توضیحات

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش‏های اجرا و نتایج به دست آمده):
ایران ۱/۱ درصد خشکی‎های جهان است در عوض ۳۴% آبهای جهان را به خود اختصاص داده

است. از ۱۴۵۰ میلیارد کیلومتر مکعب آبهای دنیا حدود ۴۱۰ میلیارد مترمکعب آن در ایران است و از ۵ هزار رودخانه کشور در ۱۲ حوضه آبریز فقط ۸۹ رودخانه مرزی هستند که ۱۷ رود آن

مشترک ۴ رود وردی و ۶۸ رود خروجی می‎باشد که با کسر ۲۲ میلیارد مترمکعبی که به دریای خزر،خلیج فارس و دریای عمان می ریزد،

فقط ۸ میلیارد متر مکعب اب از رودخانه‎های مرزی به کشورهای عراق، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان می‎ریزد. در عوض ۱۰ میلیارد مترمعکب آب

از سایر کشورها به وسیله رودخانه‎های مرزی به داخل ایران وارد می‎شود بدین ترتیب مشخص می‎شود که بیلان آب رودخانه‎های مرزی ۲ میلیارد مترمکعب مثبت می‎باشد.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

با تقسیم ۸۹ رود مرزی در چهار وضعیت سفید(رودهای فاقد بحران) ، خاکستری (رودهای مستعد بحران) ، زرد (رودهای در شرف بحران) و قرمز (رودهای بحرانی) مانند هیرمند و اروند ثابت گردید که رودخانه‎های مرزی در صورت به کارگیری یک سیاست هوشمندانه و اصلاح

روش‎های گذشته نمی‎توانند کشور را دچار بحران نمایند زیرا ایران کشور کم‎آبی نیست. در مورد هیرمند و اروند حل موضوع بستگی به کارکردهای سیاسی نظام دارد و در آینده به خاطر داشتن این منبع عظیم آب، ایران می‎تواند از وزن ژئوپلتیکی بالایی در جهان برخوردار باشد و توهم کم بود آب در کشور یک ادعای ثابت نشده است.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

۲۰۴صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع دارد

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

را دانلود کنید

فهرست مطالب

عنوان صفحه
فصل اول
۱-۱- بیان مسئله ۱
۱-۲- هدف‏های تحقیق ۲
۱-۳- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن ۳

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

۱-۴- سؤالات و فرضیه‏های تحقیق
– سؤالات تحقیق ۳
– فرضیه‏های تحقیق ۴
۱-۵- مدل تحقیق ۴

۱-۶- روش تحقیق ۴
۱-۷- قلمرو تحقیق ۴
۱-۸- محدودیت‏های و مشکلات تحقیق ۵

فصل دوم
مطالعات نظری ۷
هیدروپلتیک رودخانه‏های مرزی با وضعیت سفید

مقدمه
۲-۱- بخش اول- حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان ۱۳
۲-۲- بخش دوم- حوضه آبریز شرق و قره قوم ۲۸

فصل سوم
هیدروپلتیک رودخانه‏های مرزی با وضعیت خاکستری

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

مقدمه
۳-۱ – بخش اول- دو برج- میمه – زیمکان- سیروان- لادیز (سیانجاه) و نهنگ ۴۷
۳-۲- بخش دوم – هیدروپلتیک روخانه اترک با وضعیت خاکستری ۵۵
۳-۳- بخش سوم- هیدروپلتیک روخانه ارس با وضعیت خاکستری ۶۶

فصل چهارم
هیدروپلتیک رودخانه‏های مرزی با وضعیت زرد
۴-۱- بخش اول- هیدروپلتیک رودخانه با وضعیت زرد کنگیر ۷۷
۴-۲- بخش دوم- هیدروپلتیک رودخانه با وضعیت زرد کنجانچم ۸۴
هیدروپلتیک رودخانه با وضعیت زرد گرمله ۸۸

فصل پنجم
هیدروپلتیک رودخانه‏های مرزی با وضعیت قرمز
۵-۱- بخش اول- اروند رود ۹۱
۵-۲- بخش دوم- موقعیت ژئوپلتیکی سیستان و بلوچستان ۱۱۲

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

۵-۳- بخش سوم- هیرمند ۱۴۰

فصل ششم
۶-۱- تجزیه و تحلیل یافته‏های تحقیق ۱۵۹

فصل هفتم
۷-۱- نتیجه‏گیری ۱۷۷
پیشنهادات حاصل تحقیق ۱۸۹
پیشنهادات برای محققین بعدی ۱۹۰

