توضیحات

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

فصل اول پایان نامه  که شامل سه بخش است . بخش اول شامل کلیات ، بخش دوم شامل تعاریف و اصطلاحات و بخش سوم شامل تاریخچه تجارت الکترونیک ،تجارت الکترونیک در حقوق ایران ،ویژگی ها و شاخص ها و قلمرو شمول قانون تجارت الکترونیک است.

فصل دوم به بررسی مستندات و ادلّه حجیّت تجارت الکترونیک در دو بخش، بخش اول منابع شامل قرآن و قانون و مقررات پس از انقلاب اسلامی در زمینه تجارت الکترونیک و در بخش دوم محور های قانون تجارت الکترونیک ،پیش نیاز های استقرار و نهادینه شده آن می پردازد.

فصل سوم نیز در دو بخش مجزا که بخش اول مربوط می شود به نقش تصویب قانون تجارت الکترونیک در تحقق تجارت الکترونیکی،ارکان حقوق تجارت الکترونیک ایران و چارچوب های

نظری آن وهمچنین بخش دوم مربوط می شود به معاملات الکترونیکی از دیدگاه فقه شیعه ،قاعده های تراضی ، لزوم صحت و …و رابطه آن ها با تجارت الکترونیک .

فصل چهارم در دو بخش به بررسی روندهای شکل گیری تجارت الکترونیک و مدل های آن و اصول حقوق تجارت الکترونیک و قاعده ی اعتبار نظریه ی وصول در قراردادهای الکترونیکی داخلی و بین المللی اختصاص دارد.

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

فصل پنجم در چهار بخش، بخش اول شرایط انجام تجارت الکترونیکی ،حمایت از داده ها ،خیار مجلس در قراردادهای الکترونیکی و بخش دوم به مرجع حل اختلافات و ادله الکترونیکی اثبات دعوی نظریه معادل کارکردی و اوصاف آن و بخش سوم به امضای

الکترونیکی و انواع آن ،مراجع صدور امضای الکترونیکی و در آخر چگونگی معامله از طریق اینترنت و مراحل آن و موانع و راهکارهای تجارت الکترونیک در کشورمان اختصاص دارد.

۱۱۵صفحه فایل ورد (Word) فونت ۱۴ منابع  دارد

فهرست

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

عنوان صفحه
چکیده ……....…………………………………………………………………………………………………………….. ۱
مقدمه .. ۲
۱ـ فصل اول: کلیات تجارت الکترونیک .. ۳
۱ـ۱ـ کلیات .. ۴
۱ـ۱ـبیان مسأله .. ۴
۱ـ۲ـ پیشینه تحقیق .. ۵
۱ـ۳ـ ضرورت ، اهداف و اهمیت موضوع … .. ۷
۱ـ۴ـ پرسش های تحقیق .. ۸
۱ـ۵ـ فرضیه های تحقیق .. ۹

۱ـ۶ـ روش تحقیق . ۱۰
۲ـ فصل دوم : فصل دوم: تعاریف ، تاریخچه ، مستندات و ادله تجارت الکترونیک . ۱۱
۲ـ۱-تعاریف و اصطلاحات…………………………………………………………………………………………..۱۲
۲-۱-۱- تعاریف تجارت الکترونیکی………………………………………………………………………………۱۲
۲ـ۱ـ۲ـ تعاریف تجارت الکترونیک از دیدگاه تجاری، علم ارتباطات، علم فناوری اطلاعات فرد،گروه

…………………………………………………………………………………………………………………………………۱۳
۲ـ۱ـ۳ـ اهمیت تجارت الکترونیک درمعارف اسلامی: . ۱۶
۲ـ۲ـ بخش دوم : تاریخچه تجارت الکترونیک . ۲۵

