توضیحات

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

عدالت و اجرای آن همواره مورد توجه تمام مکتب ها، از گذشته تاکنون بوده است. تفاوت مکتب اسلام با دیگر مکاتب آن است که، اسلام دو مؤلفه حق و

تکلیف را ملازم یکدیگر قرارداده، آنجا که تکلیفی واجب شده، به دنبال آن حقی نیز بر آن مترتّب شده است و رعایت حقوق و تکالیف متقابل را شرط اجرای عدالت قرار داده است.

قرآن کریم فلسفه تشکیل حکومت ها و بعثت انبیاء(علیهم السّلام) را اقامه قسط و عدل و حل اختلافات گوناگون میان بشر دانسته و عدالت را میزان

تعادل بخشی زندگی بشری نامیده است؛ لذا در زمینه اجرای عدالت در جامعه فرامین بسیاری دارد.

از جمله این فرامین امر به تقوای فردی، وضع و اجرای قوانین عادلانه و رسیدگی به ضعفای جامعه است.

مولای متقیان حضرت علی(علیه السّلام) عدالت را نه تنها یک تکلیف، بلکه ناموس الهی می داند. در نهج البلاغه ایشان، عدالت به عنوان یک فلسفه و

نظریه اجتماعی سیاسی، مورد توجه قرار گرفته است. از اساسی ترین مظاهر عدالت در نظر امام علی (علیه السّلام) رعایت مساوات است. بیشترین اوامر ایشان به کارگزارانشان، درباره لزوم رعایت مساوات و اجرای عدالت بین اقشار مختلف مردم است.

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

از جمله اساسی ترین عوامل اجرای عدالت می توان به حاکمیت قانون عادلانه در جامعه ، دینداری وتقوای افراد جامعه،رسیدگی به محرومان

ومستضعفان جامعه، حکومت حکمرانان عادل،نظارت همگانی و… اشاره نمود. موانع اجرای عدالت نیز مواردی از قبیل نبود قانون عادلانه، حکومت جور،

انسان محوری و سودگرایی، دنیا طلبی حکام و استثمار و انحصار گرایی و…. می باشند.
واژگان کلیدی: قرآن کریم، نهج البلاغه، عدل، عدالت اجتماعی، قسط، مساوات، ظلم.

۲۰۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد  

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل را دانلود کنید

انجام پروپوزال مقاله و پایان نامه الهیات در کوتاهترین زمان با موضوعات خاص شما. منتظر تماس شما هستیم

فهرست مطالب

عنوان صفحه
مقدمه ۱
فصل اوّل: کلّیات و مفاهیم ۳
۱-۱-کلیّات ۴
۱-۱-۱– بیان مسأله ۴
۱-۱-۲- علت انتخاب موضوع و اهمیت و فایده آن ۴
۱-۱-۳- سابقه پژوهش ۴
۱-۱-۴- سؤال اصلی پژوهش ۵
۱-۱-۵- سؤالات فرعی پژوهش ۵
۱-۱-۶- فرضیههای پژوهش ۶

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

۱-۱-۷- پیشفرضهای پژوهش ۶
۱-۱-۸- اهداف پژوهش ۶
۱-۱-۹- روش پژوهش ۶
۱-۱-۱۰- روشگردآوری اطلاعات و دادهها ۶
۱-۱-۱۱- جنبه جدید بودن موضوع ۷
۱-۱-۱۲- نتایج علمی و عملی تحقیق ۷
۱-۲- مفهوم شناسی عدالت اجتماعی ۸
۱-۲-۱- معنای لغوی عدالت ۱۰
۱-۲-۲- واژه های همسو: قسط، مساوات و انصاف ۱۱
قسط ۱۱
تفاوت قسط و عدل ۱۲
مساوات ۱۳
فرق بین مساوات و عدالت ۱۴

