با کفار را به صورت تطبیقی میان فقه امامیه و فقه اهل سنت مورد بحث قرار داده و به جنبه‌های مهمی چون روابط

اقتصادی، روابط سیاسی و روابط اجتماعی آنان پرداخته است، با سایر کارهای انجام گرفته متفاوت است.

چرا که سایر تحقیقات انجام شده، در خصوص یکی از موارد مذکور و آن‌هم فقط از منظر فقهای امامیه بوده است. بنابراین این تحقیق کاری نو و جدید می‌باشد.

۱-۷- روش تحقیق

روش استدلالی و تحلیل منطقی و عقلانی که از ویژگی تحقیقات توصیفی می‌باشد که در

این تحقیق با استفاده از منابع و مطالعات کتابخانه‌ای از جمله کتب، مقالات، پایان‌نامه‌ها، کتابخانه الکترونیک و … جمع‌آوری و مورد استفاده واقع گردید.

۱-۸- محدودیت‌ها و مشکلات

با توجه به کمبود کتب مرجع و مهم در خصوص مباحث فقهی در شهر یاسوج،

برای تهیه منابع، سفرهایی را به شهر قم انجام داده و برای تهیه منابع مورد نظر با سختی‌هایی مواجه شدیم.

۱-۹- مفاهیم

برای تنقیح موضوع و هر چه بهتر روشن شدن مطلب در ابتدا لازم است، اقسام کفار و تفاوت آن با افراد مشرک بیان گردد و دیدگاه اسلام در مورد شخصیت انسان به طور کلی و انسان کافر، معین گردد، تا در سایه تبیین این قضایا، اصول و قواعد برقراری ارتباط به یک شخص، یک ملت و یا یک دولت کافر روشن گردد.

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

۱-۹-۱- کافر

از نظر اصطلاح فقهی، در حوزه خارج از دین اسلام، افراد به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
۱-اهل کتاب.

۲- معتقدین به ادیان پیش از اسلام که کتابی برای ایشان متصور نیست.
۳- مشرکین: کسانی که علی رغم اعتقاد به خداوند برای او شریک یا شرکایی نیز قائل‌اند.
۴- بت پرستان: چیزهایی مثل سنگ، ستاره و خورشید و … را خدا می‌دانند و می‌پرستند و پیروان ادیان و مذاهب ساختگی (طباطبایی، ۱۳۶۸، ج ۲، ص۲۰۳).

هر کدام از عناوین چهارگانه نیاز به بحث مبسوط دارد و بین آنان، اهل کتاب از ویژگی منحصر به فردی برخوردار است و از لحاظ اعتبار و ارزش، دارای رتبه والایی است و نسبت به سه گروه دیگر، دارای احکام ویژه برای خود است؛ (این ارزش نسبی در قانون اساسی

ایران نیز مشهود است، به طوری که آنان با عنوان اقلیت‌های دینی مورد شناسایی واقع شده‌اند. بدین تعبیر: «ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی تنها اقلیت‌های دینی شناخته می‌شوند…..» (قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل سیزدهم، روزنامه رسمی شماره ۱۲۹۵۷، مورخ۶/۶/۱۳۶۸).

گویا داشتن کتب آسمانی، عامل این تمایز می‌باشد. لذا باید کفار اهل کتاب را در یک سطح بالا و سایرین را در سطح پایین‌تری – به طوری که احکامشان نسبت به هم، چندان تفاوتی نکند- قرار داده و چون معمولاً عنوان مشرکان به طور ویژه در کنار کفار اهل کتاب آمده، لذا از سایر کفار گروه دوم، «کفار در حکم مشرکین» یاد می‌شود.

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

۱-۹-۱-۱- اهل کتاب

اصطلاح اهل کتاب، بیست و چهار بار در قرآن کریم آمده و در بسیاری از آن موارد در مقابل «مشرکان» یاد شده است و این خود دلیل بر مغایرت مفهوم آن دو است، و از این رو قرآن در موارد بسیاری، احکام این دو گروه را از هم تفکیک کرده است، هر چند تعدادی از

مفسران و فقها، مشتقات را میان اهل کتاب و کفار غیر از آنان مشترک می‌دانند ( طباطبایی، ۱۳، ج۲، ص۲۰۳؛ طبرسی، بی‌تا، ج۲، ص۱۱۳؛ اردبیلی، ۱۴۰۹، ج۱، ص۱۰۰).

