توضیحات

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

امروزه پیشرفت و مقایسه از مسائل اصلی؛ در اغلب موضوعات اجتماعی، اقتصادی، بازاریابی و… به شمار می­آیند. بنابراین برای محاسبه­ ی میزان کارایی و یا معیارهای دیگر سنجش، به ابزارها و روش­هایی نیاز می­باشد. علم تحلیل پوششی داده­ ها، یکی از

علم‌های­ست که چنین ابزار و روش هایی را ارائه می­دهد. این علم، اطلاعات بدست آمده از مشاهدات واحدهای تحت بررسی را با هم مقایسه کرده و به محاسبه میزان کارایی و

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

میزان پیشرفت می­پردازد و در ادامه با توجه به نتایج بدست آمده راهکارهایی برای بهبود

واحد تحت بررسی ارائه می­دهد. کاهش ورودی­ها و افزایش خروجی­ها در اغلب فرآیندها مورد بررسی قرار می­گیرد،

اما در برخی از این فرآیندهاورودی­ها و خروجی­های خاصی وجود دارند که بالعکس ورودی و خروجی­های اصلی عمل می­کنند. این بدین معنی است

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

که در یک فرایند، این نوع ورودی و خروجی­ها باید به ترتیب افزایش و کاهش پیدا کنند. لذا علم تحلیل پوششی داده ­ها باید انعطاف­پذیر بوده و با وجود این مسائل جوابی قابل‌قبول

ارائه دهد. این پایان­ نامه به بررسی مدل­های تحلیل پوششی داده­ها با وجود این نوع ورودی و خروجی­ها پرداخته ونتایج، حاصل از مطالعه بر روی شاخص سلامت برخی از کشورها ارائه شده است.

کلمات کلیدی: تحلیل پوششی داده­ ها، شاخص مالم­کوئیست لیونبرگ، خروجی­های نامطلوب، ورودی­های نامطلوب پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

 ۱۰۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل پایان نامه تحلیل پوششی داده ها را دانلود کنید

پیشگفتار

علم اقتصاد، علمی است که با استفاده ازآن می­توان به پیشرفت چشم­گیری در بهبود جامعه رسید. در اقتصاد بسیاری از نظریه­ها بر پایه نظر بزرگان اقتصاد بوده، لذا پایه­ی

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

ریاضی آن پایین می­باشد، به همین دلیل جهان روزبه­روز به سمت حذف نظر توصیفی بزرگان اقتصاد و جایگزینی آن با علمی ریاضی­تر و دقیق­تر می­باشد. با استفاده از ریاضیات می­توان ساختاری کاملا همسان بر مبنای مشاهدات دیده‌شده از جامعه ارائه داده تا

خطای کمتری در محاسبه شاخص­های جامعه داشت. واضح است که کاهش خطاها باعث افزایش بهره­ وری می­شود، زیرا سازمان­ها می­دانند تحت یک مدل کاملاً یکسان برای همه، مورد بررسی قرارگرفته‌اند و به ناچار به ترمیم نواقص خود می­پردازند.  پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

علم ریاضیات با توجه به اینکه با واحد­های کمی سروکار دارد، می­تواند یک کمک شایان برای علم اقتصاد در محاسبه­ی شاخص­ها باشد

. یکی از شاخه­های علم ریاضیات که امروزه توجه زیادی به آن می­شود شاخه ی ((تحقیق در عملیات)) است، شاخه­ای که برای اولین

بار دانزیک[۱] در سال ۱۹۴۷ با نام برنامه­ریزی خطی ارائه داده است. در گذر زمان زیرشاخه­های متعددی از این شاخه به وجود آمده است،

تحلیل پوششی داده­ها یکی از زیرشاخه‌هایی ست که فارل[۲]در سال ۱۹۵۷ در نظریه­ای برای اولین بار با استفاده از داده­ها، روش ناپارامتریک تحلیل پوششی داده­ها را مطرح کرد. بسیاری از دانشمندان بر این

