توضیحات

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

دانلود پایان نامه و پروژه پایانی با موضوع جدید بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

پس از دیدن متن و فهرست پایان نامه ببررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران میتوانید نسبت

به خرید آنلاین و دانلود فایل مورد نظر اقدام فرمایید میتوانید تغییراتی در متن پایان نامه ایجاد نمایید و یا از بعضی از فصل های پایان نامه مثل روش تحقیق پیشینه تحقیق بیان مسئله و یا منابع پایان نامه حقوق استفاده فرمایید با آرزوی موفیقت برای دانشجویان عزیز

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

یکی از مسایل مهم و مورد توجه اسلام، حفظ و رعایت حقوق زنان و مراعات تساوی حقوق زن و مرد و عدم تبعیض بر اساس جنسیت است، در این میان مسأله اشتغال زنان مورد توجه اندیشمندان و از موضوعات مهم اجتماعی در ایران و جهان می باشد.

دیدگاه اسلام در مورد اشتغال زنان و فعالیت های اجتماعی و اقتصادی آنان تابع نگاه جامع این دین به جایگاه انسانی، نیازها و مصلحت های فردی و اجتماعی انسان با در نظر گرفتن اهداف کلی خلقت و سازگاری این فعالیت‌ها با فطرت و طبیعت روحی و جسمی زنان می باشد. بر همین اساس در فرهنگ اسلامی، یکی از مسایل اساسی در انتخاب شغل،

متناسب بودن شرایط احراز شغل با ویژگی های شاغل است و در این میان به مصلحت جامعه و خانواده توجه شده است. بسیاری از حقوقی که در چارچوب خانواده برای یکی از طرفین قرار داده شده در حقیقت از حقوق نهاد خانواده است نه از حقوق فردی زوجین. برای

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

مثال سرپرستی مرد در خانواده، لزوم نفقه برای همسر و مواردی از این قبیل اهتمامی است که برای نهاد خانواده و در جهت استحکام آن می باشد. و نباید آن را دلیل بر تضعیف یکی از دو جنس در مقابل دیگری دانست.

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

در این پایان نامه به بررسی حق اشتغال زنان از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران پرداخته ایم.

در فصل اول کلیات و مفاهیم، در فصل دوم به بررسی مبانی اشتغال زنان پرداخته، در فصل سوم اشتغال زنان از دیدگاه فقهی و در فصل چهارم اشتغال از منظر حقوق ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

در خصوص اشتغال زنان به جز در مورد عدم خروج از منزل بدون اجازه شوهر و انتخاب شغل منافی مصالح خانواده در سایر موارد منع فقهی و حقوقی وجود ندارد.

واژگان کلیدی: اشتغال زنان، فقه امامیه، حقوق ایران، مصالح خانواده.

۱۷۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران را دانلود کنید

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده ۱
مقدمه ۲
فصل اول:کلیات
۱- کلیات ۵
۱\– طرح تحقیق ۵
۱-۱-۱- بیان مسأله ۵

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

۱-۱-۲- پرسش اصلی تحقیق ۷
۱-۱-۳- فرضیه‌های تحقیق ۷

۱-۱-۴- اهداف تحقیق ۷
۱-۱-۵- سوابق تحقیق ۷
۱-۱-۶- جنبه نوآوری تحقیق ۸
۱-۱-۷- روش تحقیق ۸
۱-۱-۸- محدودیت‌ها و مشکلات ۹
فصل دوم:چارچوب نظری اشتغال زنان

۲- چارچوب نظری اشتغال زنان ۱۱
۲-۱- کار و اشتغال ۱۱
۲-۱-۱- کار و اشتغال از دیدگاه فقه اسلامی ۱۱
۲-۱-۲- کار و اشتغال از دیدگاه قرآن ۱۳
۲-۱-۵- آثار تربیتی کار و اشتغال ۱۸
۲-۲- جایگاه زن در اصل آفرینش ۱۹
۲-۲-۱- مقام انسانی زن از دیدگاه اسلام ۱۹
۲-۲-۲- زن و جایگاه مادری او در آفرینش انسان ۲۱

۲-۲-۳- آفرینش زوج‌ها و دست یابی به سکینه و مودت ۲۲
۲-۲-۴- مهم ترین وظایف زن ۲۳
۲-۳-۲- سرپرست خانواده به دلایل مختلف ۲۸

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

۲-۳-۵ پیامدهای مثبت اشتغال بانوان ۳۰
۲-۴- دیدگاه تعارض شغلی – خانوادگی ۳۳
۲-۵- مشاغل لازم و ضروری برای زنان ۳۴
فصل سوم:مبانی فقهی اشتغال زنان
۳- مبانی فقهی مشروعیت اشتغال زنان ۳۹
۳-۱- قرآن کریم و اشتغال زنان ۳۹