فهرست منابع و مأخذ ۱۹۴
فهرست نقشه‏ها ۱۹۶

چکیده انگلیسی ۲۱۴

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

ایران دارای ۱۲ حوضه آبریز است که ۴ حوضه خزر، خلیج فارس و دریای عمان، شرق، قره قوم آن مرزی است. این حوضه‎ها دارای ۵۰۰۰ رودخانه

فصلی و دائمی است که فقط ۸۹ رودخان

آن مرزی و ۱۷ رود آن با کشورها همسایه مشترک و ۴ رود هم ورودی است که به تنهایی از

۱۰ میلیارد مترمکعب آب‎های وارده ۵/۷ میلیارد آب به داخل کشور می‎آورند(اترک از ترکمنستان و ارس از ترکیه آذربایجان و هیرمند و هریرود از افغانستان) در مجموع ۳۰ میلیارد مترمکعب آب به وسیله رودخانه‎های مرزی از کشور خارج که ۶ میلیارد آن به دریای خزر

و ۱۶ میلیارد دیگر به

دریای خلیج فارس و عمان ریخته می‎شود که به نوعی در فضای سرزمین ایران قرار دارند. با کسر آبهای واریزی به خزر و دریای خلیج فارس و عمان فقط ۸ میلیارد مترمکعب آب به وسیله ۶۹ رودخانه دیگر از کشور خارج می‎گردند که با احتساب ۱۰ میلیارد مترمکعب آبهای وارده به

کشور بیلان رودخانه‎های مرزی در حال حاضر ۲ میلیاردمترمکعب به نفع ایران مثبت می‎باشد.

سرعت سرمایه‎‎گذاری دولت در مهار رودخانه‎های مرزی خصوصاً در مرز ایران و عراق و افزایش نیاز آبی به خاطر وجود منابع عظیم نفت و گاز و احداث پالایشگاه پتروشیمی و کارخانه‎های

سیمان و استفاده کشاورزی و مشترک بودن ذخایر نفت و گاز با این کشور و وجود شیب این منابع به سمت عراق ضرورت مهار آب این رودخانه‎ها روز به روز افزایش می‎یابد.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

از طرفی کشورهای همسایه نیز خود با چنین شدتی نیاز آبی آنها افزایش یافته است. در حالی که ایران ۲۷ بار به دلیل مهار آب هیرمند با افغانستان دچار بحران و مذاکره و حکمیت

شده و از حق آبه خویش نمی‎گذرد چگونه باید انتظار داشت که سایر کشورها چشم خویش را به اقدامات ایران ببندند خصوصاً دولت عراق که در این مدت کوتاه چندین بار به اقدامات ایران

در مهار رودخانه‎های مرزی به طور رسمی اعتراض نموده است و ما برآنیم که در این تحقیق با شناسایی کانون‎های بحرانی راه‎حل منطقی برای این پارادوکس ارائه و تهدیدهای احتمالی را

به فرصت تبدیل و مشخص نماییم که ریشه این مشکلات در کجا و چگونه قابل مرتفع شدن

می‎باشد. در غیر اینصورت احتمال بروز بحران و رویارویی نظامی و سیاسی در مورد این قانونها خارج از تصور نمی‎باشد…………..

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

– هدف‎های تحقیق
۱- شناسایی کانونهای بحرانی هیدروپلتیک ایران با تقسیم رودخانه‎های مرزی در ۲ وضعیت امنیتی کشور
– رودخانه‎های با وضعیت سفید(بدون بحران)

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

– رودخانه‎های با وضعیت خاکستری (مستعد بحران)

– رودخانه‎های با وضعیت زرد (در شرف بحران)
– رودخانه‎های با وضعیت قرمز (بحرانی)
۲- طبقه‎بندی بحران‎های مذکور

۳- بررسی فرایند تحول بحران
۴- عوامل وجودی استمرار بحران
۵- نتیجه‎گیری و ارائه راه‎حل‎های عملیاتی

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن
با عنایت به اینکه پایان نامه دوره کارشناسی جغرافیایی طبیعی اینجانب در دانشگاه تهران تحت عنوان آب و به عبارتی اثرات سدسازی بر‏ روی رودخانه‏های مرزی ایران و عراق در استان

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

ایلام بوده است علاقمند گردیدم که رساله کارشناسی ارشد نیز موضوعی در تداوم همان کار باشد. این انگیزه شخصی در کنار اهمیتی که آب در آینده پیدا خواهد کرد وکمبود این ماده