باور هستند که ریشه­ی این علم، از این نظریه سرچشمه می­گیرد (کوپر و همکاران[۳]، ۲۰۰۷). تحلیل پوششی داده­ها، با استفاده از داده­های دیده­شده از جامعه، تحت بررسی و تخمین تابع تولید روش­های مناسبی برای ارزیابی سازمان به انسان­ها ارائه داده است. با

آنکه این علم قدمت زیادی ندارد ولی با پیشرفت چشمگیری در حال رشد و پیشرفت می­باشد، علمی که بسیاری از کارخانه­ها و سازمان­ها و حتی دولت­ها را در جهان به خود مشغول ساخته است.

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

یکی از مشکلات تحلیل پوششی داده­ها، در نظر نگرفتن خروجی­های نامطلوب در مدل­های ریاضی بوده است. در سال ۱۹۵۱ کپمن^[۴]مدلی برای حل مشکل خروجی­های نامطلوب

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

ارائه داده است، بعد از او، پیتمن^[۵] با استفاده از ((قیمت­های سایه^[۶])) به توجیه هزینه­ی اقتصادی خروجی­های نامطلوب پرداخت. سپس فار و همکاران با مقاله­ای به نام ((مدل­های

ارزیابی کارایی با خروجی­های نامطلوب با رویکردی ناپارامتریک)) ارائه نمودند،که به جرات می­توان گفت؛ یکی از اساسی­ترین مقالات در حضور خروجی­های نامطلوب می­باشد. در

این راستا می­توان مقالاتی که بسیاری از روش­های تحلیل پوششی داده­ها را برای خروجی­های نامطلوب بسط داده­اند، نام برد.

در ارزیابی مدل­های تحلیل پوششی داده­ها، معمولاً یک عدد کارایی برای هر واحد تحت بررسی محاسبه‌شده و برای واحدهای ناکارا میزان تغییرات مشخص می­شود. با توجه به

علاقه اینجانب در مورد ارزیابی با تمام جزییات یک واحد، به واسطه راهنمایی استاد راهنما، به سمت داده­های سازمان ملل در بحث سلامت رفته و داده­های مربوطه مورد بررسی قرار

گرفته است. سازمان ملل برای شاخص سلامت یک کشور در توسعه انسانی از امید به زندگی در آن کشور استفاده می­نماید

، ولی با توجه به شاخص­های دیگر موجود در هر کشور و تعریف شاخص سلامت در کشورها به این نتیجه رسیدیم که این شاخص را با

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

جزییات بیشتری مورد مطالعه قرار دهیم. در این پایان­نامه شاخص سلامت ،از میزان امید به زندگی، به چند بخش با جزییات بیشتر تقسیم شده است .  پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

در این پایان­نامه خروجی­های نامطلوب، مورد بررسی قرارگرفته و سعی شده اطلاعات کامل و دقیقی از این موضوع به

خواننده انتقال یابد. این پایان‌نامه در پنج فصل تنظیم شده است، در فصل اول به شاخه ی تحلیل پوششی داده­ها نگاهی شده و به آوردن تعاریف و

اصول اولیه برای یادآوری این شاخه در ذهن خواننده پرداخته شده است. در فصل دوم تعاریفی اعم از خروجی­های نامطلوب، ورودی­های نامطلوب، اصول دسترسی­پذیر و … آورده شده است و تعاریفی که در درک بهتر موضوع این پایان­نامه خواننده را کمک خواهد کرد

. فصل سوم شامل مدل­های تحلیل پوششی داده­ها با حضور خروجی­های نامطلوب به همراه تحلیل و بررسی تمام مدل­ها و مقایسه آن­ها نسبت به هم

است. تحلیل­هایی که باعث مشخص شدن معایب و مزایای هر مدل نسبت به مدل­های دیگر می­گردد. فصل

چهارم این پایان­نامه به دو بخش اساسی تقسیم می­شود: بخش اول که به دلیل تحقیق بر روی نحوه محاسبه شاخص سلامت کشور­ها، از طرف سازمان ملل می­باشد؛ شامل تعاریف و اصول وارد بر اجزای این شاخص می­باشد و بخش دوم شامل نتیجه مدل­ها به

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

همراه ورودی و خروجی‌ها می­باشد. در نهایت در انتها یعنی در آخرین فصل به نتایج بدست آمده از این تحقیق به همراه پیشنهاد‌ها برای کارهای آتی ارائه شده است.