۳-۱-۱- حق مالکیت زنان بر اموالشان در قرآن ۴۰
۳-۱-۲- کار زنان در بیرون از منزل از دیدگاه قرآن ۴۰
۳-۱-۳- تشویق عموم مردم به فعالیت‌های اقتصادی از دیدگاه قرآن کریم ۴۱
۳-۱-۴- آیات تحلیل و تحریم برخی از معاملات ۴۲
۳-۲-مشروعیت اشتغال زنان از دیدگاه روایات ۴۳

۳-۳- ضوابط شرعی اشتغال زنان ۴۷
۳-۳-۱- آداب مشارکت اجتماعی زنان ۵۱
۳-۳-۲- رعایت حجاب و داشتن عفاف Error! Bookmark not defined.
۳-۴- قوامیت و ریاست مرد بر خانواده ۵۸
۳-۴-۱- قوامیت و ریاست شوهر بر زن از دیدگاه قرآن ۵۸

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

۳-۴-۲- قوامیت و ریاست شوهر بر زن از دیدگاه روایات ۶۱
۳-۴-۳- قوامیت و ریاست شوهر بر زن از دیدگاه فقها ۶۲

۳-۴-۴- قوامیت شوهر و اشتغال زن ۶۵
۳-۵-اشتغال زن وتأثیر آن بر تربیت فرزند ۷۴
۳-۶- دیدگاه فقهای امامیه در خصوص اشتغال زنان ۷۸
فصل چهارم:اشتغال زن از دیدگاه حقوق ایران
۴- اشتغال زن از دیدگاه حقوق ایران ۸۷

۴-۱- حق اشتغال در قانون اساسی ایران ۸۷
۴-۱-۱- بررسی حقوق زن از منظر برخی اصول قانون اساسی ۸۷
۴-۱-۲- بررسی حق اشتغال زنان از دید اصولی از قانون اساسی ۸۹

۴-۲- حق برخورداری از فرصت‌های شغلی یکسان در قوانین موضوعه ایران ۹۰
۴-۲-۱- اصل برابری ورود به خدمت عمومی طبق قانون استخدام کشوری ۹۰
۴-۲-۲- ایجاد فرصت‌های یکسان برای اشتغال زنان ۹۲

۴-۳- حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل در قوانین موضوعه ایران ۹۳
۴-۴- محدودیت‌های موجود بر آزادی انتخاب شغل زنان ۹۴
۴-۴-۱- محدودیت‌های عمومی ۹۴
۴-۴-۲- محدودیت های اختصاصی ۹۵

۴-۵- حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام در قوانین موضوعه ایران ۹۷

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

۴-۶- حق برخورداری برابر از امنیت شغلی درقوانین موضوعه ایران ۹۹
۴-۷- حق دریافت مزد مساوی در مقابل کار مساوی درقوانین موضوعه ایران ۱۰۱

۴-۸- حق برخورداری از تامین اجتماعی برابر درقوانین موضوعه ایران ۱۰۳
۴-۸-۱- ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان در قوانین موضوعه ایران ۱۰۷

۴-۸-۲- ارائه خدمات حمایتی به والدین در قوانین موضوعه ایران ۱۱۴
۴-۸-۳- برخورداری از حمایت در زمان بارداری در قوانین موضوعه ایران ۱۱۷
۴-۹- بررسی تطبیقی اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران ۱۱۸

۴-۹-۱- برابری زن و مرد از منظر حقوقی ۱۱۸
۴-۹-۲- حق انتخاب شغل ۱۱۹
۴-۹-۳- عدم تبعیض در هنگام اشتغال ۱۲۰
۴-۹-۴- نفقه، اشتغال و خروج زن از منزل ۱۲۱
۴-۹-۵- شرایط اشتغال زن در بیرون منزل ۱۲۳
۴-۹-۶- شغل منافی مصالح خانواده و اشتغال زن ۱۲۳

۴-۹-۷- قوامیت مرد بر زن ۱۲۵
۴-۹-۸-موارد جدید منحصر به حقوق در خصوص اشتغال زنان ۱۲۷
بحث و نتیجه گیری ۱۳۰
پیشنهادها ۱۳۳
منابع و مآخذ ۱۳۴