حیاتی و ثابت بودن میزان آن و اینکه کشور ما هم در منطقه‏ای خشک و نیمه خشک قرار دارد و جدید بودن موضوع و اینکه بجز چند مورد محدود تاکنون به‏صورت دقیق روی این مهم کار نشده است. به‏هرحال انگیزه شخصی و نیاز کشور، من را بر آن داشت تا به موضوعی بپردازم که در حال حاضر و در آینده از اهمیت زیادی برخوردار باشد.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

سؤالات تحقیق
۱- آیا در آینده بر سر آب رودخانه¬های مرزی یا کشورهای همسایه دچار بحران سیاسی خواهیم شد؟

۲- با توجه به وجود ۸۹ رودخانه مرزی کدام رودخانه¬ها بیشتر مستعد بحران خواهند بود؟
۳- آیا مشکلات فعلی بر سر هیرمند و اروند و مشکلات آنی سایر رودخانه¬ها راه¬حل دیپلماتیک دارد یا خیر؟

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

فرضیه¬ها
فرضیه اول:
پس از تقسیم رودخانه‏های کشور به رودخانه‏های سفید( بدون بحران)- خاکستری (مستعد بحران)– زرد (رودخانه در شُرف بحران) – رودخانه قرمز، (رودخانه‏های بحرانی).

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

فرض بر این است که ایران کشوری کم آب است و به خاطر کمبود آب رودخانه‎های خود را در داخل کشور مهار و مانع خروج آن‎ها به کشورهای همسایه می‎شود و به همین خاطر با

کشورهای همسایه دچار بحران سیاسی و نهایت جنگ و مخاصمه خواهد شد.

فرضیه دوم:
تأثیر مسائل سیاسی بر عوامل جغرافیایی از جمله رودخانه‎های مرزی و عدم کارآمدی دستگاه دیپلماسی در حل و کنترل ریشه‎ای مشکلات می‎تواند زمینه بحران و تخاصم و درگیری با کشورهای منطقه را تشدید نماید.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

مدل تحقیق
توصیفی و تحلیلی است
ابتدا رودخانه‏ها به شکلی که وجود دارند توصیف و خاستگاه و مسیرهایی که طی می‏نمایند مشخص می‏گردد و در نهایت به تحلیل آنها می‏پردازیم.

روش تحقیق
روش تحقیق میدانی و کتابخانه‏ای می‏باشد

قلمرو تحقیق:
چهار حوضه آبریز دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، شرق و قره قوم و ۸۹ رودخانه مرزی این حوضه¬ها در تمام مرزهای مشترک ایران با کشورهای همسایه خواهد بود.

محدودیت: مشکلات تحقیق
محرمانه بودن منابع اطلاعاتی رودخانه¬های مرزی، عدم دسترسی به منابع خاص به لحاظ

ملاحظات سیاسی و امنیتی، کم بودن منابع در این حوزه، نبود مرکزی متمرکز با اطلاعات به

روز در مورد رودخانه¬های مرزی همه و همه باعث گردید که در بخش¬هایی از تحقیق به خلاء و فقدان اطلاعات قابل استناد روبرو شویم. اما
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید

فصل دوم

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

رودخانه‏های با وضعیت سفید
(فاقد بحران)

فصل دوم:
مطالعات نظری
آب از دو عنصر هیدروژن و یک عنصر اکسیژن (H2O) تشکیل شده است. نوع استقرار اتم‏های هیدروژن به اکسیژن زاویه‏ای بین دو خط (۱۰۵) درجه را به‏وجود می‏آورد. و دارای دو قطب مثبت و منفی است و به همین خاطر آب جزء ملکول‏های ۲ قطبی است. در طبیعت اجسامی که

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

دارای ملکولهای دو قطبی هستند در فعل و انفعالات شیمیایی با قدرت بیشتری عمل می کنند. (ولایتی، ۱۳۸۶،۱۳)

بیش از ۵ هزار میلیون سال از عمر سیاره زمین می‏گذرد و آب و هوای آن بارها تغییر کرده است

و بسیاری از اطلاعات گذشته آن هنوز روشن نیست. اما همه دیرینه‏شناسان و جغرافی‏دانان معتقد به تغییرات زیادی در آب و هوای کره زمین در گذشته می‏باشند.