پایان نامه تجارت الکترونیک 

۲ـ۲ــ۱ـ تاریخچه پیدایش و شکل گیری تجارت الکترونیک: . ۲۵
۲ـ۲ــ۲ مستحدثه بودن تجارت الکترونیکی . ۲۶
۲ـ۲ــ۳ـ تجارت الکترونیک در حقوق ایران……………………………………………………………………..۲۸
۲ـ۲ــ۴ـ ویژگی ها و شاخصه های قانون تجارت الکترونیکی……………………………………………..۳۰
۲-۲-۵- قلمروشمول قانون تجارت الکترونیک ایران…………………………………………………………..۳۱
۲-۳-مستندات وادله حجیت تجارت الکترونیکی………………………………………………………………..۳۳
۲-۳-۱- قرآن کریم …………………………………………………………………………………………………..۳۳

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

۲-۳-۲-قانون………………………………………………………………………………………………………………۳۴
۲ـ۳ـ۳ ـ مقررات مهم پس از انقلاب اسلامی…………………………………………………………………………۳۵
۳- فصل سوم:محورها و نقش قانون تجارت الکترونیک ، روندهای پیدایش و شکل گیری تجارت

الکترونیک……………………………………………………………………………………………………………………….۳۷
۳-۱-محورهای قانون تجارت الکترونیکی…………………………………………………………………………….۳۸
۳-۱-۱-محورهای اصلی قانون تجارت الکترونیکی………………………………………………………………..۳۸
۳-۱-۲-پیش‌نیازهای استقرار و نهادینه شدن تجارت

پایان نامه 

الکترونیک……………………………………………….۴۰
بخش دوم: ۳-۲-نقش قانون تجارت الکترونیک…………………………………………………………………….۴۳
۳-۲-۱-نقش تصویب قانون تجارت الکترونیکی در تحقق تجارت الکترونیکی…………………………..۴۳

۳-۲-۲- ارکان حقوق تجارت الکترونیک ایران…………………………………………………………………….۴۴
۳-۲-۳-چارچوب نظری تجارت الکترونیک…………………………………………………………………………۴۵
۳-۳-بخش سوم: معاملات الکترونیکی از دیدگاه فقه شیعه……………………………………………………..۴۷

۳-۳-۱- معاملات الکترونیکی بعنوان بخشی از عملیات جهانی سازی………………………………………۴۷
۳-۳-۲-معاملات الکترونیکی بعنوان وسیله کسب

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

درآمد……………………………………………………….۵۰
۳-۳-۳- معاملات الکترونیکی و مستحدثات مربوط به آنها…………………………………………………….۵۹
۳-۳-۴-تجارت الکترونیکی بیع یا معاطات………………………………………………………………………….۶۲
۴-فصل چهارم: مراحل شکل گیری و اصول تجارت

الکترونیک……………………………………………..۶۴
۴-۱-بخش اول: روندهای پیدایش و شکل گیری تجارت الکترونیک……………………………………….۶۵
۴-۱-۱-روندهای پیدایش و شکل گیری تجارت

الکترونیک………………………………………………….۶۵
۴-۱-۲-مدل های تجارت الکترونیک………………………………………………………………………………..۶۶
۴-۲-بخش دوم: اصول حقوق تجارت

الکترونیک……………………………………………………………….۶۸
۴-۲-۱-اصل لزوم امکان شناسایی پیام های ارائه شده در شبکه…………………………………………….۶۸
۴-۲-۲-اصل اعتبار امضای الکترونیکی …۶۹
۴-۲-۳-قاعده ی اعتبار نظریه ی وصول در قراردادهای الکترونیکی داخلی و بین المللی ..۷۲

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

۴-۲-۴-اصل برابری اعتبار ادله ی الکترونیکی با سایر ادله ی اثبات …۷۵
۴-۲-۵- اصل اختیار فسخ حداقل هفت روزه برای مصرف کننده در معامله ی از راه دور ..۷۶

۴-۳-بخش سوم: شرایط لازم جهت انجام معاملات الکترونیک ..۸۱
۴-۳-۱-شرایط انجام مباد‌لات الکترونیکی .۸۱
۴-۳-۲- حمایت از داده ها .۸۳
۴-۳-۳- شناسایی قانونی قراردادهای

