توضیحات

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

چک به عنوان یک سند تجاری برای دارنده،این حق را ایجاد می کند که بتواند از راههای حقوقی،کیفری و اجرای ثبت در جهت وصول به طلب خود،بویژه

علیه صادرکننده اقدام نماید.دارنده چک برای طرح دعوای حقوقی علیه مسئولین این سند تجاری وظایف عدیده ای را بر عهده دارد.عدم انجام این تکالیف

سبب سقوط حق مراجعه دارنده به تمام یا برخی از مسئولین چک خواهد شد.این تکالیف را می توان به تکلیف مطالبه در مهلت های معین،تکلیف به

اعتراض در مهلت قانونی و تکلیف به طرح دعوی در زمان های مندرج در قانون نام برد.

پیرامون امکان دخالت ضامن در چک اختلاف نظر وجود دارد و برخی از حقوقدانان بیان می دارند که به جهت ماهیت چک،امکان مداخله ضامن در این سند

وجود ندارد.لیکن در عمل می توان دخالت ضامن را در چک ملاحظه کرد و مسئولیت ضامن را تابع مسئولیت مضمون عنه خود طبق ماده ۲۴۹ق.ت.

برشمرد.

چنانچه هریک از شرایط شکلی و ماهوی در صدور این سند تجاری رعایت نشده باشد این امر می تواند موجبات ایراد و دفاع را از جانب خوانده علیه خواهان فراهم آورد.

دعاوی حقوقی مختلفی را می توان در خصوص چک مطرح نمود که در عمل و رویه قضایی به دو دعوای مطالبه وجه مندرج در چک به انضمام خسارتهای

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

قانونی و دعوای ابطال و استرداد چک ب

یشتر از سایر دعاوی پرداخته شده است. مبنای دعاوی مربوط به ابطال چک،ابطال ظهرنویسی و ابطال ضمانت علی الاصول فقدان شرایط ماهوی

چک،وجود قصد و رضا و اهلیت در شخص امضاءکننده است،بنابراین اگر خواهان دعاوی ابطال،بتواند ثابت کند که در هنگام امضاء،اهلیت نداشته و یا در

امضاء اکراه یا اجبار شده است،

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

می تواند در این دعاوی پیروز گردد.از جمله دعاوی شایع دیگر در چک،دعوی استرداد چک می باشد که ممکن است بر مبنای ابطال و بی اعتباری چک به

جهات فقدان شرایط ماهوی،ابطال و بی اعتباری تعهد منشأ در روابط بلافصل،فسخ،انفساخ و سقوط تعهدات روی دهد.

کلید واژگان : چک- صادرکننده- ظهرنویس- ضامن- دعوی- دادرسی- ابطال- استرداد

۱۸۰صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل را دانلود کنید

فهرست مطالب

عنوان صفحه
چکیده ۱
مقدمه ۲

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

الف- اهمیت موضوع ۲
ب- اهداف تحقیق ۴
ج- پرسش‌ها ۴
د- فرضیه‌ها ۵
هـ- روش تحقیق ۶
و- سازماندهی تحقیق ۶
بخش اول: کلیّات ۷

فصل نخست: مفهوم، تعریف و انواع اسناد ۸
مبحث نخست: مفهوم و تعریف سند ۸
مبحث دوم: انواع سند ۸
گفتار نخست: اسناد رسمی ۸
گفتار دوم: اسناد عادی ۹
فصل دوم: جایگاه تاریخی، تعریف و انواع چک ۹
مبحث نخست: جایگاه تاریخی چک ۹

مبحث دوم: تعریف چک ۱۰
گفتار نخست: معنای لغوی ۱۰
گفتار دوم: تعریف اصطلاحی ۱۱

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

مبحث سوم: انواع چک ۱۲
گفتار نخست: انواع چکهای تعریف شده در قانون ۱۲
بند نخست: چک در وجه حامل ۱۲
بند دوم: چک در وجه شخص معین ۱۲
بند سوم: چک به حواله‌کرد ۱۳
بند چهارم: چک عادی ۱۳
بند پنجم: چک تأیید شده ۱۳

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند ششم: چک تضمین شده ۱۴
بند هفتم: چک مسافرتی ۱۴
گفتار دوم: سایر چکها ۱۴
بند نخست: چک بسته ۱۴
بند دوم: چک عمومی امنیبوس ۱۵
بند سوم: چک پستی ۱۵