و این تغییرات را در

سیلکی تکراری از دوره یخبندان و سرما و گرما و ذوب آنها می‏دانند مانند دوران پالئوزوئیک که حدود ۲۰۰ تا ۲۲۰ میلیون سال قبل رخ داده است. (پورسیف- اقبالی،۱۳۸۳،۴۴)

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

بر اساس بر آورد دانشمندان بهترین آب و هوا کره زمین حدود ۸۰ میلیون سال قبل بین دوران مزوزوئیک و سنوزئیک بوده است. بدلیل وجود سه چهارم حجم آب در کره زمین دانشمندان

این کره را سیاره‏ای آبی می‏دانند و بر اساس آخرین مطالعات در منظومه شمسی تنها زمین چنین شرایطی را دارد. هنوز به روشنی مبناء پیدایش آب زمین مشخص نیست. (همان،

۱۳۸۸،۴۴)ولی چند فرضیه در خصوص پیدایش آب ارائه شده است از جمله منشاء شهاب سنگی، ستاره‏های دنباله‏دار، بخار آب مواد مذاب ماگما و ترکیب هیدروژن موجود در پوسته

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

جامد ولی به قطعیت هنوز منشاء آب مشخص نیست. باید اذعان داشت امکان ادامه حیات

بدون این ماده در زمین میسر نیست زیرا ۷۵% اندام موجودات زنده از جمله انسان را آب تشکیل می‏دهد. بر اساس برآورد انجام شده حجم کل آب کره زمین ۳/۱ میلیارد کیلومترمکعب است و از این حجم عظیم فقط ۳۳ میلیون کیلومتر مکعب آن آب شیرین است و به‏عبارتی

۹۷% آب زمین شور و کمتر از ۳% آن شیرین است که بیشتر آن به‏صورت یخ در قطب‏ها وجود دارد و به‏دلیل غیر اقتصادی بودن در حال حاضر امکان استفاده از آن وجود ندارد و کل ۶ میلیارد جمعیت جهان حدود ۴ میلیون کیلومترمکعب یعنی معادل ۳ % کل آب جهان را در اختیار دارد.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

۷۰% آب‏های سطحی جهان به‏صورت مشترک در اختیار کشورها است. با افزایش جمعیت جهان توسعه شهرنشینی و افزایش واحدهای صنعتی و نیاز به تأمین غذای این جمعیت با اندک آب موجود در آینده غیر ممکن است. نیاز بیشتر به آب در قالب واحدهای سیاسی موجود جهان زمینه بروز کانون‏های بحران و حتی جنگ و درگیری را در بین کشورها بر سر این

منابع روز افزون نموده است (همان،۱۳۹۸). تصور این مناقشات ابتدا در بین واحدهای داخل

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

سرزمین و به‏عبارتی استان‏ها و ولایت‏های یک کشور و در نهایت بین واحدهای سیاسی در خارج از مرزها قابل پیش‏بینی است. با آمار ارائه شده تصور وجود آب شیرین فراوان که قابل

بهره‏برداری جمعیت فعلی جهان باشد تصوری ناقص و در حال حاضر محال است یا حداقل در حال حاضر بشر به‏دلیل گرانی تصفیه آب شور دریاها و اقیانوس‏ها که هر لیتر آن معادل یک دلار بر آورد می‏شود امکان بهره‏برداری از ۹۷% آب موجود جهان را ندارد. بحران آبی جهان ابتدا از

عرض‏های جغرافیایی مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران شروع و سپس به سایر عرض‏های جغرافیایی سرایت می‏کند.
ایران در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد و به همین دلیل نسبت به وسعت و جمعیت خود از نظر منابع آبی شیرین شناخته شده از متوسط جهان نیز وضعیتی نا مطلوب‏تر

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

دارد. یک درصد جمعیت جهان در ایران می‏باشد. این در حالی است که تاکنون از ۶۶% ذخایر آبی خود استفاده کرده است که نرم جهانی آن ۴۵% می‏باشد. به‏عبارتی ۲۱% بیش از متوسط جهانی از منابع آب شیرین تجدید شوند، استفاده نموده است.(آزادبخت، نوروزی اله، ۱، ۱۳۷) در حال حاضر از ۱۳۰ میلیارد مترمکعب آب قابل استفاده در کشور حدود ۹۰

میلیارد مترمکعب آن مورد استفاده قرار گرفته است.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

با وجود اینکه بیشتر از۵۰% منابع آب شیرین ما از سفره‏های زیرزمینی به‏صورت چشمه و چاه تأمین می‏شود پراکنش جغرافیایی آن نیز در کشور هم‏گون نبوده و بسیاری از مناطق جمعیتی از کمبود آب رنج می‏برند و در سال‏های

آینده هیچ منابع شناخته شده‏ای برای تأمین آب آنها متصور نیست. حدود ۷۰% کل منابع آب شیرین در حوضه‏های آبریز خزر و کارون و کرخه متمرکز است در حالی که جمعیت کل این

مناطق کمتر از ۵۰% جمعیت کشور می‏باشد.(همان، ۱۳۸) کمبود آب در بسیاری از کشورهای دنیا به‏عنوان چالش‏های عمیقی بروز کرده و بخشی از مناطق آنها را بحرانی نموده است.

