توضیحات

پایان نامه ایهام در غزلیات حافظ

دانلود پایان نامه و پروژه پایانی با موضوع پایان نامه ایهام در غزلیات حافظ
پس دیدن متن و فهرست پایان نامه  حافظ میتوانید نسبت به

خرید آنلاین و دانلود فایل مورد نظر اقدام فرمایید میتوانید تغییراتی در متن پایان نامه ایجاد نمایید و یا از بعضی از فصل های پایان نامه مثل روش تحقیق پیشینه تحقیق بیان مسئله و یا منابع پایان نامه ادبیات فارسی استفاده فرمایید با آرزوی موفیقت برای دانشجویان عزیز

صناعات بلاغی، از مهمترین عوامل سازنده ی سبک یک اثر ادبی اند؛ در واقع شیوه ی به کارگیری یا فراوانی نوع یا انواعی از آنها در تکوین یا تبدیل سبک آثار ادبی بسیار مؤثر است.

«ایهام و انواع آن» از جمله ی این صناعاتِ سبک سازند که به کارگیری آن در شعر به حافظ اختصاص ندارد جز این که ایهام در شعر دیگر شاعران با ایهام در شعر حافظ همان قدر فرق و فاصله دارد که شعر او با شعر دیگران. ایهام در شعر دیگران صنعتی از صنایع شعری و

حُسنی از محاسن کلامی و حالت و کیفیتی عارض بر شعر محسوب می شود؛ در حالی که در شعر حافظ، روح شعر و کیفیتی جوهری به شمار می رود. در این جستار «ایهام و انواع آن

»در غزلهای حافظ مورد بررسی قرارگرفته است. اگرچه این صنعت در سبک خراسانی نمونه هایی دارد فراوانی آن در سبک عراقی تا جایی است که به کار بردن ایهام و اجتناب از

صراحت بیان یکی از ویژگی های مهم ادبی سبک عراقی به شمار می رود. خواجه ی شیراز با آوردن کلمات و عباراتی گوناگون که محتمل معانی و مفاهیم گوناگونی هستند، ذهن

پایان نامه ایهام در غزلیات حافظ

خواننده را به معنی و مضمونی بدیع رهنمون می شودو این تنیدگی و مناسبات واژگان دراشعارش تا جایی پیش می رود که گاهی از درون یک ایهام ، ایهامی دیگر می زاید و چه

بسا یک ایهام، ذهن خواننده را به ایهام دیگری سوق می دهد که در پی آن به معنی و مفهوم تازه ای دست می یابد بدون آن که به این معنای دوم در مفهوم کلی بیت اشاره ای شده باشد و این اعجاز تا جایی پیش می رودکه گاهی معانی و تفاسیر بسیاری از یک بیت

به دست می دهد و ممکن است شما، بارها و بارها بیتی را خوانده باشید تا بتوانید به ایهام آن پی ببرید. فراوانی ایهام و انواع آن دربرخی از غزلیّات حافظ گاهی زیاد و بسیار پیچیده و

پایان نامه ایهام در غزلیات حافظ

رسیدن به آن دشوار است و این شگرد وخیال پردازی گاه، مرزهای افراط را درمی نوردد و

به‌حدّی می رسد که گاه در یک بیت از غزلی بیش از چند ایهام را می توان مشاهده کرد.

واژگان کلیدی: ایهام، انواع ایهام، غزل، حافظ بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۱۱۵صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد 

پس از پرداخت آنلاین میتوانید فایل کامل بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ را دانلود کنید

فهرست مطالب

عنوان صفحه
چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ه
فصل اول :کلیّات ……………………………………………………………………………………………۱
۱-۱-بیان مسأله …………………………………………………………………………………………………………………………………………۲
۱-۲- سؤال‏های

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

پژوهش‏……………………………………………………………………………………………………………………………..۲
۱-۳-پیشینه‌ی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………..۲
۱-۴- فرضیه‌های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………۴

