توضیحات

بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه

دانلود پایان نامه و پروژه پایانی با موضوع پایان نامه 
پس دیدن متن و فهرست پایان نامه  میتوانید نسبت به خرید آنلاین و دانلود فایل مورد نظر اقدام فرمایید میتوانید تغییراتی در متن پایان نامه ایجاد

نمایید و یا از بعضی از فصل های پایان نامه مثل روش تحقیق پیشینه تحقیق بیان مسئله و یا منابع کار تحقیقی حقوق استفاده فرمایید با آرزوی موفیقت برای دانشجویان عزیز

دیه نهادی مهم در حقوق اسلام است که به جهت منابع مطلوب اجتماعی و اقتصادی در جهت حفظ حرمت خون انسان و جبران ضرر و زیان ناشی از

صدمات جسمانی به عنوان حکمی امضایی از سوی شارع مقدس مورد تأیید قرار گرفته است.

حکمی که بلا شک با تغییراتی که شارع در آن به وجود آورده است یکی از احکام مترقی اسلام به شمار می آید.

بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه

تاریخچه نظام دیه در ایران قبل از انقلاب اسلامی مبین این امر است که دیه مبتنی بر یک ضابطه عرفی بوده است

اما از زمان انقلاب شکوهمند اسلامی گام های بلندی در جهت اسلامی کردن قوانین برداشته شد که دیه نیز از این قاعده مستثنی نبود.

در این پایان نامه که عنوان آن بررسی احکام و مقادیر دیه در حقوق کیفری ایران و فقه حنفی می-باشد، سعی بر این داشتیم تا با تحلیل احکام و مقادیر

دیه از منظر قانون گذار و فقهای اسلامی و بیان نظرات فقهای حنفی به تبیین مسائل پرداخته و ایرادات و کاستی های قانون را بازگو نماییم.

موضوع مورد بحث در دو بخش تدوین شده که در بخش اول به تعریف مسائل اساسی مربوط به بحث دیات پرداخته و سیر تحولات تاریخی آن را بررسی

می نماییم تا مراحل شکل گیری دیه به عنوان جبران خسارت را نمایان سازیم و در ادامه به ماهیت دیات که امروزه به یکی از مسائل اساسی میان حقوق دانان تبدیل شده است می پردازیم.

بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه

همان طور که می دانیم برای تحقق هر امری می بایست شرایط و ارکان تحقق آن بررسی شود. دیه نیز از این قاعده مستثنی

نیست لذا در این قسمت به دنبال آنیم تا بدانیم برای تحقق دیه نیاز به چه شروطی است و آیا جمع این شرایط، شرط است یا با نبود یکی از آنها نیز می توان مرتکب را مسئول دانست.

در بخش دوم به مقادیر دیه در سه نوع از جنایات (عمدی، شبه عمدی و خطای محض) اشاره کرده و با بیان مصادیق

دیه، اصل بودن یا نبودن و موضوعیت و طریقیت آن را بررسی خواهیم کرد، همچنین به تحلیل مهلت های در نظر

گرفته شده از طرف قانون گذار خواهیم پرداخت و در پایان به اشخاصی که مسئول در پرداخت دیه می باشند اشاره نموده و از

آنجایی که نهاد عاقله به عنوان یکی از مهمترین مسائل و مشکلات در جامعه امروزی محسوب می شود،

به آن پرداخته و در انتها با نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد رساله خود را به پایان خواهم برد.

امید است که نگارش این رساله بتواند اندکی در روشن نمودن زوایای تاریک نظام دیه تأثیر گذار باشد و قطعاً

رساله حاضر دارای نواقص و کاستی هایی می باشد که برطرف نمودن آن نیاز به سعی و تلاش بیشتر دارد.