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها پایان نامه تحلیل پوششی داده ها پایان نامه تحلیل پوششی داده ها پایان نامه تحلیل پوششی داده ها پایان نامه

تحلیل پوششی داده ها پایان نامه تحلیل پوششی داده ها پایان نامه تحلیل پوششی داده ها پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

فهرست پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

فصل ۱-   پیش­نیازها۲

۱-۱-    مفهوم بهره­وری.. ۳

۱-۱-۱-     بهره­وری          ۳

۱-۱-۲-     کارایی.. ۳

۱-۱-۳-     اثربخشی        ۴

۱-۲-    مروری کوتاه بر DEA.. 4

۱-۲-۱-     تابع تولید      ۴

۱-۲-۲-     مجموعه امکان تولید. ۵

۱-۲-۳-     اصول موضوعه. ۶

۱-۲-۴-     بازده به مقیاس(RTS)8

۱-۲-۵-     مستقل از واحد. ۹

۱-۲-۶-      ماهیت مدل.. ۹

۱-۲-۷-     مستقل از انتقال.. ۱۰

۱-۳-    ویژگی­های تحلیل پوششی داده‌ها۱۱

۱-۴-    تعریف شاخص مالم­کوئیست… ۱۲

۱-۴-۱-     تابع فاصله    ۱۳

جمع‌بندی  ۱۷

فصل ۲-    مباحث پایه‌ای در داده­های نامطلوب و ادبیات موضوعی… ۱۹

۱-۲-    مباحث و تعاریف اولیه. ۲۰

۲-۱-۱-     ورودی­های نامطلوب… ۲۰

۲-۱-۲-     خروجی نامطلوب… ۲۰

۲-۱-۳-     اصول وارد بر خروجی­های نامطلوب… ۲۱

۲-۱-۴-     مجموعه امکان تولید PPS. 23

۲-۲-    نحوه­ی برخورد با خروجی­های نامطلوب… ۲۷

۲-۳-    پیشینه:۲۸

جمع­بندی:۳۰

فصل ۳-   بررسی مدل­های DEA با داده­های نامطلوب… ۳۲

۳-۱-    مدل غیرخطی فار۳۴

۳-۱-۱-     اندازه کارایی خروجی هذلولوی افزایشی.. ۳۵

۳-۱-۲-     اندازه کارایی تولید هذلولوی افزایشی.. ۳۶

۳-۱-۳-     اندازه کارایی تولید هذلولوی معمولی.. ۳۷

۳-۱-۴-     ویژگی­ها مدل فار۳۹

۳-۱-۵-     تبدیل به مدل خطی.. ۳۹

۳-۲-    شاخص عددی مالم­کوئیست­لیونبرگ… ۴۰

۳-۳-    مدل­های شعاعی.. ۴۳

۳-۳-۱-     مدل شعاعی بر حسب مدل­های پایه­ای.. ۴۳

۳-۳-۲-     مدل شعاعی بر حسب انتقال داده­ها۴۶

۳-۴-    مدل­های بر حسب متغیرهای کمکی.. ۴۹

۳-۵-    مدل­های جهتی.. ۵۱

۳-۶-    مدل راسل.. ۵۲

جمع­بندی  ۵۶

فصل ۴-    مطالعه موردی و رتبه‌بندی شاخص سلامت کشورها۵۹

۴-۱-    شاخص توسعه انسانى.. ۶۱

۴-۱-۱-     ضرورت تغییر نگرش درHDI61

۴-۲-    سلامت:۶۲

۴-۲-۱-     سازمان جهانی بهداشت WHO.. 63