مقدمه

موضوع این نوشتار « بررسی حق اشتغال زنان از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران» می‌باشد که با ارائه مباحث تمهیدی و ضروری در این ‌باره، به مطالعه و تحلیل مبانی و قلمرو آن می‌پردازد.
اشتغال زنان در خارج از منزل از یک سو و نیز مسئولیت اولیه زن مسلمان در خصوص ایفای نقش خود در خانواده به عنوان همسر و مادر و اهتمام به پرورش فرزندانی مکتبی از سوی

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

دیگر، بسیار دشوار و سنگین می‌باشد، به طوری که آنها باید با تحمل مشکلات و سر پنجه‌ی تدبیر و توانمندی، آن را به سر منزل مقصود برسانند و تلفیقی مناسب و سالم بین این دو مسئله ایجاد نمایند. از طرفی نمی توان شایستگی‌ها و توانایی‌های زنان را به عنوان نیمی از نیروی فکری جامعه در پذیرش بعضی از مسئولیت‌ها در عرصه‌های فرهنگی، علمی و تربیتی

نادیده گرفت. در جهان امروز آن چه در توسعه و پیشرفت کشورها نقش مؤثری

دارد بهره برداری اصولی از توانایی‌ها و استعدادهای انسانی است، که دراین میان زنان می‌توانند نقش مؤثری را در بخش‌های آموزش بهداشت و درمان و… ایفا کنند. و حذف زنان از صحنه‌های اجتماعی در حقیقت حذف نیمی از جامعه‌ی انسانی است. لذا ضروری است نظام اسلامی

با رعایت مصالح کلی جامعه و مصالح فردی مبتنی بر استعدادهای فطری زنان و مصالح خانوادگی (حفظ کیان خانواده) زمینه مشارکت متناسب با شئونات زن مسلمان راباحفظ حریم الهی عفاف وتقوی وبراساس آموزه‌های دینی و فقه پویای اسلامی برای زنان فراهم آورد (یزدخواستی، ۱۳۹۸، ص۸۱).

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

با توجه به این که زن به عنوان موجودی اجتماعی می‌باشد که پا به پای مرد

در اجتماع فعالیت نموده و در عین حال در کانون خانوادگی خویش نیز عهده دار مسئولیت‌های مهم می‌باشد. لذا بررسی عوامل مرتبط با وضعیت اشتغال او و تأثیر آن بر روابط خانوادگی و تحت الشعاع قراردادن حقوق شوهر بالاخص تربیت فرزندان حائز اهمیت خواهد بود.

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

این تحقیق به دنبال تحلیل و بررسی دقیق یکی از حقوق زنان به نام اشتغال در خارج از خانه و جمع آن با سایر وظایف فطری و مادری زن می‌باشد که در این پایان‌نامه به آن پرداخته شده است.
برای ورود به بحث اشتغال زنان ابتدا نیاز است که مبانی اشتغال و لازمه‌های اشتغال برای زنان و شرایط اشتغال زنان بررسی گردد تا بتوان دلالیل فقهی اشتغال زنان در خارج از خانه را بهتر تبیین نمود.

این امر در فصل دوم محقق گردیده است.
در فصل سوم نیز به بررسی مبانی مشروعیت اشتغال زنان با رویکردی به قرآن

و سنت پرداخته‌ایم و دلایل و نظریات فقهی مرتبط را تبیین نموده ایم. و در فصل چهارم این موضوع را در حقوق ایران بررسی کرده و در پایان اشتغال زنان به طور تطبیقی اشاره کرده ایم.

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

فصل اول
کلیات

۱- کلیات

۱-۱- طرح تحقیق
۱-۱-۱- بیان مسأله

یکی از مسایل مهم و مورد توجه‌ی جامعه بین الملل، حفظ و رعایت حقوق زنان

و مراعات تساوی حقوق زن و مرد و عدم تبعیض بر اساس جنسیت است، در این میان مسأله اشتغال زنان در خارج از منزل مورد توجه اندیشمندان و از موضوعات مهم اجتماعی در جهان می‌باشد.
دیدگاه اسلام در مورد اشتغال زنان و فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی آنان تابع نگاه جامع این

دین به جایگاه انسانی و نیازها و مصلحت‌های فردی و اجتماعی انسان با

در نظر گرفتن اهداف کلی خلقت و سازگاری این فعالیت‌ها با فطرت و طبیعت روحی و جسمی زنان می‌باشد. بر همین اساس

در فرهنگ اسلامی، یکی از مسایل اساسی در انتخاب شغل، متناسب بودن شرایط احراز شغل با ویژگی‌های شاغل است و به مصلحت جامعه و خانواده توجه شده است (بیایانگرد، ۱۳۹۸، ص۵۹).