واژگان کلیدی:
دیه، عاقله، مقادیر، جنایت، ماهیت،

۱۷۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل را دانلود کنید

فهرست مطالب

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….۱۱
بخش اول: مفاهیم، پیشینه، ماهیت و درآمدی بر ارکان و شرایط تحقق دیه……………………………… ۱۵
فصل اول: مفاهیم و تحولات تاریخی……………………………………………………………………………۱۶
مبحث اول: واژه شناسی………………………………………………………………………………………۱۶
گفتار اول: واژگان اصلی…………………………………………………………………………………..۱۶
الف) دیه………………………………………………………………………………………………..۱۶
ب) ارش………………………………………………………………………………………………..۲۵

ج) حکومت…………………………………………………………………………………………….۳۱

گفتار دوم: واژگان مرتبط………………………………………………………………………………..۳۴
الف) طریقیت………………………………………………………………………………………….۳۴
ب) موضوعیت…………………………………………………………………………………………۳۵
ج) عاقله……………………………………………………………………………………………….۳۶

مبحث دوم: پیشینه تاریخی…………………………………………………………………………………۳۹
گفتار نخست: دوران قبل از اسلام……………………………………………………………………..۴۰
الف) در دوران قدیم…….……………………………………………………………………………..۴۰

ب) در دوران یونانیان……..………….………………………………………………………………۴۱
ج) در دوران رومیان…………………………………………………………………………………..۴۲
د) در دوران اعراب جاهلی……………………………………………………………………………۴۶

بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه

گفتار دوم: دوران پس از اسلام…….…………………………….….………………………………….۵۰
الف) در دوران پیامبر……..…….……….……………………………………………………………۵۰
ب) در دوران کنونی……………….…………….…………………………………………………..۵۲
فصل دوم: ماهیت دیه و درآمدی بر شرایط تحقق آن………..…………………………….…………….. ۵۴
مبحث اول: ماهیت دیه……………………………….……………………………………………………۵۵
گفتار اول: از دیدگاه فقهی…………………………….……………………………………………….۵۵
گفتار دوم: از دیدگاه قانون….……………………..……………………………….……………………۵۹
گفتار سوم: از دیدگاه حقوقی…………………………….…………………………………………….۶۳
الف) ماهیت جزایی………………………………………………………………………………….۶۳
ب) ماهیت خسارت………………….………………………………………………………………۶۵

ج) ماهیت دوگانه……………..……………………………………………………………………..۶۹
مبحث دوم: شرایط و ارکان تحقق دیه……..…………………………………………………………….۷۱
گفتار اول: وجود فعل زیان¬بار………..…………………………………………………………………۷۳
الف) فعل زیان¬بار و عدم مشروعیت………..………………………………………………………۷۳
ب) فعل زیان¬بار و وجود تقصیر………………..…………………………………………………..۷۷
گفتار دوم: وجود ضرر و زیان………..………………………………………………………….…….۸۳
گفتار سوم: متضرر از جرم…………..…….……………………………………………………………۸۸
گفتار چهارم: رابطه سببیت…………..………………………………………………………….…….۹۲

بخش دوم: مقادیر، مصادیق، مهلت و مسئولین پرداخت دیه و درآمدی بر موضوعیت و طریقیت آن……۹۶
فصل اول: مقادیر، مصادیق و درآمدی بر موضوعیـت و طریقیـت اقسام دیه……………….………….………۹۷
مبحث اول: مقادیر دیه………..…….……………………………………………………………………..۹۷
گفتار اول: در جنایات عمدی…..…….……..………………………………………………………..۱۰۰

بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه

گفتار دوم: در جنایات شبه عمد………..…………………………………………………………….۱۰۳
گفتار سوم: در جنایات خطای محض…………………………………………………………………۱۰۷
مبحث دوم: مصادیق دیه و درآمدی بر موضوعیت و طریقیت و اصل بودن یا نبودن مصـادیق

آن………………………………………….…………………………………………………………………۱۱۰
گفتار اول: مصادیق دیه….………………….……….…………………………………………………..۱۱۱
الف) شتر……..……………….………………………………………….…….……..…………….۱۱۱
ب) گاو……….……………………….……………….……..…….………………………….……۱۱۴
ج) گوسفند………….…………………………………………………………..………….……….۱۱۷
د) دینار………….……………….……………………………………………………………………۱۲۰
ه) درهم………………………………………………………………………………………………۱۲۲
و) حله یمنی…………………………………………………………………………………………۱۲۵
گفتار دوم: اصیل بودن یا نبودن موارد دیه ……………..……………………………………….……۱۳۰

بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه

گفتار سوم: طریقیت و موضوعیت دیه …..….…….……………………………………………….. ۱۳۲
فصل دوم: مهلت¬ها و مسئولین پرداخت……………………………………………………………………..۱۳۶
مبحث اول: مهلت¬ها…………….………………………………………………………………………..۱۳۶
گفتار اول: در جنایات عمد……………………..…………………………………………………….۱۳۶
گفتار دوم: در جنایات شبه عمد و در حکم آن…..……..………………………………………… ۱۴۱
گفتار سوم: در جنایات خطای محض و در حکم آن………………..……….……………………..۱۴۷

مبحث دوم: مسئولین پرداخت دیه …….……………..……………..………….……………………..۱۵۱
گفتار اول: مرتکب……….………………………………..……………………………….…….……۱۵۱
گفتار دوم: عاقله………..………………………………………………………………………………۱۵۵
گفتار سوم: بیت¬المال………..………….………………………………………………………………۱۶۶

گفتار چهارم: بستگان…….……………………………………..………………………………….. ۱۷۵
نتیجه گیری……………………..…………….………………………………………………………………۱۷۹
پیشنهادات…….…………………………………………………………………………..……….…………۱۸۱
فهرست منابع و مآخذ………………..……..……………………………………………………………….۱۸۳

مقدمه:
الف) ضرورت و اهمیت تحقیق

علی رغم اینکه نهاد دیه با تصویب قانون دیات به طور رسمی وارد حقوق کیفری

ایران گردید و با وجود اینکه منابع اصلی آن در دسترس است، هنوز زوایای

مختلف آن بر ما پوشیده است و فلسفه بسیاری از احکام مربوط به دیه در هاله¬ای از ابهام قرار دارد و پاسخ قانع کننده¬ای برای پرسش¬های جای گرفته در ذهن نخواهیم داشت، از جمله می¬توان به مواردی اشاره

کرد که ماهیت واقعی دیه چیست؟ چرا دیه منحصر در شتر، گاو، گوسفند،

دینار، درهم و حله است؟ چرا مقدار این مصادیق میان سه نوع جنایت عمدی،

شبه عمدی و خطای محض مساوی است؟ چرا عاقله در قبال عمل دیگری مسئول است؟

و پرسش¬هایی از این دست.

با تصویب قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۷۵ و مباحث مربوط ب هدیات

تحت عنوان کتاب چهارم مجدداً همان نقایص مشاهده می¬شود و به نظر

می¬رسد بعضی از مواد به صورت تعبدی و مفرطانه از نوشته¬های فقهی وارد حقوق کیفری ایران شده است و اندیشه¬هایی که فقها در آن به نتیجه قاطعی نرسیده¬اند، به عنوان دیدگاه مسلم شرعی تدوین یافته

است و به جای قواعد کلی به ذکر مثال و مصداق بسنده شده است که لزومی به ذکر آنها نبود، البته هدف این نیست که بگوییم نظام دیه در آن زمان

دارای ایراد بود بلکه برعکس، با بررسی قوانینی که عیناً از فقه استخراج

شده است می¬توان چنین نتیجه گرفت که نظام دیه در آن دوران بسیار پیشرفته بوده است. اما مشکل اینجاست که با پیشرفت جوامع نیاز

ها و سلایق و موضوعات مبتلا به عرف جامعه دگرگون شده و ممکن است

مواردی که تا چند سال پیش یکی از مسائل مهم و اساسی به شمار

می¬رود هم اکنون به دست فراموشی سپرده شود و کاربردی نداشته باشد، مانند ضمان عاقله که در زمان خود با وجود زندگی

قبیله¬ای نظامی پیشرفته محسوب می¬شد اما در حال حاضر با تغییر سبک زندگی دیگر نمی¬توان بستگان جانی را ملزم به پرداخت دیه نمود فلذا می¬بایست نهاد جدیدی همچون بیمه جایگزین آن شود.

بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه

با توجه به موارد گفته شده ضرورت تحقیق در آن است که با تحلیل مواد و مباحث مربوط به آن بتوان به ضعف و قوت نظام دیه پی برد.
ب)اهداف تحقیق
از جمله اهدافی که در این رساله مدنظر بوده است به شرح ذیل می¬باشد.
۱- چگونگی شکل گیری نظام دیه نزد جوامع بدوی و پرداختن به فلسفه دیه تا تأسیس آن

توسط اعراب جاهلی و امضا آن توسط شارع اسلام به مثابه دیگر

۲- شناخت ماهیت واقعی دیات در مورد اینکه دیه مجازات است یا جبران خسارت یا تلفیقی از آن دو.
۳- بررسی و ارزیای نقاط قوت و ضعف سیاست کیفری ایران در خصوص دیات.

۴- تطبیق نظام دیه ایران در حقوق کیفری ایران و فقه حنفی.
۵- ارائه پیشنهاد جهت رفع مشکلات مواد مربوط به دیات و بیان نارسایی¬هایی فراوانی

وجود دارد که می¬طلبد مباحث مربوط به دیه بروز رسانی شود.
ج)پرسش¬های تحقیق
۱- آیا دیه از احکام تأسیسی است یا امضایی؟

بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه

۲- مصادیق دیه طریقیت دارند یا موضوعیت؟
۳-در چه مواردی بین دیدگاهای فقه حنفی با فقه امامیه تفاوت وجود دارد؟
۴-آیا مسائل مربوط به دیات با جامعه امروزی هم¬خوانی دارند؟

د)فرضیه های تحقیق
۱- دیه از احکام امضایی می¬باشد که توسط شارع مقدس امضا شده است.
۲- مصادیق دیه از آن جهت که هیچ یک اصل نمی¬باشند و می¬توان هر یک را به عنوان دیه پرداخت نمود، طریقیت دارند.

۳- در خصوص تعریف دیه و ارش، مصادیق دیه، ضمان عاقله، مهلت پرداخت دیه و ماهیت دیه میان نظام حقوق کیفری ایران و فقه حنفی اختلاف وجود دارد.
۴- عدم جامعیت در جبران خسارت نشان¬دهنده عدم هم¬خوانی دیه با جامعه امروزی می¬باشد. بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه

ه)سازمان دهی تحقیق

این رساله از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول به مفاهیم، پیشینه، ماهیت

و درآمدی بر ارکان و شرایط تحقق دیه اشاره خواهد شد. بخش اول متشکل از دو مبحث می¬باشد، در مبحث نخست به واژه شناسی دیه که شامل واژگان اصلی (دیه، ارش، حکومت) و واژگان مرتبط (طریقیت، موضوعیت و عاقله) است پرداخته و تعریفی از هر کدام

برای روشن شدن بهتر مسیر رساله اشاره خواهیم کرد. در مبحث دوم به پیشینه

تاریخی دیه در دو قسمت دوران قبل از اسلام و دوران بعد از اسلام می¬پردازیم.

در فصل دوم از از بخش اول به ماهیت دیه و درآمدی بر شرایط تحقق آن اشاره خواهد شد. در بحث از ماهیت دیه آن را از سه منظر فقهی، قانونی و حقوقی بررسی و از دیدگاه حقوقی به سه نوع از

ماهیت دیه اشاره خواهیم نمود. در مبحث بعدی شرایطی همچون فعل زیان¬بار،

وجود ضرر و زیان، رابطه سببیت و متضرر از جرم که برای تحقق دیه لازم می¬باشند را بررسی خواهیم نمود.

در بخش دوم از این رساله، به مقادیر و مصادیق دیه، مهلت، مسئولین پرداخت و اصل بودن

یا نبودن موارد دیه و موضوعیت و طریقیت آن می¬پردازیم. در

فصل اول، به مقادیر دیه در انواع جنایات عمدی، شبه عمدی و خطای محض در مبحث نخست پرداخته و در مبحث بعدی

مصادیق شش¬گانه دیه و اینکه دیه کدام یک از مصادیق، اصل می¬باشد و موضوعیت و طریقیت آن را مورد بررسی قرار می¬دهیم. در فصل دوم

اشاره¬ای به مهلت پرداخت دیه در سه جنایت عمدی، شبه عمدی و خطای محض خواهیم داشت و مسئولین پرداخت دیه اعم از مرتکب، عاقله، بیت المال و بستگان را از نظر می¬گذرانیم.