بند چهارم: چکهای صندوقی ۱۵
بند پنجم: حواله‌های بانکی ۱۵
بند ششم: چک وعده‌دار ۱۶
فصل سوم: مقایسه چک با سایر اسناد ۱۶
مبحث نخست: مقایسه چک با اسناد رسمی ۱۶
مبحث دوم: فرق چک با اسناد عادی ۱۶
گفتار نخست: تفاوت سند عادی تجاری با عادی غیرتجاری ۱۷
بند نخست: از حیث شکل ۱۷
بند دوم: از حیث تاریخ ۱۷
بند سوم: از حیث مکان ۱۷
بند چهارم: از حیث حجیت ۱۷

بند پنجم: از حیث موضوع ۱۸
بند ششم: از حیث قوه‌ی اجرایی ۱۸
بند هفتم: از حیث نحوه و چگونگی وصول ۱۸

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند هشتم: از حیث قابلیت گردش ۱۸
بند نهم: از حیث مرور زمان ۱۸

گفتار دوم: مقایسه چک و برات ۱۹
بند نخست: جهات افتراق چک و برات ۱۹
بند دوم: جهات اشتراک چک و برات ۲۰
گفتار سوم: مقایسه چک و سفته ۲۰
بند نخست: جهات افتراق چک و سفته ۲۰
بند دوم: جهات اشتراک چک و سفته ۲۱
فصل چهارم: ماهیت حقوقی چک ۲۱

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

مبحث نخست: نظریه‌ی قراردادی ۲۱
مبحث دوم: نظریه‌ی ایجاد تعهد ۲۲
مبحث سوم: نظریه‌ی ترکیبی یا التقاطی ۲۲
گفتار نخست: مرحله امضاء چک ۲۲
گفتار دوم: مرحله‌ی صدور چک ۲۳
بند نخست: نظریه‌ی انتقال طلب ۲۳
بند دوم: نظریه‌ی انتقال دین ۲۳

بند سوم: نظریه‌ی وکالت در پرداخت ۲۴
بند چهارم: چک به منزله‌ی شرط به نفع ثالث ۲۴
بند پنجم: چک به منزله‌ی وسیله‌ی پرداخت ۲۴
فصل پنجم: صدور چک ۲۶
مبحث نخست: مندرجات الزامی چک ۲۶
گفتار نخست: قید کلمه‌ی چک در روی ورقه (درج عنوان چک) ۲۶
گفتار دوم: تاریخ صدور ۲۷

گفتار سوم: نام محال‌علیه ۲۷
گفتار چهارم: تعیین مبلغ ۲۸
گفتار پنجم: مکان تأدیه ۲۸
گفتار ششم: تعیین دارنده ۲۹
گفتار هفتم: دستور پرداخت بدون قید و شرط ۲۹

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

گفتار هشتم: امضای صادرکننده ۲۹

گفتار نهم: مکان صدور ۲۰
مبحث دوم: مندرجات اختیاری چک ۳۰
گفتار نخست: مندرجات اختیاری (اضافی) مجاز ۳۱
بند نخست: درج مطالب اضافی برای جلوگیری از تزویر در چک ۳۱
بند دوم: درج سبب صدور چک ۳۰
گفتار دوم: مندرجات اختیاری (اضافی) غیرمجاز ۳۲
بند نخست: درج شرط برای پرداخت ۳۲
بند دوم: درج وعده برای پرداخت چک ۳۲

مبحث سوم: ضمانت اجرای فقدان شرایط صوری ۳۳
فصل ششم: نحوه رسیدگی به شکایات چک (ضمانت اجراهای عدم پرداخت چک) ۳۳

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

مبحث نخست: طریقه‌ی اجرایی ۳۴
مبحث دوم: طریقه‌ی کیفری ۳۶
مبحث سوم: طریقه‌ی حقوقی ۳۷
بخش دوم: دادرسی در دعاوی حقوقی مربوط به مطالبه وجه (مبلغ) مندرج در چک و خسارات قانونی ۳۸
فصل نخست: دعوا، شرایط اقامه و انواع آن ۳۹

مبحث نخست: مفهوم دعوا ۳۹
مبحث دوم: شرایط اقامه‌ی دعوا ۳۹
گفتار نخست: نفع ۴۰
گفتار دوم: سمت ۴۱
گفتار سوم: اهلیّت قانونی ۴۲
مبحث سوم: انواع دعاوی ۴۳
گفتار نخست: دعاوی عینی و شخصی ۴۳

گفتار دوم: دعاوی منقول و غیرمنقول ۴۳
گفتار سوم: دعاوی مالی و غیرمالی ۴۴
فصل دوم: تکالیف دارنده برای طرح دعوا ۴۴

مبحث نخست: مطالبه در مهلت قانونی (مواعد) و ضمانت اجرای عدم رعایت آن ۴۴

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

مبحث دوم: اعتراض یا احراز عدم پرداخت (اعتراض عدم تأدیه) و ضمانت اجرای عدم رعایت آن ۴۶
مبحث سوم: طرح دعوا در مهلت قانونی (مرور زمان) و ضمانت اجرای عدم رعایت آن ۴۷
گفتار نخست: مرور زمان‌های یک‌ساله و دوساله و ضمانت اجرای آن ۴۷