الکترونیکی………………………………………………………………۸۵
۴-۳-۴-خیار مجلس در قراردادهای ا‌لکترونیکی………………………………………………………………..۸۶
۴-۴-بخش چهارم: حل و فصل اختلافات و اد‌له ا‌لکترونیکی اثبات دعوی……………………………..۸۸
۴-۴-۱-حل و فصل اختلافات در خارج از دادگاه……………………………………………………………..۸۸

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

۴-۴-۲- اد‌له (اسناد) ا‌لکترونیکی……………………………………………………………………………………..۸۸
۴-۴-۳- نظریه معادل های کارکردی………………………………………………………………………………..۹۱

۴-۴-۴-شرایط کارکردهای نوشته……………………………………………………………………………………۹۲
۴-۵-بخش پنجم:امضای الکترونیکی و انواع

آن………………………………………………………………….۹۴
۴-۵-۱-مفهوم امضای ا‌لکترونیکی…………………………………………………………………………………….۹۴

۴-۵-۲-انواع امضاهای الکترونیکی…………………………………………………………………………………..۹۵
۴-۵-۳- تقسیم‌بندی بر مبنای سطح ایمنی فراهم

شده………………………………………………………….۹۶
۴-۵-۴- امضای دیجیتال«امضای الکترونیکی پیشرفته و ایمن» …۹۷
۴-۵-۵- عملیات خردسازی……………………………………………………………………………………………۹۸
۴-۵-۶- مراجع گواهی ..۹۹
۴-۵-۷-دفاتر صدور گواهی الکترونیکی ۱۰۱

۴-۶-بخش ششم:معامله از طریق اینترنت ۱۰۲
۴-۶-۱-چگونگی معامله از طریق اینترنت و مراحل آن ۱۰۲

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

۴-۶-۲-موانع و راهکارهای تجارت الکترونیک در ایران ۱۰۳
فصل پنجم:نتیجه گیری،منابع،چکیده انگلیسی…………………………………………………………………..۱۰۴

نتیجه گیری ۱۰۷
منابع ۱۰۸
چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………. ۱۱۰

مقدمه:
تجارت الکترونیک از پدیده های بسیار مهم منبعث از فناوری اطلاعات و ارتباطات است که تحولی بس شگرف در حجم و شیوه تجارت و کسب و کار ایجاد کرده است.

اهمیت تجارت الکترونیک در دنیای کنونی که عصر ارتباطات و گستردگی فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی،

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

سیاسی وفرهنگی است، برکسی پوشیده نیست. از طرفی دیگر تحولات چندین سال اخیر در فناوری اطلاعات باعث نفوذ اینترنت در بین عموم مردم در سطح جهان و بویژه کشورهای

پیشرفته شده است. میزان دستر…

رشد روز افزون فناوری به ویژه فناوری اطلاع رسانی (IT ) چه در سطح داخلی و چه در

سطح بین المللی باعث شده است افراد بسیاری به اینترنت دسترسی داشته باشند به

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

گونه ای که پیش بینی می شود در سال های نه چندان دور در منطقه آسیا، اقیانوسیه و آمریکای لاتین بیشترین تعداد کاربران اینترنت در جهان را خواهد داشت.

این رشد بالای دسترسی عموم مردم به اینترنت باعث شده است تا امکان تجارت و کسب و کار از طریق اینترنت یا به عبارت بهتر تجارت الکترونیک و کسب و کار الکترونیکی از جایگاه

ویژه ای برخوردار شده است. ویژگی های تجارت الکترونیکی از قبیل جهانی نمودن تجارت،

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

برداشتن محدودیت های زمانی و مکانی، کاهش قیمت منابع جهت خرید، افزایش درصد فروش، عدم وجود محدودیت زمانی در معاملات،

دسترسی آسان به اطلاعات لازم، کاهش

چشمگیر هزینه های معاملاتی و بسیاری دیگر از مزایای تجارت الکترونیک در چند دهه اخیر می باشد که به طور اجمالی می توان آنها را ذکر کرد.