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۱- ۵ – حدود پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………۴
۱-۶- اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………….. ۴
۱-۷- چارچوب مفهومی پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………۴
۱-۷-۱- بدیع لفظی……………………………………………………………………………………………………………………………………۵
۱-۷-۲- بدیع معنوی………………………………………………………………………………………………………………………………….۵
۱-۷-۲-۱- ایهام ………………………………………………………………………………………………………………………………………..۵
۱-۷-۲-۲- ایهام آمیغی………………………………………………………………………………………………………………………………۸
۱-۷-۲-۳- ایهام تام ………………………………………………………………………………………………………………………………… ۸

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۱-۷-۲-۴- ایهام تبادر………………………………………………………………………………………………………………………………. ۹
۱-۷-۲- ۵ – ایهام ترجمه…………………………………………………………………………………………………………………………. ۹
۱-۷-۲-۶- ایهام تضاد…………………………………………………………………………………………………………………………………۹
۱-۷-۲-۷- ایهام تناسب……………………………………………………………………………………………………………………………..۹
۱-۷-۲-۸-ایهام تناسب تلمیحی………………………………………………………………………………………………………………..۹
۱-۷-۲-۹- ایهام در ایهام ترجمه……………………………………………………………………………………………………………….۹

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۱-۷-۲-۱۰- ایهام در ایهام تضاد…………………………………………………………………………………………………………… ۱۰
۱-۷-۲-۱۱- ایهام در ایهام تناسب…………………………………………………………………………………………………………..۱۰
۱-۷-۲-۱۲- ایهام سمعی ………………………………………………………………………………………………………………………..۱۰
۱-۷-۲-۱۳- ایهام مجرّد ………………………………………………………………………………………………………………………….۱۰
۱-۷-۲-۱۴- ایهام مرشّحه………………………………………………………………………………………………………………………..۱۰
۱-۷-۲-۱۵- ایهام موشّح…………………………………………………………………………………………………………………………..۱۱
۱-۸- روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۱

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

فصل دوم : چهارچوب مفهومی پژوهش …………………………………………………………۱۳
۲-۱- مقدّمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۴
۲-۲-۱-تعریف سبک……………………………………………………………………………………………………………………………….۱۴
۲-۲-۲-انواع سبک………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۶
۲-۲-۳- عوامل سازنده‌ی یک سبک………………………………………………………………………………………………………۱۷
۲-۲-۴- تأثیر صناعات بلاغی بر پدیدار شدن سبک……………………………………………………………………………..۱۸
۲-۲-۴-۱- صناعات بلاغی……………………………………………………………………………………………………………………..۱۹
۲-۲-۴-۲- بلاغت…………………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۹
۲-۲-۴-۳- بیان…………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۰
۲-۲-۴-۴- بدیع…………………………………………………………………………………………………………………………………… ۲۰
۲-۲-۴- ۵- ایهام…………………………………………………………………………………………………………………………………. ۲۱
۲-۲-۴-۶- مراعات نظیر (تناسب)……………………………………………………………………………………………………….۲۲
۲-۲-۴-۷-

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

تلمیح………………………………………………………………………………………………………………………………….۲۲
۲-۲-۴-۸- تضاد………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۲
۲-۲-۳- سبک عراقی………………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۳
۲-۲-۳-۱- ویژگی‌های سبک عراقی…………………………………………………………………………………………………… ۲۳
فصل سوم : زندگی نامه وآثار حافظ ……………………………………………………………۲۵
۳-۱- زندگی نامه حافظ………………………………………………………………………………………………………………………. ۲۶
۳-۱-۱- نسب، تولّد و کودکی……………………………………………………………………………………………………………. ۲۶
۳-۱-۲- جوانی………………………………………………………………………………………………………………………………………۲۶
۳-۱-۴-تأهّل، خانواده و معیشت ………………………………………………………………………………………………………..۲۷
۳-۱- ۵- درگذشت و محل آرامگاه………………………………………………………………………………………………………۲۷
۳-۱-۶- عنوان و تخلّص…………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۸
۳-۱- ۷- آثارحافظ……………………………………………………………………………………………………………………………… ۲۸
۳-۲-۱- ویژگی‌های عصرحافظ………………………………………………………………………………………………………….. ۲۸
۳-۲-۲- ویژگی‌های شعر حافظ…………………………………………………………………………………………………………. ۲۹
۳-۲-۲-۱- سبک حافظ……………………………………………………………………………………………………………………….۲۹