گفتار دوم: مرور زمان پنج‌ساله و ضمانت اجرای آن ۴۸
گفتار سوم: مرور زمان ده ساله و ضمانت اجرای آن ۴۹
مبحث چهارم: طرح دعوا در دادگاه صالح ۴۹
گفتار نخست: صلاحیت ذاتی ۵۰
گفتار دوم: صلاحیت نسبی (محلّی) ۵۱
مبحث پنجم: دادخواست، شرایط و ضمانت اجرای فقدان آنها ۵۳

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

گفتار نخست: تعریف دادخواست ۵۴

گفتار دوم: شرایط دادخواست و ضمانت اجرای آن ۵۴
بند نخست: تنظیم بر برگ چاپی مخصوص ۵۴
بند دوم: تنظیم به زبان فارسی ۵۵
بند سوم: امضای دادخواست ۵۵

بند چهارم: نام و اقامتگاه خواهان ۵۶
بند پنجم: نام و مشخصات خوانده ۵۶
۱- صادرکننده ۵۷
۲- ظهرنویس ۵۹
۳- ضامن ۶۳
۴- حدود مسئولیت امضاءکنندگان (مسئولیت تضامنی امضاءکنندگان چک) ۶۶

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند ششم: تعیین خواسته و بهای آن ۶۸
۱- هزینه‌ی دادرسی و اعسار از پرداخت آن ۶۹
۲- حق‌ّالوکاله، خسارت تأخیر تأدیه و سایر خسارات قانونی ۷۱
۳- تأمین خواسته و خسارت احتمالی در آن ۷۵

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند هفتم: تعهدات یا جهات دیگر استحقاق خواهان ۸۱

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند هشتم: آنچه را مدّعی از دادگاه درخواست دارد ۸۱
بند نهم: ادّله و وسایل اثبات دعوا ۸۲
بند دهم: پیوست‌های دادخواست ۸۲
فصل سوم: جریان دادخواست تا جلسه‌ی دادرسی ۸۳
فصل چهارم: جلسه‌ی دادرسی، تعیین و تشکیل آن ۸۵
مبحث نخست: اوّلین جلسه‌ی دادرسی و حقوق و تکالیف اصحاب دعوا در آن ۸۶
گفتار نخست: حقوق اصحاب دعوا در اوّلین جلسه‌ی دادرسی ۸۶
بند نخست: ایرادات ۸۶

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند دوم: کاهش یا افزایش خواسته، تعییر درخواست یا نحوه‌ی دعوا ۸۷
بند سوم: جلب شخص ثالث ۸۸
بند چهارم: استرداد دادخواست ۸۸
بند پنجم: تعرّض به اصالت سند ۸۸
بند ششم: طرح دعوای متقابل ۸۹
گفتار دوم: تکالیف اصحاب دعوا در اوّلین جلسه‌ی دادرسی ۸۹

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند نخست: تکلیف به ارائه اصول مستندات و ضمانت اجرایی آن ۸۹

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند دوم: تکلیف اصحاب دعوا در اعلام وجود دعوای مرتبط ۹۰
فصل پنجم: ایجاد خلل در دعوا به جهت طرح ایراد و دفاع از سوی خوانده ۹۱
مبحث نخست: مفهوم ایراد به طور کلی و مفهوم آن در قانون مدنی و قانون تجارت ۹۱
مبحث دوم: ایجاد خلل در دعوا به جهت ایرادات مرتبط با آیین دادرسی مدنی ۹۳

گفتار نخست: ایراداتی که خوانده می‌تواند مطرح کند ۹۳
بند نخست: ایراد عدم صلاحیّت دادگاه ۹۳
بند دوم: ایراد امر مطروحه و مرتبط ۹۴

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند سوم: ایراد عدم اهلیّت ۹۵
بند چهارم: ایراد عدم توجه دعوا به خوانده ۹۵
بند پنجم: ایراد عدم احراز سمت ۹۵

بند ششم: ایراد امر قضاوت شده (محکوم‌‌بها) ۹۶
بند هفتم: ایراد عدم تأثیر دعوا ۹۷
بند هشتم: ایراد نامشروع بودن دعوا ۹۷
بند نهم: ایراد جزمی نبودن دعوا ۹۷
بند دهم: ایراد به ذینفع نبودن خواهان ۹۸
بند یازدهم: ایراد به زمان اقامه‌ی دعوا ۹۸