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

در فرهنگ اسلامی خانواده نهادی مقدس و مورد نظر خداوند است. مودت و رحمت عطیه‌ای است

که از ناحیه خداوند به دو رکن خانواده اعطا شده است. با توجه به اهمیت و نقش خانواده در سعادت انسان،مقرراتی برای استحکام این نهاد وضع شده و در شریعت، سرپرستی واحد برای آن منظور گردیده است (اَلرِّجالُ قَوّاموُنَ عَلَی النَّساءِ…) (نساء/ ۳۴).

بسیاری از حقوقی که در چارچوب خانواده برای یکی از طرفین قرار داده شده در حقیقت

از حقوق نهاد خانواده است نه از حقوق فردی زوجین. برای مثال سرپرستی مرد در خانواده، لزوم نفقه برای همسر و مواردی از این قبیل اهتمامی است که برای نهاد خانواده و در جهت استحکام آن می‌باشد. و نباید آن را دلیل بر تضعیف

یکی از دو جنس در مقابل دیگری دانست (قائمی، ۱۳۹۶،‌ ص۱۲۶).

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

چگونه می‌توان به استحکام خانواده نظر داشت اما نسبت به نیاز خانواده به سرپرستی که بر مصالح، حیثیات و تصمیمات خانوادگی افراد نظارت کند بی توجه بود؟
آیا می‌توان وظیفه تأمین معاش و نفقه‌ی خانواده را از دوش مرد برداشت و زن را برای تأمین مالی خود یا خانواده روانه‌ی بازارکارکرد و در عین حال انتظار برخورداری از محیطی آرام و توأم با مودت و رحمت و تربیت نسلی صالح را داشت؟

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

وظیفه اصلی زنان بنا بر خلقت الهی ایفای نقش مادری و تربیت فرزندان به عنوان راز تداوم حیات بشری می‌باشد و به گواهی تاریخ، هیچ زنی نبوده است که در کنار وظایف جانبی خود نخواسته باشد از این وظیفه خطیر که

با مقتضیات فطری او ارتباط دارد، اجتناب ورزد.
با توجه به وظیفه اصلی زن که بنابر خلقت الهی ایفای نقش مادری و تربیت فرزندان می‌باشد و انجام این مهم از متقضیات فطری وی می‌باشد، و از طرفی نمی توان شایستگی‌ها و

توانایی‌های زنان را به عنوان نیمی از پتانسیل فکری جامعه در پذیرش

بعضی از مسئولیت‌ها در عرصه‌های مختلف اجتماعی نادیده گرفت، لذا بررسی این حقوق و تبیین حدود و ثغور آن از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی و در نتیجه آشنایی زنان مسلمان از حدود وظایف خود مهم است.

قانون مدنی ایران مطابق با فقه امامیه بحث اشتغال زنان را منوط به اجازه همسر

می‌داند. به موجب ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی: “شوهر می تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد منع کند.” با تصویب اولین قانون حمایت از خانواده ۱۳۴۶ از شدت این حکم کاسته شده و طبق آن شوهر حق ندارد بدون اجازه ی دادگاه زن

خود را از اشتغال به کار منع نماید.شوهر باید در دادگاه ثابت کند که شغل

همسرش با مصالح خانوادگی یا حیثیات طرفین منافات دارد. در این راستا

ماده ۱۸ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۵۳ مقرر می دارد: “شوهر می تواند

با تایید دادگاه زن خود را از اشتغال به هر شغلی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود یا زن باشد منع کند. زن نیز می تواند از دادگاه چنین تقاضایی را بنماید. دادگاه در صورتی که اختلال در امر معیشت خانواده ایجاد نشود مرد را از

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

اشتغال به شغل مذکور منع می کند.” تشخیص اینکه شغل زن یا شوهر منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت همسر هست یا نه با دادرس است که باید در این زمینه به عرف رجوع کند. مثلا اگر شغل زن طوری باشد که به هیچ وجه نتواند در امور خانواده و نگهداری و تربیت اطفال همکاری کند و این شغل اختلال و نابسامانی در وضع خانواده پدید آوردمی توان گفت

مخالف مصالح خانوادگی است. همچنین اگر شوهر کارمند عالی رتبه دولت یا تاجری معتبر و زن بلیط فروش سینما باشد، می توان گفت شغل زن با حیثیت شوهر سازگار نیست و دادگاه به درخواست شوهر باید زن را از اشتغال به این کار منع کند.