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۳-۲-۳- عرفان حافظ……………………………………………………………………………………………………………………………۳۰
۳-۲-۴- هنر شاعری حافظ…………………………………………………………………………………………………………………..۳۱
۳-۲- ۵- پستی و بلندی شعر حافظ…………………………………………………………………………………………………..۳۲
۳-۲-۶- تأثیر پیشینیان بر حافظ ……………………………………………………………………………………………………….۳۲
۳-۲-۷- حافظ در نظر دیگران……………………………………………………………………………………………………………..۳۳
فصل چهارم : ایهام و انواع آن در شعر حافظ…………………………………………………۳۶
۴- ایهام و انواع آن………………………………………………………………………………………………………………………………… ۳۷
۴-۱-دسته بندی انواع ایهام ……………………………………………………………………………………………………………….. ۳۷

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۴-۱-۱- ایهام های پرکاربرد و معروف………………………………………………………………………………………………….۳۷
۴-۱- ۱- ایهام ……………………………………………………………………………………………………………………………………..۳۷
۴-۱- ۲- ایهام تناسب…………………………………………………………………………………………………………………………. ۳۸
۴-۱- ۳- ایهام تضاد ……………………………………………………………………………………………………………………………. ۴۸
۴-۱-۴- ایهام تَبادر……………………………………………………………………………………………………………………………… ۵۳
۴-۲-ایهام های مطرح شده درکتب بدیعی …………………………………………………………………………………………۵۶
۴-۲-۱- ایهام مُجرّده……………………………………………………………………………………………………………………………..۵۶
۴-۲-۲- ایهام مُبیّنه ……………………………………………………………………………………………………………………………..۵۸
۴-۲-۳- ایهام موشّح …………………………………………………………………………………………………………………………….۶۱

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۴-۲-۴- ایهام مُرشّحه……………………………………………………………………………………………………………………………۶۳
۴-۲-۵- ایهام تام ………………………………………………………………………………………………………………………………….۶۶
۴-۲-۶- ایهام ترجمه…………………………………………………………………………………………………………………………… ۷۳
۴-۲-۷- ایهام توکید………………………………………………………………………………………………………………………………۷۹
۴-۲-۸- ایهام مهیّا ……………………………………………………………………………………………………………………………….۸۰

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۴-۲-۹- شبه ایهام یاایهام گونه ………………………………………………………………………………………………………….۸۰
۴-۲-۱۰- ایهام تناسب تلمیحی ……………………………………………………………………………………………………….. ۸۴
۴-۳- ایهام های تازه و نو……………………………………………………………………………………………………………………. ۸۸
۴- ۳- ۱- ایهام در ایهام تناسب ………………………………………………………………………………………………………….۸۸
۴- ۳- ۲- ایهام درایهام تضاد……………………………………………………………………………………………………………….۹۳
۴-۳-۳ – ایهام در ایهام ترجمه…………………………………………………………………………………………………………….۹۵
۴-۳-۴- ایهام پارادوکس ……………………………………………………………………………………………………………………..۹۶
۴-۳- ۵- ایهام جناس تام ……………………………………………………………………………………………………………………۹۸

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

فصل پنجم: نتیجه گیری ومنابع ……………………………………………………………….۱۰۲
۵-۱- نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………..۱۰۳
۵-۲- نمودار فراوانی انواع ایهام……………………………………………………………………………………………………….. ۱۰۴
۵-۳- منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………………………………………………….۱۰۵
۵-۴- چکیده ی انکلیسی …………………………………………………………………………………………………………………۱۰۹

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

-بیان مسأله

یکی از موضوعات اساسی ادب فارسی، ویژگی زیباشناسی آن است که توجّه به آن راز هنرمندی و تصویر آفرینی‌های یک شاعر و یا نویسنده را در یک اثر ادبی بهتر به دیگران می‌شناساند و التذاذ ادبی را در خواننده یا شنونده بر می‌انگیزد و با توجّه به همین

زیباآفرینی‌های شاعرانه است که شاعری در بین دیگران شاخص و ممتاز می‌گردد. با توجّه

به اهمّیّت این مسأله، نگاه دقیق و موشکافانه به آرایش‌ها و صور خیال می‌تواند لایه‌های درونی یک اثر را آن چنان که شایسته و بایسته است، به مخاطبان بنمایاند. لایه‌هایی که