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

گفتار دوم: ایراداتی که خواهان می‌تواند به آنها متوسل شود ۹۸
گفتار سوم: ایراداتی که خواهان و خوانده بر حسب مورد هر دو می‌توانند مطرح نمایند ۹۹
مبحث سوم: طرح دعوای متقابل ۹۹
مبحث چهارم: ایجاد خلل در دعوا به جهت ایرادات مرتبط با اسناد تجاری ۱۰۱

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

گفتار نخست: ایجاد خلل در دعوا به جهت عدم رعایت شرایط شکلی و ماهوی در صدور چک ۱۰۱
بند نخست: ایرادات مربوط به عدم رعایت شرایط شکلی (صوری) ۱۰۱
۱- امضاء ۱۰۴
۲- مبلغ و ایراد به سفیدامضاء بودن چک ۱۰۷
۳- دستور پرداخت بدون قید و شرط ۱۰۸
۴- تاریخ ۱۱۲

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند دوم: ایرادات مربوط به عدم رعایت شرایط ماهوی ۱۱۶
۱- قصد و رضا ۱۱۶
۲- اهلیت ۱۱۷
۳- جهت ۱۱۷
گفتار دوم: ایجاد خلل در دعوی به جهت ایراد در منشأ چک (معاملات پایه) ۱۱۸
گفتار سوم: ایجاد خلل در دعوی به جهت ایرادات مربوط به روابط فی‌مابین مسئولین چک و دارنده ۱۲۱

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

گفتار چهارم: ایجاد خلل در دعوا به جهت ایرادات علیه دارنده با سوء نیت ۱۲۲
گفتار پنجم: جلب ثالث ۱۲۶
فصل ششم: ختم دعوا ۱۲۹

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

مبحث نخست: ختم دعوا در نتیجه‌ی اقدامات اصحاب دعوا (زوال دادرسی) ۱۲۹
گفتار نخست: ختم دعوا در نتیجه‌ی اقدامات خواهان ۱۲۹
بند نخست: استرداد دادخواست ۱۲۹
بند دوم: استرداد دعوا ۱۲۹

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

گفتار دوم: ختم دعوا در نتیجه‌ی اقدام خوانده (پذیرش ادعای خواهان) ۱۲۰

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

گفتار سوم: ختم دعوا در نتیجه‌ی اقدامات مشترک اصحاب دعوا (سازش) ۱۲۰
مبحث دوم: ختم دعوا در نتیجه‌ی رسیدگی دادگاه (صدور رأی) ۱۳۱
گفتار نخست: حکم حضوری و غیابی (واخواهی) ۱۳۱
گفتاردوم: تجدیدنظرخواهی ۱۳۲
بخش سوم: دادرسی در دعاوی حقوقی مربوط به ابطال چک، ظهرنویسی، ضمانت و استرداد چک ۱۳۳

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

فصل نخست: ابطال چک، ابطال ظهرنویسی و ضمانت ۱۳۴
مبحث نخست: شرایط اقامه‌ی دعوا و انواع آن ۱۳۴

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

مبحث دوم: دادگاه صالح ۱۳۵
مبحث سوم: دادخواست و شرایط آن ۱۳۵
گفتار نخست: نام و مشخصات خواهان ۱۳۶

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

گفتار دوم: نام و مشخصات خوانده ۱۳۶
گفتار سوم: تعیین خواسته و بهای آن ۱۳۶
بند نخست: ابطال چک، ابطال ظهرنویسی و ضمانت ۱۳۷
۱- فقدان قصد و رضا ۱۴۰
۲- فقدان اهلیّت ۱۴۱
۳- عدم مشروعیت جهت ۱۴۲
بند دوم: توقیف عملیّات اجرایی ۱۴۳
بند سوم: دستور موقّت و منع پرداخت وجه چک ۱۴۴
فصل دوم: استرداد چک ۱۴۶
مبحث نخست: دادگاه صالح ۱۴۶

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

مبحث دوم: دادخواست و شرایط آن ۱۴۷
گفتار نخست: نام و مشخّصات خواهان ۱۴۸
گفتار دوم: نام و مشخّصات خوانده ۱۴۸
گفتار سوم: تعیین خواسته و بهای آن ۱۴۸

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بند نخست: استرداد چک ۱۴۹
۱- ابطال و بی‌اعتباری چک ۱۵۰
۲- ابطال و بی‌اعتباری تعهد منشأ ۱۵۲
۳- فسخ ۱۵۳
۴- انفساخ ۱۵۴
الف- انفساخ ناشی از تراضی ۱۵۴
ب- انفساخ ناشی از قانون ۱۵۴
۵- سقوط تعهدات ۱۵۴
الف- وفای به عهد ۱۵۵
ب- اقاله ۱۵۷
ج- ابراء ۱۵۸
د- تبدیل تعهد ۱۵۸
هـ‌- تهاتر ۱۵۹
ی- مالکیّت مافی‌الذمّه ۱۵۹
بند دوم: توقیف عملیّات اجرایی ۱۵۹
بند سوم: دستور موقّت و منع پرداخت وجه چک ۱۶۰
نتیجه‌گیری و پیشنهادات ۱۶۱
منابع و مآخذ ۱۶۸