در پایان به نتیجه¬گیری از مباحث مطرح شده در این رساله پرداخته و پیشنهاداتی در جهت بهبود مقررات دیه ارائه خواهیم داد.

بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه

بخش اول: مفاهیم، پیشینه، ماهیت و درآمدی بر ارکان و شرایط تحقق دیه

فصل اول: مفاهیم وتحولات تاریخی
در این فصل که از دو مبحث تشکیل شده است به واژه¬شناسی و پیشینه تاریخی دیه پرداخته می-شود. لذا در مبحث اول به واژگان اصلی و واژگان مرتبط با دیه برای فهم دقیق¬تر موضوع و در مبحث دوم به بررسی سیر تحولات تاریخی دیه از دوران قدیم تا دوران کنونی می¬پردازیم.

مبحث اول: واژه شناسی

این مبحث مشتمل بر دو گفتار است که در گفتار اول سه واژه اصلی دیه، ارش و حکومت را مورد بررسی قرار می¬دهیم. منظور از واژگان اصلی، مواردی هستند که موضوع پایه تحقیق را تشکیل می-دهند و در جای جای پایان نامه در مورد آن ها صحبت شده است.

در گفتار دوم به واژگان مرتبط موضوعیت، طریقیت و عاقله می¬پردازیم که این واژگان بر خلاف واژگان اصلی موضوع پایه تحقیق را شامل نمی¬شوند و تنها مرتبط با آن ها می باشند.

گفتار اول: واژگان اصلی

در این گفتار سه واژه اصلی در بحث دیات (دیه، ارش و حکومت) به طور کامل مورد بررسی قرار داده و به تعریف هریک از آنها از دیدگاه¬های مختلف

می¬پردازیم. از آنجایی که دیه را دیه مقدر و ارش و حکومت را دیه غیرمقدر می¬نامند به وجوه شباهت و افتراق آنها پرداخته و دیدگاه فقه حنفی را در باره این سه واژه بیان می¬نماییم.
الف)دیه

دیه واژه¬ای عربی، از نظر جوهری مفرد دیات است و در اصل به صورت »ودی» بوده که حرف «واو» از اول آن حذف شده و حرف «ها» به آخر آن اضافه

شده است. ودی دارای معانی متعددی می¬باشد؛ هم¬چون دره و کرانه کوه، جاری شدن چیزی، جاری شدن چیز مایع، نابودی و هلاکت، مجرای بزرگ آب. شاید وجه تسمیه دیه (خون¬بها) آن باشد که آن را در

مقابل ریختن و جاری شدن خون می¬پردازند. دیه مانند عده در اصل مصدر است.۱

هم¬چنین در کلام عرب کلمه عقل نیز به جای دیه به کار رفته است، چون وضع دیه باعث می¬شود که مردم یکدیگر را به قتل نرسانند. معنای دیگر

عقل، بستن زانوی شتر است و علت این¬که به دیه عقل می¬گویند آن است که در زمان جاهلیت، برای خون¬بها فقط دیه پرداخت می¬شد و اقوام قاتل شب هنگام شترانی را نزدیک خانه اولیای مقتول می¬بردند و

زانوی شتر را در آنجا می¬بستند و صبح که اولیای مقتول از خانه خارج می¬شدند شتران زانو بسته را در کنار خانه خود می¬دیدند.

۲
از دیه به عنوان حق القتیل، یعنی مالی که بدل جان مقتول می¬باشد یاد شده است.۳ «ودی القاتل القتیل»، یعنی قاتل خون¬بهای کشته را به صاحبان خون داد.۴
دیه در برخی از فرهنگ¬نامه¬ها به صورت زیر آمده است:

«دیه مالی است که ضارب یا قاتل باید به شخص آسیب دیده یا وراث …………………
……………………