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

انصاف ۱۵
۱-۲-۳- واژه های مقابل عدل ۱۵
ظلم ۱۵
تجاوز ۱۸
۱-۲-۴- مفهوم اصطلاحی عدالت و عدالت اجتماعی ۱۹
۱-۲-۴-۱- مفهوم اصطلاحی عدالت ۲۰
۱-۲-۴-۲- مفهوم اصطلاحی عدالت اجتماعی ۲۵
۱-۲-۵- دیدگاه اندیشمندان غیر مسلمان درباره عدالت ۲۷
فصل دوم: عدالت اجتماعی در قرآن کریم ونهج البلاغه…………………………………………………………..۳۳
۲-۱- عدالت اجتماعی و جایگاه آن ۳۴
۲-۱-۱- عدالت، اصل ثابت قرآنی ۳۵
۲-۱-۲- عدالت، فلسفه بعثت پیامبران ۳۷
۲-۱-۳- عدالت قرآن، عدالت همه جانبه ۳۹

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

۲-۲- عدالت و انواع آن ۴۰
۲-۲-۱- عدل الهی ۴۰
آیات ناظر به عدل الهی ۴۲
۲-۲-۲- عدالت بشری ۴۶
آیات ناظر به عدالت بشری ۴۷
عدل فردی ۴۸
عدل در روابط خانوادگی ۴۸
۲-۲-۳- عدالت اجتماعی ۵۰
آیات ناظر به عدالت اجتماعی ۵۳
عدالت اقتصادی ۵۴
عدالت قضایی ۵۴
عدالت سیاسی ۵۵
۲-۳- عدالت از دیدگاه امام علی(علیه السّلام) ۵۸
فصل سّوم: عوامل اجرای عدالت اجتماعی از منظر قرآن کریم و نهج البلاغه……………………………….۶۲
۳-۱- عوامل اجرای عدالت اجتماعی از منظر قرآن کریم ۶۴

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

۳ـ۱ـ۱ـ حاکمیت قانون عادلانه الهی در جامعه ۶۴
۳ـ۱ـ۲ـ اجرای دقیق حدود و قوانین الهی ۶۸
۳-۱-۳- دینداری و تقوای افراد جامعه ۷۴
۳ -۱-۴- رسیدگی به محرومان و مستضعفان ۷۷
۳-۱-۵- شایسته سالاری ۸۷
ویژگی های لازم برای انتخاب افراد شایسته ۸۷
۳-۱-۶- نظارت عمومی ۹۱
۳-۱-۷- تعهد متقابل ۹۵
۳ ـ۲ـ عوامل اجرای عدالت اجتماعی از منظر نهج البلاغه ۹۸
۳-۲-۱- حکمران عادل ۱۰۱
۳ -۲-۲- نظارت همگانی ۱۰۴

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

پند و اندرز کارگزاران ۱۰۵
بی نیاز ساختن کارگزاران ۱۰۵
بازرسی مخفیانه از کارگزاران ۱۰۶
تقویت روحیه انتقاد پذیری ۱۰۷
۳ـ ۲ ـ ۳ ـ منش عادلانه حاکمان ۱۰۹
مردمداری ۱۱۱
سعی در کسب رضایت عموم مردم ۱۱۲
رعایت مساوات ۱۱۴
تساوی در برابر قانون و قضا ۱۲۰
۳ ـ ۲ ـ ۴ ـ حقوق متقابل مردم و حاکمان ۱۲۱
وظایف حکومت در قبال مردم ۱۲۵
فصل چهارم: موانع اجرای عدالت اجتماعی از منظر قرآن کریم ونهج البلاغه…………………………….۱۳۰

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

۴-۱- موانع اجرای عدالت اجتماعی از منظر قرآن کریم ۱۳۲
۴-۱-۱- نبود قانون عادلانه ۱۳۳
۴-۱-۲- حکومت جور ۱۳۶
۴-۱-۳- مادی گرایی و انسان محوری ۱۴۰
۴-۱-۴- سود گرایی و سرمایه داری نامطلوب ۱۴۲
کم فروشی ۱۴۶
اختلاس ۱۴۷
۴-۱-۵- تبعیض نژادی و اختلاف طبقاتی ۱۴۸
۴-۲- موانع اجرای عدالت اجتماعی از منظر نهج البلاغه ۱۵۳