در چند سال گذشته به‏دلیل خشکسالی در زمستان ۸ به‏دلیل سرمای بی‏سابقه و بارش

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

بیش از حد و نامناسب برف در مناطق سردسیر و قطع گاز بسیاری از این مناطق به‏دلیل افت فشار خطوط انتقال آن و افزایش سطح مصرف، دولت برای عبور از این بحران مردم را تشویق به استفاده از وسایل برقی در زمستان نمود. و سدها و نیروگاها برای تأمین برق این مناطق

چند برابر ظرفیت معمول خود از انرژی برق آبی استفاده نموده که این امر باعث خالی شدن مخازن پشت بسیاری از سدهای مهم کشور گردیده است که بارندگی‏های امسال فقط

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

بخشی از نگرانی مدیران را در خصوص تأمین آب شرب برطرف نموده است: و کماکان مخازن خالی است. حدود ۲۰ استان کشور نیازهای خود را از سفره‏های زیرزمینی تأمین می‏نماید که برداشت از این منابع در چند سال خشکسالی چند برابر شده است. براساس برآورد اولیه

حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب در ۲ سال اخیر از منابع زیرزمینی آب برداشت شده است. (همان منبع، ۱۳۹۸)

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

با عنایت به رشد جمعیت و توسعه فرهنگ شهرنشینی و فقدان فرهنگ و الگوی مصرف درست و ضرورت حفظ منابع شناخته شده فعلی با آموزش فراگیر و جلوگیری از آلوده شدن رودخانه¬ها و منابع زیرزمینی باید برای آب‏های خروجی از رودخانه‏های مرزی برنامه‏ریزی دقیق به‏عمل آید. در حال حاضر چند کانون بحرانی در رودخانه مرزی وجود دارد که بخشی از آب‏های

ورودی به کشور از جمله هیرمند از دیر باز محلی برای مناقشات بین ایران و افغانستان تبدیل

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

شده است. به نظر می‏رسد قبل از اینکه بحران آب به خارج از کشور سرایت کند بحران‏های

داخلی و محلی و منطقه‏ای در داخل کشور ایجاد خواهد شد به‏عنوان مثال انتقال آب سرشاخه‏های سد دز و بخشی از منابع آبی چهارمحال به استان‏های شمال این مناطق

موجب حساسیت مردم منطقه گردیده است. به‏هرحال مسلماً حساسیت‏های داخلی به‏لحاظ تنوع قومی و اختلاف سطوح برخوردار بعضی از مناطق و توسعه نامتوازن بعضی از استان‏ها می‏تواند تجدیدکننده این جریان باشد.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

آنچه که مسلم است در آینده نزدیک در خصوص رودخانه‏های مرزی کانون‏های جدیدی از بحران خصوصاً با کشور عراق بروز خواهد کرد. در مجموع ضریب وابستگی کشور به آب‏های مرزی

وارده حدود ۷% است ولی در سیستان ضریب وابستگی سیستان به رودخانه هیرمند که از افغانستان وارد ایران می‏شود ۱۰۰% و

در مغان به رودخانه ارس ۸۰% و در سرخس به

رودخانه‏های مرزی حدود۹۰% می‏باشد و در حال حاضر سیستان ملتهب و تشنه در بحرانی عظیم به‏خاطر مهار و جلوگیری از ورود حق آب ایران بسر می‏برد.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

از ۵۰۰۰ رودخانه کوچک و بزرگ و دائمی و فصلی ایران فقط ۶۸ رودخانه از کشور خارج
در عوض ۴ رودخانه بزرگ وارد خاک ایران و ۱۷ رود مشترک با کشورهای همجوار

می‏باشند که طولانی‏ترین آنها ارس با ۳۶۰ کیلومتر در کشورهای آذربایجان و ترکیه و کوتاه‏ترین آنها کنجانچم با ۱۰ کیلومتر در مرز عراق می‏باشد. (بای- یارمحمد، ۱۳۸۴، ۱۴)

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

از ۶۸ رود خروجی سالیانه حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب آب از کشور خارج می‏شود که ۱۶ میلیارد

مترمکعب به دریای عمان ۸ میلیارد مترمکعب به کشورهای عراق و پاکستان و ترکمنستان و ۶ میلیارد مترمکعب به دریای خزر می‏ریزد. (همان منبع، ۱۳۸۴، ۱۴۴)

با این اوصاف کشور ما در آینده با دو مشکل عمده در خصوص رودخانه‏های مرزی مواجه است.
۱- رودخانه‏هایی که از کشورهای همسایه به ایران می‏ریزند و در داخل خاک‏های سرزمین آن کشور مهار و به‏سوی کشور قطع می‏گردند مانند هیرمند که مشکلات عدیده‏ای برای استان سیستان و بلوچستان ایجاد کرده است.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

۲- رودخانه¬هایی که از ایران به کشورهای همسایه می¬ریزند.
۳- ایران نیز با مهار رودخانه‏های خود به‏دلیل نیاز مردم و صنایع و تأسیسات این مناطق کشورهای همسایه نسبت به ایران شاکی خواهند شد.