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

۴-۲-۲-     جامعه تحت بررسی.. ۶۴

۴-۳-    داده­های مورد استفاده۶۴

۴-۳-۱-     امید به زندگی.. ۶۴

۴-۳-۲-     شاخص مرتبط… ۶۵

۴-۳-۳-     نیروی انسانی خدمات دهنده در حوزه سلامت… ۶۹

۴-۴-    تعریف ورودی و خروجی­ها۷۰

۴-۵-    مدل­های استفاده‌شده۷۰

۴-۶-    نتایج حاصل.. ۷۰

جمع‌بندی  ۷۳

فصل ۵-   نتیجه­گیری و مطالعات آتی… ۷۵

جمع­بندی  ۷۵

پیشنهاد‌ها برای مطالعه آتی.. ۷۶

مراجع            ۷۸

منابع فارسی.. ۷۸

منابع انگلیسی.. ۷۸

نمادهای به کار رفته. ۸۲

واژه­نامه انگلیسی به فارسی… ۸۳

واژه­نامه فارسی به انگلیسی… ۸۶

فهرست جداول

جدول ‏۲‑۱: داده. ۲۶

جدول ‏۲‑۲: کارایی.. ۲۷

جدول ‏۲‑۳: با دسترسی ضعیف… ۲۶

جدول ‏۲‑۴: با دسترسی قوی.. ۲۷

جدول ‏۳‑۱ مقادیر بهین مدل­های فار. ۳۹

جدول ‏۳‑۲: نتایج حاصل از مدل­های بخش ۳-۳-۲٫ ۴۵

جدول ‏۳‑۳: نتایج حاصل از مدل شعاعی بر حسب انتقال. ۴۸

جدول ‏۳‑۴: نتایج حاصل از مدل SBM… 51

جدول ‏۳‑۵: نتایج حاصل از مدل جهتی.. ۵۲

جدول ‏۳‑۶: نتایج حاصل از مدل ERM… 54

جدول ‏۴‑۱: امید به زندگی در منطقه. ۶۵

جدول ‏۴‑۲: داده‌های شاخص مرتبط.. ۶۸

جدول ‏۴‑۳: داده­های مربوط به نیروی انسانی خدمات دهنده. ۶۹

جدول ‏۴‑۴: نتایج حاصل از اجرای مدل­های DEA.. 70

جدول ‏۴‑۵: نتایج بدست آمده از اجرای مدل­ها۷۱

جدول ‏۴‑۶: نتایج حاصل از دسته­بندی.. ۷۳

فهرست اشکال

شکل ‏۱‑۱: مجموعه امکان تولید. ۵

شکل ‏۱‑۲: اشعه بیکران. ۶

شکل ‏۱‑۳: اصل محدبی.. ۶

شکل ‏۱‑۴: اصل دسترسی آزاد. ۷

شکل ‏۱‑۵: مرز CCR.. 8

شکل ‏۱‑۶: تابع فاصله ورودی­محور. ۱۴

شکل ‏۱‑۷: تابع فاصله خروجی­محور. ۱۴

شکل ‏۱‑۸: شاخص مالم­کوئیست… ۱۷

شکل ‏۲‑۱: اصل دسترسی­پذیر ضعیف… ۲۲

شکل ‏۲‑۲: اصل دسترسی­پذیر قوی.. ۲۳

شکل ‏۲‑۳: مجموعه امکان تولید با اصل دسترسی قوی.. ۲۴

شکل ‏۲‑۴: مجموعه امکان تولید با اصل دسترسی ضعیف… ۲۵

شکل ‏۲‑۵: تفاوت دو اصل.. ۲۵

شکل ‏۳‑۱: مجموعه امکان تولید با دو اصل دسترسی­پذیر. ۳۵

شکل ‏۳‑۲: نمودار تغییرات خروجی مطلوب به نامطلوب با استفاده از مدل غیرخطی فار. ۳۷

شکل ‏۳‑۳: مجموعه امکان تولید ساخته شده با مدل شعاعی سیفورد. ۴۷

فصل اول

پیش­­نیازها

فصل ۱-   پیش ­نیازها