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

۴-۲-۱- حکومت جور ۱۵۳
۴-۲-۲- دنیا طلبی حکام ۱۵۷
۴-۲-۳- استثمار و بهره کشی ۱۶۱
۴-۲-۴- سرمایه داری ۱۶۴
۴-۲-۵- انحصار گرایی (خود اختصاصی) ۱۶۶
نتیجه گیری ۱۷۵
پیشنهادات ۱۷۶
فهرست منابع و مآخذ: ۱۷۷

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

مقدمه
عدل و عدالت اجتماعی از جمله مفاهیم پر معنایی است که همواره مورد توجه ادیان و مکاتب مختلف بوده است .اما اجرای آن همچنان به عنوان آرزویی دست نیافتنی به نظر می رسد؛ آرزویی که تحقق آن، نیازمند بررسی لوازم اجرای عدالت و موانع پیش روی آن می باشد.

اندیشمندان بسیاری در این مورد قلم فرسایی نموده و آثار مفیدی در رابطه با عدالت و مفهوم آن، پدید آورده اند. آنچه در این پژوهش مورد نظر است؛ بررسی عوامل اجرای عدالت اجتماعی و موانع اجرای آن از دیدگاه قرآن کریم و نهج البلاغه می باشد که به نظر نگارنده تاکنون پژوهشی مستقل و جامع در این زمینه ارائه نشده است.

قرآن کریم، کتاب جاودانی مسلمانان، بهترین راهنما در مسیر اجرای عدالت در جامعه می باشد. از منظر این کتاب آسمانی عوامل اجرای عدالت اجتماعی مواردی از قبیل حاکمیت قانون عادلانه در جامعه، دینداری و تقوای افراد جامعه و رسیدگی به محرومان و مستضعفان می باشند.

نهج البلاغه میراث جاویدان امام علی (علیه السّلام)، در بردارنده اندیشه ها و رهنمودهای عدالت محور آن حضرت، در زمینه های اخلاقی، اجتماعی و سیاسی است. ارائه راهکارهای اجرای عدالت اجتماعی، از جمله مجاهدت های ایشان در جهت ایجاد جامعه ای عادل و فضیلت محور است. این راهکارها مواردی از قبیل لزوم زندگی عادلانه حاکمان، رعایت حقوق

متقابل مردم و حاکمان و نظارت همگانی می باشند. فقدان هر یک از مؤلفه های تشکیل جامعه عادل به عنوان مانعی در راه اجرای عدالت اجتماعی قرار می گیرد.

با کنار هم نهادن فرامین الهی در قرآن کریم و کلام دومین معصوم، امام علی (علیه السّلام) می توان تا حدودی به دیدگاه اسلام در رابطه با عوامل اجرای عدالت اجتماعی و موانع اجرای آن دست یافت.

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

از آنجا که نسخه های نهج البلاغه متفاوت بوده و شمارگان خطبه های آنها یکسان نمی باشد، در این پژوهش از نسخه نهج البلاغه سید رضی با ترجمه محمد دشتی استفاده شده است.
قابل ذکر است با توجه به این که زبان پایان نامه، فارسی می باشد؛ سعی شده است در متن از ترجمه متون استفاده شود و در موارد لزوم، در پاورقی به متن عربی ارجاع داده شود.

فصل اوّل:

کلیّات و مفاهیم

۱-۱-کلیّات
۱-۱-۱- بیان مسأله
عدل و عدالت مفاهیمی هستند که در همه مکاتب بشری مورد توجه بوده اند. البته عدالت در جوامع مختلف با نگرش‌های گوناگونی تفسیر می‌شود. بعد بشری عدالت، سبب تکامل اخلاقی افراد می‌شود و بعد اجتماعی آن سبب بهبود روابط انسانی و ساماندهی عادلانه جوامع می گردد.

قرآن به عنوان منشور جامع بشریت در زمینه عدالت اجتماعی و فردی دارای آموزه‌های ارزنده‌ای است که با پیروی از آن مردم، به ویژه مسلمانان به سوی مدینه فاضله رهنمون خواهند شد.