مقدمه
الف- اهمیت موضوع

چک به عنوان یکی از شاخص ترین اسناد تجاری، وسیله‌ای است که اگر به طور صحیح مورد استفاده قرار گیرد، ثمرات آن در شکوفایی تجارت و اقتصاد

کشور غیر قابل انکار خواهد بود. بالعکس، بکارگیری چنین سندی در جهت خلاف اهدافی که برای آن در نظر گرفته شده است و از طرفی عدم کنترل

قانونی موجب سلب اعتماد عمومی و خصوصاً تجّار می‌گردد و در نهایت سیستم تجارت و اقتصاد کشور بیمار گشته و

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

سوء استفاده از این اسناد بالا می‌گیرد. اغلب پرداختها خصوصاً در داخل کشور با استفاده از این سند معمول است. با این حال نواقص قانونی و نیز عدم

توجه استفاده کنندگان از چک به مقررات موجود، از جمله عللی است که موجب بروز دعاوی راجع به چک شده و متأسفانه درصد بالایی از کل دعاوی

مطروحه نزد مراجع قضایی، ناشی از این امر می‌باشد.

فوائد و اهمیّت چک ناشی از امتیازاتی است که قانون تجارت یا قانون صدور چک به آن داده یا می‌دهد تا بهترین وسیله سهولت مبادله و یا انتقال وجه از

فردی به فرد دیگر باشد. هر چند که با مراجعه به ۲۳ ماده قانون صدور چک همراه با چند مصوّبه و آیین‌نامه مربوط به این قانون در نگاه نخستین مسأله چک

ساده جلوه‌گر می‌شود ولی از آنجا که چک با توجه به جنبه‌های کیفری و حقوقی آن از جهات و زوایای مختلف با

قوانین و مقررات بسیاری- از جمله با: قانون تجارت، قانون مدنی، قانون مجازات اسلامی،قانون صدور چک، قانون آیین دادرسی مدنی، قانون آیین دادرسی

کیفری، قانون نحوه‌ی اجرای محکومیتهای مالی، آیین‌نامه مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا، قوانین و مقررات بانکی- مرتبط می‌باشد، وسعت و اهمیّت

ویژه‌ای پیدا می‌کند که رویه‌ی قضایی و آراء و نظریات اداره حقوقی نیز بر گستره‌ی آن می‌افزاید.

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

چک به عنوان یک سند تجاری که قانون

گذار آنرا در حکم اسناد لازم الاجرا دانسته است،گذشته از فواید کلّی مترتّب بر اسناد تجاری،از منظر قانون دارای دو فایده مهم دیگر نیز می باشد: اینکه

چک را که به عنوان یک سند عادی محسوب می شود،در حکم اسناد لازم الاجرا بدانیم خود مزیت بزرگی است: زیرا فایده ای را که تنها اسناد رسمی

لازم الاجرا دارند را بر آن مترتب می دانیم.وانگهی چنانچه چک به هردلیل با گواهی عدم پرداخت مواجه شود،دارنده حق دارد صادرکننده را تحت تعقیب

کیفری قرار

دهد.آنچه که در چک از اهمیت ویژه ای برخوردار است،دادرسی و شیوه آن در دعاوی مربوط به چک است.گرچه دارنده علی الاصول می تواند پیرامون

چکی که در اختیار دارد،به سه شیوه اجرایی،کیفری و حقوقی اقدام کند، اما این شیوه حقوقی چک است که در این شیوه در پاره ای از موارد مشکلاتی

مطرح خواهد شد.دارنده چک،چنانچه قصد رجوع به تمام مسئولین سند تجاری را داشته باشد،ملزم است تکالیف قانونی خود را در مهلت مقرر انجام

دهد.دارنده چک مکلف است در مهلت قانونی،وجه چک را مورد

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

مطالبه قرار دهد.حسب ماده ۳۱۵ ق.ت. دارنده ملزم است،چنانچه چک در همان مکانی که صادر شده باید تأدیه گردد،ظرف مدت ۱۵ روز از تاریخ

صدور،وجه آنرا مطالبه کند و اگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده باشد باید ظرف مهلت ۴۵ روز وجه آنرا مطالبه کند.در مورد چکهایی که در خارج

صادر شده و باید در ایران پرداخت شود،ظرف مدت ۴ ماه باید مطالبه وجه صورت گیرد.قصور دارنده در ایفاء این وظیفه قانونی سبب سلب امتیازات قانونی

برای او خواهد شد.