مقصود از اهل کتاب، پیروان دیگر ادیان آسمانی هستند که علاوه بر پیامبری از سوی خدا، کتاب آسمانی نیز دارند (خامنه‌ای، ۱۳۸۲، ج۱، ص۹۶؛ محقق حلی. ۱۴۰۳ق،ص ۲۱۲

طباطبایی، ۱۳۶۲، ج۹، حج/۱۷؛ طبرسی، بی‌تا، ج۵، ص۳۴؛ کرکی، ۱۴۱۱ق، ص۴۴۹).
فقهای اسلامی علاوه بر اهل کتاب، ادیان دیگری را به عنوان «من له شبه کتاب» یا «در حکم اهل کتاب» مطرح کرده‌اند؛ یعنی ادیانی که در آسمانی بودن آن‌ها و بعثت پیامبری

الهی و ارسال کتاب آسمانی برای آن‌ها تردید وجود دارد، ولی احتمال اهل کتاب بودنشان نیز وجود دارد. طبق اجماع علمای اسلامی دو دین به طور مسلم اهل کتابند: «یهود» و «مسیحیت» قرآن نیز صریحاً به اهل کتاب بودن پیروان آنان اشاره کرده و می‌فرماید: تا

(شما مسلمانان) نگوئید که تنها کتاب بر دو طائفه (یهود و انصاری) قبل از ما، فرستاده شد (انعام/ ۱۵۶). این آیه نمی‌تواند دلیل بر اهل کتاب نبودن بقیه ادیان عالم باشد، زیرا ذکر این دو دین در آیه شریفه به علت شهرت وضوح کتابی بودن آن‌ها است، نه به انگیزه انحصار

(شیخ طوسی، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۵۰).
اما از گروه دوم،«کفار در حکم اهل کتاب» دو مورد بیشتر مورد توجه فقها و مفسران قرار گرفته است:
۱- مجوس
۲- صابئین

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

در بودن این دو به عنوان اهل کتاب بین علما اختلاف نظر و تردید وجود دارد. در روایتی از امیرالمؤمنین علی (ع) پرسیده شد: چگونه از مجوس جزیه گرفته می‌شود، در حالی که کتابی ندارند ولی پیامبری به سوی آنان برانگیخته شده است. حضرت پاسخ می‌دهد:

خداوند به سوی آنان کتابی فرستاد و پیامبری را برانگیخت (طباطبایی، ۱۳۶۲، ج۹، ذیل آیه ۲۷، سوره حج، ص۳۹۷). روایات دیگر هم دال بر این که آن‌ها

کتابی داشته‌اند و آن کتاب سوزانده شده است، وجود دارد (حر عاملی، ۱۴۱۴، ج۱۱: باب ۴۹).

برخی از نویسندگان، مجوس را اهل کتاب و دارای پیامبر و کتاب آسمانی شمرده‌اند (شیخ طوسی، بی‌تا، ص۵۱۰) و بعضی دیگر، مجوس را در حکم اهل

کتاب دانسته‌اند حتی صاحب جواهر برای این مطالب ادعای اجماع محصل و منقول می‌کند » ( نجفی، ۱۹۸۱، ج۲۱، ۲۲۸). و عده‌ای دیگر، آن را مشرک و غیر کتابی می‌دانند (نجفی، ۱۹۸۱، ص۱۳۵).

درباره «صابئین» نیز همین اختلاف وجود دارد و اختلاف در عقاید، استقلال دینی و اهل کتاب بودن آنهاست (حکمت، [بی تا]، ص ۱۴۶). صابئین جمع«صابی» به معنای کسی است که به دین دیگر، گرویده باشد. (طبرسی، بی‌تا، ص۶۵؛ نجفی، ۱۳۶۲، ص۲۳۲).

برخی از دانشمندان، آن‌ها را گروهی از مجوس می‌دانند که به یهودیت متمایل شده‌اند

(طباطبایی، ۱۳۶۲، ص۲۳۷). برخی دیگر دین آنها را شبیه به نصاری می‌دانند، با این توضیح که آن‌ها خود را تابع دین نوح به شمار می‌آورند.(رضا سیفی،

بی تا، ص۲۴۴ ؛ راغب اصفهانی، ۱۴۰۴ق، ص۲۴۷). عده‌ای تصریح کرده‌اند آن‌ها اهل کتابند و برخی ایشان را

ستاره پرست می‌دانند ( طباطبایی، ۱۳۶۲، ج۱، ص۱۹۴؛ مروارید، ۱۴۱۰، ج۳۱، ص۱۰۷).
مرحوم طبرسی آن‌ها را از اهل کتاب نمی‌داند؛ اگر چه گرفتن جزیه از آنان را مورد اجماع فقیهان می‌داند (طبرسی، بی تا،۲۴۹).