۱-۱-۲- پرسش اصلی تحقیق

۱٫ در فقه امامیه و حقوق ایران اجازه اشتغال زنان چگونه است؟
۲٫ چه تفاوت و شباهت‌هایی در فقه امامیه و حقوق ایران در خصوص اشتغال زنان وجود دارد؟

۱-۱-۳- فرضیه‌های تحقیق

۱٫ در فقه امامیه و حقوق ایران زن تنها با اجازه شوهر می تواند کار بیرون از خانه داشته باشد.
۲٫ دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران در خصوص اشتغال زنان یکسان است.

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

۱-۱-۴- اهداف تحقیق

۱٫ بررسی دیدگاه فقهای امامیه در خصوص اشتغال زنان.
۲٫ بررسی دیدگاه حقوق ایران در خصوص اشتغال زنان.
۳٫ بررسی نکات اشتراک و افتراق فقه امامیه و حقوق ایران در خصوص اشتغال زنان.

۱-۱-۵- سوابق تحقیق

اگرچه در خصوص اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران تا کنون پایان نامه‌ای به

نگارش در نیامده است، اما مقالات و کتبی در این خصوص به نگارش درآمده است از جمله: بهجت یزدخواستی (۱۳۹۵) در کتابی با عنوان «زنان و تغییرات اجتماعی طی ۱۴ سال انقلاب اسلامی» و محمد مهدی مقدادی (۱۳۹۵)، در کتابی با عنوان «ریاست خانواده» و سید

مصطفی محقق داماد (۱۳۹۷) در کتاب بررسی فقهی حقوق خانواده و اسماعیل بیابانگرد (۱۳۹۹) در مقاله تأثیرات اشتغال مادران بر کودکان و نوجوانان در مجله پیوند شماره ۱۷۱ در خصوص مبانی فقهی و حقوقی اشتغال زنان می‌باشد.

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

در خصوص اشتغال زنان مقالاتی نیز به نگارش درآمده که عبارت‌اند از:
در مقاله‌ای با عنوان « اشتغال زنان در ایران و آینده اشتغال زنان دانش آموخته ۱۳۸۵ – ۱۳۴۵ »

به بررسی اشتغال زنان از بعد اجتماعی در ایران پرداخته شده است (علوی راد، ۱۳۹۹).
در مقاله ای با عنوان «تحولات اشتغال زنان در ایران با استفاده از تحلیل انتقال – سهم» به بررسی اشتغال زنان از بعد علوم اجتماعی پرداخته شده است (مهرگان و همکاران، ۱۳۹۹).

در مقاله ای با عنوان « زنان و اشتغال وضعیت اشتغال موانع فرهنگی و اجتماعی اشتغال زنان ایلام»

به بررسی موانع فرهنگی اشتغال زنان پرداخته شده و از بعد اجتماعی نیز مورد تحلیل قرار گرفته است (عزتی، ۱۳۹۹).
در مقاله ای با عنوان «اشتغال زنان از دیدگاه اسلام» به بررسی اشتغال زنان از منظر اسلام پرداخته شده است (تاجیک، ۱۳۹۹).

از آنجا که تا کنون در خصوص بحث فقهی اشتغال زنان کاری جامع و کامل انجام نگرفته است لذا در این پایان نامه به زوایای فقهی این بحث پرداخته‌ایم.
در این پایان نامه قصد داریم علاوه بر بررسی فقهی اشتغال زنان از منظر فقه امامیه این موضوع را در حقوق ایران نیز به طور تطبیقی بررسی نماییم.

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

۱-۱-۶- جنبه نوآوری تحقیق

موضوع حقوق زنان به ویژه اشتغال از مسایل مهم علمی و پژوهشی و مورد نیاز کشور

بلکه دنیای معاصر است و هر چقدر گستره تحقیق به ویژه از دیدگاه فقه اسلامی

وسیع‌تر گردد بایسته و ضروری است. این تحقیق که به یکی از ابعاد مهم حقوق زنان ب

ه ویژه از دیدگاه فقه امامیه می‌پردازد، چنانچه بر اهداف و سؤال و روش تحقیق پایبند باشد می‌تواند برخی از خلاءهای پژوهشی را پر نماید و جوابگوی برخی نیازها باشد.

۱-۱-۷- روش تحقیق

در این تحقیق با استفاده از منابع و مطالعات کتابخانه‌ای از جمله کتب، مقالات، پایان‌نامه‌ها، کتابخانه‌ی الکترونیک و… مطالب جمع‌آوری و مورد استفاده واقع گردید. آن گاه با روش استدلالی و تحلیل منطقی و عقلانی که

از ویژگی‌های تحقیقات نظری (فقهی و حقوقی) می‌باشد، مطالب گردآوری شده مورد تجزیه و تحلیل منطقی و عقلانی قرار گرفته است.