ما در این پایان‏نامه بر آنیم که ضمن بررسی این چالش به معرفی سیمای این رودخانه‏ها هر چند مختصر بپردازیم و در پایان پیشنهاداتی ارایه نمایم. اگر چه سیستم اداری در ارایه منابع

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

بسیار اینجانب را آزار داده و در مراجعه به وزارتخانه‏ها و دستگاه‏های مسئول عنوان گردید

اطلاعات محرمانه و قابل ارایه به دانشجویان نمی‏باشد ولی سعی شد که در غنای علمی این مقال در حد بضاعت خویش کوشش نمایم. اگر چه نقض همزاد بشر است و هیچ کاری خالی از نقض و اشکال نیست پیشاپیش از محضر همه کسانی که در آینده به این دفتر مراجعه

می‏نمایند و کاستی‏هایی مشاهده می‏نمایند خاضعانه عذرخواهی می¬کنم و امید است آیندگان این مهم را با سعی و تلاش و پژوهش خویش به حد کمال نزدیک¬تر سازند.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

فصل دوم
بخش اول

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

حوضه آبریز دریای خلیج فارس و عمان
هیدروپلتیک رودخانه‎های با وضعیت سفید

حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان
رودخانه‏های مرزی

کل آب‏های خروجی از کشور توسط رودخانه‏‏های مرزی حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب می‏باشد در عوض حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب از طریق رودخانه‏های مرزی به کشور وارد می‏شود. (آزادبخت-

نوروزی، ۱، ۱۰). ایران با ۱۵ کشور جهان هم مرز است و بیش از ۸۷۵۵ کیلومتر مرز مشترک دارد. (نک، سهل‏آبادی، ۱، ۱۳۹).

بدین ترتیب دارای رودخانه مرزی زیادی است که بیشترین و مهم‏ترین آنها با کشور عراق و کمترین آنها با کشور ترکیه است.
…………………………….

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

روخانه‏های زرد
در این رودخانه‏ها تمامی شرایط بحران فراهم گشته و بعضی از قرائن آن قابل اندازه‏گیری است و در گذشته نیز محلی برای مناقشه سیاسی بین کشور ایران و همسایه بوده است و همه شرایط ورود به بحران در آنها مهیا است مانند رودخانه کنجانچم ایلام و کنگیر کرمانشاه و

ایلام و گرمله کردستان در مرز ایران و عراق. این رودخانه‏ها در واقع به صورت کانون‏های بحرانی بالقوه برای برهم زدن مناسبات سیاسی و آتشی در زیر خاکستر به حساب می‏آیند.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

روخانه‏های قرمز
این دسته از رودخانه‏ها در حال حاضر محل مناقشه سیاسی و دیپلماسی بین کشور ایران و کشورهای همسایه است. در معادلات سیاسی و دیپلماسی همواره در حال بحث و گفتگو

است و می‏تواند روابط سیاسی را از خود متأثر نمایند و در حقیقت تبدیل به کانونهایی بحرانی بالفعل هیدروپلتیک شده‏اند. مانند رودخانه‏ هیرمند

در مرز ایران و افغانستان و اروند در مرز ایران و عراق که یکی از دلایل عمده جنگ ایران و عراق به شمار می‏رود.

۲-۱ هیدروپلتیک رودخانه‏های سفید
بیشتر رودخانه‏های مرزی ایران با کشورهای همسایه در وضعیت سفید به سر می‏برند این رودخانه‏ها که عمدتاً فصلی و یا دائمی و از دبی کمی برخوردارند و یا مسیل‏های هدایت

سیلابهای پاییز و زمستانی می‏باشد که در خاک و سرزمین ایران در حال حاضر اهمیت چندانی برخوردار نیستند و عمدتاً به آبادی، روستا یا شهری با اراضی کشاورزی در مسیر خود برخورد

نمی‏کنند و در صورت وجود زمین کشاورزی و آبادی‏های کوچک به دلیل شیب و توپوگرافی مسیر رودخانه‏ها فعلاً قابل استفاده نمی‏باشند.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