کشف و شناسایی آن از نگاه خواننده‌ی سطحی‌نگر دور می‌ماند. اگرچه سخن‌سنجان در طی سال‌ها متمادی کوشش‌هایی عمیقی در زمینه علوم بلاغی صورت داده‌اند دریای

بیکران ادب فارسی هم چنان جای تأمّل و ژرف نگری بسیار دارد. بی گمان ارزنده ترین ویژگی یک اثر که آن را وارد حوزه ی ادبیّات می کند ، ادبیت آن است که به باور بسیاری از ادب

شناسان،کارکرداصلی ادبیّات است. همان که در خواننده لذّتی روحانی و معنوی ایجاد می کند و بی تردیدیکی از برجسته ترین ابزارهای ادبیت بخشیدن به کلام ، علوم بلاغی

اندکه به سه علم بدیع،معانی و بیان تقسیم می شوند. ایهام وانواع آن که موضوع محوری این پژوهش است، از موضوعات محوری بدیع است و توجّه نگارنده در این پژوهش به ایهام و

انواع آن به دلیل اهمّیّتی است که این آرایه ادبی در درک و فهم بخش وسیعی از معانی و مفاهیم اشعار حافظ داردکه از دید خواننده عادی دور می ماند.

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۱-۲- سؤال‏های پژوهش‏:
۱ـ گونه‌های ایهام در غزلیّات حافظ کدام است؟
۲ـ کدام قسم ایهام در شعر حافظ کاربرد بیشتری دارد؟
۳ـ آیا ایهام تازه‌ای در غزل حافظ به چشم می‌خورد؟

۱-۳- پیشینه‌ی پژوهش

یکی از ویژگی‌های مهم و برجسته ادبی در شعر هر شاعر جدا از مسأله مضامین شعری، صور خیال آن است؛ زیرا چنان که می‌دانیم تقریباً همه صاحب نظران متّفق القول هستند که آن چه شعر را از هر کلامی متمایز می‌کند، صور خیال است. نظر به اهمّیّت این موضوع،

نویسندگان و اهل فن در دوره‌های مختلف و به خصوص در دوره معاصر کتاب‌ها و مقالاتی

ارجمند در این زمینه نوشتندکه بعضاً در نوع خود کم نظیر هستند. در این میان گروهی از پ‍ژوهشگران به بررسی جنبه‌ها و عناصر مادّی و معنوی غزلیّات این شاعر فرزانه پرداخته‌اند و

هریک پرده از رازی گشوده‌اند که برای بسیاری از دوستداران این شاعر سترگ تازگی داشته است؛ امّا در این زمینه تحقیقی کارهایی صورت گرفته که درخور توجه است؛ امّا به نظر

می‌رسد آن چنان که بایسته و شایسته بوده به انواع آن توجّه نشده و حق مطلب به خوبی ادا نگردیده است. همین موضوع نگارنده این سطور را بر آن داشته تا با تلاشی مضاعف به

بررسی انواع ایهام در غزل حافظ بپردازد. ازمیان کارهایی که در این زمینه خاص نگاشته شده است، پنج اثر بیشتر درخور توجّه است که عبارتند از:

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۱) ایهامات دیوان حافظ، اثر طاهره فرید
۲) ایهام در شعر فارسی، محمّد راستگو

۳) مقاله «ایهام و تناسب در شعر خاقانی و حافظ»، اثر دکتر سیّد ضیاء الدین سجّادی.
۴) مقاله «سایه روشن ایهام در شعر خاقانی و حافظ»، اثر آقای علی اصغرفیروزنیا.
۵) مقاله «ایهام و گونه‌های آن در قصاید خاقانی»، اثر احمد غنی‌پور ملکشاه.