بشر از ابتدا به دنبال سود بیشتر در کارهایش بودهو لذا هیچ­گاه به دنبال کم کردن ورودی عملیات خود نبوده است، ولی در گذر زمان سازمان­های مختلف

کارهای مشابه­ هم انجام می­دادند، در نتیجه سازمان­ها برای سودآوری بیشتر و ایجاد رفاه در جامعه و همچنین باقی

ماندن در فضای رقابت به دنبال کم کردن ورودی­ و افزایش خروجی­ها بودند، با گذشت زمان روش­های اندازه‌گیری بهره­وری به وجود آمد. در روش­های اولیه با استفاده از نسبت خروجی­ها بر روی ورودی­ها میزان کارایی و بهره­وری را اندازه گیری می‌کردند (کوپر و

همکاران، ۲۰۰۷)، اما در این نوع روش­ها شاخص­های عددی از قبل برای هر ورودی و خروجی در نظر گرفته‌شده و با استفاده از شاخص­های عددی و روش­های رگرسیون آماری به محاسبه کارایی و بهره­وری می­پرداختند. در ادامه این پیشرفت­ها روش­های جدیدی برای

محاسبه دو شاخص کارایی و بهره­وری ابداع شد که یکی از این روش­ها، روش­های تحلیل پوششی داده­ها (DEA)[7] می­باشد. فارل در سال ۱۹۵۷ در نظریه­ای برای اولین بار با

استفاده از داده­ها روش ناپارامتریک تحلیل پوششی داده­ها را مطرح کرد، (فارل، ۱۹۵۷) تحلیل پوششی داده­ها با استفاده از اطلاعات واحد تحت بررسی (DMU)[8] و مدل­های

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

ریاضی به محاسبه شاخص­های عددی می­پردازد، سپس با استفاده از همان شاخص­های بدست آمده دو شاخص کارایی و بهره­وری را محاسبه می­نماید و با توجه به ارزیابی امکان برنامه­ریزی را برای ما فراهم می­نماید. در مدل­های DEA هدف کاهش ورودی و افزایش خروجی و در نتیجه افزایش کارایی[۹] می­باشد.

۱-۱-مفهوم بهره­وری[۱۰]

۱-۱-۱-    بهره­ وری

واژه بهره­وری به معنی باروری و سودمندی و استعداد تولیدی می‌باشد. اولین بار این واژه در مقاله­ای از کِس‌نی[۱۱] ‎‎در سال‎۱۷۶۶‎ استفاده شده است و‎ در سال‎۱۸۳۳‎میلادی فردی به نام لیتره[۱۲]بهره‌وری را قدرت تولید تعریف کرد(آذری، ۱۳۹۱ه.ش).

به عبارتی، بهره‌وری یعنی: قدرت تولیدی و باروری و مولد بودن (آذری، ۱۳۹۱ه.ش).

در اوایل قرن بیستم، بهره­وری را نسبت خروجی به یکی از عوامل تولید تعریف نمودند که این تعریف ساختار کاربردی­تری نسبت به تعاریف موجود داشت، در سال ‎۱۹۰۰‎ فردی به نام ارلی بهره‌وری را ارتباط بین بازده و وسایل بکار رفته ،برای تولید این بازده عنوان کرد.