طبق ظاهر آیه: «إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ الَّذینَ هادُوا وَ الصَّابِئینَ وَ النَّصارى‏ وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذینَ أَشْرَکُوا إِنَّ اللَّهَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَهِ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ

شَهیدٌ؛ همانا کسانی که ایمان آوردند و یهودیان و صابئین و نصاری و مجوس و مشرکین، خداوند روز قیامت بین آنان جدایی می‌‌افکند» (حج/۱۷).

صابئین جز اهل کتابند و مجوس به سبب روایات فراوان می‌توان حداقل، حکم به اهل کتاب بودن آنان داد و برخی مراجع جدید حکم این دو گروه را، حکم اهل کتاب می‌دانند (خامنه‌ای، ۱، ص۱۳۶).

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

بنابراین تعیین چند مصداق برای عنوان اهل کتاب هرگز به معنای انحصاری در آن مصادیق نیست؛ یعنی اگر در حال یا آینده ثابت گردد گروهی جدید نیز همان شرایط را داشته باشند، آن جزو مصادیق اهل کتاب خواهند بود. تعیین شمول و مصادیق اهل کتاب، ایجاب نمی‌نماید همه آن‌ها دارای احکام یکسان باشند؛ یعنی ممکن است برخی احکام اهل کتاب،

مخصوص برخی از آنان باشد و برخی شامل همه آن‌ها شود و در تعیین مصداق اهل کتاب، صرف ادعای شخص کافی است و بینه لازم نیست و دلیل این مطالب را پس از عدم خلاف میان عالمان، صاحب جواهر قلبی بودن دین و مذهب بر می‌شمارد ( نجفی، ۱۹۸۱، ج۳۱، ص۲۳۵).

۱-۹-۱-۲- مشرک

مشرک، اسم فاعل از مصدر «شرک» به معنای شریک قرار دادن است (راغب اصفهانی، پیشین، ص۲۵۹).

اما در فرهنگ و اصطلاحات دینی، به معنای شریک قرار دادن موجود دیگری با خدای بزرگ در یکی از مقامات و شئون مخصوص به آفریننده عالم است؛

(سبأ/ ۳۳). چه این که در آفرینش جهان شریک شمرده شود یا در تدبیر و اداره نظام هستی، یا در تأمین نیازمندی‌های انسان و یا در چیزهای مشابه.

بنابراین، مشرک کسی است که برای غیر خداوند، «نقش مستقل» در عالم وجود، قائل باشد؛ البته مشرک به موجب آن که توحید و یگانگی خداوند را در برخی از شئون خداوند به صورت عملی انکار کرده است، «کافر» نیز نامیده می‌شود؛ چنان که در قرآن، شرک نسبت به خداوند را کفر به پروردگار معرفی کرده است:

پایان نامه ارتباط اجتماعی و اقتصادی با دشمن در فقه و حقوق

« آیا به ما دستور می‌‌دهید که به خداوند کافر شویم و مانند هایی برای او قرار دهیم؟» (توبه/ ۱۷).

۱-۹-۱-۳- کافر حربی

سرزمین هایی که در آنجا احکام الهی و اسلام اجرا نمی‌گردد دارالحرب هستند و منظور از «احکام» احکام حکومتی است که مجری آن تنها حکومت

اسلامی باشد؛ زیرا سایر احکام بدون تحقق حکومت اسلامی ممکن است، اجرا‌ گردد و کافری که در دارالحرب است کافر حربی نامیده می‌شود (زحیلی، ۱۹۹۲م، ص۱۶۹۸).

«حرب» واژه عربی به معنای جنگ است و اصطلاح «دارالحرب» به کشوری گفته می‌شود که نه تنها احکام اسلام در آن اعمال نمی‌شود بلکه آن کشور

در حال جنگ یا در صدد جنگ با کشور اسلامی است، بر خلاف دارالاسلام، که در آن احکام اجرا می‌گردد و چنانچه کفاری در آن ساکن باشند، بدون شک با حکومت اسلامی پیمان دائمی یا موقت بسته‌اند (همان، ص۱۶۹۹).

عمومیت معیار «عدم اجرای احکام» قابل نقض است؛ زیرا تصور این که کفار حربی می‌توانند به عنوان اقلیتی در کشور اسلامی ساکن باشند، تصویری نادرست است؛ زیرا لازمه سکونت آنان در کشور اسلامی، التزام به مقررات حاکمیت اسلامی است و التزام به مقررات اسلامی با حربی بودن ناسازگار است؛ چون رفتار خصمانه با التزام به احکام اسلام تعارض دارد و همچنین کفار معاهد یا بی طرف خارج از دارالاسلام به سبب موضع در پ…………………………………