لازم به یادآوری است که در کتاب هایی که درباره ی ایهام در شعر حافظ کار شده بیشتر به واژه های ایهامی توجّه شده است نه به انواع ایهام ،یعنی؛ نویسندگان، واژه هایی را که در شعر حافظ، دارای دو یا چند معنی هستند ایهام در نظر گرفته اند. برای نمونه طاهره فرید

درکتاب « ایهامات دیوان حافظ » ایهام را درشعر حافظ به سه دسته تقسیم می کند که عبارتند از : « دسته اوّل : ایهام لفظی ، دسته دوّم : ایهام معنوی، دسته سوّم: ایهام

لفظی و معنوی . در ایهام لفظی ممکن است لفظ دارای دو معنی باشد و یا ممکن است لفظ دارای معنی لغوی و مجازی باشد و یا دربیتی، دولفظ به کار رفته که با هم تجنیس

ناقص اند و… و هم چنین انواع ایهام معنوی عبارتنداز : الف) ایهامی که مربوط به نکات دستوری است . ب) ایهامی که به معنی لغوی استعمال شده ولی قراین طوری است که

استعاری بودن آن را از چیزی ممکن می سازد و برعکس . ج) گاهی مناسبات طوری است که استعاره بودن یک کلمه از دو چیز محتمل است و . . . » (فرید،۱۳۹۹ :۲۲ – ۱۷) .

پایان نامه ایهام در غزلیات حافظ

راستگو در کتاب «ایهام در شعر فارسی» نیز بعد از تعریف ایهام، گونه های ایهام را چنین برمی شمارد : ایهام چندمعنایی(=توازی) ، ایهام و مجاز ، ایهام و جناس ، ایهام و ابهام ،

ایهام و کژتابی، ایهام و نماد و … و بعد به بررسی انواع این ایهام ها می پردازد و در معرفی گونه های ایهام توازی می نویسد : «ایهام توازی برپایه خاستگاه ها و زمینه سازهای

گوناگونی که می تواند داشته باشد به این گونه ها بخش پذیر است: ایهام توازی واژگانی(= سازه ای) ، ایهام توازی ساختاری ، ایهام توازی سازه ای – ساختاری و . . . »(راستگو ،

۱۳۷۹: ۲۸) . اگر چه راستگو به پاره ای ازاقسام ایهام اشاره نموده است و نگاه او به این زیور بدیعی نسبت به نگاه دیگران جامعیّت دارد کامل نیست او نیز به ایهام هایی چون ایهام

ترجمه، ایهام تبادر، ایهام تام، ایهام توکید، ایهام عکس، ایهام مبیّنه(آشکار)، ایهام مجرّده(پیراسته)، ایهام مرشّحه(پرورده)، ایهام موشح، ایهام مهیّا ، ایهام در ایهام

پایان نامه ایهام در غزلیات حافظ

تناسب،ایهام درایهام تضاد، ایهام در ایهام ترجمه، شبه ایهام یا ایهام گونه، ایهام آمیغی ، ایهام تناسب تلمیحی و ایهام سمعی و… اشاره ای نکرده است . به همین دلیل تمام

سعی نگارنده ی این پایان نامه براین است که به بررسی انواع ایهام درشعر حافظ بپردازد که جامع ترین و کامل ترین نگاه به اقسام ایهام (به خصوص ایهام های نویافته ) تا به امروز در شعر حافظ باشد .

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

۱-۴- فرضیه‌های پژوهش:

سعی نویسنده در این نوشته بر این بوده است که اقسام شناخته شده و ناشناخته ی ایهام در شعر حافظ را بهتر به مخاطبان بشناسد.

۱-۵- حدود پژوهش:
با توجّه به نام پایان نامه غزل‌های حافظ مورد بررسی قرار گرفته است.

۱-۶- اهداف پژوهش:
دراین پایان نامه تلاش می‌شود تاایهام و اقسام آن در شعر حافظ بهتر به مخاطبان شناسانده شود به خصوص ایهام‌های جدیدی که کمتر به آن‌ها توجّه شده است.