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

در چک مرور زمانهای یک ساله و دو ساله،پنج ساله و ده ساله باید رعایت شود.ضمانت اجرای عدم رعایت مرور زمانهای یک ساله و دو ساله پس از

گواهی عدم پرداخت برای طرح دعوی،موجب سقوط حق اقامه دعوی دارنده علیه ظهرنویسان و در برخی از موارد علیه صادرکننده چک خواهد شد.

چنانچه چکی که به یک شخص حقوقی متعلق است،بوسیله تمامی اشخاصی که صلاحیت صدور چک را دارند،امضاء نشده باشد و یا شرایط اساسنامه

شرکت در خصوص صدور اینگونه چکها رعایت نشده باشد،پیرامون مسئولیت حقوقی و کیفری امضاءکننده تردید چندانی وجود ندارد،لیکن در خصوص

مسئولیت حقوقی شرکت و شخص حقوقی اختلاف نظر وجود دارد.

عدم رعایت شرایط شکلی در اسناد تجاری بویژه چک موجب آن می شود که شخصی که مورد رجوع قرار گرفته است بتواند در مقابل خواهان،به ایراداتی

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

چون ایرادات مربوط به عدم رعایت شرا

یط شکلی استناد کند.گرچه قانونگذار در قانون تجارت شرایطی را برای چک در هنگام صدور ذکر می کند،اما باید خاطر نشان ساخت که فقدان برخی از شرایط در هنگام صدور چک،تأثیری در اعتبار سند تجاری از حیث چک بودن نخواهد داشت.

کلیه مسئولین چک،می توانند در برابر دارنده آن به ایراداتی که موسوم به ایرادات مربوط به شرایط ماهوی می باشد،استناد کنند و با اثبات آنها خود را از

مسئولیت مبرّی بدارند.ایراداتی چون فقدان قصد و رضا در امضاءکننده،فقدان اهلیت امضاءکننده،نامشروع بودن جهتی که چک به خاطر آن صادر شده است

می تواند،هر یک از مسئولین سند تجاری را که این ادعا را ثابت نمودند،از مسئولیت مبرّی کند.بنابراین دعاوی ابطال چک،ظهرنویسی و ضمانت،بدین جهت قابلیت طرح و اثبات را در محکمه داشته و مدّعی باید بر طبق قواعد عمومی دادرسی نسبت به این موارد اقدام کند.

بر این اساس می توان اظهار نظر نمود که چون چک به عنوان یک سند تجاری،از گردش زیادی در جامعه برخوردار است و عملاً در غالب موارد جای سفته

را نیز می گیرد و نزد مردم نیز از مقبولیت زیادی برخوردار می باشد،لذا مباحث زیادی پیرامون این سند تجاری بویژه در رویه قضایی مطرح می شود که

مطالعه مستقل آنها هم برای دانشجویان و هم برای قضات می تواند تا حدودی موضوع را روشن ساخته و دشواریهای موجود در این زمینه را کاهش دهد.

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

ب- اهداف تحقیق

این رساله در صدد آن می باشد تا با تبیین مسائل متعدد و مرسوم در اسناد تجاری و به ویژه چک،اقدام به ارائه یک چارچوب مشخص و معین،به ویژه در خصوص دادرسی دعاوی مربوط به چک

نماید.چک به عنوان یک سند تجاری،از آنجا که در جامعه نقش بسزایی را در پرداخت و اعتبار نزد مردم ایفاء می کند،بر این اساس پیرامون آن مسائل

متعددی نیز مطرح می گردد.نحوه رسیدگی به شکایات چک و به ویژه

حقوق و وظایف دارنده این سند تجاری و ضمانت اجرای عدم رعایت تکالیف دارنده هنوز تا حدودی در رویه قضایی و در کتب حقوقدانان،بطور کامل مورد

بحث قرار نگرفته است.گذشت مرور زمانهای تعیین شده از جانب قانونگذار در برخی موارد می تواند تأثیر بسزایی بر حقوق دارنده بنهد.بر این اساس از

جمله اهداف این تحقیق آشنا ساختن حقوقدانان بویژه وکلا و قضات به مباحث حقوقی مربوط به دادرسی چک و پیچیدگی هایی که در این خصوص روی

می دهد می باشد.