فصل اول : کلیات

۱- کلیات
۱ـ۱ـ بیان مساله :
با توجه به گسترده شدن دامنه لغوی واژگان مدیریت، تجارت الکترونیک یکی از مباحث چالشی در این دامنه می باشد که جامعه امروز را دچار تغییر و تحول نموده است.

با توجه به این نکته که هنوز سالیان زیادی از مطرح شدن تجارت الکترونیک نمی گذرد اما

توسعه و پیشرفت تجارت الکترونیک غیر قابل باور است. با پیدایش دهکده جهانی که منجر به فاصله ها گردیده است دیگر فضای فیزیکی و قلمرو جغرافیایی معنای خود را تا حد و حدودی از دست داده است.

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

اهالی دهکده جهانی آینده را نمی توانند پیش بینی کرد زیرا سرعت نوآوری

در تکنولوژی آنقدر سریع و گسترده است که هیچ چشم انداز روشنی از آینده آن در دسترس قرار نمی گیرد. استفاده از فناوری اطلاعات که تجارت الکترونیک نیز به عنوان یکی از این فناوری ها

می باشد می تواند افزایش کارایی در اقتصاد ملی گردد. همچنین استفاده از تجارت الکترونیک می تواند ما را در بهبود کارایی تجاری در عرصه جهانی یاری داده و جایگاه ما را در بازارهای جهانی و به تبع آن در بازارهای منطقه ای تقویت نماید.

امروزه تجارت الکترونیک در بسیاری از موارد جایگزین تجارت سنتی شده است

و بررسی ها نشان می دهد که استفاده از تجارت الکترونیک باعث ۲۱تا۷۰ درصد صرفه جویی در هزینه های اقتصادی می شود . با وجود این صرفه جویی کلان چگونه می توان تجارت الکترونیک را

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

به طور کامل جایگزین تجارت سنتی نمود؟ بایدگفت امروزه تجارت الکترونیک یک انقلاب در

حال تحول در امر خرید و فروش می باشد و منافع زیادی را از سرمایه گذاری و تحقیقات در حوزه تجارت الکترونیک عاید اقشار مختلف جامعه و به ویژه بخش خصوصی کرده است.

در گذشته و برای سالیان متمادی تجارت سنتی به تنهایی وجود داشت و مشتری قبل از

خرید، کالا یا خدمات درخواستی را به طور دقیق بررسی می نمود و سپس فرآیند خرید

انجام می گرفت. تکلیف فروشنده و مشتری هر دو روشن بود جایی برای شک و تردید جود نداشت.

اما امروزه تجارت الکترونیک تا حد بسیار زیادی جایگزین تجارت سنتی شده است تجارت

الکترونیک دیگر آن تجارت چهره به چهره نمی باشد. تجارت الکترونیک عبارتست از انجام هرگونه امور تجاری و بازرگانی از طریق شبکه جهانی اینترنت. در تجارت الکترونیک دیگر

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

فروشنده و مشتری یکدیگر را نخواهند دید و در چنین شرایطی متعاملین به انشا عقد می پردازند و این کار روزانه بیش از صد ها بار و شاید هزاران هزار بار تکرار می شود.

۱ـ۲ـ پیشینه تحقیق :
انسان از ابتدای خلقت تاکنون روشهای تجاری متفاوتی را تجربه کرده‌است.

در ابتدا سیستم تبادل کالا رایج بود

. شکارچی گوشت را با سلاح عوض می‌کرد. این سیستم اشکالات فراوانی داشت. مثلاً ممکن بود شکارچی نتواند سلاح سازی را پیدا کند که به گوشت احتیاج داشته باشد. دراین صورت گوشتها فاسد می‌شدند .