پایان نامه ایهام در غزلیات حافظ

۱-۷- چارچوب مفهومی پژوهش: (در صورت لزوم)
«ادبیّات درهرشکل وقالبی که باشد، نمایشگر زندگی و بیان کننده ارزش‌ها ومعیارها و ویژگی‌هایی است که زندگی فردی و جمعی بر محور آن‌ها می‌چرخد، نقد و بررسی و

ارزیابی آثار نیز چنین است و نمی توان به دور از آن ارزش‌ها و معیار‌ها باشد و بی توجّه از کنار آن‌ها بگذرد، به عبارت دیگر نقد و بررسیِ آثارِ ادبی را از دیدگاهی می‌توان درس زندگی

نامید با همه گستردگی و تنوّع و خصوصیّات و مظاهر آن.» (ماهیار، ۱۳۹۹ :۱) «تأثیر در نفوس که هدف نهایی شعر و هر کلام غیر عادّی است گاه از طریق خیال انگیزی حاصل می‌شود و

گاه از تحریک عواطف. بعضی اوقات – البته به ندرت – شعر ممکن است از طریق تعلیم و ارشاد نفوس را منقلب کند. در ایران نیز خیلی پیش از عهد سکّاکی به صنعت و بدیع

اهتمام شد. درست است که تعدادی از کتب قدیم فارسی که راجع بوده است به عروض و قافیه و بدیع از بین رفته است امّا ازآن چه باقی مانده است می توان به رواج بدیع در بین

قدما به خوبی پی برد.» (زرّین‌کوب، ۱۳۹۸: ۸۵). «در عهد سامانیان شعر فارسی، سادگی

طبیعی داشت و احیاناً صنایع بدیعی به ذوق و طبع در سخن می‌آمد نه به تکلّف و تصنّع. چنان که قرآن مجید، تقیّد به صفت بدیعی نداشت وخود به خودصنعت آفرین بود.به عقیده ی نگارنده، اوّلین شاعر استاد که در آوردن صنایع بدیعی تعمّد داشت «عنصری» است. در کتب

پایان نامه ایهام در غزلیات حافظ

بدیع فارسی که اقدم آن‌ها «ترجمان البلاغه» است اگر چه از شعرای قبل ازعنصری هم

شواهدی برای صنایع بدیعی آورده‌اند امّا اکثرش از عنصری است.» (هُمایی،۱۳۹۹ :۲۲) «بدیع چنان که قدما گفته اند: علمی است که از وجوه تحسین کلام بحث می‌کند و از نظر ما بدیع مجموعه شگردهایی (یا بحث از فنونی) است که کلام عادی را کم و بیش تبدیل به کلام ادبی می‌کند و یا کلام ادبی را به سطح بالاتری (از ادبی بودن یا سبک ادبی داشتن)

بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

تعالی می‌بخشد.» (شمیسا، ۱۳۹۶: ۲۰)

صنایع بدیعی به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از: بدیع لفظی و بدیع معنوی.

۱-۷-۱- بدیع لفظی:
«به ابزاری که جنبه لفظی دارند وموسیقی کلام را ازنظر روابط آوایی به وجود می‌آورند و یا

افزون می‌کنند .» (شمیسا، ۱۳۹۶: ۲۳) بدیع لفظی بحثی موسیقایی است وربطی به معنا

ندارد، یعنی«زینت و زیبایی کلام وابسته به الفاظ است. چنان که اگر الفاظ را باحفظ معنی تغییربدهیم آن حسن زایل می‌شود. مانند جناس تام در شعر سعدی:
ندانم از سر و پایت کدام خوبتر است چه جای فرق که زیبا زفرق تا قدمی
(هُمایی، ۱۳۹۸ :۳۸)

۱-۷-۲- بدیع معنوی:
بدیع معنوی بحث درباره ترفندها و شگردهایی است که موسیقی معنوی کلام را افزایش می‌دهدو بر اثر ایجاد تناسبات و روابط معنایی خاصّی بین کلمات برجسته می‌شود. به عبارت

دیگر رشته یی که کلمات را به طرزی هنری به هم پیوند می‌دهد، تناسبات معنایی است. برخی از این شگردها جزوذاتیات سبک ادبی است مانند تشبیه، مجاز، استعاره،

کنایه، مبالغه، ایهام و… یعنی هیچ اثر ادبی نیست که کاملاً از آن‌ها عاری باشد. (شمیسا، ۱۳۸۶: ۲۵) و ایهام یکی از آرایه‌ها و صنایع ادبی مورد توجّه بسیاری از شاعران و نویسندگان توانای زبان فارسی است که گاهی بسامد بالای آن درشعرشاعری سبب اشتهار آن شاعربه این آرایه شده است.

پایان نامه ایهام در غزلیات حافظ