۱-۱-۸- محدودیت‌ها و مشکلات

در این تحقیق با سختی‌هایی از قبیل: تهیه‌ی منابع فقهی مورد نیاز و ترجمه‌ی سلیس متون عربی به فارسی مواجه شدم.

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

فصل دوم
چارچوب نظری اشتغال زنان

۲- چارچوب نظری اشتغال زنان

از آن‌جا که بحث اشتغال زنان از مباحث چالشی فقه اسلام به خصوص فقه امامیه است لذا ابتدا باید مبانی نظری اشتغال زنان که شامل جایگاه اشتغال در قرآن، جایگاه اجتماعی و

فرهنگی اشتغال زنان، تعارض‌های اشتغال زنان و… می‌شود را مورد بحث و بررسی قرار داده و دلالیل چالشی بودن این موضوع را تبیین نماییم تا بتوانیم به صورت مقایسه‌ای میان فقه امامیه و حقوق ایران جایگاه اشتغال زنان را تعیین نماییم.

۲-۱- کار و اشتغال
۲-۱-۱- کار و اشتغال از دیدگاه فقه اسلامی

در هر نوع بررسى سؤالى که ابتدا به ذهن متبادر مى‏شود تعریف خود «موضوع‏» مى‏باشد که اشتغال و شغل یعنى چه؟ منظور از طرح عنوانى مانند وضعیت اشتغال زنان چیست؟
دو نوع پاسخ براى این سؤال مى‏توان یافت:

الف – اشتغال به معناى حضور در ساختار اجتماعى آن هم بدلیل بهره ورى اقتصادى؛
ب – اشتغال به معناى دارا بودن سهم تاثیر در تکامل جامعه.
تعریف اشتغال زنان در سه سطح
اشتغال زنان در سه سطح خرد، کلان و توسعه تعریف مى‏شود:

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

۱- اشتغال براى تامین زندگى خصوصى (زندگى خانوادگى):
۲- سهیم بودن در ایجاد عدالت اجتماعى – سیاسى – فرهنگى – اقتصادى یا نظام موازنه (زندگى اجتماعى):

۳- اشتغال به معناى سهیم بودن در تکامل (زندگى تاریخى) (لطیف‌پور، ۱۳۹۸،‌ص۱۱۲).
برخی تعریف اشتغال را «به مجموعه فعالیت هایی که در یک دوره معین که در مقابل آن مزدی پرداخت می‌شود» بیان کرده اند. براساس این تعریف، زنانی که در دوره معین به

فعالیت می‌پردازند و در قبال این فعالیت مزد دریافت می‌کنند زنان شاغل محسوب

می‌شوند و موضوع بحث ما درباره اشتغال این زنان می‌باشد. با این تعریف، کار بسیاری از زنان که در

خانه و به صورت کار شخصی انجام می‌دهند از موضوع بحث خارج می‌گردند و فقط آن دسته از فعالیت‌ها را شامل می‌شود که اساسا در خارج از منزل و کار شخصی و در محیط اجتماعی صورت می‌پذیرد (مجموعه مقالات برگزیده همایش سراسری زن در اندیشه امام خمینی،

۱۳۹۸).

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

کار از دیدگاه اسلام شامل همه‌ی فعالیت‌ها و کارهای مفیدی است که موجب

ارتقاء روحی، معنوی، اخلاقی و اقتصادی انسان می‌شود. بدین ترتیب اسلام دیدی همه جانبه نسبت به کار دارد به گونه‌ای که هم زمان به جنبه‌های مادی و معنوی کار عنایت دارد. از طرفی ارزش مادی کار را تا آن‌جا بالا برده که کار مجاز را تنها وسیله مالکیت مشروع دانسته و آیه

کریمه(لیسَ لِلانسان الّا ما سعی )( نجم ، آیه ۳۹) برای آدمی جز آنچه آن‌جام داده

نخواهد بود. بسیاری از آیات دیگر مؤید این مطلب است. در اسلام همه‌ی قراردادهای مالی و سودها و انتفاع حاصله، بر اصل کار پایه گذاری شده و هر کس محصول کار خود را می‌برد، البته اگر کسی به دلیل بیماری و پیری و نظایر آن قادر به آن‌جام کار نباشد خداوند حق او را در کار

دیگران مقرر داشته است.( نیاکی ، حقوق کار ایران ، ج ۱ ، صص ۱۰۷ و۱۰۶) (و فی اموالهم حقّ لِلسائل والمحروم) (ذاریات ، آیه ۱۹).