پس از قرآن کریم، اهل بیت پیامبر (علیهم السّلام) به عنوان مفسران واقعی قرآن به تبیین دستورات الهی پرداختند. امام علی (علیه السّلام) امام عدالت و عصمت، در دستورات فراوان ضمن نامه‌ها و خطبه های خود، زمامداران و کارگزاران را به اجرای این اصل مهم اسلامی، امر نموده‌اند؛ دستوراتی که امروزه نیز همچون چهارده قرن پیش، حلاوت و تازگی خود را حفظ کرده‌اند.

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

مهم‌ترین نکته در بحث عدالت اجتماعی، اجرای صحیح آن و بررسی عوامل و موانع اجرای آن می‌باشد؛ لذا پژوهش حاضر بر آن است که عوامل و موانع اجرای عدالت اجتماعی را از منظر قرآن کریم و نهج ‌البلاغه بررسی نماید.

۱-۱-۲- علت انتخاب موضوع و اهمیت و فایده آن

از آنجا که در خصوص عوامل و موانع اجرای عدالت از نظر قرآن و نهج‌البلاغه تحقیق جامعی صورت نگرفته است و با توجه به اهمیت اجرای عدالت اجتماعی در میان جوامع، شناسایی عوامل ایجاد عدالت و همچنین موانع پیش روی آن در جامعه، ضرورت مضاعف پیدا می ‌کند. این پژوهش تا حد امکان، به بررسی این مسأله می پردازد.

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

۱-۱-۳- سابقه پژوهش
در زمینه عدالت اجتماعی و بررسی مفهوم، موانع تحقق و دیگر مسائل مربوط به آن پژوهش‌های پراکنده‌ای انجام گرفته است. از جمله در خلال بحث‌های استاد شهید مطهری به جنبه‌هایی از این بحث اشاره شده است، برخی از آثاری که در خصوص عدالت اجتماعی نگاشته شده اند، عبارتند از:

زهیرالاعرجی در کتاب فی العدل الاجتماعی و سید قطب در کتاب عدالت اجتماعی در اسلام هر کدام تا حدی بر گزاره‌های قرآنی در راستای اجرای عدالت اشاره کرده‌اند.
در کتاب عدالت اجتماعی در اسلام نوشته سید جمال‌الدین موسوی از راهکارهای اجرای عدالت و نمونه‌هایی از آن در سیره پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) و امام علی (علیه السّلام) بحث شده ‌است.

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

۴- در کتاب نظریه عدالت، نوشته محمد حسین جمشیدی، به جمع‌آوری نظرات اندیشمندان شرقی و غربی در مورد عدالت اجتماعی و بررسی آراء فارابی، امام خمینی (ره) و محمد باقر صدر در مورد عدالت اجتماعی و نحوه شکل گیری مدینه فاضله پرداخته شده است.
برخی از پایان نامه‌ها که در این موضوع نوشته شده‌اند عبارتند از:

بررسی عدالت فقهی، نوشته محمد جواد سعدی، نظریه عدالت از دیدگاه ابن مسکویه از محمد جواد قنبری و … بیش تر این آثار به بررسی جنبه‌هایی اختصاصی از عدالت همچون عدالت فردی یا نظریه‌های معروف عدالت از دیدگاه اندیشمندان پرداخته‌اند و در هیچ یک از آثار یاد شده تحقیقی جامع در خصوص عوامل و موانع اجرای عدالت از نظر قرآن کریم و

نهج‌البلاغه انجام نگرفته است. پژوهش پیش رو، به بررسی این موارد همت گمارده و بر آن است، تا نموداری کلی از عوامل و موانع اجرای عدالت در یک جامعه اسلامی ارائه دهد.

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

۱-۱-۴- سؤال اصلی پژوهش
عوامل و موانع اساسی اجرای عدالت اجتماعی از نظر قرآن کریم و نهج‌البلاغه کدامند؟
۱-۱-۵- سؤالات فرعی پژوهش
مفهوم عدل و عدالت اجتماعی چیست؟
عدالت اجتماعی در قرآن کریم و نهج البلاغه، از چه جایگاهی برخوردار است ؟
راهکارهای قرآن کریم در زمینه اجرای عدالت چه مواردی هستند؟