عمده این رودخانه‏ها از محل‏های کوهستانی تپه‏های ماهوار عبور می‏کنند مانند رودخانه‏های مرزی ایران و عراق که از مریوان تا دهلران امتداد دارند. این رودخانه‏ها از بین تپه‏های ماهور و توپوگرافی‏های خشن کوهستانی عبور و سپس به خاک عراق می‏ریزند. بیشتر رودخانه‏های

مرزی ایران و پاکستان دارای همین شرایط هستند به همین دلیل در حال حاضر نمی‏توانند محلی برای مناقشاتی بین ایران با کشورهای همسایه باشند و این روند در چشم‏اندازی بلند هم قابل رصد است.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

مسیل‏ها
بسیاری از این رودخانه‏ها در فصول مختلف سال خشک یا دارای چشمه‏های محدود آب می‏باشد که صرفاً جهت آب شرب پرندگان و حیوانات وحشی و بعضاً آبشخور دام‏های عشایر

ایران مورد استفاده قرار می‏گیرند. اما در فصول بارانی از بهم پیوست رواناب‏های مختلف تبدیل به رودهای خروشان با عمر چند روزه می‏شوند و اراضی کشا…………………………

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

هیدروپلتیک رودخانه‌های مرزی سفید (حوضه آبریز خلیج فارس دریای عمان)(۲۰ رودخانه)
رودخانه‏های مرزی ایران و عراق

استان ایلام:
تلخاب (غربی) TALKHAB
از رودخانه‌های مرزی که در غرب مرکز شهرستان ایلام جریان دارد، از کوه چقال زرد سیاه با

ارتفاع ۱۷۴۰ متر واقع در حدود ۳۲ کیلومتری شمال غرب شهر ایلام سرچشمه می‌گیرد.

آبادیی در مسیر این رودخانه وجود ندارد و در نهایت از مرز ایران خارج و وارد خاک عراق می‌گردد.
منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی و در جهت شمال شرق به جنوب غرب جریان دارد. طول رودخانه ۳۱ کیلومتر، شیب متوسط بستر آن ۵/۴ درصد و در مناطق بی‌کربناته کلسیک و

کلروره، بی‌کربناته و سولفاته کلروره جریان دارد. (سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح،۳۸۳، ۲۷)

تلخاب (شمال غربی) TALKHAB
از رودخانه‌های مرزی بوده که در شمال غرب مرکز شهرستان ایلام جریان دارد، از کوه‌های

مرموری با ارتفاع ۱۴۴۰ متر، شمراره با ارتفاع ۱۳۹۰ متر و کمر سفید با ارتفاع ۱۳۱۵ متر واقع در حدود ۳۰ کیلومتری شمال غرب شهر ایلام سرچشمه می‌گیرد. آبادی‌های ریزه‌وند،

سرچم‌لو، چشمه رمضان و سرتنگ بیجار و گنجوان را مشروب ساخته و در نهایت از خاک ایران خارج و وارد خاک عراق می‌شود.(همان منبع، ۲۷)

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

آب بیوره AB-E BIYUREH
از شاخه‌های روخانه چنگوله که در شمال شرق مرکز شهرستان مهران جریان دارد، از کوه کبیر کوه با ارتفاع ۲۸۲۵ متر واقع در حدود ۱۰ کیلومتری شمال شرق شهر قلعه دره ملکشاهی سرچشمه می‌گیرد. آبادی در مسیر رودخانه وجود نداشته و درنهایت با رودخانه

آب کنات یکی شده و رودخانه چنگوله را تشکیل می‌دهد و سپس وارد خاک عراق می‏شود.
منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی و در جهت شمال غرب به جنوب شرق جریان دارد. طول رودخانه ۲۰ کیلومتر، شیب متوسط بستر آن ۷ درصد و در مناطق بی‌کربناته کلسیک جریان دارد.(همان، ۲۰)

آب چلات AB-E CHALAT
از شاخه‌های رودخانه مرزی بوده که در جنوب غرب مرکز شهرستان دهلران جریان دارد، از کوه گچ با ارتفاع ۵۶۵ متر واقع در حدود ۲۱ کیلومتری شمال غرب شهر دهلران سرچشمه

می‌گیرد. آبادیی در مسیر رودخانه وجود نداشته و درنهایت از ایران خارج و وارد خاک عراق می‌شود و بخشی از اراضی علی غربی عراق را مشروب می‏سازد.
…………………………..