همچنین در ‎۱۹۵۰‎سازمان همکاری اقتصادی اروپایی (OEEC)[13] ‎‎تعریف کامل­تری از بهره‌وری به این شرح ارائه داد و بهره‌وری را خارج قسمت بازده، به یکی از عوامل تولید

دانست. بدین ترتیب با توجه به این که بازده سازمان در ارتباط با سرمایه، سرمایه‌گذاری یا مواد خام و غیره مورد بررسی قرار گیرد؛ می‌توان از بهره‌وری سرمایه، بهره‌وری سرمایه‌گذاری، بهره‌وری مواد خام و … استفاده نمود (آذری، ۱۳۹۱ه.ش).

۱-۱-۲-    کارایی

از دیدگاه صنعتی، نسبت بازده واقعی به دست آمده به بازدهی استاندارد و تعیین شده (مورد انتظار) کارایی یا راندمان است؛ در واقع نسبت مقدار کاری که انجام می‌شود، به مقدار کاری که باید انجام شود را کارایی و راندمان می نامند. دیدگاه تحلیل پوششی داده­

ها در مورد کارایی متفاوت است؛ در دیدگاه تحلیل پوششی داده­ها کارایی یعنی نسبت خروجی­ها، به ورودی­های واحد تحت بررسی. (رضائیان، ۱۳۸۳ ه.ش و مهرگان، ۱۳۸۸ه.ش و کوپر و همکاران، ۲۰۰۷).

۱-۱-۳-    اثربخشی[۱۴]

اثر بخشی به معنی درجه و میزان نیل به اهداف تعیین شده است. به بیان دیگر، اثر بخشی نشان می‌دهد با وجود تلاشهای انجام شده چه میزان از نتایج مورد نظر، حاصل شده است (رضائیان، ۱۳۸۳ ه.ش و مهرگان، ۱۳۸۸ه.ش).

در نهایت، می‌توان اینگونه تعریف کرد که، بهره‌وری‎ برابر است با اثر بخشی به همراه کارایی‎ یا اجرای کارهای درست به همراه اجرای درست کارها. برای مثال فرض کنید شما صاحب یک کارخانه تولید لوازم خانگی هستید، در یک دوره از زمان شما با کارایی حداکثری

یعنی با بازده یک، ماشین لباس‌شویی تولید می­کنید این در حالی است که بازار نیاز به ماشین لباس‌شویی ندارد، در نتیجه شاید شما کارا عمل کرده باشید ولی اثربخشی را با خود به همراه نخواهید داشت، لذا بهره­وری کارخانه شما نمی­تواند حداکثر شود، حال

پایان نامه تحلیل پوششی داده ها

ممکن است شما در یک دوره­ی زمانی با کارایی پایین ولی با توجه به نیاز جامه تولید داشته باشید در این صورت باز به خاطر کارایی کم، شما به حداکثر بهره­وری نخواهیدرسیدلذازمانیبهبهره­وریحداکثرخواهیدرسیدکه همکاراوهماثربخش باشید (رضائیان، ۱۳۸۳ ه.ش و مهرگان، ۱۳۸۸ه.ش).

۱-۲-مروری کوتاه بر DEA

همان طور که قبلاً اشاره شد DEA، علمی­ست که بر اساس مدل‌های ریاضی، به ارزیابی کارایی سازمان­ها، کارخانه­ها، سازمان­های مالی و… می­پردازد. لذا با توجه به اینکه هر

علمی برای خود تعاریف، اصول و زیر ساختارهایی به همراه دارد، در این بخش مروری کوتاه برای آگاهی هرچه بیشتر خواننده از تحلیل پوششی داده­ها ارائه شده ا

[۱] – George B. Dantzig

[۲] – Farrel, J, M.

[۳] – Cooper et al

[۴] – Koopmans T. C.

[۵] – Pittman W.R

[۶] – Shadow prices

[۷] – Data Envelopment Analysis

[۸] – Decision Making Unit

[۹] – Efficiency

[۱۰] – Productivity

[۱۱] – Quesnay

[۱۲] – Littre

[۱۳] – Organization for European Economic Cooperation

[۱۴] – …………………….