۱-۱-۶- فرضیه‌های پژوهش

از نظر قرآن کریم، اصلی ترین عوامل ایجاد عدالت اجتماعی عبارتند از: دینداری و تقوای افراد جامعه، قاطعیت در اجرای حدود الهی و حاکمیت قانون عادلانه و برخی از عوامل ایجاد عدالت از منظر نهج البلاغه عبارتند از: وجود حکمران عادل و لزوم نظارت همگانی و… .
موانع اصلی اجرای عدالت در جامعه از منظر قرآن کریم، بی دینی، ظلم و جور حاکمان،

مادی‌گرایی و تبعیض نژادی، و قانون گریزی است. از منظر نهج‌البلاغه نیز، ظلم و استثمار و دنیا‌طلبی حکام و زمامداران از مهم ترین موانع اجرای عدالت در جامعه می‌باشد.
۱-۱-۷- پیش‌فرض‌های پژوهش

قرآن کریم به عنوان آخرین و جامع‌ترین کتاب هدایت بشر، بهترین برنامه سعادت بخشی برای بشریت است.
۲- خداوند حکیم و عادل ‌بهترین آموزه‌های عدالت را در قرآن کریم بیان فرموده است.
۳ـ حکومت امام علی(علیه السّلام) پس از حکومت نبوی (صلی الله علیه وآله و سلّم) از جمله کامل‌ترین و عادل ترین حکومت ‌های تاریخ به شمار می رود. از این رو می توان مؤلفه های عدالت ورزی را از سیره این حاکم الهی استخراج نمود.
۱-۱-۸- اهداف پژوهش

هدف اصلی این پژوهش آشنایی با آموزه‌های ارزشمند قرآن کریم و نهج‌البلاغه در زمینه عدالت اجتماعی و گردآوری عوامل و موانع اجرای این مهم می‌باشد.
۱-۱-۹- روش پژوهش

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

روش پژوهش در این نوشتار، اغلب توصیفی و در مواردی توصیفی ـ تحلیلی است.
۱-۱-۱۰- روش‌گردآوری اطلاعات و داده‌ها
روش‌جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه ای می باشد .
۱-۱-۱۱- جنبه جدید بودن موضوع

در خصوص بررسی عوامل و موانع اجرای عدالت اجتماعیـ تا آنجا که نگارنده بررسی نموده ـ پژوهش مستقل و جامعی انجام نگرفته است. به لطف خداوند متعال این مسئله از منظر قرآن کریم و نهج‌البلاغه در این پژوهش دنبال خواهد شد.
۱-۱-۱۲- نتایج علمی و عملی تحقیق

نتیجه علمی این تحقیق، بهره¬گیری علمی توسط پژوهشگران قرآنی و اسلامی می‌باشد و نتیجه عملی تحقیق، قابلیت استفاده از راهکارهای قرآنی و علوی در راستای گسترش و اجرای عدالت در جوامع اسلامی، به ویژه حکومت اسلامی ایران می‌باشد.

۱-۲- مفهوم شناسی عدالت اجتماعی

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

شناسایی دقیق هر موضوع و آشنایی با معانی لغوی و اصطلاحی آن از پایه های اصلی تحقیق در علوم انسانی می باشد. تبیین معنا و مفهوم لغوی و اصطلاحی هر موضوع، گامی بلند در پژوهش محسوب می شود.

در پژوهش پیش رو، تحت عنوان عوامل و موانع اجرای عدالت اجتماعی از منظر قرآن و نهج البلاغه، یکی از اولین اصول، تعریف و بیان اهمیت موضوع شناخت ریشه لغوی و معانی اصطلاحی عدل و تقسیم بندی های این مفهوم می باشد.

پایان نامه عدالت اجتماعی از نظر قرآن

عدالت به عنوان یکی از اساسی ترین آرزوهای بشر مطرح بوده است. اصولاً انسان از این که با دیگری در موارد یکسان تفاوت داشته باشد، هراسان است و تعادل را وسیله ای می داند که مانع تفاوت های بی جا می شود. عدل در حقیقت دریچه ای است برای رسیدن به دیگر فضایل همچون: آزادی، دموکراسی و مردم سالاری و…. بنابراین فریاد عدالت خواهی گاه از سوی مردم رنج کشیده و مستضعف و گاه از سوی حکوم……………………………