اسلام ارزش معنوی کار را تا حد جهاد فی سبیل اله ارتقاء بخشیده است،

هم چنان که در بعضی روایات کار کردن برای تأمین معاش خود و افراد تحت

تکفل را در حد جهاد فی سبیل الله به شمار آورده است. بنابراین کاری که جنبه تولیدی داشته باشد و واقعاً کار باشد و یک گوشه از احتیاجات فرد و جامعه را تأمین کند بسیار ارزشمند است، این ارزش به حدی

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

بالاست که پیامبر عزیز اسلام بر دست پینه بسته کارگر بوسه زدند و فرمودند: این دستی است که در آتش نخواهد سوخت و خداوند این دست‌ها را دوست دارد.( نیاکی ، همان ، صص ۶و۸).
در فقه اسلامی هر کاری با توجه به مصالح و مفاسدی که بر آن مترتب است سنجیده

می‌شود و تابع حکم خاصی از احکام خمسه است. (واجب– حرام– مستحب– مباح- مکروه).زمانی فایده کاری به اندازه‌ای برای فرد یا جامعه زیاد است که آن‌جام آن به تعبیر فقهی واجب است و زمانی عملی برای فرد یا جامعه یا هر دو مضراست در این صورت آن

عمل ممنوع و به اصطلاح فقهی حرام می‌باشد. و یا کاری ممکن است تابع

یکی از سه حکم دیگر فقهی، مباح، مکروه و مستحب باشد. یکی دیگر از مصادیق مهم کار در تعالیم فقه اسلامی، کار به منظور کسب معاش فردی که خود یک واجب عینی است و یا اعمال مورد نیاز جامعه که خود یک واجب کفایی است، می‌باشد. به بیان دیگر، فقه، کار و فعالیت افراد را

صرفاً از دید اقتصادی و بازده‌ی مادی نمی نگرد و با توجه به آثار هر کاری، حکم آن را تعیین می‌کند. به همین ترتیب فقه اسلام با واجب شمردن فعالیت هایی که برای فرد و جامعه مفید است، افراد را به اشتغال به آنها تشویق می‌کند. در جوامع، امروزه در ک……………………………………..

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

۲-۱-۳- کار و اشتغال از دیدگاه روایات

در بررسی روایات، به دسته‌ای از روایات بر می‌خوریم که دلالت می‌کنند بر ترغیب و تشویق و کسب

روزی حلال و معیشت خانواده و تلاش در این گونه موارد مورد ستایش و در خور اجر و پاداش محسوب شده است. در اینجا به ذکر چند نمونه از این روایات می‌پردازیم :
۱- احمد بن محمد، عن ابن فضّال، عن داود بن سرحان قال:

« رأیتُ اباعبدالله(ع) یکیل تمراً بیده، فقلت: جلعت فداک لو امرت بعض ولدک او بعض موالیک فکیفک، فقال:

یا داود انه لایصلح المرء الا ّبثلاثهٍ: التفقه فی الدّین، الصبر علی النائبه و حسن التقدیر فی المیعشه »( الکینی ، الفروع من الکافی ، ۱۴۰۱ق ، ج ۵ ، ص ۸۷). (احمد بن

محمد از ابن فضال از داود بن سرحان روایت می‌کند: امام صادق(ع) را دیدم که با دست مبارک خود خرما وزن می‌کرد، پس به ایشان گفتم: فدایت شوم اگر از فرزندان یا غلامان این کار را می‌خواستید، کفایت می‌کرد. حضرت فرمود:‌ای داود بدان که انسان صالح نشود مگر به سه

چیز: دانایی در احکام و دستورات دین، پایداری در مصیبت و حد نگهداری در امر معیشت.)
۲- روی عن الفَضْل بن ابی قُرَّه قال: و دَخَلْنا علی ابی عبدالله (علیه السلام) و هو یعمل فی حائطٍ لَهُ، فقلنا الله فداک دَعنا نَعَمل لک او یَعْمَلْهُ الْعاملان، قال: دعونی فانّی أَشتَهی أَنْ یُرانی الله عَزَّو جَلَّ أَعَملُ بِیَدی و أَطْلُبُ الْحَلال فی أَذی نَفسی (قمی ، من لا یحضر الفقیه ،

جزء ۴ ، ص۲۱۵).
از فضل بن ابی قره روایت شده است که: برامام صادق (ع) وارد شدیم در

حالی که در باغچه‌ی خود مشغول فعالیت بود عرض کردیم فدایت شویم بگذارید ما برای شما آن‌جام دهیم و یا غلامان آن‌جام دهند، فرمود: نه مرا به حال خود بگذارید چون دوست دارم خدواند مرا چنین ببیند که با دست خویش کارکنم و روزی حلال را با زحمت به دست آورم.