در بعضی تمدنها سیستم کالای محبوب به وجود آمد. در سرزمینی که گندم غذای اصلی مردم آن بود، شکارچی گوشت را با گندم و گندم را با سلاح تعویض می‌کرد. این روش هم مشکلات زیادی داشت. کالای محبوب در سرزمینهای مختلف متفاوت بود. از طرف دیگر معیاری برای سنجش ارزش آن وجود نداشت و حمل و نقل آن هم مشکل بود. بدون شک

پایان نامه تجارت الکترونیک

اختراع پول اولین انقلاب در زمینه تجارت بود. ارزش آن مشخص بود، حمل آن آسانتر بود، فاسد نمی‌شد و همه طالب آن بودند. فواید استفاده

از پول به اندازه‌ای بود که حتی تا چند دهه قبل کمتر کسی انتظار یک انقلاب دیگر را داشت. ارتباط بین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و ادامه دارد.

ترکیب تجارت و الکترونیک از سال ۱۹۷۰ آغاز شد. برای گسترش و پذیرش تجارت الکترونیک لازم است که پیش نیازهای این تکنولوژی از جمله زیرساختار مخابراتی، مسایل قانونی و ایمنی پیام رسانی مهیا شود.

مهم‌ترین هدف در تجارت حال چه از روشهای بسیار پیشرفته الکترونیکی استفاده کند و چه از روشهای سنتی و قدیمی همانا دستیابی به پول و سود بیشتر است. طبیعتا در این

میان، نقش بانکها و موسسات اقتصادی در نقل وانتقال پول بسیار حیاتی است. هنگامی که در سال ۱۹۹۴ اینترنت قابلیتهای تجاری خود را علاوه بر جنبه‌های علمی و تحقیقاتی به

 تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

نمایش گذاشت، موسسات تجاری و بانکها در کشورهای پیشرفته اولین نهادهایی بودند که تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکار انداختند.

محصول تلاش آنها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است. سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیتهای بانکداری و اقتصادی بشمار

می‌رود. بانکداری و تجارت الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی

و در عین حال، بسیار پیچیده تبدیل شده‌است و تطبیق آن با سیاستهای تجاری و اقتصادی کشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد.

در بررسی تاریخچه تجارت الکترونیک درمی یابیم که بورس های اوراق بهادار نیز موسسات دیگری بودند که به سرعت فعالیت خود را با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ کردند

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

و موفق شدند که در عرض مدت کوتاهی، با توجه به برتری های اینترنت در مقایسه با روشهای قدیمی، به دلیل سرعت و دقت بالا، به موفقیتهای بی نظیری دست یابند.

۱ـ۳ ـ ضرورت و اهداف و اهمیت موضوع :
تجارت الکترونیکی به عنوان یکی از مهمترین جنبه های نوآوری در انجام فرآیندهای کسب و کار، توسط سازمانها و شرکتهای زیادی در سطح جهان به کار گرفته شده است.

سازمانهای کوچک و متوسط به عنوان بخش عمده اقتصادی هر کشوری، نقش اساسی در بهبود و ارتقا شاخص های اقتصادی دارند و به همین دلیل اتخاذ روشها و ابزارهای نوآورانه و

نوین انجام فرآیندها و امور کسب و کار مانند تجارت الکترونیکی نقش مهمی در موفقیت این گونه سازمانها در سطح داخلی و سطح بین المللی خواهد داشت.

پایان نامه تجارت الکترونیک

در تحقیق حاضر با مطالعه ادبیات مرتبط با موضوع و همچنین جمع آوری نظرات خبرگان مرتبط با حوزه تحقیق می توان این ایده را عنوان کرد که تجارت الکترونیک دیگر یک گزینه نیست، بلکه یک ضرورت برای موفقیت ت………….