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

ج- پرسش ها

پرسش های اصلی این رساله عبارتند از :

۱- ماهیت حقوقی چک چیست؟

۲- تفاوت چکهای اصداری از بانکها با موسسات مالی و اعتباری از جهت نحوه اقامه دعوی چیست؟

۳- چه دعاوی حقوقی را می توان نسبت به چک به عنوان یک سند تجاری مطرح کرد؟

۴- آیا امکان دخالت ضامن در چک وجود دارد؟

۵- مسئولینی که در چک مورد مراجعه قرار می گیرند در برابر دارنده چک از چه ایراداتی می توانند استفاده کنند؟

۶- شرایط اقامه دعاوی ابطال چک،ظهرنویسی و ضمانت چه می باشد؟

۷- چه مبانی می توانند در دعوی استرداد چک به عنوان سبب دعوی قرار گیرند؟

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

د- فرضیه ها

فرضیه های این تحقیق به شرح ذیل می باشد :
۱- با توجه به موقعیت و نقش مستقلی که چک همه‌روزه در زندگی اقتصادی و تجاری مردم ایفاء می‌کند،ماهیت حقوقی آن دستور پرداخت است.

۲- حواله های موسسات مالی و اعتبار

ی از جهت نحوه اقامه دعوا تابع سند عادی و مشمول مقررات عمومی بوده و از مزایای اسناد تجاری و از جمله چک برخوردار نیست.

۳- دعاوی حقوقی را که می توان در خصوص چک مطرح نمود عبارتند از: دعوای مطالبه وجه مندرج در چک به انضمام خسارتهای قانونی، دعوای ابطال و

بی اعتباری چک،ابطال ظهرنویسی،ابطال ضمانت و دعوای استرداد چک.

۴- در چک برخلاف نظر برخی از حقوقدانان در عمل امکان دخالت ضامن وجود دارد و حسب ماده ۲۴۹ق.ت. مسئولیت شخص ضامن تابع مسئولیت مضمون

عنه او خواهد بود.

۵- عدم رعایت شرایط شکلی و ماهوی در صدور چک،می تواند موجب طرح ایرادات و دفاع از جانب شخصی شود که مورد مراجعه قرار گرفته است.

۶- فقدان قصد و رضا،اهلیت و نامشروع بودن جهت می تواند موجب طرح دعاوی ابطال چک،ظهرنویسی و ضمانت از جانب شخص ذینفع گردد.ضمن آنکه

همین امور به عنوان مبنای دعاوی مذکور محسوب می شوند.

۷- ابطال و بی اعتباری چک به جهات فقدان شرایط ماهوی،ابطال و بی اعتباری تعهد منشأ در روابط بلافصل،فسخ،انفساخ و سقوط تعهدات را می توان به

عنوان مبنای دعوای استرداد چک محسوب نمود.

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

ه- روش تحقیق

تحقیق صورت گرفته علی الاصول به صورت کتابخانه ای می باشد،در این میان به کتب حقوقدانانی که بویژه به طور تخصّصی در زمینه اسناد تجاری بحث

کرده اند رجوع خواهد شد.ضمن آنکه در حدود بضاعت علمی تلاش شده است رویه قضایی موجود اعم از آراء دیوان عالی کشور و دادگاه های حقوقی را نیز مورد توجه قرار دهیم.

و- سازماندهی تحقیق

این رساله در سه بخش تدوین خواهد شد.در بخش اول آن به کلیات خواهیم پرداخت که خود شامل شش فصل می باشد.در فصل اول آن مفهوم،تعریف و

انواع اسناد تجاری را بررسی خواهیم نمود.فصل دوم اختصاص خواهد یافت به جایگاه تاریخی،تعریف و انواع چک و در فصل سوم چک را با سایر اسناد مورد

مقایسه قرار خواهیم داد.فصل چهارم بخش اول پیرامون ماهیت حقوقی چک می باشد.در فصل پنجم صدور چک و مندرجات الزامی و اختیاری آن را خواهیم دید و در فصل ششم هم ضمانت اجرای عدم پرداخت چک را بررسی می نماییم.

بخش دوم رساله که تحت عنوان دادرسی در دعاوی حقوقی مربوط به مطالبه وجه مندرج در چک و خسارات قانونی آن می باشد در شش فصل مورد

بررسی قرار می گیرد.در فصل نخست آن دعوی،شرایط اقامه و انواع آن مورد بررسی قرار می گیرد.فصل دوم آن اختصاص یافته است به تکالیف دارنده

برای طرح دعوا و در فصل سوم جریان دادخواست تا جلسه دادرسی بررسی می شود و مضمون فصل چهارم جلسه دادرسی،تعیین و تشکیل آن مورد

بررسی قرار خواهد گرفت.در فصل پنجم بخش دوم به ایجاد خلل در دعوی به جهت طرح ایراد و دفاع از سوی خوانده اشاره خواهد شد و مضمون فصل

ششم نیز ختم دعوی و موارد حدوث آن بررسی خواهد شد.