۳- رسول خدا(ص) می‌فرماید: کسی که روزی خود را با کار و تلاش تهیّه کند، در قیامت در شمار انبیاء قرار می‌گیرد و ثواب آنان را دریافت می‌کند.( طبرسی ، مستدرک الوسائل ، ۱۴۰۹ ق ، ج ۲، حدیث ۸).
۴- این شعر زیبا از امام علی (ع) ارزش کار و استفاده از دسترنج خود و ننگ و ذلت درخواست از دیگران را می‌رساند:

یَقولُ الناسُ لی فِی الْکَسْبِ عارٌ فَانَّ العَارَ فی ذُلّ السُؤال (مطهری ، تعلیم و تربیت در اسلام ، ص۴۲۴)
برخی به من می‌گویند: کسب و کار برای تو ننگ است، اما ننگ و عار در ذلت و خواری درخواست از دیگران است.

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

کسب روزی حلال و تلاش در امر معیشت آن قدر با ارزش بوده و هست که پیشوایان دینی ما خودشان شخصاً به این امر مهم می‌پرداختند و با اینکه می‌توانستند از دیگران بخواهند تا این کارها را برایشان آن‌جام دهند، ولی هرگز چنین نمی کردند.

آنچه مسلم است، این است که، در شریعت مقدس ما نفقه‌ی خانواده بر عهده مرد

واز وظایف اوست، لذا زن در این رابطه مسئولیتی ندارد ولی اگر تحت شرایطی خاص مرد تنواند از عهده‌ی مسئولیت برآید، آن وقت زن باید به او کمک و یاری رساند و با تشریک مساعی یکدیگر خانواده را اداره نمایند.

مثلاً اگر در اثر اتفاقی مرد دچار نقص عضو و معلولیت گردد، به نحوی که

دیگر از کار کردن عاجز باشد و یا اینکه خانواده در اثر حادثه‌ای نان آور خود را از دست بدهد، زن می تواند فراتر از وظایف خود به اقتصاد و معیشت خانواده کمک کند. در مواردی هم ممکن است که خانواده نیازی به نفقه زن نداشته باشد، اما زن دارای تخصص و یا مهارتی باشد که جامعه به او نیاز

دارد و او فقط با کارکردن می‌تواند این مهارت خویش را به منصه‌ی ظهوربرساند در این گونه موارد با وجود شرایط لازم و سازگار بودن کار با مصالح خانوادگی زن می‌تواند کار کند و به رفع نیاز جامعه خود همت گمارد.

بنابراین روایات بسیاری داریم که اشاره به اجر و ثواب تکسب حلال دارند

امام محمد باقر(ع) از جدش رسول خدا(ص) روایت می‌کند که پیامبر (ص) فرمودند: « العبادهُ سبعونَ جزء اَفْضَلُها طلبُ الحلال » (کینی ، الفروع من الکافی ، جزء ۵ ، ص ۷۸).

(عبادت هفتاد جزء دارد که افضل آن‌ها کسب روزی حلال است.)

بررسی حقوق زن و اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران

می بینیم که در شریعت ما آنقدر به این امر مهم توجه شده است که تلاشگران در این مسیر در حکم عبادت کنندگان محسوب شده اند و یا اینکه در روز قیامت در زمره‌ی انبیاء محسوب

می‌شوند و ثواب آنان را دریافت می‌کنند از مجموع روایات ذکر شده نهایت توجه و اهمّیّت این مسئله در شرع مقدس اسلام استنباط می‌شود به گونه‌ای که جای هیچ گونه شک و تردیدی باقی نمی ماند.

۲-۱-۴- نقش کار و اشتغال در اقتصاد جامعه

اسلام برای کار و تلاش اهمیت بسیار قائل است و مسلمان با اینکه

می‌داند خدای متعال برهمه‌ی انسان‌ها اتمام حجت کرده است که « اِنَّ اللهَ هُوَ اَلَّّرّزّاقُ ذوُ الْقوَّّهِ الْمَتین » (ذاریات، آیه ۵۸)همانا خداوند تنها کسی است که روزی دهنده صاحب نیروی محکم است. اما هرگز از تلاش و معاش دست بر نمی دارد و کار، بزرگترین سرمایه دانسته شده است.

پیامبر اسلام(ص) در ۱۴۳۰ سال قبل فرموده است: « لا معاش له لا معادله » یعنی کسی که معاش ندارد، معاد ندارد. وی هم چنین می‌فرماید: « ان الله یحب المؤمن المحترف »( حر العاملی ، وسائل الشیعه ، ۱۴۰۸ ق) خداوند مؤمنی را که به حرفه‌ای مشغول است دوست دارد. در حدیث…………………………….