۱ ـ۴ ـ پرسش های تحقیق:
ظهور و گسترش پدیده «اینترنت» و رشد روزافزون تجارت الکترونیکی، تحول در ساختارهای سنتی مرتبط با امور اداری و تجاری را اجتناب‌ناپذیر ساخته است. تجارت الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی و در عین حال، بسیار پیچیده تبدیل

شده‌است و تطبیق آن با سیاستهای تجاری و اقتصادی کشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد. با توجه به سرعت

جریان امر تجارت و توسعه روزافزون تجارت الکترونیک در سطح داخلی و بین‌المللی و کاربرد وسیع آن، آنچه که به عنوان اهم سوالات در مورد تحقیق مطرح می شود عبارتنداز:

۱) با توجه به مستحدثه بودن تجارت الکترونیک، آیا مستندات بر این نوع تجارت مترتب شده است؟

 تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه 

۲) نظر فقهای امامیه درباره مشروعیت تجارت الکترونیکی چیست؟
۳) آیا مقررات حاکم بر معاملات الکترونیکی مبتنی بر قواعد فقه است؟
تحقیق حاضر به دنبال جوابگویی به سوالات فوق می باشد و در کنار آن به سایر مباحث نیز خواهد پرداخت.

۱ـ ۵ ـ فرضیه های تحقیق:
۱) با توجه به مستندات آیات (مائده/۱)و(نساء/۳۹) و احادیث وارده می توان این نوع تجارت را در اسلام اثبات کرد.

۲) مشروعیت تجارت الکترونیکی با توجه به آرای فقهای امامیه قابل اثبات است.
۳) با توجه به قواعد آزادی قراردادها، قاعده تراضی، قاعده لزوم، قاعده صحت، می توان نتیجه گرفت این نوع تجارت مبتنی بر قواعد فقهی است.

۱ـ۶ـ روش تحقیق :
یکی از مراحل اساسی در هر نوع پژوهش، مرحله جمع آوری اطلاعات است روش
جمع آوری در هر پژوهش متفاوت است، اما آنچه مسلم است در همه تحقیقات علمی، پژوهشگر ناگزیر به استفاده از کتابخانه و مشاهده و مطالعه اسناد و مدارک می باشد.

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

در این رساله برای جمع آوری مطالب از روش کتابخانه ای و برای تهیه و تدوین و نگارش آن از روش نظری استفاده گردیده است منابع مورد استفاده در ای……….

فصل دوم: فصل دوم: تعاریف ، تاریخچه ، مستندات و ادله تجارت الکترونیک
بخش اول: تعاریف و اصطلاحات
بخش دوم : تاریخچه تجارت الکترونیک

۲ ـ ۱ـ بخش اول : تعاریف واصطلاحات
۲ ـ ۱ـ۱ ـ تعاریف تجارت الکترونیکی:
تجارت الکترونیک واژه ای است که امروزه در مقالات و ادبیات بازرگانی و تجارت و رسانه

های عمومی بسیار به گوش می رسد. این پدیده نوین هم به علت نوپا بودن و هم به علت کاربردها و زمینه های بسیار متنوع فعالیت نزد مراجع گوناگون تعاریف مختلفی دارد.

پایان نامه تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه و حقوق بین الملل

همچنین تجارت الکترونیک پدیده ای چند رشته ای است که از طرفی با پیشرفته ترین

مفاهیم فناوری اطلاعات و از سوی دیگر با مباحثی مثل بازاریابی و فروش و مباحث مالی و اقتصادی و حقوقی پیوستگی دارد. از این رو تعابیر گوناگونی از آن پدید آمده است.

برخی فکر می کنند تجارت الکترونیک به معنی انجام امور تجاری

بدون استفاده از اسناد و مدارک کاغذی است. برخی دیگر تبلیغات بر روی اینترنت و حتی خود اینترنت را مترادف با

تجارت الکترونیک می دانند. برخی دیگر تصور می کنند تجارت الکترونیک یعنی سفارش دادن کالا ها و خدمات و خرید آنها به وسیله کامپیوتر، اگر چه همه این دیدگا ه ها بخشی از مفهوم تجارت الکترونیک را پوشش میدهند اما کامل نیستند.