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

در بخش سوم این پایان نامه دادرسی در دعاوی حقوقی مربوط به ابطال چک،ظهرنویسی،ضمانت و استرداد آن بررسی می شود که این بخش نیز در دو فصل بررسی خواهد شد.موضوع فصل اول ابطال چک،ابطال ظهرنویسی و ضمانت از چک می باشد و در فصل دوم آن استرداد چک و مبانی لازم برای

دعاوی استرداد چک مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

بخـش اول

«کلیّــات»

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

فصل نخست: مفهوم، تعریف و انواع اسناد
مبحث نخست: مفهوم و تعریف سند

گاهی به مطلق دلیل (اعم از نوشته و لفظی) سند گفته می‌شود. در اینصورت مرادف مدرک است و در همین معنی عبارت «سند کتبی» استعمال شده

است.. روایت یک حدیث را در اصطلاح علوم فقه، سند گویند.  دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

سند از نظر لغوی به معنی «تکیه‌گاه» می‌باشد. در فراز ۲۹ دعای جوشن کبیر آمده: یا سند من‌ لا سند له. در این دعا سند به خداوند اطلاق شده که

تکیه‌گاه همه می‌باشد.

اما منظور از سند در اصطلاح علم حقوق سند کتبی است (Lapreure litterale). لذا کتبی بودن سند جزء لاینفک در تعریف سند می‌باشد.

در قانون ثبت تعریفی برای سند نشده است لذا برای تعریف آن به قانون مدنی مراجعه می‌نمائیم.

ماده ۱۲۸۴ ق.م. در تعریف سند می‌گوید: «سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد.»

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

بر طبق ماده ۱۲۸۳ ق.م. ارکان سند ع

بارتند از: ۱) نوشته باشد، ۲) در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد، ۳) امضای سند را باید به عنوان شرط سوم بر آن افزود.

مبحث دوم: انواع سند

برابر ماده ۱۲۸۶ ق.م. نیز سند بر دو نوع است: رسمی و عادی.

گفتار نخست: اسناد رسمی

ماده ۱۲۸۷ ق.م. می‌گوید: «اسنادی که در اداره اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مأمورین رسمی در حدود صلاحیّت آنها و بر طبق

مقررات قانونی تنظیم شده باشد رسمی است».

به محض اینکه یک نوشته در شرایط لازم برای تنظیم سند رسمی ساخته شود قانون قدرت اثباتی خاصی برای آن قائل است. اصل این است که تأیید

معموله توسط شخص مقام صلاحیتدار در موقع تنظیم سند، مبین حقیقت وجودی آن است. تأییدی که نسبت به همه‌ی افراد تا وقتی که مجهول بودن آن

سند ثابت نگردیده اعتبار دارد.

گفتار دوم: اسناد عادی

چنانچه اسناد تنظیمی فاقد خصوصیات مندرج در ماده ۱۲۸۷ ق.م. باشند آن را عادی گویند.

در تعریف سند عادی می‌توان گفت: «سندی است که بدون دخالت مأمور رسمی، بوسیله‌ی اشخاص عادی، تنظیم و امضاء می‌شود».

سند عادی را می‌توان به دو دسته تجاری و غیر تجاری تقسیم نمود.

سند عادی تجاری به معنی عام عبارت است از هر سندی که در روابط تجاری بین تجّار و سایر اشخاص تبادل می‌‌گردد که شامل: دفاتر تجاری، بارنامه،

قبض انبار، اوراق بورس و … می‌‌باشد.

اسناد تجاری به معنی عام به اسناد براتی و غیربراتی تقسیم می‌شوند. اسناد براتی اسنادی است که خصایص عمده‌ی براتی را دارند یعنی نماینده مبلغی وجه نقد می‌باشند،‌ که پرداخت آن در سررسید معین عندالمطالبه پیش‌بینی شده و از طریق ظهرنویسی قابل انتقال است. سایر اسناد تجاری غیربراتی است.

سند عادی تجاری به معنی خاص عبارت است از اسناد تجاری قابل تعامل که نقش جانشینی پول و وسیله پرداخت دیون را دارند که شامل برات، سفته و

دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با چک

چک می‌باشد.

سند عادی غیر تجاری مانند سند عادی مورد استفاده در روابط حقوقی از قبیل اجاره‌نامه عادّی، نامه‌های خصوصی و … است.

فصل دوم: جایگاه تاریخی، تعریف و انواع چک

مبحث نخست: جایگاه تاریخی چک

از زمانی که بتوان وجود تجارت را میان ملتهای مختلف تصور نمود نیاز به ابزار پرداخت اعتباری بدون انتقال……………  دادرسی در دعاوی حقوقی مرتبط با

چک