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

فصل سوم
بخش دوم

حوضه آبریز قره‎قوم
هیدروپلتیک رودخانه اترک
وضعیت خاکستری

رودهای مهم حوضه آبریز قره قوم عبارتند از اترک که ۱۹۵ کیلومتر آن مرز مشترک ایران و ترکمنستان است این رودخانه دارای چند شاخه به نام رودخانه نکا که به خزر می‏ریزد، زرین گل به رودخانه قره سو و بالا جاده که این رود نیز به قره سو و رودخانه نوده که به گرگان رود می‏ریزند. (مرزهای ایران، ۱۳۸۶، ابرار معاصر، ۱۰۱ و ۱۰۲)

به لحاظ اهمیت رودخانه اترک به صورت مفصل به هیدروپلتیک این رودخانه خاکستر خواهیم پرداخت سپس به ارتباطات دیپلماسی ایران با ترکمنستان پرداخته و در یک چشم‏انداز بلند به راهکارهای …. آن برای حفظ منافع طرفین خواهیم پرداخت.

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

۳-۲ هیدروپلیتیک رود اترک (یارمحمد بای، ۱، ۱۸۹)
در خصوص بهره‌برداری از رودخانه اترک با ۱۷۹ کیلومتر مرز و حدود ۴/۳ میلیارد متر مکعب آبدهی سالانه، تنها سد چات در محل مراوه تپه به طور مشترک با ترکمنستان در دست مطالعه است. احداث بیش از یک سد به علت دبی ضعیف آن مکان امکان‌پذیر نیست و

می‌توان از سرشاخه‌هایی که در داخل ایران به اترک می‌ریزد، استفاده بیشتری نمود. طبق موافقت‌نامه ۱۱ اوت  ایران و شوروی به طور مساوی از آب این رودخانه استفاده می‌کنند. رود سمبار با ۴۰ کیلومتر مرز مشترک و ۳۰ میلیارد مترمکعب آبدهی سالانه طبق ماده ۱۵ قرارداد ۲۰ فوریه ۱۹۲۶ برای بهره‌برداری ایران و شوروی به دو قسمت مساوی

تقسیم شده و مجدداً در موافقت‌نامه ۱۱ اوت ۱۹۵۷ بین دو کشور بر این تساوی تأکید گردیده است. این رود محلی برای احداث سد ندارد و بهره‌برداری از آن به صورت نهرهای سنتی و پمپاژ آب صورت می‌گیرد. علاوه بر این، در اطراف این رودخانه زمین قابل کشت بسیار اندک

است. (یار محمد، بای، )

رودخانه هریررود که انتهای ۱۱۲ کیلومتری آن در مرز با ترکمنستان تجن نامیده می‌شود، با آبدهی سالانه ۱۱ میلیارد مترمکعب یکی از منابع مهم آب استان خراسان است و سه سد به صورت مشترک با ترکمنستان در محل پل خاتون، دولت آباد و نوروز آباد در دست مطالعه است. غیر از این، تنها با مطالعه و همکاری مشترک با افغانستان برای احداث سد در بالادست این

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

رودخانه می‌توان به آب بیشتری دست یافت. چنانچه در زمینه بهره‌برداری ایران از رود تجن از سوی ترکمنستان خلل وارد شود، همکاری مشترک با افغانستان تنها راه حل رفع مشکل است. بر اساس ماده قرارداد بین ایران و شوروی سابق در ۲۰ فوریه ۱۹۲۶، (۱/۱۲/۱۳۰۴ هـ.

ش) درباره استفاده از رودخانه‌ها و آب‌های مرزی و به موجب فصل سوم عهدنامه مودت بین ایران و شوروی، منعقد شده در ۲۶ فوریه ۱۹۲۱، تمام آب رودخانه هریررود (تجن) به ده قسمت مساوی تقسیم و سه قسمت مورد استفاده ایران و هفت قسمت مورد استفاده

طرف مقابل خواهد بود. ۹۰ کیلومتر از طول تجن (هریر رود) مرز ایران و افغانستان را تشکیل می‌دهد و می‌توان برای بهره‌بردرای بیشتر از آب این رود مطالعات مشترکی را با افغانستان آغاز کرد. پریان مشترک (هیرمند) با ۱۶ کیلومتر مرز مشترک و آبدهی سالانه، ۱۱ میلیارد

هیدروپلتیک رودخانه ‏های مرزی

مترمکعب از پرخطرترین رودهای مرزی ایران است. اکنون افغانستان به طور موقت، احداث سد کمال‌خان را تعطیل کرده است اما سد مخزنی کجکی را بر روی شاخه اصلی هیرمند با ظرفیت ۸/۱ میلیارد مترمکعب و سد ارغنداب را بر روی شاخه ارغنداب با ظرفیت ۴۰۰ میلیون متر مکعب احداث کرده است……………………………..